Jacob apwayam Harán
1 Apxegákxeyk axta makham Jacob apmahágko m'a apheykegkaxa nak énxet'ák teyapmakxa ekhem.
2 Apwetágwokmek axta han xama yámelchet ma'a yókxexma nak, nekha axta apkelyagqakxa ántánxo apkelyaqyahéyak apkellókasa apkelyampe m'a nepkések, hakte axta ekyeneykegkaxa chá'a yegmen aqsok kélnaqtósso xa. Yetneyk axta han xama meteymog ekyawe agko' kélapma m'a átog nak yámelchet, 3 chaqnákxeyk axta agkok chá'a ekyókxoho aqsok kélnaqtósso m'a, elkok axta chá'a keláneykha nepkések ma'a meteymog nak yaqwayam elyekwésagkok yegmen ma'a nepkések, tén axta yápekxak chá'a. 4 Aptáhak axta Jacob apkelmaxneyáncha'a keláneykha nepkések se'e:
—Énámakkok, ¿háxko kéleñamakxa kéxegke?
—Harán negko'o néleñamak —axta aptáhak apkelátegmowágko.
5 —¿Kélya'ásegkoya kéxegke m'a Labán, Nahor apketche? —axta aptáhak makham apkelmaxneyáncha'a.
—Éhay, negya'ásegko' —axta aptáhak apkelátegmowágko.
6 —¿Apmeyheya han? —axta aptáhak makham apkelmaxneyáncha'a m'a Jacob.
Éhay, apmeyhek Labán —axta aptáhak keláneykha nepkések—. Chéhe ekxegakmo apketche Raquel xa yetlo eknaqtósso nepkések,
7 Tén axta Jacob aptáha apkeláneya s'e:
—Netnók makham ekhem peya kólxatmekxak nepkések. ¿Yaqsa ektáha megkólagko nak sekxók yegmen, tén sa' kólagkok makham pa'at?
8 Aptáhak axta apkelátegmowágko s'e:
—Mogwanchek eyke negko'o sekxók antéhek xa. Anleyxek chá'a sekxók apkelwa'akto enxoho apyókxoho nepkések, tén han apleya enxoho átog yámelchet meteymog ma'a keláneykha nepkések, keñe ólagkok chá'a yegmen ma'a nepkések.
9 Neyseksa apkelpaqhetchesso axta han Jacob, ekwa'akto Raquel yetlo eknaqleykenta m'a yáp apnaqtósso nepkések, hakte axta éláneseykha chá'a m'a. 10 Xama axta apwet'a Jacob ma'a apyakka' Labán apnaqtósso nepkések, aplekwokmek axta meteymog ma'a kéláhakkasso axta yámelchet átog, apkelágkek axta yegmen ma'a nepkések, 11 tén axta appetsesa appeykesa, apwóneyk axta ekpayhékxo apwáxok. 12 Apkeltennáseyha axta Jacob ektáha étche m'a Rebeca, keñe apephénem ma'a Labán, kétchágkokxeyk axta Raquel éltennássekxo yáp.
13 Apkenyeyk axta Labán apkelanyexágko apleg'a éltennasa apwa'a Jacob, cham'a apyáxa étche, appathetchek axta, keñe appeykesa appetsesa, apyentamákxeyk axta apxagkok. Apkeltennáseyha axta han Jacob ekyókxoho ektáhakxa apweynchámeykha. 14 Aptáhak axta Labán apcháneya s'e: “Naqsók xép apteme émók ahagko'.”
Jacob aptamheykha yaqwayam emok ma'a Raquel tén han Lía
Aphegkek axta xamók Jacob Labán ekweykmoho xama pelten. 15 Aptáhak axta Labán apcháneya Jacob natámen xa:
—Magwásennaha sa' aqsa ko'o exchep meyke ekyánmaga, émók ahagko' eykhe ko'o exchep. Héltennés sa' háxko ekwánxa apmenyeyk ayánmagkasek ekyánmaga aptamheykha.
16 Ánet axta apketchek ma'a Labán: Lía axta ekwesey katnaha étkok, keñe axta sexyók ekwesey Raquel. 17 Keltásek axta aqta'ák kalyeheykha m'a Lía, keñe axta Raquel tásek ma'a ekyókxa. 18 Aptáhak axta apchátegmowágko Jacob se'e, hakte Raquel axta apkelaneyk:
—Atnéssesha sa' ko'o exchep siete apyeyam, yaqwayam amok ma'a Raquel apketche sexyo nak.
