1-2 Xama axta apkelleg'a apkelekxagweyncha'a wesse' apwányam ma'a énxet'ák, eñama apketsapma m'a apketche Absalón, apkelya'aweykxeyk axta apkeltennássekxo m'a Joab. Cháxa ekhem élyaqhápegkaxa axta apkelwáxok énxet'ák, axta elátseyha eñama apkelmallane. 3 Apkelántaxnegwákxeyk axta aqsa han meyke apyennegkesso exma sẽlpextétamo m'a tegma apwányam, yetlo apkelyexamakpoho: apkelmegqakkek axta apkelchexyekmo, máxa axta aptáhak ma'a apmenxenamap la'a émpakháxchexa'. 4 Keñe axta wesse' apwányam apchaqlasa apqátek, apyennaqtésawo appeywa aptáha s'e: “¡Absalón, hatte! ¡Absalón, hatte!”
5 Keñe axta Joab apmeyákxo m'a wesse' apwányam apxagkok apyawe, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Apkelmegqásawók apagko' xép ma'a apkelyetleykha nak chá'a, wesse', apwagkasa nak teyp xép sakhem, wesse', tén han apketchek apkelennay'a, kelwán'ák, apnaqteyegka'a, keñe han ma'a kelán'a apkelmeykha naqsa nak. 6 Wesse', sakhem xép senxekmósa megkeytnakhassamo apwáxok ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, keñe han ma'a apkeláneykha nak, hakte elásekhohok chá'a exchep ma'a aptaqnagko nak chá'a, keñe eltaqnaweygkok chá'a m'a apchásekhayo nak chá'a. Sakhem ko'o sekya'ásegkoho apxéna exchep wesse', kapayhekxak apwáxok megyetsapa enxoho m'a Absalón, keñe negko'o agmaskok negyókxoho. 7 Etyep sa' se'e, wesse', elwasqakkásekxoho apkelxegexma'a egkések appeywa ektaqmela, hakte agkok etnessásak xa, naqsók ko'o sektáha yetlo sekxeyenma apwesey Wesse' egegkok, megyeymakpehek sa' xama enxoho aphakxa exchep sẽlpextétamo s'e axta'a nak. Asagkók agko' sa' xép katnehek ektáhakxa, wesse', megkaxók sa' ma'a apweteya axta chá'a aqsok ekmaso aptémakxa axta wokma'ák, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak.
8 Keñe axta apchampákxo néten wesse' apwányam, aphákxo m'a nentaxnamakxa nak tegma apwányam. Xama axta kéltennasa apyókxoho énxet'ák aphákxo wesse' apwányam ma'a átog nak, keñe apkelya'aweykxo apyókxoho apchaqnágweykxo apmonye'.
David apweykekxa makham Jerusalén
Keñe m'a israelitas, nanók axta apkenyahágko apkeltaqhákxo apxanák. 9 Apkelpaqmetchek axta han apyókxoho énxet'ák Israel, aptáha chá'a apxéna s'e: “Ẽlmallahanchessegkek axta negko'o wesse' apwányam David, apmáheyo hẽlmok filisteos; Absalón axta eyke keñamak apteyapma negókxa'. 10 Keñe m'a Absalón, nenteméssessama axta negko'o wesse' apwányam egagkok, apketsapa neyseksa kempakhakma. ¿Yaqsa ektáha magáneyáncha'a makham ma'a wesse' apwányam David?”
11 Wokmek axta han apxagkok wesse' apwányam David xa apkelpaqmeyesma nak apyókxoho énxet'ák Israel. Yetlókok axta han apcháphássesso weykcha'áhak aptáxésso m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc tén han Abiatar, aptáha apkeláneya s'e: Kólpaqhetchesaxkoho sa' kéxegke m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, kólmaxneyha sa' yaqsa apkelhaxnégko heyáneyha ko'o makham amyekxak ma'a exagkok apyawe nak; 12 kólteme sa' kólának se'e: ¿yaqsa ektáha peya nak kóltéhek axayók héláneyha makham ataqhoho', énámakkok ahagko' ko'o kéxegke? 13 Axta apkeltamhók han kóltéhek kólának ma'a Amasá: “Émók ahagko' ko'o exchep, xép sa' etnehek kaxwók apkemha apmonye' sẽlpextétamo ahagkok, apyaqmagkasso m'a Joab. Sa' agkok alanak xa sektáhakxa nak sekpeywa, Wesse' egegkok sa' heñássesagkohok ekyentaxno agko'.”
