Josías apteme wesse' apwányam
(2 Re 22.1-2)1 Ocho apyeyam apagkok axta apkeynamo apteme wesse' apwányam Josías treinta y un apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. 2 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Josías, hakte apyetlamchek axta m'a aptémakxa axta m'a David, apyapmeyk nanók axta, meyke apyetnakhásseyam xama enxoho.
Josías apkelyetnakhasso aqsok élmasagcha'a
3 Apkeynamók axta apketamso Josías ma'a Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano' David, apketkok apagko' axta eykhe makham, cham'a ekweykmo axta ocho apyeyam apteme wesse' apwányam. Keñe ekwokmo doce apyeyam apteme wesse' apwányam apkeynawo apcháxñáseykekxa m'a tegma apwányam Judá tén han Jerusalén ma'a kélpeykessamókxa axta chá'a aqsok kéláyókxa, cham'a kéleykmássesso nak Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso, tén han ma'a sawo égmenek nak kélpeykáseykekxa kéleykmassáseykha kéláncháseyak, 4 kélmasséssekmek axta han nápaqtók ma'a kélwatnéssamakxa axta chá'a aqsok ma'a Baal. Apkeltamhók axta kóltemessásekxak nekha'a étkók Josías ma'a kélwatnamakxa nak chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok ekheykegko axta m'a néten nak. Apkeltamhók axta kólekkexekxak ma'a kéleykmássesso nak Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso nak, tén han ma'a kélpeykáseykekxa nak sawo égmenek kéleykmassáseykha kéláncháseyak; ánek axta aptemessáseykxa', tén axta apkexpaqheyncha'a m'a takhaxpop apagkok axta m'a énxet'ák apkelnáhakkassamo axta chá'a aqsok apnaqtósso elmések. 5 Apkelwatneykxeyk axta han chá'a apexchakkok apkelmaxnéssesso énxet'ák agkok ma'a néten nak élwatnamáxchexa aqsok agkok kéleykmássesso, cháxa aptáhakxa axta apcháxñásekxo m'a Judá tén han Jerusalén. 6 Axta han aptemessásak ma'a tegma apkelyawe nak Manasés, Efraín tén han Simeón, ekweykekxoho m'a Neftalí, keñe han ma'a apheykegkaxa nak chá'a énxet'ák, yetlo m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak. 7 Apkelyaqnegkásegkek axta m'a élwatnamáxchexa nak aqsok, tén han ma'a kéleykmássesso Aserá, tén han ma'a mók kéleykmássesso nak, ánek axta aptemessáseykxa', apmasséssekmek axta han ma'a ekyókxoho élwatnamáxchexa axta chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, ekyókxoho nak ma'a kañe' Israel. Tén axta aptaqháwo makham Jerusalén.
Weykcha'áhak segánamakxa ekwetamaxchekxa'
(2 Re 22.3—23.3)8 Apkeláphássek axta elanagkokxak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, Dios apagkok nak, cham'a Safán, Asalías axta apketche, tén han Amasías, apkemha apmonye' axta m'a tegma apwányam, tén han ma'a Joás, aptáxéssesso axta chá'a weykcha'áhak, Joacaz axta apketche, cham'a ekweykmo axta dieciocho apyeyam apteme wesse' apwányam, natámen axta apcháxñáseykekxa m'a apchókxa', keñe han ma'a tegma appagkanamap. 9 Tén axta apkelya'aweykxo m'a apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías, apkelméssek axta m'a selyaqye kélso axta m'a Dios tegma appagkanamap apagkok, tén han apcháncheseykekxa axta apkeltaqmelchesso átog levitas, éleñama m'a tegma apkelyawe Manasés tén han Efraín, énxet'ák apkelheykekxa axta m'a Israel, tén han ma'a ekyókxoho nak Judá, keñe han Benjamín, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak Jerusalén. 10 Tén axta kélmésa m'a yaqwayam axta elanagkokxak ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, yaqwayam enxoho eyánmagkasek chá'a apkeltamheykha m'a apkeláneykekxa nak tegma appagkanamap. 11 Kélmeyásegkek axta selyaqye m'a apkelánéyak nak chá'a yántéseksek, tén han apkelámha apmonye'e nak chá'a apkeltamheykha, yaqwayam elmok chá'a m'a meteymog kélhaxyawasso nak, keñe han yámet yaqwayam kóltéhek éltegyésso tegma, tén han yaqwayam kólnegkenek néten éltegyésso m'a tegma apchahayo axta apkelmopso m'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá.
