Ektáhakxa seis Agur appeywa
1 Agur appeywa, Jaqué apketche, apkeñama axta Masá. Aptáhak axta Agur apkelpaqhetchesa m'a Itiel tén han Ucal:
2 Ko'o aqsa wánxa
seyeyháxma ahagko'
nepyeseksa m'a énxet'ák,
méko sekya'áseyak
ektéma nak
apya'áseyak ma'a énxet.
3 May'ásegkok ma'a
ektémakxa nak
negya'ásegwayam aqsok,
may'ásegkok han
aptémakxa nak ma'a
Dios Appagkanamap
apagko' nak.
4 ¿Yaqsa axta
ekmeheykegko néten
keñe ekweyweykento
makham?
¿Yaqsa awanchek
kamagkok ma'a
éxchahayam?
¿Yaqsa eyaqlassama
eyaqlamaxche m'a
wátsam ekwányam?
¿Yaqsa axta
ekpekkenma m'a
néxa xapop nak?
¡Héltennés sa' apwesey!
¡Héltennés sa' han
apwesey m'a apketche
apya'ásegko enxoho!
5 Eltaqmelcheshok
Wesse' egegkok
ma'a ektáha nak
chá'a apcháyo,
máxa xama
negáhakkásamáxche
etnehek;
naqsók ma'a
ekyókxoho aqsok
apxeyenma nak chá'a.
6 Etne chá'a
aptáhakxa enxoho
chá'a apcháneya m'a,
ná exeyenwom
aqsa chá'a m'a
metnahakxa enxoho
chá'a appeywa;
epaqhetchesek
katnehek ma'a,
keñe exchep etnehek
apmopwána amya'a.
7 Dios ahagkok,
ánet aqsok akke
aqsa élmaxneyk xép;
hélmés sa' ko'o
sekyennákxa
nak makham:
8 Hétnakhásses
ma'a sektémakxa
megkamámnaqsoho
tén han sekmowána amya'a,
ná hetnésses aqsa
ekxákma aqsok ahagkok,
essenhan meyke
aqsok ahagkok;
hegkés aqsa
chá'a sekto
eyeyméxchexa
enxoho chá'a,
9 hakte eyeykhágwokmók
agkok ko'o xa aqsok nak,
ayenyók kexa katnehek xép,
axének may'ásegko;
méko agkok han
aqsok ahagkok,
amenyexek kexa
nahan katnehek,
keñe atwássesha m'a
apwesey nak xép
Dios ahagkok.
10 Ná exén ekmaso
kélásenneykha
naqsa nápaqtók
ma'a ektáha nak
wesse' apagkok,
eltamhok katnehek
katnégwomhok exma',
keñe exchep eñegkohok
ekyaqmageykekxa ektáhakxa.
11 Yetneyk énxet
apyemneykha
nak chá'a apyáp,
metaqmelchesso nak
chá'a appeywa
elának ma'a egken.
12 Yetneyk énxet
apkenagko nak
káxña'awok aptémakxa,
megyaxñáseykekxa
nak makham
aptémakxa ekmanyása.
13 Yetneyk énxet
apkenagko nak
etnahak ekyawe kéláyo,
elanok chá'a pók yetlo
eyeymáxkoho apwáxok.
14 Yetneyk énxet
ekho nak sókwenaqte
m'a apma'ák nak,
tén han sawo m'a
awhók apma'ák nak,
yaqwayam emasséssók
ma'a ekha nak chá'a
eyeyméxchexa aqsok
ma'a aphágkaxa,
tén han ma'a meyke
nak aqsok apagkok.
15 Ánet katnehek
étkók ma'a seyáneg,
wánxa aqsa chá'a
katnehek se'e:
¡Mók makham,
mók makham!
Yetneyk ántánxo aqsok
megkalyaqkáñam nak,
keñe m'a ektáhakxa nak
cuatro megkatnehek
ekpeywa s'e:
“Wánxa ektáhak”,
16 cham'a takhaxpop,
kelán'a megkate étche,
ekyame exma nak
xapop meyke yegmen
tén han ma'a táxa
megkaspónegwayam nak.
17 Énxet apwanyémo
nak chá'a elanok apyáp
aptawáseykegkoho nak
chá'a egken ekwányam,
payhawok kalhexyawássesek
apaqta'ák ma'a kágqag
keñe etwok ma'a máma.
18 Yetneyk ántánxo
aqsok ekpelakkasa
nak sekwete,
keñe m'a ektáhakxa
nak cuatro
may'ásegko ektáhakxa:
19 náta ekyawe ámay
agkok ma'a néten,
yéwa ámay agkok
ma'a neyseksa nak
meteymog élyawe,
yántakpayhe ámay
agkok ma'a
neyseksa nak
wátsam ekwányam,
keñe énxet elának
chá'a m'a kelán'a.
20 Keso ektémakxa
kelán'a ektawáseykegkoho
nak chá'a atáwa' s'e:
kapathetagkok énxet,
kayaqpaksek yegmen,
keñe kaxének chá'a
megkalana aqsok ekmaso.
21 Yetneyk ántánxo
aqsok megkólmámenyého
nak katnehek xama apchókxa,
keñe m'a ektáhakxa nak cuatro
kalpexyennegkesek xóp:
22 cham'a aptáha enxoho
wesse' apwányam ma'a
kélásenneykha naqsa,
ekyeykhágwokmoho
enxoho aptéyak ma'a
élyeyháxma nak,
23 ekwet'a enxoho
atáwa' m'a kelán'a
megkásekhamaxche',
keñe han ektáha
enxoho wesse' m'a
kélásenneykha naqsa,
ekyaqmagkasa enxoho
m'a wesse' agkok.