14 Cháxa apteméssesakxa axta énxet'ák Judá, apkeltamho kalkohok apkelwáxok ma'a aptáhakxa apkeláneya, hawók axta mók apkelpaqmeyesma apkeltamho kóltéhek kólának wesse' apwányam éxyók makham, yetlo apyókxoho apkeláneykha. 15 Yetlókok axta han apkexyeyam ma'a wesse' apwányam, apwa'akteyk axta m'a wátsam Jordán. Apkelmahágkek axta han énxet'ák Judá m'a Guilgal, yaqwayam emok takha', tén han epasmok apkelyeykheykekxa m'a Jordán. 16 Keñe axta han ma'a Simí, Guerá axta apketche, apkeñama axta nepyeseksa m'a Benjamín énxet'ák apagkok, apteme axta Bahurim énxet, appekheyáseyha axta apteyapma apkelyetlawa m'a énxet'ák Judá, yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam David. 17 Apyetlókek axta han mil Benjamín énxet'ák apagkok. Keñe axta han ma'a Sibá, Saúl axta apnámakkok apchásenneykha, apkelyetlókek axta quince apketchek, keñe han veinte apkelásenneykha naqsa, apmonye'e axta han apkelwokmok ma'a Jordán, mew'aktamxa makham wesse' apwányam keñe 18 apkelyeykhákxo m'a éttakhexa nak wátsam yaqwayam epasmok apkelyeykheykekxa m'a wesse' apwányam apnámakkok, yaqwayam enxoho kataqmalmakha makham apwáxok elanok ma'a wesse' apwányam. Xama axta peya eyeykhekxak wesse' apwányam ma'a wátsam Jordán, apháxahánteyk axta apmonye' m'a Simí, 19 axta aptáhak apcháneya s'e:
—Wesse', éltamhók eykhe ko'o megkaxénwakxók apwáxok ma'a sekteméssessamakxa axta ekmaso, apteyapma axta Jerusalén. Nágkalow apwáxok hélano', 20 (21) hakte ekya'ásegkók ko'o séláneya aqsok ekmaso, ko'o han sekteyapma emonye' sekma takha' exchep wesse', nepyeseksa m'a apyókxoho nak José énxet'ák apagkok.
21 Tén axta Abisai, Seruiá axta étche, aptáha s'e:
—Payhawo neykhe emátog ma'a Simí, eñama apyemneykha wesse' apwányam, apkelyéseykha axta Wesse' egegkok!
22 Apchátegmowágkek axta David:
—¡Seruiá étchek, háwe kéxegke ekpayhémo xa! ¡Yaqsa ektáha sélenmexákxo nak kéxegke! Ekya'ásegkók ko'o sektamhákxo makham wesse' apwányam ma'a Israel, megyetsepek sa' chá'a xama énxet Israel se'e sakhem nak.
23 Keñe axta appaqhetchesa Simí, apkeltennasa naqsók peya mematñehe'.
24 Aptekkek axta han apkelanyexágko apma takha' m'a Mefi-bóset Saúl axta apketche. Axta han elyenyessók apmagkok, eyeynamo m'a sekxók axta kéltekkessama wesse' apwányam, ekwokmoho apwa'akto makham yetlo meyke ektáhakxa', axta han eyéssessók áwa' apátog, tén han melyenyessama m'a apkelnaqta. 25 Xama axta apmeyánto Jerusalén yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Mefi-bóset, ¿yaqsa axta ektéma mehétlama axta ko'o?
26 Apchátegmowágkek axta:
—Seyásenneykha axta ko'o élyexancháseykha, wesse', éltamhók axta eykhe héltahanchessesek yámelyeheykok yaqwayam wántek ay'ókxak xép, wesse', hakte élyelqamáxche eyay'ák ko'o. 27 Asagkek axta ko'o sexéneykha nápaqtók xép wesse'. Hetnéssesek sa' eyke exchep apmakókxa enxoho hetnéssesek, wesse', aphémo nak Dios apchásenneykha. 28 Payhawók axta eykhe etekyók apyókxoho énámakkok nápaqtók xép wesse', eyáneyeykha axta eyke ko'o exchep atwohok sekto xamo' ma'a aptamakxa nak chá'a apto exchep, wesse', ko'o sekteme nak apkeláneykha. ¡Mowanchek kaxwók xép almaxnak aqsok, wesse'!