12-13 Aptaqmelchessamók axta apkeltamheykha xa énxet'ák nak, Jáhat tén han Abdías axta apkeltennasso chá'a yaqwánxa elanagkok ma'a, apteme axta levitas, aptawán'ák neptámen axta m'a Merarí, tén han Zacarías keñe han ma'a Mesulam, aptawán'ák neptámen axta m'a Quehat, aptamhéyak axta apkelámha apmonye'e. Axta han apkeltennasso chá'a yaqwánxa elanagkok ma'a apkelpata nak chá'a aqsok, keñe han apkelmésso chá'a apkeltamheykha m'a apyókxoho apkeltamheykha nak ma'a kélláneykekxa tegma. Apkelpáwasso axta eyke m'a apyókxoho levitas, weykcha'áhak apnaqtáxéseyak axta eyke han chá'a nápakha', tén han apkelámha apmonye'e, tén han apkeláneykha átog.
14 Xama axta kéllekwákxo selyaqye kélso axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, apwet'ak axta weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías, kélmésso axta eñama m'a Moisés. 15 Yohok axta han apkeltennasa m'a Safán, aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak, apwetákxo weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok ma'a Wesse' egegkok nak tegma appagkanamap apagkok; apméssek axta han weykcha'áhak ma'a Safán, 16 apsákxéssek axta wesse' apwányam, tén axta aptáha apxéna s'e:
—Apkelánegkek ekyókxoho apkeltamho axta elanagkok xép ma'a apkeláneykha wesse'. 17 Apkelpeykesákxeyk sawo ekmope élmomnáwa ekheykegko nak ma'a tegma appagkanamap, apkelmeyásegkek ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apkeltamheykha, tén han ma'a apkelánémap nak chá'a elanagkok.
18 Apkeltennássek axta han Safán ma'a wesse' apwányam, apmésa xama weykcha'áhak ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Hilquías; apkelyetsetchessek axta han wesse' apwányam ma'a Safán. 19 Xama axta apleg'a wesse' apwányam ektáhakxa ekpeywa m'a weykcha'áhak Wesse' egegkok segánamakxa apagkok, apkelyepteyk axta apkelnaqta, 20 yetlókok axta apteme apkenagko Hilquías, tén han Ahicam, Safán axta apketche, keñe han Abdón, Micaías axta apketche, tén han Safán, aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak, tén han Asaías, appasmeykha nak chá'a aptamheykha wesse' apwányam:
21 —Hélmaxnéssessekxa hana ko'o Wesse' egegkok, tén han ma'a énxet'ák apkeleymomap nak Israel tén han Judá, ektémakxa ekxeyenma s'e weykcha'áhak ekwetamaxchekxa nak; hẽltaqnaweygkok sa' kexa negko'o m'a Wesse' egegkok, hakte axta yaháxenmók aptémakxa axta apkelanagkama Wesse' egegkok ma'a ẽlyapmeyk nanók axta negko'o, axta han eláneykegkok ekyókxoho ektémakxa nak ektáxésamaxche s'e weykcha'áhak nak.
22 Apxegkek axta Hilquías yetlo apkelxegexma'a m'a wesse' apwányam axta apkelyéseykha yaqwayam elxog ey'ókxak ma'a eklegasso axta Dios appeywa, kelán'a ekwesey axta Huldá, Salum axta aptáwa', Ticvá axta apketche, Harhás axta aptáwen, apkeltaqmelchesso axta chá'a m'a kélxátamakxa nak apáwa m'a tegma appagkanamap. Axta eghak Huldá m'a kaxwe apheykegkaxa axta énxet'ák ma'a Jerusalén, xama axta kélpaqhetchesa, 23 keñe ektáha eyátegmowágko s'e:
—Keso aptáhakxa apchátegmowéyak Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel se'e: ‘Kólteme sa' kólának énxet ektáha nak apkelápháseykha hélmaxnegwaták ko'o, 24 sektáha sekpeywa, ko'o sektáha nak Wesse': Wahak sa' ko'o aqsok ekmaso s'e yókxexma nak, tén han nepyeseksa s'e énxet'ák apheykha nak, ekhawo nak ekyókxoho ektémakxa nak ekmaso negha eknaqtáxésamaxche nak se'e weykcha'áhak, kélyetsetchesa exchek nápaqtók ma'a wesse' apwányam nak Judá. 25 Hakte élyamasmeyk ko'o kéxegke, kélwatnéssegkek han aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok ma'a mók aqsok kéláyókxa nak, elókassegkek ma'a ekyókxoho aqsok kéllánéyak nak; cháxa keñamak seklawa nak ko'o sektaqnawaya s'e yókxexma nak, megkamassehek nahan sektaqnagko. 26 Kóltennés sa' wesse' apwányam Judá, apkeláphasso exchek kólmaxnegwaták Wesse' egegkok, aptáha han appeywa Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel se'e: Aphaxnawók axta exchep ma'a aplege nak, 27 apyelaqtéssek axta han apwáxok, apkelyahákxók axta apleg'a sekpeywa peya ko'o wanmexek se'e yókxexma nak, tén han ma'a apheykha nak ma'a, chaqhak axta han apwáxok aptémakxa nahaqtók ko'o, apkelyepteyk axta apkelnaqta, apkelekxagweyha axta han nahaqtók ko'o, cháxa keñamak sekhaxnawo nak aptáhakxa. Éltennássek ko'o exchep xa, ko'o sektáha nak Wesse'. 28 Wohok sa' ko'o exchep yetsapok meyke ektáhakxa, epáxaqwakxak sa' ma'a apyapmeyk nano', metagkehek sa' aqsok ekmaso peya nak ko'o wahak se'e yókxexma nak, tén han nepyeseksa énxet'ák apheykha nak kañe'.’
