Jesús sẽlxekmósso nentémakxa antéhek nempeywa nélmaxnagko
(Mt 6.9-15Mt 7.7-11)
1 Aptemegkek axta nempeywa nélmaxnagko Jesús xama nekha; xama axta appenchessama, axta aptemék apkenagkama xama apkeltáméséyak se'e:
—Wesse', hẽlxekmos negko'o nentémakxa antéhek nempeywa nélmaxnagko, ektéma axta Juan apkelxekmóssama m'a apkeltáméséyak.
2 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Kéltemék sa' agkok chá'a nempeywa nélmaxnagko, sa' kóltéhek chá'a s'e:
‘Táta, kólteméssesek sa'
ekpagkanamaxche
apwesey exchep.
Yána kawak
yaqwayam kólteméssesek
Wesse' apwányam xép.
3 Hegmés sa' chá'a negko'o nento
ekyókxoho ekhem,
negmeykencha'awól'a chá'a.
4 Ná eyaqmagkásekxa aqsa
nentémakxa mólya'assáxma,
hakte magyaqmagkáseykekxak
nahan chá'a negko'óxa
senteméssessamakxa
apyókxoho m'a
senteméssesseykmoho nak
chá'a exma ekmaso.
Nágyoho aqsa
hegáhapwak negko'o
segyepkónma.’
5 Axta aptemék nahan apkelanagkama Jesús se'e:
—Yetneyk agkok kéxegke kélmók, apmahágkek agkok axta'a eyseksók kélxagkok etnehek yának se'e: ‘Émók, hemássesha hana ko'o sekxók apqántánxo pan apagkok, 6 émók ko'o apwa'ak exagkok kaxwo' nak apkeñama makhawo', méko nahan seyágkaxa'.’ 7 Metnehek nahan yátegmowagkok pók neyseksa apyetno kañe' s'e: ‘Náhexátekhés; kayhek átog, aphágkek ko'o étchek tén han ko'óxa; mowanchek axnekxak néten agkések aqsok.’ 8 Éltennássek ko'o kéxegke, megkeyqwomek eykhe exnekxak néten yaqwayam egkések aqsok, eñama apteme pók, exnekxak eyke néten eñama megkalnawagko m'a pók, egkések nahan ekyókxoho aqsok apkepmenyéxa enxoho. 9 Cháxa keñamak sektáha nak ko'o séláneya kéxegke s'e: Kólmaxna, egkések sa' ma'a Dios; kólchetam, kólwetekxak sa'; kólpaqméswom nekha átog, kólmeykessesek sa'. 10 Hakte cham'a apkelmaxnagko nak, exka'; keñe m'a apketamso nak, éteyekxa'; keñe m'a appaqméswayam nak nekha átog, kólmeykessesek.
11 “¿Kólméseya kélxama kéxegke kélketchek yéwa apkelmaxneya enxoho kelasma, kéxegke kélteme nak apyapmeyk, 12 essenhan xama yettáha' apkelmaxneya enxoho tat'appok? 13 Kélya'ásegkók agkok kéxegke kélmésso aqsok éltaqmela kélketchek, kéxegke kélteme nak ekmaso kéltémakxa, ¡sa' eyke ekyágwánxa agkok elmésagkok Espíritu Santo Kélyáp apha nak néten ma'a ektáha nak chá'a apkelmaxnagko!”
Jesús apxénamap eñama ekmésso apmopwána kelyekhama'
(Mt 12.22-30Mc 3.20-27)
14 Aptekkessegkek axta Jesús kelyekhama' ekteméssessama axta meyke appeywa xama énxet; xama axta ekteyapma m'a kelyekhama', yetlómók axta appaqméteykekxa m'a énxet meyke axta appeywa. Kelpelakkassegkek axta nahan apkelweteya énxet'ák xa, 15 axta eyke aptemék apkelpaqmeyesma nápakha s'e: “Kelyekhama' wesse' agkok ekmésso apmopwána yaqwayam elántekkesek kelyekhama' xa, cham'a Beelzebú.”