29 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Wánxa sa' kaxwók antéhek nenxeyenma xa aqsok nak. Éltémók ko'o kólexpánchesaxchek kéxegke xapop, xép tén han Sibá.
30 Apchátegmowágkek axta Mefi-bóset:
—Sa' eyke emekxak ekyókxoho xapop ma'a. Apwa'akteyk eyke exchep yetlo meyke ektáhakxa m'a apxagkok apyawe nak.
31 Keñe axta Barzilai, apkeñama axta m'a Galaad, apxegeykmo apkeñama m'a Roguelim, yaqwayam enxoho etnehek apxegexma wesse' apwányam eyeykhekxak ma'a Jordán. 32 Apwányamók axta aptáhak ma'a, ochenta apyeyam apagkok axta aptáhak, elmések axta chá'a aqsok wesse' apwányam, ekyókxoho aqsok eyeyméxchexa enxoho, aphamakxa axta m'a Mahanaim, hakte xámok axta aqsok apagkok ma'a. 33 Keñe axta wesse' apwányam aptáha apcháneya Barzilai:
—Hétlakxa sa' ko'o m'a Jerusalén, ko'o sa' ataqmelchesek xép.
34 Keñe axta Barzilai aptáha apchátegmowágko:
—Megkawegqók eyke ko'o kaxwók sekha, mowanchek amhagkok xamo' xép ma'a Jerusalén, 35 ochenta apyeyam ahagkok ko'o kaxwo' táhak; massegkek ekmátsa m'a sektawakxa enxoho, tén han ma'a sekyenakxa enxoho chá'a sekyá, mowanchek kaxwók ay'asagkohok ekmátsa, essenhan ekmanyása; mañék han kaxwók apkelmeneykmasso m'a apkelmeneykmasso nak, tén han ma'a élmeneykmasso nak. ¡Mamakók ko'o alya'aksek exma exchep, wesse'! 36 Wánxa sa' aqsa atnehek sekxegexma eyeykhekxak ma'a Jordán, wesse', ¡kaqhók hegkések ekyánmaga sekteméssessamakxa, wesse'! 37 Wánxa aqsa séltamho almaxnak xép, wesse', heyhok amyekxak ma'a seyókxa', yaqwayam watsapwakxak ma'a, keñe han hélátawanyek ma'a takhaxpop apagkok axta m'a élyapmeyk nano'. Yetneyk eyke han pók yaqwayam etnehek apkeláneykha, wesse': cham'a hatte Quimham. Sa' étlakxak xa, wesse', etnésses sa' xép apmakókxa enxoho etnéssesek epasmok, wesse'.
38 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Hétlakxak sa' ko'o m'a Quimham, atnéssesek sa' apkeltamhókxa enxoho exchep atnehek sekpasmo. Almések sa' ko'o exchep ma'a ekyókxoho aqsok sélmaxneyakxa enxoho chá'a.
39 Apyókxoho énxet axta apkelyeykhákxak Jordán. Xama axta apyeyk'a m'a wesse' apwányam, appetsessek axta apyenyékxo m'a Barzilai. Tén axta Barzilai aptaqháwo makham ma'a yókxexma aphakxa axta. 40 Keñe wesse' apwányam apmahágko m'a Guilgal, yetlo apxegexma m'a Quimham, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák nak Judá, keñe han ma'a nápakha énxet'ák nak Israel. 41 Keñe axta apyókxoho israelitas apkelyo'ókmo m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma apmasma nak chá'a exchep ma'a egnámakkok nak énxet'ák Judá, wesse', appasmoma axta apkelyeykháseykekxo apnámakkok ma'a wátsam Jordán, tén han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apxakcha'awók chá'a apmáheyok etnahágkok ma'a?
42 Apkelátegmowágkek axta apyókxoho énxet'ák Judá m'a israelitas:
—Egnámakkok egagko' negko'o m'a wesse' apwányam, megkólwanchek kéxegke kóllók. ¡Magásenneykekxak negko'o hegyánmagkassesek nentéyak ma'a wesse' apwányam! ¡Mehẽlmeseykegkok han ma'a aqsok sẽlmésso naqsa!
