Pablo apmeyeykekxa makham Jerusalén
1 Xama axta negkexeykekxo ẽlyáxeg'a, nélchántegkek axta yántakpayhe, nélpéwomók axta aqsa nahan nélmeheykegko m'a Cos, keñe axta mók ekhem nélweykekxo m'a Rodas, axta nahan néleñamak nélmaheykegko m'a Pátara. 2 Pátara axta anhan negwetágweykmok yántakpayhe ekmahéyak ma'a Fenicia, nélchántegkek axta xa yántakpayhe nak. 3 Negweteyak axta nahan Chipre neyseksa nélxega, nensagqalwa axta nahan peheweykekxak nélyeykhaya nélxegama ekwokmoho nélweykmo m'a Siria. Nélántaxnegweykmek axta anhan ma'a Tiro, hakte aqsok axta máheyók kakxakhagwakxak yántakpayhe m'a. 4 Nélwetágweykmek axta nahan énxet'ák melya'ásseyam ma'a, negheykmek axta nahan xamo' ekweykmoho siete ekhem. Apkeltémok axta nahan memyekxeyk Pablo m'a Jerusalén, hakte apkeltennassegkek axta Espíritu Santo xa énxet'ák nak apkeltémo yeksek emyekxa'. 5 Nélxegeykekxeyk axta makham ekyeykhaya siete ekhem. Ẽlyetleykekxeyk axta nahan apyókxoho yetlo apnaqteyegka'a tén han apketchek ekweykekxoho m'a teyp tegma apwányam, keñe axta m'a neyáwa nak néltekxeyeykegko entapnák xapop nentamheykegko nempeywa nélmaxnagko. 6 Tén axta nélpeykesamaxko, nélchántegkek axta negko'o yántakpayhe, keñe m'a énxet'ák apkeltaqhémo makham apxanák.
7 Negwagkassegkek axta néxa nélxega chá'a neyseksa wátsam ekwányam néleñama Tiro, nélweykekxo m'a Tolemaida, nélpeykesseykekxexa axta ẽlyáxeg'a keñe negheykekxo xama ekhem ma'a. 8 Mók ekhem axta entemék nélxegeykekxo makham, keñe nélweykekxo m'a Cesarea. Nélmeyeykekxeyk axta Felipe apxagkok, apteme axta tásek amya'a aplegasso, apteme axta nahan apkeñama nepyeseksa xama m'a siete appasmeykha nak apkeltamheykha énxet'ák kélápháseykha. Negheykmek axta nahan apxagkok. 9 Cuatro axta nahan apketchek kelwán'ák meyke anaqteyegka'a m'a Felipe, élxeyenmo axta chá'a m'a amya'a eñama nak Dios. 10 Xámokmeyk axta nahan ekhem negheykha negko'o m'a, apweykmo xama énxet Dios appeywa aplegasso apwesey axta Agabo apkeñama m'a Judea. 11 Xama axta apwaya negheykegkaxa, aplekkessayak axta Pablo aptete nepxet, apnaqtetchek axta apmék, tén han apmagkok, keñe axta aptéma appaqmeyesma s'e:
—Keso aptáhakxa nak appeywa Espíritu Santo s'e: Sa' etnehek etétek Jerusalén judíos ektáha nak apagkok se'e nentete nenxet nak, tén han egkések ma'a pók énxet'ák nak.
12 Xama axta nenlegaya negko'o xa, néltémók axta memhagkehek Pablo m'a Jerusalén negko'o tén han ma'a apkeleñama nak Cesarea. 13 Keñe axta Pablo aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Yaqsa ektáha kéllekxagweyncha'a nak, tén han séllapwagkasa ko'o? Ekpenchessek eyke ko'o sektáhakxa yaqwayam hélpextétek tén han yaqwayam watsapok ma'a Jerusalén eñama sekxeyenma m'a Wesse' egegkok Jesús apwesey.