19 Keñe axta Labán aptáha apchátegmowágko s'e:
—Payhawók agkések xép, eyke mómenyeyk agkések ma'a apkeñama nak mók nekha'. Exa sa' se'e sekhakxa nak.
20 Aptamheykha axta Jacob ekweykmoho siete apyeyam apmáheyo emok ma'a Raquel, máxa ekyaqwátama axta han temék ekhem apkelányo m'a, hakte apmenyeyk axta. 21 Weykmek axta siete apyeyam, aptáhak axta Jacob apcháneya Labán se'e:
—Hegkés heykxa etáwa', yaqwayam eypetchak ko'o, hakte wokmek néxa m'a séltennassamakxa axta néxa sektamheykha yaqwayam amok.
22 Apkeláneyáha axta Labán apyókxoho m'a apheykha axta neyáwa aphakxa', apkeltamho ey'áwak élyamhopma apkelane. 23 Keñe axta Labán apyentegkesa axta'a Jacob ma'a Lía, háwe axta m'a Raquel, appathetágkek axta han Jacob. 24 Apméssek axta han xama apchásenneykha Labán ma'a Lía, yaqwayam katnehek eyásenneykha, ekwesey axta Zilpá. 25 Keñe axta axto'ók apyekpelchágwokmo Jacob ekyetnawo xamo' ma'a Lía, keñe axta aptáha apcháneya Labán se'e:
—¿Yaqsa ektáha setnéssesa nak ko'o xa? ¿Ya axta atnessáseykha ko'o exchep yaqwayam amok ma'a Raquel? ¿Yaqsa ektáha sélyexancháseyncha'a nak?
26 Aptáhak axta Labán apchátegmowágko s'e:
—Háwe negko'o nentémakxa nélyamhakkasso amonye' m'a egketche sexyo nak, eyke amonye' m'a katnaha étkok nak. 27 Esawhoho aqsa sekxók ekhem élánamáxche élyamhopma m'a Lía, keñe sa' agmések han ma'a Raquel, apmako enxoho makham etneykha siete apyeyam.
28 Apkelyahákxók axta Jacob, keñe axta eksawhéxko ekhem élánamáxche élyamhopma m'a Lía, keñe axta Labán apmésa aptáwa' m'a Raquel. 29 Apméssek axta han Labán xama apchásenneykha m'a Raquel, yaqwayam katnehek eyásenneykha, ekwesey axta Bilhá. 30 Apyepetcheyak axta Jacob ma'a Raquel, apchásekhayók apagko' axta han, axta kaxnawok ma'a Lía, siete apyeyam axta eykhe aptamheykha makham ma'a aphakxa nak Labán.
Jacob apketchek
31 Apweteyak axta Wesse' egegkok ekmasexto apchásekhayo Jacob ma'a Lía, tén axta apméssama yaqwayam kótak étchek, keñe axta Raquel apteméssessama megkate étche. 32 Lósók axta entáhak Lía, wet'ak axta étche, teméssessegkek axta apwesey Rubén, hakte axta entáhak se'e: “Apweteyak ko'o Wesse' egegkok ekyaqhápeykencha'a ewáxok. Sa' eyke seyásekhawo kaxwók ma'a etáwa'.”
33 Wetákxeyk axta makham pók étche Lía, teméssessek axta han apwesey Simeón, hakte axta entáhak se'e: “Apwetayak Wesse' egegkok ekmasexto seyásekhamaxche', cháxa keñamak segkésa nak makham pók hatte.”
34 Wetákxeyk axta makham pók étche, teméssessek axta apwesey Leví, hakte axta entáhak se'e: “Sa' eyke ekyágwokmoho sépetcheykha ko'o m'a etáwa', hakte apqántánxo aptáhak sekwetasso apketchek.”
35 Wetákxeyk axta makham pók étche Lía, teméssessek axta apwesey Judá, hakte axta entáhak se'e: “Sa' eyke selpeykásawo kaxwók Wesse' egegkok.” Keñe axta natámen, ekmassama ekwete étchek.
