Apweykxa axta Espíritu Santo
1 Xama axta ekweykmo ekhem kélessawássessamókxa megkólwagqayam kéltéma nak Pentecostés apchaqneykekxeyk axta apyókxoho énxet'ák melya'ásseyam nak Dios ma'a xama tegma. 2 Pelakkassegkek axta eklegamaxko éxtegyawa eñama néten ektémól'a kaxtegyók éxchahayam ekyennaqte, kextegyawomchek axta m'a tegma apheykegkaxa axta. 3 Kelánteyepmeyk axta ekhó táxa éláléwe étkók, máxa axta kélaxkok, payheykekxeyk axta ekhagweykmo chá'a apyetseksa'ák xama xama xa énxet'ák nak. 4 Apyókxoho axta nahan apkelláneykegkohok apkelwáxok ma'a Espíritu Santo, yetlómók axta nahan chá'a apkelpaqmeyesma mók ektémakxa apkelpeywa, cham'a ektémakxa axta chá'a apmésso Espíritu Santo yaqweykenxa katnehek apyaqmaga m'a mók amya'a.
5 Apheykha axta nahan Jerusalén, Judíos apkeláneykegkoho axta chá'a m'a apkelánémakpexa nak chá'a etnahagkok ma'a apcháyo nak Dios, apkeleñama axta apkelwaya m'a ekyókxoho yókxexma nak keso náxop. 6 Apchaqneykekxeyk axta énxet'ák apkellegaya xa éxtegyawa nak, axta eyke elya'áseykegkok ektémakxa, hakte xama xama axta chá'a apkellegeyk apkelpaqmeyesma apkelpeywa apagko' ma'a énxet'ák melya'ásseyam nak Dios. 7 Kelpelakkassamók agko' axta apkelweteya xa énxet'ák nak, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Háwe enxeykel'a énxet'ák Galilea apyókxoho xa apkelpaqmeta nak? 8 ¿Yaqsa ektáha nenleg'a nak negko'o apkelpaqmeta m'a nélpeywa nak? 9 Apháha nahan énxet'ák apkeleñama nak Partia s'e, tén han Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, tén han ma'a apkeleñama nak yókxexma Asia, 10 Frigia tén han ma'a Panfilia, Egipto tén han ma'a apkeleñama nak Libia keto nak Cirene. Apháha nahan énxet'ák apkeleñama nak Roma apheykencha'a nak se'e; 11 judíos apancha'awók nahan chá'a nápakha, keñe nahan nápakha apkelma nak chá'a aptamheykegkaxa apkelpeykessamo Dios ma'a judíos. Apháha nahan ma'a apkeleñama nak Creta tén han Arabia. ¡Nenleg'ak nahan apkelpaqmeta m'a nélpeywa nak negko'o apkelxéna ektaqmalma agko' ma'a ektémakxa nak Dios aptamheykha!
12 Kelpelakkassamók agko' axta apkelweteya apyókxoho xa, meyke apkelya'áseyak ektémakxa; keñe axta aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa aqsok xa ektéma nak?
13 Nápakha énxet axta eyke apkesmessók chá'a, axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—¡Anmen kelnápak!
Pedro apkeltenneykha
14 Tén axta Pedro apkempeykekxo néten yetlo m'a once kélápháseykha. Axta aptemék apyennaqtéssamo appeywa s'e: “Judíos, tén han kélyókxoho kélheykha nak Jerusalén, kólya'asagkoho sa' kéxegke s'e sekmako nak altennaksek, tén han kóltaqmelchesho sa' kélháxenmo. 15 Megkalnápak anmen se'e, kéláneya nak kéxegke kalnápak anmen, hakte las nueve axto'ók kaxwók entáhak se'e kaxwo' nak. 16 Akke entáhak kaxwók ma'a ektémakxa axta apkeltenneykha Joel, apteme axta Dios appeywa aplegasso, aptéma axta apkeltenneykha s'e:
17 Aptáhak Dios se'e:
‘Katnehek sa' amonye'
ektemegwánxa néxa,
almésagkok sa' ko'o Espíritu ahagkok
apyókxoho énxet'ák;
eltennaha sa' amya'a
eñama nak ko'o m'a
kélketchek apkelennay'a nak kéxegke,
tén han ma'a kélketchek kelwán'ák nak,
elwetak sa' chá'a aqsok
kélxekmóssamo m'a wokma'ák,
keñe sa' elwetak chá'a apkelwanmagko
m'a apkelwányam nak.
18 Almésagkok sa' nahan
Espíritu ahagkok
séláneykha apkelennay'a,
tén han kelwán'ák xa ekhem nak,
kaltennaha sa' nahan amya'a
eñama nak ko'o.