14 Néghayók axta eyke aqsa negko'o, hakte axta anlekweykmoho'. Axta nentemék nélpaqmeyesma s'e:
—Kalanaxchek sa' ma'a apmopmenyého nak Wesse' egegkok.
15 Nenláneykxeyk axta negko'o nentáhakxa natámen xa, keñe nélmeyeykekxo m'a Jerusalén. 16 Ẽlyetlamchek axta anhan nápakha ẽlyáxeg'a apkeleñama axta m'a Cesarea, ennaqleykekxeyk axta apxagkok xama énxet apkeñama axta Chipre apwesey axta Mnasón, apteme axta nanók mey'ásseyam, apmáheyók axta anhan hegmések yaqwánxa aghakha.
Pablo apteme meyk'a Santiago
17 Xama axta nélweykekxo Jerusalén, ẽlmomchek axta takha' ẽlyáxeg'a yetlo élpayheykekxa apkelwáxok. 18 Keñe axta mók ekhem, sẽlyetleykekxo negko'o Pablo nentéma meyk'a m'a Santiago, apheykha axta nahan apyókxoho apkelámha apmonye'e kélaqneykekxexa m'a. 19 Apkelpeykeseykegkek axta Pablo m'a énxet'ák nak, tén axta apkeltennáseykencha'a ekyókxoho m'a ektémakxa axta aqsok apkelane Dios nepyeseksa énxet'ák metnaha nak judíos eñama apchásenneykekxa m'a Pablo. 20 Xama axta apkellegaya xa, apkelteméssessegkek axta apcheymákpoho Dios. Axta aptemék apkenagkama Pablo s'e:
—Egyáxeg, apwet'ak xép apxáma apagko' judíos apteme melya'ásseyam, apyókxoho nahan apkelenxáneykmohok apkeltémo megkólyensemek kélyetleykekxa m'a Moisés segánamakxa apagkok nak. 21 Kéltennassegkek nahan apkelxekmóssama exnek xép apkeltémo elwátesagkok apkelyaheykekxoho Moisés segánamakxa apagkok ma'a apyókxoho judíos apheykha nak mók nekha, tén han apkeltennassama megkapayhawo kólyenyekhássesagkok nekha apyempe'ék ma'a apketchek, keñe exnek han meltémo exchep elyetlakxak ma'a nentémakxa nak negko'o. 22 ¿Háxko sa' antéhek? Hakte ellegak sa' amya'a énxet'ák apwa'a exchep. 23 Akke payhawók xép etnehek se'e: Apháha cuatro énxet'ák se'e negyeseksa nak negko'o, yaqwayam nak elanagkok ma'a apkeltennassama axta elanagkok ma'a Dios. 24 Enaqlow sa' xa énxet'ák nak, yáxñásekxa sa' xamo' ma'a aptémakxa', eyánmagkassesek sa' ekwánxa enxoho ekyánmaga yaqwayam enxoho elepwának elmopaksohok apkelyese. Keñe sa' apyókxoho énxet'ák elwetak megkatnaha naqsók ma'a ektémakxa nak apxénamap xép, exénakpok sa' nahan apkelyaheykekxoho m'a segánamakxa. 25 Nempenchessessek eyke negko'o nentáxéssesso weykcha'áhak néltamhókxa etnahagkok ma'a énxet'ák metnaha nak judíos apteme axta melya'ásseyam: megkeyméxchek etawagkok ápetek kélmésso nak ma'a aqsok kéleykmássesso, tén han éma, tén han ápetek nak ma'a aqsok kélnaqtósso kélyaqhakkasso nak ayespok ekmatñà, tén han melanagkehek ma'a ekmeyámáxchexa nak antéhek negmeykha mansexta.