Jacob sirve a Labán por Raquel y Lea
1 Siguió luego Jacob su camino, y fue a la tierra de los orientales. 2 Y miró, y vio un pozo en el campo; y he aquí tres rebaños de ovejas que yacían cerca de él, porque de aquel pozo abrevaban los ganados; y había una gran piedra sobre la boca del pozo. 3 Y juntaban allí todos los rebaños; y revolvían la piedra de la boca del pozo, y abrevaban las ovejas, y volvían la piedra sobre la boca del pozo a su lugar. 4 Y les dijo Jacob: Hermanos míos, ¿de dónde sois? Y ellos respondieron: De Harán somos. 5 Él les dijo: ¿Conocéis a Labán hijo de Nacor? Y ellos dijeron: Sí, le conocemos. 6 Y él les dijo: ¿Está bien? Y ellos dijeron: Bien, y he aquí Raquel su hija viene con las ovejas. 7 Y él dijo: He aquí es aún muy de día; no es tiempo todavía de recoger el ganado; abrevad las ovejas, e id a apacentarlas. 8 Y ellos respondieron: No podemos, hasta que se junten todos los rebaños, y remuevan la piedra de la boca del pozo, para que abrevemos las ovejas.
9 Mientras él aún hablaba con ellos, Raquel vino con el rebaño de su padre, porque ella era la pastora. 10 Y sucedió que cuando Jacob vio a Raquel, hija de Labán hermano de su madre, y las ovejas de Labán el hermano de su madre, se acercó Jacob y removió la piedra de la boca del pozo, y abrevó el rebaño de Labán hermano de su madre. 11 Y Jacob besó a Raquel, y alzó su voz y lloró. 12 Y Jacob dijo a Raquel que él era hermano de su padre, y que era hijo de Rebeca; y ella corrió, y dio las nuevas a su padre. 13 Así que oyó Labán las nuevas de Jacob, hijo de su hermana, corrió a recibirlo, y lo abrazó, lo besó, y lo trajo a su casa; y él contó a Labán todas estas cosas. 14 Y Labán le dijo: Ciertamente hueso mío y carne mía eres. Y estuvo con él durante un mes.
15 Entonces dijo Labán a Jacob: ¿Por ser tú mi hermano, me servirás de balde? Dime cuál será tu salario. 16 Y Labán tenía dos hijas: el nombre de la mayor era Lea, y el nombre de la menor, Raquel. 17 Y los ojos de Lea eran delicados, pero Raquel era de lindo semblante y de hermoso parecer. 18 Y Jacob amó a Raquel, y dijo: Yo te serviré siete años por Raquel tu hija menor. 19 Y Labán respondió: Mejor es que te la dé a ti, y no que la dé a otro hombre; quédate conmigo. 20 Así sirvió Jacob por Raquel siete años; y le parecieron como pocos días, porque la amaba.
21 Entonces dijo Jacob a Labán: Dame mi mujer, porque mi tiempo se ha cumplido, para unirme a ella. 22 Entonces Labán juntó a todos los varones de aquel lugar, e hizo banquete. 23 Y sucedió que a la noche tomó a Lea su hija, y se la trajo; y él se llegó a ella. 24 Y dio Labán su sierva Zilpa a su hija Lea por criada. 25 Venida la mañana, he aquí que era Lea; y Jacob dijo a Labán: ¿Qué es esto que me has hecho? ¿No te he servido por Raquel? ¿Por qué, pues, me has engañado? 26 Y Labán respondió: No se hace así en nuestro lugar, que se dé la menor antes de la mayor. 27 Cumple la semana de esta, y se te dará también la otra, por el servicio que hagas conmigo otros siete años. 28 E hizo Jacob así, y cumplió la semana de aquella; y él le dio a Raquel su hija por mujer. 29 Y dio Labán a Raquel su hija su sierva Bilha por criada. 30 Y se llegó también a Raquel, y la amó también más que a Lea; y sirvió a Labán aún otros siete años.
Los hijos de Jacob
31 Y vio Jehová que Lea era menospreciada, y le dio hijos; pero Raquel era estéril. 32 Y concibió Lea, y dio a luz un hijo, y llamó su nombre Rubén, porque dijo: Ha mirado Jehová mi aflicción; ahora, por tanto, me amará mi marido. 33 Concibió otra vez, y dio a luz un hijo, y dijo: Por cuanto oyó Jehová que yo era menospreciada, me ha dado también este. Y llamó su nombre Simeón. 34 Y concibió otra vez, y dio a luz un hijo, y dijo: Ahora esta vez se unirá mi marido conmigo, porque le he dado a luz tres hijos; por tanto, llamó su nombre Leví. 35 Concibió otra vez, y dio a luz un hijo, y dijo: Esta vez alabaré a Jehová; por esto llamó su nombre Judá; y dejó de dar a luz.