19 Axekmósek sa' ko'o aqsok
sempelakkasso agko' nak
agwetak ma'a néten,
keñe sa' éma, tén han táxa,
éten ekpánma keso náxop.
20 Kapeysemekxak sa' ma'a ekhem,
keñe sa' pelten
etnekxak máxa éma,
amonye' ekwayam ma'a
Wesse' egegkok ekhem apagkok,
ekhem ekyawe apagkok
tén han apcheymákpoho.
21 Keñe sa' ma'a apyókxoho énxet
sewóneykha nak chá'a ko'o,
sekteme nak Wesse' egegkok
elwetak sa' apkelwagkásamap teyp.’
22 “Israelitas, kóleyxho hana s'e sekmako nak altennaksek kéxegke: Kélya'ásegkok kéxegke apxekmóssama axta Dios kélnápaqta'awók kéxegke apmopwána m'a Jesús apkeñama nak Nazaret, apkeláneya axta aqsok éltaqmalma agko' tén han ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta', tén han ma'a magkenatchesso nak agweta' eñama m'a Jesús. 23 Kélméssegkek axta énxet'ák élmasagcha'a apkeltémakxa xa énxet nak, ekhawo ektémakxa axta apkeláneykekxa yaqweykenxa etnéssesek tén han apmopmenyého m'a Dios, kélaqhegkek axta kéxegke, kélyepetchessegkek axta aqsok ektegyésso eñama apyepetchesso m'a énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa. 24 Apxátekhásseykmek axta eyke m'a Dios, apmallahanchessegkek axta m'a ektémakxa nak ekmowána nétsapma, hakte yawanchek katnéssásekxak kóneg ma'a ektémakxa nak nétsapma. 25 Axta aptemék wesse' apwányam David apxeyenma Jesús se'e:
‘Óthok axta chá'a ko'o
emonye' m'a Wesse' egegkok;
aphegkek ekpayho nak sélya'assamakxa'
méko kawának hetegkesek.
26 Cháxa keñamak
ekpayheykekxo nak ewáxok,
tén han sekmeneykmassama
yetlo ekmátsa agko' ewáxok.
Méko sa' katnehek ektáhakxa sekyókxa,
27 hakte meheyensemek sa' xép ma'a
kañe' takhaxpop,
megyohok sa' nahan kasók
sekyókxa, ko'o sektáha nak
xép apkeláneykha ektaqmalma sektémakxa'.
28 Exekmóssegkek axta exchep ámay
ekyennaqtéssamo nak egnények,
heyánchesseshok sa' nahan
ekpayheykekxa ewáxok,
nápaqtók xép.’
29 “Élyáxeg, hélho hana sekxók altennaksek kéxegke yetlo sekpékessessamo m'a apketsapma axta egyáp nanók David, tén han kélátawañama axta, tén han ekyetnama makham takhaxpop apagkok se'e negyeseksa nak negko'o. 30 Dios appeywa aplegasso axta eyke m'a David, apya'ásegkók axta nahan m'a ektémakxa axta appekkencháseykekxa appeywa Dios yetlo apteméssesso ekmámnaqsoho agko' apmáheyo etnéssesek wesse' apwányam xama m'a aptáwen neptámen. 31 Nanók axta apwete David apxátekhágwayam ma'a Mesías amonye' ekteme axta xa, apkeltenneykha axta, apxeyenmeyk axta Mesías ekmáheyo métek chá'a m'a kañe' takhaxpop, tén han megkasagkehek ma'a apyókxa nak. 32 Apxátekhásseykmek axta Dios ma'a Jesús, negyókxoho axta nahan negko'o ektáha negweteykegkoho. 33 Kélya'áseykekxeyk axta néten Jesús eñama Dios apmopwána, kélhésseykekxeyk axta m'a ekpayhókxa nak apkelya'assamakxa Dios Apyáp apméssama axta Espíritu Santo, apkeltennassama axta egkések, keñe segméssama negko'óxa. Cháxa kélweteya nak kéxegke xa, tén han kéllegaya nak. 34 Háwe eyke David ma'a apmeyeykekxo axta néten; hakte David apagko' axta nahan ma'a aptéma axta appeywa s'e:
‘Aptáhak Wesse' egegkok
apcháneya Wesse' ahagkok se'e:
Exa ekpayhókxa nak sélya'assamakxa
35 ekwokmoho seknegkenchesa kóneg apmagkok ma'a apkelenmexma nak.’
36 “Kólya'ásegwakxoho hana kélyókxoho kéxegke kélteme nak énxet'ák Israel, cháxa Jesús kélyepetchessama axta kéxegke aqsok ektegyésso, Dios axta apteméssessók Wesse' tén han Mesías.”
