Jesús apkeláphasso setenta y dos énxet
1 Apkelyéseykha axta anhan Wesse' egegkok setenta y dos énxet natámen xa, apkeláphassegkek axta chá'a apqánet amonye' apxega, elmahagkok ma'a ekyókxoho nátegma, tén han yókxexma apmáheyókxa axta chá'a emhagkok.
2 Axta aptemék apkelanagkama s'e: “Xámo' neyke agkok ma'a aqsok yaqwayam nak kanakxaxche', apqántawók eyke m'a ektáha nak apkeltamheykha. Kólmaxna sa' kéxegke ektáha nak apagkok namyep eláphaksek énxet ektáha nak apkeltamheykha yanchásekxak ma'a aqsok ekyexna. 3 Kólxeg sa' kéxegke; kóllano, máxa nepkések apketkók ko'o ektemessásak kéxegke séláphasa neyseksa m'a aqsok nawha'ák éllo. 4 Nágkólsow aqsa selyaqye, kéltéyak, tén han kéltéto kélmagkok; nágkólchaqnagwom aqsa nahan kólpeykesek xama énxet enxoho m'a ámay. 5 Kélántaxnegwokmek sa' agkok xama tegma, kólteme sa' chá'a sekxók kólpeykesek se'e: ‘Keytek sa' meyke ektáhakxa egwáxok se'e tegma nak.’ 6 Yetneyk sa' agkok énxet meyke ektáhakxa apwáxok ma'a, káhapwak sa' meyke ektáhakxa kélwáxok kélagkok kéxegke xa énxet nak; sa' agkok katnahak xa ektáha nak, keytnekxak sa' aqsa makham kéxegke m'a meyke ektáhakxa kélwáxok kélagkok nak. 7 Kólhakha sa' nahan ma'a tegma nak, kóltawák sa' nahan ma'a aqsok ekyetnakxa enxoho m'a, kólyenák sa' nahan ma'a ekyetnakxa enxoho m'a, hakte payhawók exkak ekyánmaga m'a énxet aptamheykha nak. Nágkólántaxnaha aqsa tegma. 8 Kélwokmek sa' agkok xama tegma kélmáxchexa enxoho takha', kóltawák sa' ma'a aqsok kélmésakxa enxoho; 9 kóltaqmelchessem sa' nahan élháxamáxche ekheykha enxoho m'a, kólteme sa' nahan kólának se'e: ‘Chágketwa'ak kaxwók kéxegke m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.’ 10 Kélwokmek sa' agkok nahan xama tegma keñe megkólmáxko enxoho takha', kólántép sa' ámay, sa' kóltéhek kólpaqmétek se'e: 11 ‘¡Wokmók nempalchesso negko'o xapop ánek élyepetche egmagkok eñama kélheykegkaxa yaqwayam kólya'asagkohok nenxéna eyesagko kéltáhakxa! Eyke kólya'asagkoho sa' se'e, chagketwa'ák kaxwók kéxegke m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios.’ 12 Éltennássek ko'o kéxegke ekhem yaqwánxa sa' kóllegássesagkohok xa énxet'ák nak, asagkók agko' sa' katnehek, megkaxók sa' ma'a ekweykenxa axta kéllegassáseykegkoho m'a énxet'ák apheykha axta Sodoma.
Énxet meyke nak apkelyaheykekxoho
(Mt 11.20-24)13 “¡Énxet'ák Corazín, asagkek sa' katnehek kélteméssesakxa kéxegke! ¡Asagkek sa' nahan katnehek kélteméssesakxa kéxegkáxa énxet'ák Betsaida! Kaxtemék axta élánamáxche aqsok sempelakkasso agwetak ma'a tegma apwányam Tiro tén han Sidón, élánamáxko axta kélnepyeseksa kéxegke, nanók axta elyaqmagkasek apkelwáxok, elántaxnekxak axta m'a apáwa sẽlwáxaqxamo nak, exmakha axta nahan neyseksa táhap. 14 Keñe sa' ma'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', asagko' agko' sa' katnehek kéllegassáseykegkoho kéxegke, megkaxók sa' ma'a ekweykenxa axta kéllegassáseykegkoho m'a énxet'ák Tiro, tén han ma'a Sidón. 15 Kéxegke nahan kélheykha nak Cafarnaúm, ¿kélaneykeya kólya'ásekxak ekweykekxoho m'a néten? ¡Kólpallamok sa' kéxegke ekweykmoho m'a kañók agko' nak máxek sẽlmasseseykenxa!
16 “Énxet ektáhakxa enxoho apháxenmo kéltenneykha kéxegke, apháxenmók nahan ko'óxa m'a sekpeywa; énxet apkeltaqnagko nak kéxegke, hetaqnók nahan ko'óxa; énxet setaqnagko enxoho ko'o, aptaqnagkamchek nahan ma'a aptáha axta seyáphasso ko'o.”
Setenta y dos énxet'ák apkelweykekxa makham
17 Apkelweykekxeyk axta makham yetlo élpayheykekxa agko' apkelwáxok ma'a setenta y dos énxet'ák axta. Axta aptemék apkelpeywa s'e:
—¡Wesse', wokmók negko'o sẽlyaheykekxoho kelyekhama' eñama nenxeyenma apwesey exchep!
18 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Naqso', ekwet'ak axta ko'o ekteyekmo Satanás eñama néten, máxa takha' apkelyenma axta entáhak. 19 Élméyásegkek axta ko'o kéxegke kélmowancha'a yaqwayam kólweynchamha neyseksa yéwa tén han yettáha', tén han kólmallánek nepyeseksa m'a kélenmexma nak meyke ektemegweykmoho exma ekmaso xama enxoho. 20 Eyke nágkalpayhekxa aqsa kélwáxok kélwet'a élyahákxoho kélpeywa m'a kelyekhama', akke tásek kalpayhekxak kélwáxok ektáxésáxko kélwesey m'a néten.
Jesús apkelteméssesso apcheymákpoho Dios
(Mt 11.25-27Mt 13.16-17)21 Yetlómók axta nahan apteme appaqmeyesma Jesús yetlo ekpayheykekxa agko' apwáxok eñama apmésso m'a Espíritu Santo: “Élteméssessek ko'o exchep apcheymákpoho, Táta, apteme nak Wesse' néten tén han keso náxop, hakte apxekmóssegkek xép aqsok ma'a énxet'ák ekmasextoho nak makham apkelya'áseyak, cham'a aqsok mexekmóssama axta m'a énxet'ák ekha nak apkelmopwancha'a, tén han ma'a ekha nak apkelya'áseyak. Táta, naqso', hakte cháxa apmopmenyého axta exchep katnehek xa.
22 “Élméssegkek axta ko'o Táta ekyókxoho aqsok. Méko nahan ekya'áseykegkoho m'a Dios Apketche, wánxa m'a Apyáp; méko nahan ekya'áseykegkoho m'a Apyáp, wánxa m'a Apketche, tén han ma'a apkeltémo nak elya'ássesagkohok ma'a Apketche.”
23 Appeynchamakpók axta Jesús apkelányo apkeltáméséyak. Axta aptemék apkelanagkama apxakcha'awók se'e: “Apkeleñémo énxet'ák ektáha nak apkelwete m'a kélweteya nak kéxegke; 24 hakte naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke apxámók axta eykhe Dios appeywa apkellegasso tén han kelwesse'e apkelwányam apkeltémo elwetak xa kélwet'a nak kéxegke, axta eyke elweteyk; apmenyeyk axta eykhe ellegak xa kélleg'a nak kéxegke, axta eyke ellegeyk.”
Jesús apyetcháseykekxoho samaritano ektaqmalma aptémakxa
25 Xama apkelxekmósso apnámakkok ektémakxa segánamakxa axta apya'eykekxak appaqhetchesseykekxo m'a Jesús, axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a apmáheyo épkónek se'e:
—Sẽlxekmósso, ¿yaqsa eyéméxko ko'o alának yaqwayam ótak ekyennaqte egkenyek?
26 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—¿Háxko ektémakxa eknaqtáxésamaxche m'a segánamakxa? ¿Yaqsa apweteya exchep apkelyetsetma?
27 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo énxet apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa s'e:
—‘Yásekhoho Dios Wesse' apagkok ekweykmoho kañók agko' apwáxok, tén han ekweykmoho m'a apyennaqte, tén han ma'a élchetámeykegkaxa nak apwáxok, yásekhoho nahan pók ekhawo aptémakxa nak apchásekhamakpekxoho apagko' xép.’
28 Tén axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Payhawók aptáhakxa apchátegmowéyak. Aptemék agkok xa ektáha nak, étak sa' ekyennaqte apnények.
29 Keñe axta m'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, apmáheyo eykhe epeykásekxohok ektémakxa m'a apkelmaxneyeykha. Axta aptemék apkenagkama makham Jesús se'e:
—¿Yaqsa ko'o émók?