Pablo apmomap kañe' tegma appagkanamap
26 Apnaqlamchek axta Pablo m'a cuatro énxet'ák nak, keñe axta mók ekhem apcháxñásekxo apyempehek Pablo xamo' xa énxet'ák nak; tén axta aptaxnama kañe' tegma appagkanamap apmáheyo eltennaksek ekwánxa ekhem kammok néxa m'a apkeltennassama axta elanagkok ma'a Dios, tén han ekwánxa chá'a ekhem esakxak xama m'a aqsok apmésso naqsa nak Dios.
27 Ketók axta yaqweykenxa kammok néxa siete ekhem, apweteya Pablo kañe' tegma appagkanamap ma'a nápakha judíos apkeleñama axta yókxexma Asia, tén axta aptekkessessama apyennegkessóxma énxet'ák. Apketámeykegkek axta m'a Pablo. 28 Axta aptemék apkelyennaqtéssamo apkelpeywa s'e: “¡Israelitas, hempásem sa' negko'o! Keso énxet apweynchámeykencha'a nak ekyókxoho yókxexma apkelxekmóssama énxet'ák ma'a aqsok énmexma nak ma'a negókxa, tén han ma'a Moisés segánamakxa apagkok, tén han énmexma nak se'e tegma appagkanamap egagkok nak. Apkelántaxnéssa'ak nahan kaxwók nápakha griegos se'e tegma appagkanamap egagkok nak, aptawáseyha s'e Ekpagkanamaxchexa nak.”
29 Aptemegkek axta apkelpeywa énxet'ák xa ektáha nak, hakte apkelweteyak axta Pablo tegma apwányam ma'a nanók axta yetlo apxegexma m'a Trófimo, apkeñama axta m'a Éfeso, apkenagkamchek axta apyentameykekxa Pablo kañe' tegma appagkanamap ma'a Trófimo.
30 Sawheykekxók axta ekyennamáxma ekyókxoho kañe' tegma apwányam, apnaqtémeykegkek axta énxet'ák apkelmaheykegko m'a. Appathetmeyk axta nahan ma'a Pablo, aphésseykmek axta apmoma m'a teyp tegma appagkanamap, kélápeykegkokxeyk axta anhan ekmanyehe agko' ma'a atña'ák. 31 Ketók axta nahan apchaqhamakxa aplegágweykekxo amya'a sẽlpextétamo apwesse' romano eksawheykekxoho ekyennamáxma m'a tegma apwányam Jerusalén. 32 Apcháncheseykekxeyk axta sẽlpextétamo apagkok xa sẽlpextétamo apwesse' nak, tén han ma'a sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e nak, tén axta apketcheykegko apmaheykegko m'a apyennegkessamakxa axta exma énxet'ák. Xama axta apkelweteya m'a sẽlpextétamo apwesse', tén han ma'a sẽlpextétamo apagkok, apkelwátéseykegkek axta aptekpageykha m'a Pablo. 33 Tén axta apyepetchegweykmoho m'a sẽlpextétamo apwesse' nak, apmomchek axta m'a Pablo, apkeltémók axta nahan kólpextétek ánet cadenas. Keñe axta apkelmaxneyeykencha'a yaqsa énxet, tén han yaqsa aqsok apkeláneya. 34 Mók aqsok axta eyke chá'a apkelxeyenmak pók apkelyennaqtéssamo apkelpeywa xa énxet'ák nak, keñe axta anhan chá'a mók aqsok ma'a nápakha nak, mopwanchek axta apmáheyo ey'asagkohok sẽlpextétamo apwesse' m'a ektémakxa axta apyennegkessóxma énxet'ák; tén axta apkeltémo kólyentemekxak ma'a sẽlpextétamo apxanák nak. 35 Xama axta kélwagkassama Pablo m'a nélchánteykegkaxa axta néten antexek ma'a sẽlpextétamo apxanák, apcheynmeyk axta m'a sẽlpextétamo, axta ñémékxa apkellómo apagko' ma'a énxet'ák; 36 hakte apyókxoho axta apkelxegák neptámen, aptéma chá'a apkelyennaqtéssamo apkelpeywa s'e: “¡Kólaqha!”