37 Xama axta apkellegaya ektáha axta apchaqneykekxa m'a, kelyaqhápeykekxók agko' axta apkelwáxok, keñe axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a Pedro s'e, tén han ma'a pók kélapháseykha nak:
—Ẽlyáxeg, ¿yaqsa eyéméxko anlának negko'o?
38 Axta aptemék Pedro apchátegmoweykegko s'e:
—Kólyo'ókxa makham Dios, kóltegye nahan yaqpassama yegmen eñama nak Jesucristo apwesey, yaqwayam enxoho meyaqmagkásekxeyk Dios ma'a kéltémakxa megkólya'assáxma, keñe sa' elmésagkok kéxegke m'a Espíritu Santo. 39 Hakte kéxegke appekkencháseykekxa Dios xa appeywa nak, tén han ma'a kélketchek, tén han ma'a apyókxoho apheykha nak makhawo'; cham'a apyókxoho apmakókxa enxoho chá'a ewónmakha m'a Dios Wesse' egegkok.
40 Cháxa amya'a tén han ma'a mók amya'a apkeltennáseykencha'a axta m'a Pedro, tén han apkelxekmóssama axta m'a, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—¡Nágkólpaxqaha aqsa xa énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa'!
41 Kélyaqpassásegkek axta yegmen ma'a ektáha axta melya'ásseyam apkeltenneykha Pedro; tres mil axta apweykmok apxámeykekxa énxet'ák melya'ásseyam nak Dios xa ekhem nak. 42 Axta nahan elyenseykmok ektémakxa axta apkelxekmósso m'a kélapháseykha nak, emlassakpohok axta chá'a aqsok apagkok ekyetnakxa enxoho, etnahagkohok axta nahan chá'a nempeywa nélmaxnagko, yaqnekxohok axta nahan chá'a aptókagko enxoho aptéyak.
Apkeltémakxa axta m'a apmonye'e axta melya'ásseyam Cristo
43 Pelakkassamók agko' axta apkelweteya apyókxoho énxet, eñama m'a ekxámokma aqsok sempelakkasso nak agweta', tén han ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta' apkelane axta Dios eñama apkelásenneykekxa apkeltémo elanagkok ma'a apkelápháseykha nak. 44 Apyepetcheykekxók apagko' axta pók apyókxoho m'a énxet'ák melya'ásseyam nak, emlassakpohok axta chá'a m'a aqsok apagkok; 45 apkexeykekxeyk axta ekha ekyánmaga xapop apagkok tén han ma'a ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak, tén axta emlassakpohok chá'a m'a selyaqye, cham'a ekwánxa enxoho chá'a eyeyméxchexa m'a xama. 46 Yókxoho ekhem axta chá'a yaqnekxak ma'a kañe' tegma appagkanamap, keñe axta apxanák etawagkok chá'a aptéyak, epasmekxak axta chá'a etawagkok yetlo élpayheykekxa apkelwáxok tén han yetlo megkaleymáxkoho apkelwáxok. 47 Elteméssesek axta chá'a apcheymákpoho Dios, apyókxoho énxet nahan elásekhoho'; yókxoho ekhem axta nahan apxámáseyak Wesse' egegkok ma'a énxet'ák melya'ásseyam, apmáheyo axta elwónmakha yaqwayam elwagkasakpok teyp.
La venida del Espíritu Santo
1 Cuando llegó el día de Pentecostés, estaban todos unánimes juntos. 2 Y de repente vino del cielo un estruendo como de un viento recio que soplaba, el cual llenó toda la casa donde estaban sentados; 3 y se les aparecieron lenguas repartidas, como de fuego, asentándose sobre cada uno de ellos. 4 Y fueron todos llenos del Espíritu Santo, y comenzaron a hablar en otras lenguas, según el Espíritu les daba que hablasen.
5 Moraban entonces en Jerusalén judíos, varones piadosos, de todas las naciones bajo el cielo. 6 Y hecho este estruendo, se juntó la multitud; y estaban confusos, porque cada uno les oía hablar en su propia lengua. 7 Y estaban atónitos y maravillados, diciendo: Mirad, ¿no son galileos todos estos que hablan? 8 ¿Cómo, pues, les oímos nosotros hablar cada uno en nuestra lengua en la que hemos nacido? 9 Partos, medos, elamitas, y los que habitamos en Mesopotamia, en Judea, en Capadocia, en el Ponto y en Asia, 10 en Frigia y Panfilia, en Egipto y en las regiones de África más allá de Cirene, y romanos aquí residentes, tanto judíos como prosélitos, 11 cretenses y árabes, les oímos hablar en nuestras lenguas las maravillas de Dios. 12 Y estaban todos atónitos y perplejos, diciéndose unos a otros: ¿Qué quiere decir esto? 13 Mas otros, burlándose, decían: Están llenos de mosto.
