Ektemegwánxa néxa appeywa David appaqhetchesso m'a Salomón
1 Chágketwokmek axta yaqweykenxa yetsapok ma'a David. Axta keñamak aptáha apcháneya m'a apketche Salomón: 2 “Peyk ko'o aweygképok kaxwo', ektéma nak chá'a m'a apyókxoho énxet'ák. Ewasqápekxoho sa', etne sa' aptémakxal'a énxet. 3 Elyahakxoho sa' ma'a apkeltémókxa nak etnehek Dios Wesse' apagkok, elának ma'a apmopmenyého nak chá'a, tén han segánamakxa apagkok, apkeltémókxa nak antéhek, tén han ma'a apchánamakxa nak antéhek, ekhawo ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche m'a Moisés segánamakxa apagkok, yaqwayam sa' kataqmelek chá'a ekyókxoho aqsok apkelanakxa enxoho chá'a, tén han ma'a apmahágkaxa enxoho chá'a. 4 Yaqwayam enxoho han elának Wesse' egegkok ma'a séltennassama axta ko'o elána', apxeyenma megkameykehek chá'a énámakkok apteme wesse' apwányam ma'a Israel, cham'a apkelánegkoho enxoho chá'a ektémakxa aqsok apkelánéyak ma'a étchek, ektaqmela enxoho chá'a aptamhágkaxa nápaqtók ma'a, ekweykmoho kañók agko' apkelwáxok tén han élchetámeykegkaxa nak apkelwáxok.
5 “Apya'ásegkok xeyep setnéssessamakxa axta m'a Joab, Seruiá axta étche, cham'a apteméssessamakxa axta m'a apqánet sẽlpextétamo apkelwesse'e israelitas: apkelnapma axta m'a Abner, Ner axta apketche, tén han Amasá, Jéter axta apketche, cham'a ekmassegweykmo axta kempakhakma, aphéssessamo mók ma'a apkelnapma nak énxet'ák neyseksa kempakhakma, sesexnenagkama ko'o sephewaya ekyetno sekyógkexma. 6 Elána sa' aqsok yetlo apya'áseykegkoho, nágyoho kataqmelek apketsapma. 7 Keñe sa' ma'a Barzilai apketchek, apkeñama nak Galaad, kataqmalmakha sa' apwáxok elano', epásem sa' chá'a apto, hakte etaqmelchessegkek axta ko'o sényahama axta seyáya m'a apepma' Absalón. 8 Apheyk makham xamo' xép ma'a Simí, Guerá apketche, apteme nak benjaminita, apkeñama nak Bahurim. Cha'a apkeltémo axta ko'o hetnégwomhok exma ekmaso sekmaheykegko axta m'a Mahanaim. Keñe axta natámen sélanyexeykegko semoma takha' m'a wátsam nak Jordán, tén axta ko'o sekteméssesa naqsók agko' yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey magwaqhehe'. 9 Nágkapyósho aqsa elano'. Apwanchek xép aqsok, ey'asagkoho sa' yaqwánxa etnéssesek. Yának sa' emátog ekmaso agko'.”
David apketsapma
(1 Cr 29.26-30)10 Apketsekkek axta David, keñe kélátawanyegwákxo kélpáxaqtessákxo m'a apyapmeyk nanók axta, ekpayho nak David Tegma Apwányam apagkok. 11 Cuarenta apyeyam axta weykmok apteme wesse' apwányam ma'a Israel, siete apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Hebrón, keñe treinta y tres apyeyam ma'a Jerusalén. 12 Keñe axta aptéma wesse' apwányam Salomón, apyaqmagkasa m'a David, apyáp axta, méko axta han ektemegweykmoho exma m'a aptémakxa nak wesse' apwányam.
Adonías apmassegwayam yetlo apkelxegexma'a
13 Apya'aweykxeyk axta Betsabé m'a Adonías, Haguit axta étche, cham'a Salomón egken. Kelmaxneyáha axta m'a:
—¿Ya eláwak apmeyánto s'e?
—Éhay —axta aptáhak apchátegmowágko. 14 Keñe axta aptáha makham se'e—: Yetneyk ko'o xama aqsok yaqwayam altennaksek xeye'.
—Héltennés —axta entáhak eyátegmowágko m'a kelán'a.
15 Ya'ásegkók xeye', ko'o axta eykhe payhawók atnehek wesse' apwányam, kelhaxnamáxchek han ekyókxoho Israel atnehek ko'o wesse' apwányam, axta aptáhak Adonías. Keñe apxaka yaqwayam etnehek wesse' apwányam ma'a eyáxeg, hakte nanók axta apxeyenma Wesse' egegkok etnehek ma'a. 16 Yetneyk eyke xama aqsok yaqwayam almaxneyha. Hegkés sa'.
—Exén —axta entáhak eyátegmowágko m'a kelán'a.
17 Aptáhak axta s'e:
—Éltamhók eykhe kalmaxneyha wesse' apwányam Salomón hegkések ko'o m'a Abisag, ekteme nak kelán'a sunamita yaqwayam atnehek etáwa'. Memyewek xeye' kalmaxnak ma'a.
18 —Táse', almaxnéssesek sa' xeyep wesse' apwányam ma'a —axta entáhak eyátegmowágko Betsabé.
19 Keñe axta ekxega Betsabé ekpaqhetchessákxo m'a wesse' apwányam Salomón, éltennássesa m'a Adonías. Apchampákxeyk axta néten wesse' apwányam apma takha' m'a egken, apháxahánteyk axta amonye'. Tén axta aphákxo makham ma'a néten aptaháno, apkeltamhók axta han kólsantagkasek taháno m'a egken; heyk axta m'a ekpayhókxa apkelya'assamakxa', 20 keñe axta ektáha eyáneya:
—Peykhe almaxnak xama aqsok. Hélyahakxoho sa'.
—Méme, hélmaxneyha sa' ekmakókxa enxoho hélmaxna', agkések sa', —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam.
21 —Yoho sa' exkak apepma' Adonías yaqwayam etnehek aptáwa' m'a Abisag, ekteme nak sunamita —axta entáhak eyáneya.
22 —¿Yaqsa ektáha sélmaxneya nak Abisag, ekteme nak sunamita, yaqwayam etnehek aptáwa' m'a Adonías? —axta aptáhak apchátegmowágko egken ma'a wesse' apwányam—. ¡Yaqsa ektáha mehélmaxneya nak kának agkeyásekxak ma'a sektémakxa nak wesse' apwányam, hakte eyapma' átnaha apketkok ko'o m'a, apxegexma han aptemék ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar tén han Joab, Seruiá étche nak!
23 Tén axta apteméssesa naqsók agko' appeywa wesse' apwányam Salomón yetlo apxeyenma apwesey Wesse' egegkok: “¡Heñássesagkohok sa' ko'o Dios ekyentaxno agko' megyetsapa enxoho Adonías, eñama xa aptémakxa nak appeywa. 24 Naqsók ko'o ektemessásak yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey, setnéssesso axta ko'o wesse' apwányam sekyaqmagkasso m'a táta David, segkéssama axta megkatnégwayam néxa' yaqwayam etnahagkok kelwesse'e m'a étawán'ák nak, yetsapok sa' sakhem ma'a Adonías!”
25 Yetlókok axta han apmésso appeywa m'a Benaías, Joiadá apketche, yaqwayam yaqhek ma'a Adonías, apxegkek axta keñe apchaqha. 26 Keñe axta wesse' apwányam aptáha apcháneya m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar: “¡Emyekxa Anatot apkeñémekxa axta! Payhawók eykhe exchep yetsapok, magwaqhek sa' eyke, hakte apseykha axta chá'a m'a Wesse' egegkok yántéseksek apagkok apmonye' m'a David, táta axta, hémók axta han aplegeykegkoho ektémakxa axta aplegeykegkoho m'a.” 27 Cháxa apkelwátéssessamakxa axta Salomón apteme apkelmaxnéssesso Wesse' egegkok énxet'ák apagkok ma'a Abiatar, temék axta m'a aptémakxa axta apkenagkama Wesse' egegkok ma'a yókxexma Siló, apxeyenma axta m'a Elí apketchek.
28 Appasmeykekxeyk axta Joab ma'a Adonías, keñe axta mepasmoma m'a Absalón; xama axta apleg'a amya'a Joab ma'a ektáhakxa axta, yetlókok axta apkenye apmahágko m'a Wesse' egegkok kélpakxanma appagkanamap apagkok, apyexánegwokmek axta m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 29 Kéltennássekxeyk axta eyke wesse' apwányam Salomón apkenyaha Joab apmahágko m'a Wesse' egegkok kélpakxanma appagkanamap apagkok, apyexánegwokmo m'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. Tén axta Salomón apcháphasa m'a Benaías, Joiadá axta apketche, apkeltamho ey'ammok yaqhegwók, 30 apmahágkek axta Benaías ma'a kélpakxanma appagkanamap, aptáhak axta apcháneya m'a Joab:
—Apkeltamhók xép etyapok ma'a wesse' apwányam.
Apchátegmowágkek axta Joab:
—¡Matyepe'! ¡Sa' watsapok se'e!
Aptaqháwok axta Benaías apmeyákxo aphakxa wesse' apwányam, apkeltennássekxo aptáhakxa appeywa m'a Joab. 31 Tén axta aptáha apchátegmowágko wesse' apwányam:
—Anteméssesek sa' ma'a apkeltamhókxa nak anteméssesek. Yaqha, keñe sa' yátawanyek, tén sa' kamassésaxchek táta aptawán'ák neptámen apxagkok, tén han ko'óxa m'a nélsexnánémaxche', sẽlsexnenagko ekyetno apyógkexma m'a Joab. 32 Wesse' egegkok sa' yának kaphewakxak apsexnánémap apagko' emátog ma'a Joab, hakte apkelnapmeyk axta Joab apqánet énxet meyke apkeltémakxa, tén han megkaxnémo axta aptémakxa, meyke apya'áseyak ma'a táta: cham'a Abner, Ner axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' sẽlpextétamo israelitas, tén han Amasá, Jéter axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' sẽlpextétamo m'a Judá. 33 Kápekxak sa' Joab apsexnánémap eñama apketsapma, ekweykekxoho m'a aptawán'ák neptámen meyke néxa. Tén sa' David keytek chá'a meyke ektáhakxa apha, eñama nak Wesse' egegkok, ekweykekxoho aptawán'ák neptámen, tén han yaqwayam nak etnahagkok chá'a kelwesse'e.
34 Keñe axta apxega Benaías apchaqhegwokmo m'a Joab. Kélátawanyegwákxeyk axta han Joab ma'a apxagkok, meykexa nak énxet. 35 Keñe axta wesse' apwányam apteméssesa Benaías sẽlpextétamo apkemha apmonye' apyaqmagkasso m'a Joab, keñe axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, apyaqmagkasso m'a Abiatar. 36 Tén axta apkeltamho kólyentawakxak ma'a Simí, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Elána sa' apxagkok se'e Jerusalén, yaqwayam sa' exek. Ná etyapho aqsa emhagkok mók nekha, 37 hakte aptekkek sa' agkok apyeykhákxo enxoho m'a alwáta' nak Cedrón, ey'asagkoho sa' peya yetsapok, apsexnánémap apagko' sa' etnehek.
38 Apchátegmowágkek axta Simí m'a wesse' apwányam:
—Táse'. Atnehek sa' xa apkeltamhókxa nak atnehek wesse'.
Ahóxek axta apha Simí m'a Jerusalén. 39 Keñe axta aptéma apqántánxo apyeyam, apkelxegánegkessama apqánet apkelásenneykha naqsa, apkelheykmek axta xamo' ma'a Aquís, apketche nak Maacá, wesse' apwányam axta m'a Gat. Xama axta kéltennássekxo Simí apkelweykmo apqánet apkelásenneykha naqsa m'a Gat, 40 yetlókok axta apkempeykekxa néten apkeltahanchesa yámelyeheykok apchánte, apxegkek axta apmahágko m'a Gat, aphakxa axta Aquís, apkelchetama m'a apkelásenneykha naqsa. Xama axta apwákxo makham Simí apkeñama m'a Gat yetlo apkelásenneykha naqsa, 41 keñe apleg'a Salomón aptepa Simí m'a Jerusalén apmahágko Gat, keñe apwa'akto makham. 42 Tén axta wesse' apwányam apkeltamho kólyentawakxak ma'a Simí, aptáhak axta apcháneya s'e:
—¿Ya axta ko'o altamhok etnéssesek naqso' appeywa yetlo apxeyenma Wesse' egegkok apwesey, aptepa enxoho exchep emhagkok mók nekha yetsapok? ¿Ya axta etnahak heyának se'e: Táse'? ¿Ya axta exénak hélyahakxoho'? 43 ¿Yaqsa ektáha melana m'a apteméssesa axta naqso' yetlo apxeyenma Wesse' egegkok apwesey? ¿Yaqsa ektáha melyahákxo nak séltamhókxa axta etnehek? 44 Apya'ásegkok xeyep ma'a apteméssessamakxa axta ekmaso m'a David, táta axta ko'o. Cháxa keñamak apkeltamho nak Wesse' egegkok kápekxak xeyep ma'a aqsok ekmaso apkelane. 45 Kataqmalmakha sa' eyke chá'a ko'o apwáxok hélanok ma'a Wesse' egegkok, ko'o Salomón, sektáha nak wesse', etnahágkok sa' chá'a apkelwesse'e nápaqtók Wesse' egegkok ma'a David aptawán'ák neptámen.