16 Keñe axta nápakha apkeltémo elának aqsok sempelakkasso agweta' eñama m'a néten, yaqwayam enxoho epkónek. 17 Keñe m'a apya'áseykegkoho axta ektémakxa élchetamso apkelwáxok xa énxet'ák nak, aptéma apkelanagkama s'e:
“Apkexpáncháseykpek agkok énxet xama apkelókxa, apkelenmexákpek agkok nahan, apnaqtawásamap apancha'awók etnahagkok, ethánekxak nahan pók apxanák elyaqnenagkok. 18 Hawók nahan ektémakxa m'a Satanás, énmexáxchekxoho enxoho agko', ¿megkamassegwomeya nahan ekha ekmowána? Ekxénchek ko'o xa, hakte kélxeyenmeyk chá'a kéxegke sélántekkessama ko'o kelyekhama' eñama ekmowána m'a Beelzebú; 19 temegkek agkok xa, ¿yaqsa ekmésso apmopwancha'a elántekkesek kelyekhama' m'a apkelyetleykekxa nak kéxegke? Sa' kañék nahan ekwetamaxche megkólaqhémo kéltémakxa kéxegke xa énxet'ák nak. 20 Hakte élántekkessek agkok ko'o kelyekhama' eñama Dios apmopwána, cháxa ekteme magkenatchesso ekwaya kélnepyeseksa kéxegke m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.
21 “Aptaqmelchessek agkok apxagkok xama énxet apyennaqte yetlo apkelmeykha, méko katnehek ektáhakxa m'a aqsok apkeltaqmelchesso ekhéyak nak ma'a kañe'. 22 Keñe apwa'a enxoho pók apyennaqte apagko' mexnawo enxoho m'a, eyaqmaksek nahan, elyementók ma'a apkelmeykha apchásenneykekxoho nak chá'a, tén han ma'a ekyókxoho aqsok apagkok nak, elmaha nahan.
23 “Énxet mehepasmo nak ko'o, sénmexma etnehek, énxet mehewháneyo nak ko'o seyáncháseykekxa, yexpánchesek.
Espíritu ekmaso ektaqhémo
(Mt 12.43-45)
24 “Tekkek agkok xama espíritu ekmaso énxet apwáxok, kamhagkok ma'a yókxexma ekyamáyekxa nak exma kategyaha éllókassamakxa ekyampe; agkok kóteyágwokmok, keñe katnehek élchetamso awáxok se'e: ‘Amyekxak sa' makham ma'a exagkok, sekteyapmakxa axta.’ 25 Wákxeyk agkok makham ma'a, kóteyágwakxak makham énxet apwáxok ektémól'a tegma meyke ekha kañe', kéláxñessamól'a, tén han kéltaqmelcháseykekxohol'a kélláneykekxa aqsok kañe'. 26 Keñe kaxog, kánchesekxak ma'a siete kelyekhama' élmasagcha'a agko' nak, megkaxnawo nak ma'a, kasawhaxkohok nahan kalántaxnegwók xa énxet apwáxok nak, keñe kayeykhágwomhok agko' ekmaso ektémakxa xa énxet nak, megkaxók ma'a ektémakxa axta sekxo'.”
Ekpayheykekxa egwáxok ekmámnaqsoho agko'
27 Neyseksa apkeltenneykha axta Jesús xa aqsok nak, ektéma ekyennaqtéssamo ekpeywa xama kelán'a nepyeseksa énxet'ák se'e:
—¡Éleñémo agko' kelán'a ektegkesso axta exchep, tén han ekwánegkesso axta!
28 Axta aptemék apchátegmoweykegko s'e:
—¡Akke naqsók éleñémo m'a ekháxenmo nak Dios appeywa, tén han ma'a élyaheykekxoho nak!
