Segánamakxa yaqwayam anlánekxések chá'a amya'a ekpéwomo egnámakkok
1 “Ná exén chá'a amya'a ekmowána amya'a, ná ewhánho nahan énxet ekmaso nak aptémakxa yaqwayam exének ma'a amya'a megkamámnaqsoho nak.
2 “Apxámok sa' eykhe etnehek ma'a énxet élmasagcha'a nak apkeltémakxa, ná exnésakpoho.
“Apcháneyákpek sa' agkok exének xama amya'a, ná etne apmopwána amya'a, epékesho aqsa chá'a m'a aqsok apxeyenma, meyke apweheneykekxoho m'a énxet'ák apxámokma nak; 3 meyke aqsok apagkok sa' eykhe nahan katnehek ma'a énxet apxénamap, ná etne apmopwána amya'a exének kapyóshok elano'.
4 “Apwetákxeyk agkok nahan wey essenhan yámelyeheykok aptósso ekxegányam ma'a ektáha nak chá'a aptaqnagkamakxa, egkeyásekxa chá'a. 5 Nágyeyx chá'a epasmok ma'a ektáha nak chá'a aptaqnagko; apwet'ak sa' agkok chá'a ekyaqnena yámelyeheykok aptósso eñama ekyentaxno ekseykha, epásem elhaxyawássesek néten akpok ma'a ekseykha.
6 “Kéllánekxéssek agkok nahan amya'a énxet meyke nak aqsok apagkok, nágkóltawássesha chá'a m'a ekpayhawo nak chá'a yaqwánxa kólteméssesek.
7 “Ná etne chá'a apmopwána amya'a, nágyána nahan chá'a emátog ma'a énxet meyke nak aptémakxa tén han ma'a meyke nak apsexnánémap, hakte maxének sa' ko'o ektaqmela aptémakxa énxet apteme nak chá'a xa ektáha nak.
8 “Ná ema aqsa exkak aqsok kélmésso naqsa yaqwayam mexének ektemegweykmohóxma, hakte ekho meyke apaqta'ák chá'a katnéssesek énxet kélmésso nak chá'a xa ektéma nak aqsok, néxa nahan chá'a katnéssessamhok aqsok apxeyenma m'a énxet meyke nak aptémakxa.
9 “Nágkólyentaxnésses chá'a apha m'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa, hakte kéxegke axta nahan kélteme kéleñama mók apkelókxa m'a kélheykencha'a axta m'a Egipto, kélya'ásegkok kaxwo' ektémakxa neghayam mók apkelókxa.
Nélánémaxche óllókasek nélyampe
10 “Eknekxa sa' aqsok xapop apagkok, tén sa' enakxek ekyexna ekweykmoho seis apyeyam, 11 keñe sa' ma'a ekwokmo enxoho siete apyeyam, ná eknekxa aqsa, yoho sa' kallókasek ekyampe xapop apagkok yaqwayam sa' etawagkok ekhéyak kañe' awáxok apkelchekha m'a énxet'ák apmopyóseka, apheykha m'a kañe' apchókxa, tén han yaqwayam enxoho katawagkok éleymomaxche m'a aqsok nawha'ák élmeymentakcha'a nak. Etnésses sa' nahan ma'a anmen yámet apkeneykekxa nak tén han ma'a olivo yámet nak.
12 “Elána chá'a ekyókxoho aqsok ekyetnakxa enxoho chá'a yaqwayam elának ekweykmoho seis ekhem, keñe sa' ma'a ekhem siete ellókasek chá'a apyampe, yaqwayam enxoho nahan kallókasek ekyampe m'a wey aptósso tén han ma'a yámelyeheykok nak, tén han yaqwayam enxoho kaxnekxak chá'a apwasqapma m'a apchásenneykha naqsa nak tén han ma'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa.
13 “Kóllána chá'a ekyókxoho m'a séltémo nak chá'a kóllána', mómenyék nahan ko'o kólxének kéxegke xama enxoho m'a pók kéláyókxa nak chá'a.
Ántánxo kélessawássessamo ekwányam agko'
(Ex 34.18-26Dt 16.1-17)
14 “Kóllána sa' chá'a ántánxo kélessawássessamo xama apyeyam ekxénweykekxoho kélwáxok ko'o. 15 Kóllána sa' kélessawássessamo kelpasmaga meyke nak kempáseyak, ekhawo m'a séltamhókxa axta kóltéhek kóltawagkok kelpasmaga meyke kempáseyak ekweykmoho siete ekhem, cham'a ekhem ekpekkenamaxchexa nak chá'a pelten Abib, hakte cháxa pelten nak kélánteyapmakxa axta kéxegke m'a Egipto. Méko sa' nahan xama énxet enxoho apwanchek hey'óták ko'o, mesánto enxoho xama aqsok.