46 Yetlókok axta appaqhetchesso wesse' apwányam ma'a Benaías, Joiadá apketche, apxegkek axta keñe apchaqha m'a Simí. Cháxa ektémakxa axta aptéma wesse' apwányam Salomón meyke élya'assóxma.
Mandato de David a Salomón
1 Llegaron los días en que David había de morir, y ordenó a Salomón su hijo, diciendo: 2 Yo sigo el camino de todos en la tierra; esfuérzate, y sé hombre. 3 Guarda los preceptos de Jehová tu Dios, andando en sus caminos, y observando sus estatutos y mandamientos, sus decretos y sus testimonios, de la manera que está escrito en la ley de Moisés, para que prosperes en todo lo que hagas y en todo aquello que emprendas; 4 para que confirme Jehová la palabra que me habló, diciendo: Si tus hijos guardaren mi camino, andando delante de mí con verdad, de todo su corazón y de toda su alma, jamás, dice, faltará a ti varón en el trono de Israel.
5 Ya sabes tú lo que me ha hecho Joab hijo de Sarvia, lo que hizo a dos generales del ejército de Israel, a Abner hijo de Ner y a Amasa hijo de Jeter, a los cuales él mató, derramando en tiempo de paz la sangre de guerra, y poniendo sangre de guerra en el talabarte que tenía sobre sus lomos, y en los zapatos que tenía en sus pies. 6 Tú, pues, harás conforme a tu sabiduría; no dejarás descender sus canas al Seol en paz. 7 Mas a los hijos de Barzilai galaadita harás misericordia, que sean de los convidados a tu mesa; porque ellos vinieron de esta manera a mí, cuando iba huyendo de Absalón tu hermano. 8 También tienes contigo a Simei hijo de Gera, hijo de Benjamín, de Bahurim, el cual me maldijo con una maldición fuerte el día que yo iba a Mahanaim. Mas él mismo descendió a recibirme al Jordán, y yo le juré por Jehová diciendo: Yo no te mataré a espada. 9 Pero ahora no lo absolverás; pues hombre sabio eres, y sabes cómo debes hacer con él; y harás descender sus canas con sangre al Seol.
Muerte de David
(1 Cr. 29.26-30)10 Y durmió David con sus padres, y fue sepultado en su ciudad. 11 Los días que reinó David sobre Israel fueron cuarenta años; siete años reinó en Hebrón, y treinta y tres años reinó en Jerusalén. 12 Y se sentó Salomón en el trono de David su padre, y su reino fue firme en gran manera.
Salomón afirma su reino
13 Entonces Adonías hijo de Haguit vino a Betsabé madre de Salomón; y ella le dijo: ¿Es tu venida de paz? Él respondió: Sí, de paz. 14 En seguida dijo: Una palabra tengo que decirte. Y ella dijo: Di. 15 Él dijo: Tú sabes que el reino era mío, y que todo Israel había puesto en mí su rostro para que yo reinara; mas el reino fue traspasado, y vino a ser de mi hermano, porque por Jehová era suyo. 16 Ahora yo te hago una petición; no me la niegues. Y ella le dijo: Habla. 17 Él entonces dijo: Yo te ruego que hables al rey Salomón (porque él no te lo negará), para que me dé a Abisag sunamita por mujer. 18 Y Betsabé dijo: Bien; yo hablaré por ti al rey.
19 Vino Betsabé al rey Salomón para hablarle por Adonías. Y el rey se levantó a recibirla, y se inclinó ante ella, y volvió a sentarse en su trono, e hizo traer una silla para su madre, la cual se sentó a su diestra. 20 Y ella dijo: Una pequeña petición pretendo de ti; no me la niegues. Y el rey le dijo: Pide, madre mía, que yo no te la negaré. 21 Y ella dijo: Dese a Abisag sunamita por mujer a tu hermano Adonías. 22 El rey Salomón respondió y dijo a su madre: ¿Por qué pides a Abisag sunamita para Adonías? Demanda también para él el reino; porque él es mi hermano mayor, y ya tiene también al sacerdote Abiatar, y a Joab hijo de Sarvia. 23 Y el rey Salomón juró por Jehová, diciendo: Así me haga Dios y aun me añada, que contra su vida ha hablado Adonías estas palabras. 24 Ahora, pues, vive Jehová, quien me ha confirmado y me ha puesto sobre el trono de David mi padre, y quien me ha hecho casa, como me había dicho, que Adonías morirá hoy. 25 Entonces el rey Salomón envió por mano de Benaía hijo de Joiada, el cual arremetió contra él, y murió.
26 Y el rey dijo al sacerdote Abiatar: Vete a Anatot, a tus heredades, pues eres digno de muerte; pero no te mataré hoy, por cuanto has llevado el arca de Jehová el Señor delante de David mi padre, y además has sido afligido en todas las cosas en que fue afligido mi padre. 27 Así echó Salomón a Abiatar del sacerdocio de Jehová, para que se cumpliese la palabra de Jehová que había dicho sobre la casa de Elí en Silo.
28 Y vino la noticia a Joab; porque también Joab se había adherido a Adonías, si bien no se había adherido a Absalón. Y huyó Joab al tabernáculo de Jehová, y se asió de los cuernos del altar. 29 Y se le hizo saber a Salomón que Joab había huido al tabernáculo de Jehová, y que estaba junto al altar. Entonces envió Salomón a Benaía hijo de Joiada, diciendo: Ve, y arremete contra él. 30 Y entró Benaía al tabernáculo de Jehová, y le dijo: El rey ha dicho que salgas. Y él dijo: No, sino que aquí moriré. Y Benaía volvió con esta respuesta al rey, diciendo: Así dijo Joab, y así me respondió. 31 Y el rey le dijo: Haz como él ha dicho; mátale y entiérrale, y quita de mí y de la casa de mi padre la sangre que Joab ha derramado injustamente. 32 Y Jehová hará volver su sangre sobre su cabeza; porque él ha dado muerte a dos varones más justos y mejores que él, a los cuales mató a espada sin que mi padre David supiese nada: a Abner hijo de Ner, general del ejército de Israel, y a Amasa hijo de Jeter, general del ejército de Judá. 33 La sangre, pues, de ellos recaerá sobre la cabeza de Joab, y sobre la cabeza de su descendencia para siempre; mas sobre David y sobre su descendencia, y sobre su casa y sobre su trono, habrá perpetuamente paz de parte de Jehová. 34 Entonces Benaía hijo de Joiada subió y arremetió contra él, y lo mató; y fue sepultado en su casa en el desierto. 35 Y el rey puso en su lugar a Benaía hijo de Joiada sobre el ejército, y a Sadoc puso el rey por sacerdote en lugar de Abiatar.
36 Después envió el rey e hizo venir a Simei, y le dijo: Edifícate una casa en Jerusalén y mora ahí, y no salgas de allí a una parte ni a otra; 37 porque sabe de cierto que el día que salieres y pasares el torrente de Cedrón, sin duda morirás, y tu sangre será sobre tu cabeza. 38 Y Simei dijo al rey: La palabra es buena; como el rey mi señor ha dicho, así lo hará tu siervo. Y habitó Simei en Jerusalén muchos días.
39 Pero pasados tres años, aconteció que dos siervos de Simei huyeron a Aquis hijo de Maaca, rey de Gat. Y dieron aviso a Simei, diciendo: He aquí que tus siervos están en Gat. 40 Entonces Simei se levantó y ensilló su asno y fue a Aquis en Gat, para buscar a sus siervos. Fue, pues, Simei, y trajo sus siervos de Gat. 41 Luego fue dicho a Salomón que Simei había ido de Jerusalén hasta Gat, y que había vuelto. 42 Entonces el rey envió e hizo venir a Simei, y le dijo: ¿No te hice jurar yo por Jehová, y te protesté diciendo: El día que salieres y fueres acá o allá, sabe de cierto que morirás? Y tú me dijiste: La palabra es buena, yo la obedezco. 43 ¿Por qué, pues, no guardaste el juramento de Jehová, y el mandamiento que yo te impuse? 44 Dijo además el rey a Simei: Tú sabes todo el mal, el cual tu corazón bien sabe, que cometiste contra mi padre David; Jehová, pues, ha hecho volver el mal sobre tu cabeza. 45 Y el rey Salomón será bendito, y el trono de David será firme perpetuamente delante de Jehová. 46 Entonces el rey mandó a Benaía hijo de Joiada, el cual salió y lo hirió, y murió.
Y el reino fue confirmado en la mano de Salomón.