Pablo apkeltenneykha nápaqta'awók énxet'ák
37 Xama axta ekmáheyo kóltaxnések ma'a kañe' sẽlpextétamo apxagkok, axta aptemék Pablo apkelmaxneyeykencha'a sẽlpextétamo apwesse' s'e:
—¿Ewancheya ko'o apaqhetchesek sekxók xép?
Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo sẽlpextétamo apwesse' s'e:
—¿Apwancheya exchep griego appeywa? 38 ¿Háweya exchep ma'a egipcio aptekkessama axta apkelnápomap énxet keñe apmaheykegko yókxexma meykexa énxet yetlo apkelxegexma'a cuatro mil kempakhakma yapmeyk?
39 Axta aptemék apkenagkama Pablo s'e:
—Judío ko'o, cha'a seyókxa m'a Tarso yókxexma Cilicia, eñamak ma'a xama tegma apwányam apyawe nak; heyho sa' eyke sekxók ko'o alpaqhetchesek ma'a énxet'ák.
40 Apméssegkek axta nahan ma'a sẽlpextétamo apwesse' nak, apkempeykekxeyk axta néten Pablo m'a néten nak nenchántamakxa antexek ma'a sẽlpextétamo apxanák, apya'assegkek axta néten apmek apkeltémo elwanmak énxet'ák. Xama axta apkelwanmeyeykekxo, apkelpaqhetchessegkek axta Hebreo appeywa aptéma apkelanagkama s'e:
Viaje de Pablo a Jerusalén
1 Después de separarnos de ellos, zarpamos y fuimos con rumbo directo a Cos, y al día siguiente a Rodas, y de allí a Pátara. 2 Y hallando un barco que pasaba a Fenicia, nos embarcamos, y zarpamos. 3 Al avistar Chipre, dejándola a mano izquierda, navegamos a Siria, y arribamos a Tiro, porque el barco había de descargar allí. 4 Y hallados los discípulos, nos quedamos allí siete días; y ellos decían a Pablo por el Espíritu, que no subiese a Jerusalén. 5 Cumplidos aquellos días, salimos, acompañándonos todos, con sus mujeres e hijos, hasta fuera de la ciudad; y puestos de rodillas en la playa, oramos. 6 Y abrazándonos los unos a los otros, subimos al barco y ellos se volvieron a sus casas.
7 Y nosotros completamos la navegación, saliendo de Tiro y arribando a Tolemaida; y habiendo saludado a los hermanos, nos quedamos con ellos un día. 8 Al otro día, saliendo Pablo y los que con él estábamos, fuimos a Cesarea; y entrando en casa de Felipe el evangelista, que era uno de los siete, posamos con él. 9 Este tenía cuatro hijas doncellas que profetizaban. 10 Y permaneciendo nosotros allí algunos días, descendió de Judea un profeta llamado Agabo, 11 quien viniendo a vernos, tomó el cinto de Pablo, y atándose los pies y las manos, dijo: Esto dice el Espíritu Santo: Así atarán los judíos en Jerusalén al varón de quien es este cinto, y le entregarán en manos de los gentiles. 12 Al oír esto, le rogamos nosotros y los de aquel lugar, que no subiese a Jerusalén. 13 Entonces Pablo respondió: ¿Qué hacéis llorando y quebrantándome el corazón? Porque yo estoy dispuesto no solo a ser atado, mas aun a morir en Jerusalén por el nombre del Señor Jesús. 14 Y como no le pudimos persuadir, desistimos, diciendo: Hágase la voluntad del Señor.
15 Después de esos días, hechos ya los preparativos, subimos a Jerusalén. 16 Y vinieron también con nosotros de Cesarea algunos de los discípulos, trayendo consigo a uno llamado Mnasón, de Chipre, discípulo antiguo, con quien nos hospedaríamos.