16 “Kóllána sa' nahan kélessawássessamo kélnakxamakxa nak ekyexna aqsok kélcheneykekxa, cham'a kélnakxa enxoho m'a émha amonye' ekyexna nak aqsok kélcheneykekxa namyep, ekhawo nahan ma'a kélessawássessamo nak chá'a eknakxamáxche ekyexna aqsok ma'a néxa apyeyam, cham'a kélsawha enxoho chá'a kélnakxo ekyókxoho m'a kélcheneykekxa nak chá'a aqsok.
17 “Kéméxcheyk chá'a etnehek ántánxo apkelweykekxa nápaqtók Wesse' egegkok xama apyeyam apyókxoho énxet.
18 “Éllánéssek sa' agkok nahan ma'a kélnaqtósso ektekyawa nak, náhélmes ekyetlómo éma agkok tén han ma'a kelpasmaga ekyetlómo nak kempáseyak, nágkóltaqmelches nahan pexmok agkok yaqwayam enxoho kólmaha makham mók ekhem.
19 “Keñe sa' ma'a émha amonye' ekyexna éltaqmalma nak ma'a apkeneykekxa, elsakxak ma'a Dios Wesse' apagkok nak tegma appagkanamap apagkok.
“Nágkólhanchásekxa aqsa yát'ay apketkok egken neme apyegmenek apagkok.
Wesse' egegkok apchásenneykha
20 “Elano, wáphaksek sa' ko'o seyásenneykha apmonye' exchep, yaqwayam sa' etaqmelchesek neyseksók apxega ámay tén han eyentamok ma'a yókxexma sektaqmelchessessamakxa nak. 21 Nágkólyenyawha aqsa m'a; kólyahakxoho sa' nahan chá'a, nágkólteme megkólyeheykekxa, hakte cháxa sekmésso ko'o yaqwayam elának aqsok eñama ko'o sekwesey xa, melásekhekxók sa' nahan ektémakxa nak megkólya'assáxma kéxegke. 22 Naqsók agkok xeyep mey'ássekmo tén han apkelana enxoho ekyókxoho m'a séltamhókxa axta etnehek, etnehek sa' ko'o sélenmexma m'a apkelenmexma nak xeyep, wanmexmakha sa' nahan ko'o m'a ektáha nak chá'a exchep apkenmexeykha. 23 Seyásenneykha sa' eyke exog apmonye' exchep, tén sa' eyentamok ma'a amorreos apchókxa, hititas, ferezeos, cananeos, heveos tén han ma'a jebuseos, cham'a yaqwánxa nak amasséssók apyókxoho. 24 Nágkólhésagkoho ektémakxa nak élmasagcha'a apkeltémakxa xa énxet'ák nak. Nágkólháxe amonye'e m'a aqsok apcháyókxa nak, nágkólpeykesho nahan; kólsawhaksoho aqsa kólekkexchásekxak ma'a ekyókxoho aqsok kéleykmássesso nak tén han ma'a meteymog apkeláncháseyák nak chá'a apkelpeykessamo. 25 Elpeykesho Dios Wesse' apagkok. Sa' egkések ektaqmalma apto m'a, tén han ma'a apyamakxa nak chá'a yegmen.
“Magwohok sa' ko'o keypetchegwohok xeyep ma'a negmasse nak, 26 magwánhek sa' nahan yetsapok amonye' enxoho ekwe yaqwayam yetsapok. Méko sa' xama kelán'a enxoho apchókxa exchep kategkesek aqsa chá'a étche neyseksók megkawayam ekhem agkok yaqweykenxa chá'a katnehek naqláwa, méko sa' nahan katnehek ma'a kelán'a megkate nak chá'a étche.
27 “Ko'o sa' eyke wának yeygkok xeyep ma'a apkelenmexma nak, kalpayheykha sa' apatña'ák apyeykhágwánxa enxoho chá'a m'a apkelókxa, apheykegkaxa enxoho chá'a m'a énxet'ák, wának sa' nahan ko'o yenyahagkok ma'a apkelenmexma nak. 28 Wának sa' ko'o yeyk ma'a énxet'ák, tén sa' yenyahagkok apmonye' exchep ma'a heveos, hititas tén han ma'a cananeos. 29 Malántekkessesek sa' eyke sekxók ko'o makham xama apyeyam apwánxa enxoho exchep xa énxet'ák nak, yaqwayam enxoho megkataqmopagkehek heykxe xa xapop nak tén han kaxámekxak ma'a aqsok nawha'ák éllo nak tén han katwássesha chá'a kélheykha. 30 Ataqmelchesagkohok sa' eyke ko'o alántekkesek aphakxa exchep ma'a énxet'ák nak, ekwokmoho apxámákxo m'a apketchek, tén sa' emok etnehek apagkok se'e xapop nak. 31 Keso sélqahássesso yaqwánxa chá'a katnehek néxa xapop kélagkok se'e, eyeynamo sekxók ma'a Wátsam Ekyexwase nak ekweykmoho m'a wátsam ekwányam apagkok nak ma'a filisteos, tén han eyeynamo m'a yókxexma meykexa nak énxet ekweykmoho m'a wátsam Éufrates. Ekméssek ko'o yaqwayam kólmok énxet'ák apheykha nak xa apkelókxa nak, emenxenek sa' xeyep ma'a apwánxa enxoho.
32 “Ná elpaqhetchesakpoho xama enxoho xa énxet'ák nak tén han ma'a aqsok apcháyókxa nak, 33 nágyoho elhekxak ma'a apchókxa nak, yaqwayam enxoho megyánhek elának ma'a mey'assáxma sénmexma nak ko'o. Hakte elpeykeshok katnehek ma'a aqsok apcháyókxa nak chá'a m'a énxet'ák nak, cháxa yaqwayam kaxyánegkesek xép xa.”
1 No admitirás falso rumor. No te concertarás con el impío para ser testigo falso. 2 No seguirás a los muchos para hacer mal, ni responderás en litigio inclinándote a los más para hacer agravios; 3 ni al pobre distinguirás en su causa.
4 Si encontrares el buey de tu enemigo o su asno extraviado, vuelve a llevárselo. 5 Si vieres el asno del que te aborrece caído debajo de su carga, ¿le dejarás sin ayuda? Antes bien le ayudarás a levantarlo.
6 No pervertirás el derecho de tu mendigo en su pleito. 7 De palabra de mentira te alejarás, y no matarás al inocente y justo; porque yo no justificaré al impío. 8 No recibirás presente; porque el presente ciega a los que ven, y pervierte las palabras de los justos.
9 Y no angustiarás al extranjero; porque vosotros sabéis cómo es el alma del extranjero, ya que extranjeros fuisteis en la tierra de Egipto.
10 Seis años sembrarás tu tierra, y recogerás su cosecha; 11 mas el séptimo año la dejarás libre, para que coman los pobres de tu pueblo; y de lo que quedare comerán las bestias del campo; así harás con tu viña y con tu olivar.
12 Seis días trabajarás, y al séptimo día reposarás, para que descanse tu buey y tu asno, y tome refrigerio el hijo de tu sierva, y el extranjero. 13 Y todo lo que os he dicho, guardadlo. Y nombre de otros dioses no mentaréis, ni se oirá de vuestra boca.
Las tres fiestas anuales
(Ex. 34.18-26Dt. 16.1-17)
14 Tres veces en el año me celebraréis fiesta. 15 La fiesta de los panes sin levadura guardarás. Siete días comerás los panes sin levadura, como yo te mandé, en el tiempo del mes de Abib, porque en él saliste de Egipto; y ninguno se presentará delante de mí con las manos vacías. 16 También la fiesta de la siega, los primeros frutos de tus labores, que hubieres sembrado en el campo, y la fiesta de la cosecha a la salida del año, cuando hayas recogido los frutos de tus labores del campo. 17 Tres veces en el año se presentará todo varón delante de Jehová el Señor.
18 No ofrecerás con pan leudo la sangre de mi sacrificio, ni la grosura de mi víctima quedará de la noche hasta la mañana.
19 Las primicias de los primeros frutos de tu tierra traerás a la casa de Jehová tu Dios. No guisarás el cabrito en la leche de su madre.
El Ángel de Jehová enviado para guiar a Israel
20 He aquí yo envío mi Ángel delante de ti para que te guarde en el camino, y te introduzca en el lugar que yo he preparado. 21 Guárdate delante de él, y oye su voz; no le seas rebelde; porque él no perdonará vuestra rebelión, porque mi nombre está en él.
22 Pero si en verdad oyeres su voz e hicieres todo lo que yo te dijere, seré enemigo de tus enemigos, y afligiré a los que te afligieren.
23 Porque mi Ángel irá delante de ti, y te llevará a la tierra del amorreo, del heteo, del ferezeo, del cananeo, del heveo y del jebuseo, a los cuales yo haré destruir. 24 No te inclinarás a sus dioses, ni los servirás, ni harás como ellos hacen; antes los destruirás del todo, y quebrarás totalmente sus estatuas. 25 Mas a Jehová vuestro Dios serviréis, y él bendecirá tu pan y tus aguas; y yo quitaré toda enfermedad de en medio de ti. 26 No habrá mujer que aborte, ni estéril en tu tierra; y yo completaré el número de tus días. 27 Yo enviaré mi terror delante de ti, y consternaré a todo pueblo donde entres, y te daré la cerviz de todos tus enemigos. 28 Enviaré delante de ti la avispa, que eche fuera al heveo, al cananeo y al heteo, de delante de ti. 29 No los echaré de delante de ti en un año, para que no quede la tierra desierta, y se aumenten contra ti las fieras del campo. 30 Poco a poco los echaré de delante de ti, hasta que te multipliques y tomes posesión de la tierra. 31 Y fijaré tus límites desde el Mar Rojo hasta el mar de los filisteos, y desde el desierto hasta el Éufrates; porque pondré en tus manos a los moradores de la tierra, y tú los echarás de delante de ti. 32 No harás alianza con ellos, ni con sus dioses. 33 En tu tierra no habitarán, no sea que te hagan pecar contra mí sirviendo a sus dioses, porque te será tropiezo.