43 Apkelátegmowágkek axta m'a énxet'ák Israel:
—Negko'o eyke nenteme wesse' apwányam egagkok egagko' ma'a David, hakte nenxámok egagko', máxa han negko'o kélyapma átnaha apketkok kéxegke. ¿Yaqsa ektáha sẽlwanyeyncha'a nak negko'o? ¡Negko'o axta egmonye' néltémo éxyamok makham ma'a wesse' apwányam egagkok!
Kellágwokmók axta apkelpeywa m'a énxet'ák Judá, kóneg axta kéltemessásekxak ma'a énxet'ák Israel.
David vuelve a Jerusalén
1 Dieron aviso a Joab: He aquí el rey llora, y hace duelo por Absalón. 2 Y se volvió aquel día la victoria en luto para todo el pueblo; porque oyó decir el pueblo aquel día que el rey tenía dolor por su hijo. 3 Y entró el pueblo aquel día en la ciudad escondidamente, como suele entrar a escondidas el pueblo avergonzado que ha huido de la batalla. 4 Mas el rey, cubierto el rostro, clamaba en alta voz: ¡Hijo mío Absalón, Absalón, hijo mío, hijo mío! 5 Entonces Joab vino al rey en la casa, y dijo: Hoy has avergonzado el rostro de todos tus siervos, que hoy han librado tu vida, y la vida de tus hijos y de tus hijas, y la vida de tus mujeres, y la vida de tus concubinas, 6 amando a los que te aborrecen, y aborreciendo a los que te aman; porque hoy has declarado que nada te importan tus príncipes y siervos; pues hoy me has hecho ver claramente que si Absalón viviera, aunque todos nosotros estuviéramos muertos, entonces estarías contento. 7 Levántate pues, ahora, y ve afuera y habla bondadosamente a tus siervos; porque juro por Jehová que si no sales, no quedará ni un hombre contigo esta noche; y esto te será peor que todos los males que te han sobrevenido desde tu juventud hasta ahora. 8 Entonces se levantó el rey y se sentó a la puerta, y fue dado aviso a todo el pueblo, diciendo: He aquí el rey está sentado a la puerta. Y vino todo el pueblo delante del rey; pero Israel había huido, cada uno a su tienda.
9 Y todo el pueblo disputaba en todas las tribus de Israel, diciendo: El rey nos ha librado de mano de nuestros enemigos, y nos ha salvado de mano de los filisteos; y ahora ha huido del país por miedo de Absalón. 10 Y Absalón, a quien habíamos ungido sobre nosotros, ha muerto en la batalla. ¿Por qué, pues, estáis callados respecto de hacer volver al rey?
11 Y el rey David envió a los sacerdotes Sadoc y Abiatar, diciendo: Hablad a los ancianos de Judá, y decidles: ¿Por qué seréis vosotros los postreros en hacer volver el rey a su casa, cuando la palabra de todo Israel ha venido al rey para hacerle volver a su casa? 12 Vosotros sois mis hermanos; mis huesos y mi carne sois. ¿Por qué, pues, seréis vosotros los postreros en hacer volver al rey? 13 Asimismo diréis a Amasa: ¿No eres tú también hueso mío y carne mía? Así me haga Dios, y aun me añada, si no fueres general del ejército delante de mí para siempre, en lugar de Joab. 14 Así inclinó el corazón de todos los varones de Judá, como el de un solo hombre, para que enviasen a decir al rey: Vuelve tú, y todos tus siervos. 15 Volvió, pues, el rey, y vino hasta el Jordán. Y Judá vino a Gilgal para recibir al rey y para hacerle pasar el Jordán.
16 Y Simei hijo de Gera, hijo de Benjamín, que era de Bahurim, se dio prisa y descendió con los hombres de Judá a recibir al rey David. 17 Con él venían mil hombres de Benjamín; asimismo Siba, criado de la casa de Saúl, con sus quince hijos y sus veinte siervos, los cuales pasaron el Jordán delante del rey. 18 Y cruzaron el vado para pasar a la familia del rey, y para hacer lo que a él le pareciera. Entonces Simei hijo de Gera se postró delante del rey cuando él hubo pasado el Jordán, 19 y dijo al rey: No me culpe mi señor de iniquidad, ni tengas memoria de los males que tu siervo hizo el día en que mi señor el rey salió de Jerusalén; no los guarde el rey en su corazón. 20 Porque yo tu siervo reconozco haber pecado, y he venido hoy el primero de toda la casa de José, para descender a recibir a mi señor el rey. 21 Respondió Abisai hijo de Sarvia y dijo: ¿No ha de morir por esto Simei, que maldijo al ungido de Jehová? 22 David entonces dijo: ¿Qué tengo yo con vosotros, hijos de Sarvia, para que hoy me seáis adversarios? ¿Ha de morir hoy alguno en Israel? ¿Pues no sé yo que hoy soy rey sobre Israel? 23 Y dijo el rey a Simei: No morirás. Y el rey se lo juró.