Nápakha énxet apkeltémo elwetak aqsok sempelakkasso nak agweta'
(Mt 12.38-42Mc 8.12)
29 Apxámeykegkek axta aqsa nahan énxet aphakxa axta m'a Jesús. Tén axta apcheynamo aptéma apkelanagkama s'e: “Asagkek apkeltémakxa énxet'ák apheykencha'a nak se'e negwánxa nak; apkeltémók elwetak ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta', wánxa sa' eyke aqsa kólxekmósek ma'a aqsok sempelakkasso agweta' ektémakxa axta m'a Jonás. 30 Hakte cham'a ektémakxa axta Jonás, aptéma aqsok sempelakkasso agwetak kélxekmósso m'a énxet'ák Nínive, sa' katnehek nahan ma'a ektáha nak Apketche énxet, etnehek sa' aqsok sempelakkasso agwetak apagkok ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e negwánxa nak. 31 Keñe sa' ma'a ekhem nélyekpelchamáxchexa, yaqwánxa sa' elyekpelchekpohok ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, keyphagwaták sa' nahan ma'a wesse' ekwányam eñama nak Nepyeyam, kalxének sa' nahan ekmaso; hakte tayépók agko' axta éñamakxa éltémo keyxhok ma'a ektémakxa axta apya'áseykegkoho Salomón, awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Salomón. 32 Enaqxétekhágwók sa' nahan énxet'ák Nínive m'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', cham'a apkelyekpelchákpoho sa' ma'a énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, elxének sa' nahan ekmaso; hakte apkelya'eykekxeyk axta Dios énxet'ák Nínive m'a apkellegaya axta apkeltenneykha m'a Jonás, awanhók agko' eyke aqsok ekyetna nak se'e, mexnawok ma'a Jonás.
Cháléwasso ekyetno nak negyókxa
(Mt 5.15Mt 6.22-23)
33 “Méko kápogwatchesek cháléwasso, keñe kapekkenek eyápexchexa enxoho, essenhan kóneg yántéseksek, néten aqsa kólchexnek chá'a, yaqwayam enxoho kalsássesexma m'a énxet'ák apkelántaxnegwayam nak chá'a kañe'. 34 Kélaqta'ák ekteme cháléwasso ekyetno nak kelyókxa; keltásek agkok kélaqta'ák, keytek nahan élseyéxma ekyókxoho kélyókxa; asagcha'awók agkok kélaqta'ák, keytek nahan ekyaqtessóxma m'a kélyókxa. 35 Kóllanagkoho chá'a kéltáhakxa yaqwayam megkatnekxeyk ekyaqtéssóxma m'a élseyéxma ekyetno nak kélwáxok kéxegke. 36 Hakte yetneyk agkok élseyéxma ekyókxoho kélyókxa kéxegke, méko enxoho xama m'a ekyaqtessóxma, yáxña'akxoho sa' katnehek kélwete ekyókxoho, ektémól'a kaltátchesek kéxegke élseyéxma agkok ma'a cháléwasso.”
Jesús apxeyenma nápaqta'awók fariseos tén han ma'a apkelxekmósso nak segánamakxa
(Mt 23.1-36Mc 12.38-40Lc 20.45-47)
37 Xama axta apkelwátéssama apkeltenneykha m'a Jesús, apcháneyeykha axta etáswók apto apxagkok xama fariseo, aptaxnegweykmek axta nahan Jesús ma'a, apheykmek axta nekha mésa. 38 Apkenatchessek axta nahan fariseo apweteya melyenyessama apmék Jesús amonye' yaqwayam etwok apto. 39 Axta eyke aptemék apkenagkama Wesse' egegkok se'e:
—Kéxegke fariseos, kólyenyeksohok chá'a kéxegke émpe'ék ma'a egheykok, tén han ma'a sokpayhe, keñe m'a kélwáxok nak kéxegke láneyók ma'a aqsok kélwete eñama kélmenyexéyak, tén han kéltémakxa ekmaso. 40 ¡Kéxegke élyéháxma nak! ¿Yagkólya'áseykegkok kéxegke apkelane nak ekyetno yókxexma, apkeláneya nahan ma'a ekyetno nak kañe'? 41 Kólmésák nahan kéxegke énxet'ák meyke aqsok ma'a ekyetno nak kañe' kélwáxok, keñe sa' kasawhaxkohok ekteme eyáxñeyo kéltémakxa kéxegke.
42 “¡Kéxegkel'aye fariseos! kélméssama nak chá'a Dios xama m'a aqsok ekwayam nak chá'a diez ekyókxoho, tén han ma'a pánaqte ekwesey nak ruda tén han ma'a mók ektémakxa nak chá'a m'a yágkeleyke aktek, makke kólyaheykekxohok chá'a m'a nentémakxa ekpéwomo nak, tén han ma'a negásekhayo nak Dios. Cháxa eyémomáxko nak chá'a kóllának kéxegke xa, meyke kéláyam xama enxoho.
43 “¡Kéxegkel'aye fariseos! kéltémo nak chá'a kaltaqmelhok kéltaháno m'a apchaqneykekxexa nak judíos, tén han kélmámenyého nak chá'a epeykesek énxet'ák yetlo apcháyo m'a ámay nak.
44 “¡Kéxegkel'aye kélhémo nak takhaxpop magwetél'a, apkelteyammeykencha'awól'a chá'a énxet neyseksa mey'áseyak!”
45 Keñe axta aptéma apchátegmoweykegko xama énxet apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa s'e:
—Sẽlxekmósso, ẽllókassek negko'óxa aptáha appeywa xa ektáha nak.
46 Axta eyke aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—¡Kéxegke sa' nahan laye, kélteme nak kélxekmósso kélnámakkok ektémakxa segánamakxa!, kélpátegkessama nak chá'a kélnámakkok ma'a aqsok ekyentaxno, megkamopwánal'a elenmaxakpohok xama énxet enxoho, keñe kéxegke megkalxegkáseykencha'a kólpaknegwomhok xama enxoho yaqwayam enxoho kólpasmok.
47 “¡Kéxegkel'aye, kéllánéseyak nak takhaxpop apagkok ma'a Dios appeywa apkellegasso, apkelnapma axta m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke! 48 Cháxa keñamak kélya'ássásegweykmo kéxegke ekleklamo kélwáxok ma'a aptamheykegkaxa axta kélyapmeyk nano', hakte axta apkelnapma m'a, keñe kéxegke kéllánéseykegko m'a takhaxpop apagkok.
49 “Axta keñamak aptéma appeywa Dios yetlo apya'áseykegkoho s'e: ‘Aláphássesek sa' ko'o kéxegke apkellegasso sekpeywa, tén han ma'a sélápháseykha nak, kólnápok sa' eyke nahan kéxegke nápakha m'a, kólmenxenmakha sa' nahan ma'a nápakha.’ 50 Ellegássesagkohok sa' Dios énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, eñama m'a aptekyawa axta apyókxoho m'a apkellegasso axta appeywa, eyeynamo axta ekyegkenamaxche éma apagkok ma'a sekxók axta élánamáxko keso náxop, 51 eyeynamo m'a apmatñama axta Abel, ekweykekxoho m'a Zacarías, cham'a apmatñama axta teyp ekwatnamáxchexa aqsok halep nak ma'a tegma appagkanamap. Éltennássek ko'o kéxegke peya ellegássesagkohok Dios énxet'ák apheykencha'a nak se'e kaxwo' nak, eñama aptekyawa xa énxet'ák nak.
52 “¡Kéxegkel'aye, kélxekmósso nak kélnámakkok ektémakxa segánamakxa!, kélmeykha nak ketchessama átog ma'a negya'ásegweykenxa; akke nahan kólántaxnók kéxegkáxa m'a, megkólhayók nahan chá'a elántexek ma'a apmáheyo nak eykhe chá'a elántexek.”
53 Xama axta apteyapma Jesús ma'a, apkellómók apagko' axta m'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, tén han ma'a fariseos, tén axta apcheynamo apxámáseyak apkelmaxneyeykha, 54 apmáheyo épkónek, yaqwayam enxoho etekkessesek appeywa ekmaso keñe esexnena'.
Jesús y la oración
(Mt. 6.9-15Mt. 7.7-11)
1 Aconteció que estaba Jesús orando en un lugar, y cuando terminó, uno de sus discípulos le dijo: Señor, enséñanos a orar, como también Juan enseñó a sus discípulos. 2 Y les dijo: Cuando oréis, decid: Padre nuestro que estás en los cielos, santificado sea tu nombre. Venga tu reino. Hágase tu voluntad, como en el cielo, así también en la tierra. 3 El pan nuestro de cada día, dánoslo hoy. 4 Y perdónanos nuestros pecados, porque también nosotros perdonamos a todos los que nos deben. Y no nos metas en tentación, mas líbranos del mal.
5 Les dijo también: ¿Quién de vosotros que tenga un amigo, va a él a medianoche y le dice: Amigo, préstame tres panes, 6 porque un amigo mío ha venido a mí de viaje, y no tengo qué ponerle delante; 7 y aquel, respondiendo desde adentro, le dice: No me molestes; la puerta ya está cerrada, y mis niños están conmigo en cama; no puedo levantarme, y dártelos? 8 Os digo, que aunque no se levante a dárselos por ser su amigo, sin embargo por su importunidad se levantará y le dará todo lo que necesite. 9 Y yo os digo: Pedid, y se os dará; buscad, y hallaréis; llamad, y se os abrirá. 10 Porque todo aquel que pide, recibe; y el que busca, halla; y al que llama, se le abrirá. 11 ¿Qué padre de vosotros, si su hijo le pide pan, le dará una piedra? ¿o si pescado, en lugar de pescado, le dará una serpiente? 12 ¿O si le pide un huevo, le dará un escorpión? 13 Pues si vosotros, siendo malos, sabéis dar buenas dádivas a vuestros hijos, ¿cuánto más vuestro Padre celestial dará el Espíritu Santo a los que se lo pidan?
Una casa dividida contra sí misma
(Mt. 12.22-30Mr. 3.20-27)
14 Estaba Jesús echando fuera un demonio, que era mudo; y aconteció que salido el demonio, el mudo habló; y la gente se maravilló. 15 Pero algunos de ellos decían: Por Beelzebú, príncipe de los demonios, echa fuera los demonios. 16 Otros, para tentarle, le pedían señal del cielo. 17 Mas él, conociendo los pensamientos de ellos, les dijo: Todo reino dividido contra sí mismo, es asolado; y una casa dividida contra sí misma, cae. 18 Y si también Satanás está dividido contra sí mismo, ¿cómo permanecerá su reino? ya que decís que por Beelzebú echo yo fuera los demonios. 19 Pues si yo echo fuera los demonios por Beelzebú, ¿vuestros hijos por quién los echan? Por tanto, ellos serán vuestros jueces. 20 Mas si por el dedo de Dios echo yo fuera los demonios, ciertamente el reino de Dios ha llegado a vosotros. 21 Cuando el hombre fuerte armado guarda su palacio, en paz está lo que posee. 22 Pero cuando viene otro más fuerte que él y le vence, le quita todas sus armas en que confiaba, y reparte el botín. 23 El que no es conmigo, contra mí es; y el que conmigo no recoge, desparrama.
El espíritu inmundo que vuelve
(Mt. 12.43-45)
24 Cuando el espíritu inmundo sale del hombre, anda por lugares secos, buscando reposo; y no hallándolo, dice: Volveré a mi casa de donde salí. 25 Y cuando llega, la halla barrida y adornada. 26 Entonces va, y toma otros siete espíritus peores que él; y entrados, moran allí; y el postrer estado de aquel hombre viene a ser peor que el primero.
Los que en verdad son bienaventurados
27 Mientras él decía estas cosas, una mujer de entre la multitud levantó la voz y le dijo: Bienaventurado el vientre que te trajo, y los senos que mamaste. 28 Y él dijo: Antes bienaventurados los que oyen la palabra de Dios, y la guardan.
La generación perversa demanda señal
(Mt. 12.38-42)
29 Y apiñándose las multitudes, comenzó a decir: Esta generación es mala; demanda señal, pero señal no le será dada, sino la señal de Jonás. 30 Porque así como Jonás fue señal a los ninivitas, también lo será el Hijo del Hombre a esta generación. 31 La reina del Sur se levantará en el juicio con los hombres de esta generación, y los condenará; porque ella vino de los fines de la tierra para oír la sabiduría de Salomón, y he aquí más que Salomón en este lugar. 32 Los hombres de Nínive se levantarán en el juicio con esta generación, y la condenarán; porque a la predicación de Jonás se arrepintieron, y he aquí más que Jonás en este lugar.
La lámpara del cuerpo
(Mt. 6.22-23)
33 Nadie pone en oculto la luz encendida, ni debajo del almud, sino en el candelero, para que los que entran vean la luz. 34 La lámpara del cuerpo es el ojo; cuando tu ojo es bueno, también todo tu cuerpo está lleno de luz; pero cuando tu ojo es maligno, también tu cuerpo está en tinieblas. 35 Mira pues, no suceda que la luz que en ti hay, sea tinieblas. 36 Así que, si todo tu cuerpo está lleno de luz, no teniendo parte alguna de tinieblas, será todo luminoso, como cuando una lámpara te alumbra con su resplandor.
Jesús acusa a fariseos y a intérpretes de la ley
(Mt. 23.1-36Mr. 12.38-40Lc. 20.45-47)
37 Luego que hubo hablado, le rogó un fariseo que comiese con él; y entrando Jesús en la casa, se sentó a la mesa. 38 El fariseo, cuando lo vio, se extrañó de que no se hubiese lavado antes de comer. 39 Pero el Señor le dijo: Ahora bien, vosotros los fariseos limpiáis lo de fuera del vaso y del plato, pero por dentro estáis llenos de rapacidad y de maldad. 40 Necios, ¿el que hizo lo de fuera, no hizo también lo de adentro? 41 Pero dad limosna de lo que tenéis, y entonces todo os será limpio.
42 Mas ¡ay de vosotros, fariseos! que diezmáis la menta, y la ruda, y toda hortaliza, y pasáis por alto la justicia y el amor de Dios. Esto os era necesario hacer, sin dejar aquello. 43 ¡Ay de vosotros, fariseos! que amáis las primeras sillas en las sinagogas, y las salutaciones en las plazas. 44 ¡Ay de vosotros, escribas y fariseos, hipócritas! que sois como sepulcros que no se ven, y los hombres que andan encima no lo saben.
45 Respondiendo uno de los intérpretes de la ley, le dijo: Maestro, cuando dices esto, también nos afrentas a nosotros. 46 Y él dijo: ¡Ay de vosotros también, intérpretes de la ley! porque cargáis a los hombres con cargas que no pueden llevar, pero vosotros ni aun con un dedo las tocáis. 47 ¡Ay de vosotros, que edificáis los sepulcros de los profetas a quienes mataron vuestros padres! 48 De modo que sois testigos y consentidores de los hechos de vuestros padres; porque a la verdad ellos los mataron, y vosotros edificáis sus sepulcros. 49 Por eso la sabiduría de Dios también dijo: Les enviaré profetas y apóstoles; y de ellos, a unos matarán y a otros perseguirán, 50 para que se demande de esta generación la sangre de todos los profetas que se ha derramado desde la fundación del mundo, 51 desde la sangre de Abel hasta la sangre de Zacarías, que murió entre el altar y el templo; sí, os digo que será demandada de esta generación. 52 ¡Ay de vosotros, intérpretes de la ley! porque habéis quitado la llave de la ciencia; vosotros mismos no entrasteis, y a los que entraban se lo impedisteis.
53 Diciéndoles él estas cosas, los escribas y los fariseos comenzaron a estrecharle en gran manera, y a provocarle a que hablase de muchas cosas; 54 acechándole, y procurando cazar alguna palabra de su boca para acusarle.