Apkeltaqháwok axta m'a wesse' apwányam apkeláneykha, yaqwayam esakxések xa amya'a nak. 29 Tén axta wesse' apwányam apkeltamho kóláneyha m'a apyókxoho apkelámha apmonye'e nak Judá tén han Jerusalén, yaqwayam enxoho yaqnekxa'. 30 Keñe axta wesse' apwányam tén han ma'a apyókxoho apkelennay'a nak Judá, keñe han ma'a apheykha nak Jerusalén, tén han apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, keñe han levitas, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák, apketkók tén han apkelwányam, apkelmeyákxo m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. Cháxa apkelyetsetchesakxa axta han wesse' apwányam ekyennaqte agko' ekyókxoho ektémakxa ekpeywa m'a weykcha'áhak, ekhémo mók nélpaqhetchásamáxche', kélweteykekxa axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. 31 Keñe axta wesse' apwányam apkenmeyncha'a m'a nekha nak meteymog émha apagkok, apxénchek axta han elyahakxohok ma'a Wesse' egegkok, tén han elának ekyókxoho m'a apkeltémókxa nak antéhek, keñe han ma'a apchánamakxa nak antéhek, tén han ma'a segánamakxa apagkok, yetlo ekmámnaqso' agko', tén han elának éltémókxa nak antéhek ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, ekyetna nak eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak. 32 Tén axta apkeltamho elxének elanagkok ma'a apyókxoho énxet'ák nak Jerusalén, tén han Benjamín, apheykha axta m'a. Apkelánegkek axta énxet'ák Jerusalén ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apagkok axta m'a Dios, Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano'. 33 Apmasséssekmek axta Josías aqsok ekmaso agko' axta élánamáxche m'a ekyókxoho xapop apagkok nak israelitas, apkeltamhók axta elpeykeshok Dios Wesse' apagkok ma'a apyókxoho apheykha axta m'a Israel. Axta elyenseykmok Wesse' egegkok aphamakxa axta makham ma'a, Dios apagkok axta m'a apyapmeyk nano'.
Reinado de Josías
(2 R. 22.1-2)1 De ocho años era Josías cuando comenzó a reinar, y treinta y un años reinó en Jerusalén. 2 Este hizo lo recto ante los ojos de Jehová, y anduvo en los caminos de David su padre, sin apartarse a la derecha ni a la izquierda.
Reformas de Josías
(2 R. 23.4-20)3 A los ocho años de su reinado, siendo aún muchacho, comenzó a buscar al Dios de David su padre; y a los doce años comenzó a limpiar a Judá y a Jerusalén de los lugares altos, imágenes de Asera, esculturas, e imágenes fundidas. 4 Y derribaron delante de él los altares de los baales, e hizo pedazos las imágenes del sol, que estaban puestas encima; despedazó también las imágenes de Asera, las esculturas y estatuas fundidas, y las desmenuzó, y esparció el polvo sobre los sepulcros de los que les habían ofrecido sacrificios. 5 Quemó además los huesos de los sacerdotes sobre sus altares, y limpió a Judá y a Jerusalén. 6 Lo mismo hizo en las ciudades de Manasés, Efraín, Simeón y hasta Neftalí, y en los lugares asolados alrededor. 7 Y cuando hubo derribado los altares y las imágenes de Asera, y quebrado y desmenuzado las esculturas, y destruido todos los ídolos por toda la tierra de Israel, volvió a Jerusalén.