24 También Mefi-boset hijo de Saúl descendió a recibir al rey; no había lavado sus pies, ni había cortado su barba, ni tampoco había lavado sus vestidos, desde el día en que el rey salió hasta el día en que volvió en paz. 25 Y luego que vino él a Jerusalén a recibir al rey, el rey le dijo: Mefi-boset, ¿por qué no fuiste conmigo? 26 Y él respondió: Rey señor mío, mi siervo me engañó; pues tu siervo había dicho: Enalbárdame un asno, y montaré en él, e iré al rey; porque tu siervo es cojo. 27 Pero él ha calumniado a tu siervo delante de mi señor el rey; mas mi señor el rey es como un ángel de Dios; haz, pues, lo que bien te parezca. 28 Porque toda la casa de mi padre era digna de muerte delante de mi señor el rey, y tú pusiste a tu siervo entre los convidados a tu mesa. ¿Qué derecho, pues, tengo aún para clamar más al rey? 29 Y el rey le dijo: ¿Para qué más palabras? Yo he determinado que tú y Siba os dividáis las tierras. 30 Y Mefi-boset dijo al rey: Deja que él las tome todas, pues que mi señor el rey ha vuelto en paz a su casa.
31 También Barzilai galaadita descendió de Rogelim, y pasó el Jordán con el rey, para acompañarle al otro lado del Jordán. 32 Era Barzilai muy anciano, de ochenta años, y él había dado provisiones al rey cuando estaba en Mahanaim, porque era hombre muy rico. 33 Y el rey dijo a Barzilai: Pasa conmigo, y yo te sustentaré conmigo en Jerusalén. 34 Mas Barzilai dijo al rey: ¿Cuántos años más habré de vivir, para que yo suba con el rey a Jerusalén? 35 De edad de ochenta años soy este día. ¿Podré distinguir entre lo que es agradable y lo que no lo es? ¿Tomará gusto ahora tu siervo en lo que coma o beba? ¿Oiré más la voz de los cantores y de las cantoras? ¿Para qué, pues, ha de ser tu siervo una carga para mi señor el rey? 36 Pasará tu siervo un poco más allá del Jordán con el rey; ¿por qué me ha de dar el rey tan grande recompensa? 37 Yo te ruego que dejes volver a tu siervo, y que muera en mi ciudad, junto al sepulcro de mi padre y de mi madre. Mas he aquí a tu siervo Quimam; que pase él con mi señor el rey, y haz a él lo que bien te pareciere. 38 Y el rey dijo: Pues pase conmigo Quimam, y yo haré con él como bien te parezca; y todo lo que tú pidieres de mí, yo lo haré. 39 Y todo el pueblo pasó el Jordán; y luego que el rey hubo también pasado, el rey besó a Barzilai, y lo bendijo; y él se volvió a su casa. 40 El rey entonces pasó a Gilgal, y con él pasó Quimam; y todo el pueblo de Judá acompañaba al rey, y también la mitad del pueblo de Israel.
41 Y he aquí todos los hombres de Israel vinieron al rey, y le dijeron: ¿Por qué los hombres de Judá, nuestros hermanos, te han llevado, y han hecho pasar el Jordán al rey y a su familia, y a todos los siervos de David con él? 42 Y todos los hombres de Judá respondieron a todos los de Israel: Porque el rey es nuestro pariente. Mas ¿por qué os enojáis vosotros de eso? ¿Hemos nosotros comido algo del rey? ¿Hemos recibido de él algún regalo? 43 Entonces respondieron los hombres de Israel, y dijeron a los de Judá: Nosotros tenemos en el rey diez partes, y en el mismo David más que vosotros. ¿Por qué, pues, nos habéis tenido en poco? ¿No hablamos nosotros los primeros, respecto de hacer volver a nuestro rey? Y las palabras de los hombres de Judá fueron más violentas que las de los hombres de Israel.