24 Yetneyk cuatro
aqsok nawha'ák
étcheyetse nak
keso náxop,
élya'áseykegkoho
agko' nak aqsok:
25 cham'a pexyegke,
apxámok han etnehek ma'a,
apkelyelqákpok eyke,
apcháncheseykekxa
nak chá'a aptéyak ma'a
ekmexanmakxal'a exma;
26 tóm axta'a
apkelánegwayam
nak chá'a apxanák
ma'a neyseksa
nak meteymog,
apkelyelqákpók
eykhe han ma'a;
27 sawa' méko
eykhe etnehek
wesse' apagkok,
kaxhok eyke
mók apkelxega;
28 pegyáxña'a
negmowána nak agmok,
apkelweykmoho nak
chá'a m'a wesse'
apwányam apxagkok nak.
29 Yetneyk ántánxo
aqsok élyennaqte,
keñe ektáhakxa nak cuatro,
éleymáxkoho chá'a kalxog:
30 cham'a neptána,
aqsok nawhak eklo agko',
megyenye nak
amonye' xama aqsok,
megyeye nak
han ma'a énxet;
31 tat'a kennawo'
eyásennómaxche
nak chá'a,
yát'ay apketkok
tén han wesse' apwányam
apxega nak apmonye' m'a
sẽlpextétamo apagkok.
32 Apkelánekxeyk sa'
agkok yaqwánxa
etnehek ekmaso
neyseksa apchásennamap,
kalchetam sa' apwáxok
eyesagko yaqwánxa etnehek
33 hakte apyennaqtéssek
agkok weyke nagkeygmenek,
étak sa' ma'a pexmok agkok,
agkok yeyásak chá'a
apkexaya apyexwála',
éma katyapok apwéhek,
aplókassek agkok pók,
keytlawhok apkelnápomap.
Las palabras de Agur
1 Palabras de Agur, hijo de Jaqué; la profecía que dijo el varón a Itiel, a Itiel y a Ucal.
2 Ciertamente más rudo soy yo que ninguno,
Ni tengo entendimiento de hombre.
3 Yo ni aprendí sabiduría,
Ni conozco la ciencia del Santo.
4 ¿Quién subió al cielo, y descendió?
¿Quién encerró los vientos en sus puños?
¿Quién ató las aguas en un paño?
¿Quién afirmó todos los términos de la tierra?
¿Cuál es su nombre, y el nombre de su hijo, si sabes?
5 Toda palabra de Dios es limpia;
Él es escudo a los que en él esperan.
6 No añadas a sus palabras, para que no te reprenda,
Y seas hallado mentiroso.
7 Dos cosas te he demandado;
No me las niegues antes que muera:
8 Vanidad y palabra mentirosa aparta de mí;
No me des pobreza ni riquezas;
Manténme del pan necesario;
9 No sea que me sacie, y te niegue, y diga: ¿Quién es Jehová?
O que siendo pobre, hurte,
Y blasfeme el nombre de mi Dios.
10 No acuses al siervo ante su señor,
No sea que te maldiga, y lleves el castigo.
11 Hay generación que maldice a su padre
Y a su madre no bendice.
12 Hay generación limpia en su propia opinión,
Si bien no se ha limpiado de su inmundicia.
13 Hay generación cuyos ojos son altivos
Y cuyos párpados están levantados en alto.
14 Hay generación cuyos dientes son espadas, y sus muelas cuchillos,
Para devorar a los pobres de la tierra, y a los menesterosos de entre los hombres.
15 La sanguijuela tiene dos hijas que dicen: ¡Dame! ¡dame!
Tres cosas hay que nunca se sacian;
Aun la cuarta nunca dice: ¡Basta!
16 El Seol, la matriz estéril,
La tierra que no se sacia de aguas,
Y el fuego que jamás dice: ¡Basta!
17 El ojo que escarnece a su padre
Y menosprecia la enseñanza de la madre,
Los cuervos de la cañada lo saquen,
Y lo devoren los hijos del águila.
18 Tres cosas me son ocultas;
Aun tampoco sé la cuarta:
19 El rastro del águila en el aire;
El rastro de la culebra sobre la peña;
El rastro de la nave en medio del mar;
Y el rastro del hombre en la doncella.
20 El proceder de la mujer adúltera es así:
Come, y limpia su boca
Y dice: No he hecho maldad.
21 Por tres cosas se alborota la tierra,
Y la cuarta ella no puede sufrir:
22 Por el siervo cuando reina;
Por el necio cuando se sacia de pan;
23 Por la mujer odiada cuando se casa;
Y por la sierva cuando hereda a su señora.
24 Cuatro cosas son de las más pequeñas de la tierra,
Y las mismas son más sabias que los sabios:
25 Las hormigas, pueblo no fuerte,
Y en el verano preparan su comida;
26 Los conejos, pueblo nada esforzado,
Y ponen su casa en la piedra;
27 Las langostas, que no tienen rey,
Y salen todas por cuadrillas;
28 La araña que atrapas con la mano,
Y está en palacios de rey.
29 Tres cosas hay de hermoso andar,
Y la cuarta pasea muy bien:
30 El león, fuerte entre todos los animales,
Que no vuelve atrás por nada;
31 El ceñido de lomos; asimismo el macho cabrío;
Y el rey, a quien nadie resiste.
32 Si neciamente has procurado enaltecerte,
O si has pensado hacer mal,
Pon el dedo sobre tu boca.
33 Ciertamente el que bate la leche sacará mantequilla,
Y el que recio se suena las narices sacará sangre;
Y el que provoca la ira causará contienda.