Hallazgo del libro de la ley
(2 R. 22.3—23.3)8 A los dieciocho años de su reinado, después de haber limpiado la tierra y la casa, envió a Safán hijo de Azalía, a Maasías gobernador de la ciudad, y a Joa hijo de Joacaz, canciller, para que reparasen la casa de Jehová su Dios. 9 Vinieron estos al sumo sacerdote Hilcías, y dieron el dinero que había sido traído a la casa de Jehová, que los levitas que guardaban la puerta habían recogido de mano de Manasés y de Efraín y de todo el remanente de Israel, de todo Judá y Benjamín, y de los habitantes de Jerusalén. 10 Y lo entregaron en mano de los que hacían la obra, que eran mayordomos en la casa de Jehová, los cuales lo daban a los que hacían la obra y trabajaban en la casa de Jehová, para reparar y restaurar el templo. 11 Daban asimismo a los carpinteros y canteros para que comprasen piedra de cantería, y madera para los armazones y para la entabladura de los edificios que habían destruido los reyes de Judá. 12 Y estos hombres procedían con fidelidad en la obra; y eran sus mayordomos Jahat y Abdías, levitas de los hijos de Merari, y Zacarías y Mesulam de los hijos de Coat, para que activasen la obra; y de los levitas, todos los entendidos en instrumentos de música. 13 También velaban sobre los cargadores, y eran mayordomos de los que se ocupaban en cualquier clase de obra; y de los levitas había escribas, gobernadores y porteros.
14 Y al sacar el dinero que había sido traído a la casa de Jehová, el sacerdote Hilcías halló el libro de la ley de Jehová dada por medio de Moisés. 15 Y dando cuenta Hilcías, dijo al escriba Safán: Yo he hallado el libro de la ley en la casa de Jehová. Y dio Hilcías el libro a Safán. 16 Y Safán lo llevó al rey, y le contó el asunto, diciendo: Tus siervos han cumplido todo lo que les fue encomendado. 17 Han reunido el dinero que se halló en la casa de Jehová, y lo han entregado en mano de los encargados, y en mano de los que hacen la obra. 18 Además de esto, declaró el escriba Safán al rey, diciendo: El sacerdote Hilcías me dio un libro. Y leyó Safán en él delante del rey.
19 Luego que el rey oyó las palabras de la ley, rasgó sus vestidos; 20 y mandó a Hilcías y a Ahicam hijo de Safán, y a Abdón hijo de Micaía, y a Safán escriba, y a Asaías siervo del rey, diciendo: 21 Andad, consultad a Jehová por mí y por el remanente de Israel y de Judá acerca de las palabras del libro que se ha hallado; porque grande es la ira de Jehová que ha caído sobre nosotros, por cuanto nuestros padres no guardaron la palabra de Jehová, para hacer conforme a todo lo que está escrito en este libro.
22 Entonces Hilcías y los del rey fueron a Hulda profetisa, mujer de Salum hijo de Ticva, hijo de Harhas, guarda de las vestiduras, la cual moraba en Jerusalén en el segundo barrio, y le dijeron las palabras antes dichas. 23 Y ella respondió: Jehová Dios de Israel ha dicho así: Decid al varón que os ha enviado a mí, que así ha dicho Jehová: 24 He aquí yo traigo mal sobre este lugar, y sobre los moradores de él, todas las maldiciones que están escritas en el libro que leyeron delante del rey de Judá; 25 por cuanto me han dejado, y han ofrecido sacrificios a dioses ajenos, provocándome a ira con todas las obras de sus manos; por tanto, se derramará mi ira sobre este lugar, y no se apagará. 26 Mas al rey de Judá, que os ha enviado a consultar a Jehová, así le diréis: Jehová el Dios de Israel ha dicho así: Por cuanto oíste las palabras del libro, 27 y tu corazón se conmovió, y te humillaste delante de Dios al oír sus palabras sobre este lugar y sobre sus moradores, y te humillaste delante de mí, y rasgaste tus vestidos y lloraste en mi presencia, yo también te he oído, dice Jehová. 28 He aquí que yo te recogeré con tus padres, y serás recogido en tu sepulcro en paz, y tus ojos no verán todo el mal que yo traigo sobre este lugar y sobre los moradores de él. Y ellos refirieron al rey la respuesta.
29 Entonces el rey envió y reunió a todos los ancianos de Judá y de Jerusalén. 30 Y subió el rey a la casa de Jehová, y con él todos los varones de Judá, y los moradores de Jerusalén, los sacerdotes, los levitas y todo el pueblo, desde el mayor hasta el más pequeño; y leyó a oídos de ellos todas las palabras del libro del pacto que había sido hallado en la casa de Jehová. 31 Y estando el rey en pie en su sitio, hizo delante de Jehová pacto de caminar en pos de Jehová y de guardar sus mandamientos, sus testimonios y sus estatutos, con todo su corazón y con toda su alma, poniendo por obra las palabras del pacto que estaban escritas en aquel libro. 32 E hizo que se obligaran a ello todos los que estaban en Jerusalén y en Benjamín; y los moradores de Jerusalén hicieron conforme al pacto de Dios, del Dios de sus padres. 33 Y quitó Josías todas las abominaciones de toda la tierra de los hijos de Israel, e hizo que todos los que se hallaban en Israel sirviesen a Jehová su Dios. No se apartaron de en pos de Jehová el Dios de sus padres, todo el tiempo que él vivió.