30 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Apxegamchek axta xama énxet appéwomo m'a ámay nak Jerusalén apmaheykegko m'a Jericó, tén axta apkeltahanyeyo énxet'ák élmasagcha'a apkeltémakxa, apkelyementamomchek axta aqsok apagkok, apweykmók axta nahan apkelyementama m'a apkelnaqta; apchaqheykha axta keñe apkelxegeykekxo makham, yáma apketsapma axta nahan apteméssessók. 31 Chaqhémók axta nahan appéwomókxa xama apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok xa ámay nak; xama axta apweteya, apyetnakhassegkek axta aqsa apyeykhaya apxegama makham. 32 Keñe axta apweykmo nahan xama levita m'a ekpayhémókxa axta apyetnamakxa, xama axta apweteya, apyetnakhassegkek axta aqsa nahan apyeykhaya apxegama makham. 33 Keñe axta apweteya xama énxet apkeñama axta Samaria, appéwomo axta anhan apxega xa ámay nak, apyósek axta apkelányo. 34 Apya'áyekmek axta, apkeltexnassáseykegkek axta pexmok égmenek ma'a apkelyense, tén han vino, tén axta appextehetchessama. Tén axta apkenátcháseykekxo m'a apchánte, apyentamomchek axta xama tegma apkelheykemxa axta chá'a énxet'ák apkelxega, aptaqmelchessegkek axta anhan. 35 Keñe axta mók ekhem, apkelhaxyawásseykekxo ánet sawo selyaqye apagkok ma'a samaritano, apméssegkek axta m'a ektáha axta apagkok ma'a tegma. Axta aptemék apkenagkama s'e: ‘Etaqmelches sa' se'e énxet nak, aptegyássek sa' agkok nahan xép mók aqsok, ko'o sa' ayánmagkasseták ma'a sekwa'akto sa'.’ 36 ¿Yaqsa ekxéna exchep apwáxok aptáha apchásekhayo pók xa apqántánxo nak, cham'a aptawáseykegkoho axta m'a énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa?
37 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo apkelxekmósso axta apnámakkok ektémakxa segánamakxa s'e:
—Cham'a apkepyósawo exchek apkelano m'a énxet nak.
Keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Exeg, etne sa' xépxa ekhawo nak xa.
Jesús apha Marta axagkok tén han María
38 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús; apweykmek axta xama apheykegkaxa énxet, ekhéssamakxa axta nahan axagkok ma'a xama kelán'a ekwesey axta Marta. 39 Yetneyk axta nahan xama yáxeg ma'a Marta ekwesey axta María, ekhama axta ekpayhókxa apmagkok ma'a Jesús, yaqwayam enxoho keyxhok ma'a apkeltenneykha. 40 Keñe axta m'a Marta, ekxámokma axta élanakxa m'a aqsok, ekya'áyekmo aphakxa m'a Jesús. Axta temék eyenagkama s'e:
—Wesse', ¿Yagkeytnakhásawok apwáxok xép seyhákxo ko'o sektamheykha m'a eyáxeg? Yána hepasmok.
41 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Marta, yetnakhásawók xeye' awáxok ekxámokma aqsok, megkay'assásegkok nahan ektáhakxa, 42 xama aqsok akke aqsa exche' payhawok kalána'. Ektaqmelakxa eyke kelyésaha m'a María. Méko nahan kawának keymentemekxa'.
Misión de los setenta
1 Después de estas cosas, designó el Señor también a otros setenta, a quienes envió de dos en dos delante de él a toda ciudad y lugar adonde él había de ir. 2 Y les decía: La mies a la verdad es mucha, mas los obreros pocos; por tanto, rogad al Señor de la mies que envíe obreros a su mies. 3 Id; he aquí yo os envío como corderos en medio de lobos. 4 No llevéis bolsa, ni alforja, ni calzado; y a nadie saludéis por el camino. 5 En cualquier casa donde entréis, primeramente decid: Paz sea a esta casa. 6 Y si hubiere allí algún hijo de paz, vuestra paz reposará sobre él; y si no, se volverá a vosotros. 7 Y posad en aquella misma casa, comiendo y bebiendo lo que os den; porque el obrero es digno de su salario. No os paséis de casa en casa. 8 En cualquier ciudad donde entréis, y os reciban, comed lo que os pongan delante; 9 y sanad a los enfermos que en ella haya, y decidles: Se ha acercado a vosotros el reino de Dios. 10 Mas en cualquier ciudad donde entréis, y no os reciban, saliendo por sus calles, decid: 11 Aun el polvo de vuestra ciudad, que se ha pegado a nuestros pies, lo sacudimos contra vosotros. Pero esto sabed, que el reino de Dios se ha acercado a vosotros. 12 Y os digo que en aquel día será más tolerable el castigo para Sodoma, que para aquella ciudad.
Ayes sobre las ciudades impenitentes
(Mt. 11.20-24)13 ¡Ay de ti, Corazín! ¡Ay de ti, Betsaida! que si en Tiro y en Sidón se hubieran hecho los milagros que se han hecho en vosotras, tiempo ha que sentadas en cilicio y ceniza, se habrían arrepentido. 14 Por tanto, en el juicio será más tolerable el castigo para Tiro y Sidón, que para vosotras. 15 Y tú, Capernaum, que hasta los cielos eres levantada, hasta el Hades serás abatida.
16 El que a vosotros oye, a mí me oye; y el que a vosotros desecha, a mí me desecha; y el que me desecha a mí, desecha al que me envió.
Regreso de los setenta
17 Volvieron los setenta con gozo, diciendo: Señor, aun los demonios se nos sujetan en tu nombre. 18 Y les dijo: Yo veía a Satanás caer del cielo como un rayo. 19 He aquí os doy potestad de hollar serpientes y escorpiones, y sobre toda fuerza del enemigo, y nada os dañará. 20 Pero no os regocijéis de que los espíritus se os sujetan, sino regocijaos de que vuestros nombres están escritos en los cielos.
Jesús se regocija
(Mt. 11.25-27Mt. 13.16-17)21 En aquella misma hora Jesús se regocijó en el Espíritu, y dijo: Yo te alabo, oh Padre, Señor del cielo y de la tierra, porque escondiste estas cosas de los sabios y entendidos, y las has revelado a los niños. Sí, Padre, porque así te agradó. 22 Todas las cosas me fueron entregadas por mi Padre; y nadie conoce quién es el Hijo sino el Padre; ni quién es el Padre, sino el Hijo, y aquel a quien el Hijo lo quiera revelar.
23 Y volviéndose a los discípulos, les dijo aparte: Bienaventurados los ojos que ven lo que vosotros veis; 24 porque os digo que muchos profetas y reyes desearon ver lo que vosotros veis, y no lo vieron; y oír lo que oís, y no lo oyeron.
El buen samaritano
25 Y he aquí un intérprete de la ley se levantó y dijo, para probarle: Maestro, ¿haciendo qué cosa heredaré la vida eterna? 26 Él le dijo: ¿Qué está escrito en la ley? ¿Cómo lees? 27 Aquel, respondiendo, dijo: Amarás al Señor tu Dios con todo tu corazón, y con toda tu alma, y con todas tus fuerzas, y con toda tu mente; y a tu prójimo como a ti mismo. 28 Y le dijo: Bien has respondido; haz esto, y vivirás.
29 Pero él, queriendo justificarse a sí mismo, dijo a Jesús: ¿Y quién es mi prójimo? 30 Respondiendo Jesús, dijo: Un hombre descendía de Jerusalén a Jericó, y cayó en manos de ladrones, los cuales le despojaron; e hiriéndole, se fueron, dejándole medio muerto. 31 Aconteció que descendió un sacerdote por aquel camino, y viéndole, pasó de largo. 32 Asimismo un levita, llegando cerca de aquel lugar, y viéndole, pasó de largo. 33 Pero un samaritano, que iba de camino, vino cerca de él, y viéndole, fue movido a misericordia; 34 y acercándose, vendó sus heridas, echándoles aceite y vino; y poniéndole en su cabalgadura, lo llevó al mesón, y cuidó de él. 35 Otro día al partir, sacó dos denarios, y los dio al mesonero, y le dijo: Cuídamele; y todo lo que gastes de más, yo te lo pagaré cuando regrese. 36 ¿Quién, pues, de estos tres te parece que fue el prójimo del que cayó en manos de los ladrones? 37 Él dijo: El que usó de misericordia con él. Entonces Jesús le dijo: Ve, y haz tú lo mismo.
Jesús visita a Marta y a María
38 Aconteció que yendo de camino, entró en una aldea; y una mujer llamada Marta le recibió en su casa. 39 Esta tenía una hermana que se llamaba María, la cual, sentándose a los pies de Jesús, oía su palabra. 40 Pero Marta se preocupaba con muchos quehaceres, y acercándose, dijo: Señor, ¿no te da cuidado que mi hermana me deje servir sola? Dile, pues, que me ayude. 41 Respondiendo Jesús, le dijo: Marta, Marta, afanada y turbada estás con muchas cosas. 42 Pero solo una cosa es necesaria; y María ha escogido la buena parte, la cual no le será quitada.