Primer discurso de Pedro
14 Entonces Pedro, poniéndose en pie con los once, alzó la voz y les habló diciendo: Varones judíos, y todos los que habitáis en Jerusalén, esto os sea notorio, y oíd mis palabras. 15 Porque estos no están ebrios, como vosotros suponéis, puesto que es la hora tercera del día. 16 Mas esto es lo dicho por el profeta Joel:
17 Y en los postreros días, dice Dios,
Derramaré de mi Espíritu sobre toda carne,
Y vuestros hijos y vuestras hijas profetizarán;
Vuestros jóvenes verán visiones,
Y vuestros ancianos soñarán sueños;
18 Y de cierto sobre mis siervos y sobre mis siervas en aquellos días
Derramaré de mi Espíritu, y profetizarán.
19 Y daré prodigios arriba en el cielo,
Y señales abajo en la tierra,
Sangre y fuego y vapor de humo;
20 El sol se convertirá en tinieblas,
Y la luna en sangre,
Antes que venga el día del Señor,
Grande y manifiesto;
21 Y todo aquel que invocare el nombre del Señor, será salvo.
22 Varones israelitas, oíd estas palabras: Jesús nazareno, varón aprobado por Dios entre vosotros con las maravillas, prodigios y señales que Dios hizo entre vosotros por medio de él, como vosotros mismos sabéis; 23 a este, entregado por el determinado consejo y anticipado conocimiento de Dios, prendisteis y matasteis por manos de inicuos, crucificándole; 24 al cual Dios levantó, sueltos los dolores de la muerte, por cuanto era imposible que fuese retenido por ella. 25 Porque David dice de él:
Veía al Señor siempre delante de mí;
Porque está a mi diestra, no seré conmovido.
26 Por lo cual mi corazón se alegró, y se gozó mi lengua,
Y aun mi carne descansará en esperanza;
27 Porque no dejarás mi alma en el Hades,
Ni permitirás que tu Santo vea corrupción.
28 Me hiciste conocer los caminos de la vida;
Me llenarás de gozo con tu presencia.
29 Varones hermanos, se os puede decir libremente del patriarca David, que murió y fue sepultado, y su sepulcro está con nosotros hasta el día de hoy. 30 Pero siendo profeta, y sabiendo que con juramento Dios le había jurado que de su descendencia, en cuanto a la carne, levantaría al Cristo para que se sentase en su trono, 31 viéndolo antes, habló de la resurrección de Cristo, que su alma no fue dejada en el Hades, ni su carne vio corrupción. 32 A este Jesús resucitó Dios, de lo cual todos nosotros somos testigos. 33 Así que, exaltado por la diestra de Dios, y habiendo recibido del Padre la promesa del Espíritu Santo, ha derramado esto que vosotros veis y oís. 34 Porque David no subió a los cielos; pero él mismo dice:
Dijo el Señor a mi Señor:
Siéntate a mi diestra,
35 Hasta que ponga a tus enemigos por estrado de tus pies.
36 Sepa, pues, ciertísimamente toda la casa de Israel, que a este Jesús a quien vosotros crucificasteis, Dios le ha hecho Señor y Cristo.
37 Al oír esto, se compungieron de corazón, y dijeron a Pedro y a los otros apóstoles: Varones hermanos, ¿qué haremos? 38 Pedro les dijo: Arrepentíos, y bautícese cada uno de vosotros en el nombre de Jesucristo para perdón de los pecados; y recibiréis el don del Espíritu Santo. 39 Porque para vosotros es la promesa, y para vuestros hijos, y para todos los que están lejos; para cuantos el Señor nuestro Dios llamare. 40 Y con otras muchas palabras testificaba y les exhortaba, diciendo: Sed salvos de esta perversa generación. 41 Así que, los que recibieron su palabra fueron bautizados; y se añadieron aquel día como tres mil personas. 42 Y perseveraban en la doctrina de los apóstoles, en la comunión unos con otros, en el partimiento del pan y en las oraciones.
La vida de los primeros cristianos
43 Y sobrevino temor a toda persona; y muchas maravillas y señales eran hechas por los apóstoles. 44 Todos los que habían creído estaban juntos, y tenían en común todas las cosas; 45 y vendían sus propiedades y sus bienes, y lo repartían a todos según la necesidad de cada uno. 46 Y perseverando unánimes cada día en el templo, y partiendo el pan en las casas, comían juntos con alegría y sencillez de corazón, 47 alabando a Dios, y teniendo favor con todo el pueblo. Y el Señor añadía cada día a la iglesia los que habían de ser salvos.