Arresto de Pablo en el templo
17 Cuando llegamos a Jerusalén, los hermanos nos recibieron con gozo. 18 Y al día siguiente Pablo entró con nosotros a ver a Jacobo, y se hallaban reunidos todos los ancianos; 19 a los cuales, después de haberles saludado, les contó una por una las cosas que Dios había hecho entre los gentiles por su ministerio. 20 Cuando ellos lo oyeron, glorificaron a Dios, y le dijeron: Ya ves, hermano, cuántos millares de judíos hay que han creído; y todos son celosos por la ley. 21 Pero se les ha informado en cuanto a ti, que enseñas a todos los judíos que están entre los gentiles a apostatar de Moisés, diciéndoles que no circunciden a sus hijos, ni observen las costumbres. 22 ¿Qué hay, pues? La multitud se reunirá de cierto, porque oirán que has venido. 23 Haz, pues, esto que te decimos: Hay entre nosotros cuatro hombres que tienen obligación de cumplir voto. 24 Tómalos contigo, purifícate con ellos, y paga sus gastos para que se rasuren la cabeza; y todos comprenderán que no hay nada de lo que se les informó acerca de ti, sino que tú también andas ordenadamente, guardando la ley. 25 Pero en cuanto a los gentiles que han creído, nosotros les hemos escrito determinando que no guarden nada de esto; solamente que se abstengan de lo sacrificado a los ídolos, de sangre, de ahogado y de fornicación. 26 Entonces Pablo tomó consigo a aquellos hombres, y al día siguiente, habiéndose purificado con ellos, entró en el templo, para anunciar el cumplimiento de los días de la purificación, cuando había de presentarse la ofrenda por cada uno de ellos.
27 Pero cuando estaban para cumplirse los siete días, unos judíos de Asia, al verle en el templo, alborotaron a toda la multitud y le echaron mano, 28 dando voces: ¡Varones israelitas, ayudad! Este es el hombre que por todas partes enseña a todos contra el pueblo, la ley y este lugar; y además de esto, ha metido a griegos en el templo, y ha profanado este santo lugar. 29 Porque antes habían visto con él en la ciudad a Trófimo, de Éfeso, a quien pensaban que Pablo había metido en el templo. 30 Así que toda la ciudad se conmovió, y se agolpó el pueblo; y apoderándose de Pablo, le arrastraron fuera del templo, e inmediatamente cerraron las puertas. 31 Y procurando ellos matarle, se le avisó al tribuno de la compañía, que toda la ciudad de Jerusalén estaba alborotada. 32 Este, tomando luego soldados y centuriones, corrió a ellos. Y cuando ellos vieron al tribuno y a los soldados, dejaron de golpear a Pablo. 33 Entonces, llegando el tribuno, le prendió y le mandó atar con dos cadenas, y preguntó quién era y qué había hecho. 34 Pero entre la multitud, unos gritaban una cosa, y otros otra; y como no podía entender nada de cierto a causa del alboroto, le mandó llevar a la fortaleza. 35 Al llegar a las gradas, aconteció que era llevado en peso por los soldados a causa de la violencia de la multitud; 36 porque la muchedumbre del pueblo venía detrás, gritando: ¡Muera!
Defensa de Pablo ante el pueblo
37 Cuando comenzaron a meter a Pablo en la fortaleza, dijo al tribuno: ¿Se me permite decirte algo? Y él dijo: ¿Sabes griego? 38 ¿No eres tú aquel egipcio que levantó una sedición antes de estos días, y sacó al desierto los cuatro mil sicarios? 39 Entonces dijo Pablo: Yo de cierto soy hombre judío de Tarso, ciudadano de una ciudad no insignificante de Cilicia; pero te ruego que me permitas hablar al pueblo. 40 Y cuando él se lo permitió, Pablo, estando en pie en las gradas, hizo señal con la mano al pueblo. Y hecho gran silencio, habló en lengua hebrea, diciendo: