Salomón élyamhopma apma faraón apketche kelwána
1 Apteme apnámakkok axta aptemék Salomón ma'a faraón, wesse' apwányam axta Egipto, hakte apmomchek axta m'a apketche kelwána, keñe apyentameykekxo m'a David Tegma Apwányam apagkok, ekwokmoho appenchásekpo apkelánamap ma'a tegma apyawe apagkok, tén han ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, keñe han kélhaxtegkesso nápakhaw'ék ma'a Jerusalén. 2 Apkelnapmeyk axta chá'a aqsok apnaqtósso énxet'ák ma'a egkexe kélpeykessamókxa axta chá'a kéleykmássesso, hakte axta elánamákpok makham ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok.
Salomón apkelmaxnagko Dios yaqwayam étak apya'ásegwayam
(2 Cr 1.1-13)
3 Apchásekhayók axta Wesse' egegkok ma'a Salomón, apkeláneyak axta han ma'a segánamakxa appekkencháseykekxa axta m'a apyáp, David, cham'a apkelnapmakxa axta chá'a aqsok apnaqtósso m'a egkexe néten nak, tén han apwatnamakxa axta chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, 4 emyekxohok axta han chá'a m'a Gabaón yaqwayam enxoho elnáhapwakxak chá'a aqsok apnaqtósso m'a, hakte axta ekteme chá'a egkexe émha amonye' m'a; elwatnek axta chá'a mil aqsok apnaqtósso xa néten nak.
5 Xama axta'a axta apxekmowásekpoho Wesse' egegkok apwanmagko Salomón ma'a Gabaón, aptáhak axta apcháneya: “Hélmaxna sa' aqsok apkepmenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.”
6 Apchátegmowágkek axta Salomón: “Taqmeleykha agko' axta exchep apwáxok apkelányo m'a táta David, cham'a apkeláneykha axta, hakte tásek axta chá'a aptémakxa nápaqto', péwók axta han chá'a aptémakxa, meyke ekyexamaxkoho apwáxok. Axta keñamak apchásekhayo exchep ma'a, tén han apméssama xama apketche yaqwayam etnehek wesse' apwányam, ektáha nak se'e kaxwo' nak. 7 Dios Wesse' ahagkok, etnéssessegkek xeyep wesse' sekyaqmagkasso m'a David, táta axta ko'o, wokma'ák eykhe ko'o, méko sekya'áseyak aqsok. 8 Ektemék eyke ko'o kaxwók sémha emonye' nepyeseksa m'a ektáha axta exchep apkelyéseykha: cham'a énxet'ák apxámokma apagko' nak, magmowána nak ólyetsetek apwánxa. 9 Hegkés ko'o ekya'áseykegkoho ewáxok yaqwayam alanha m'a énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho eykpelkohok ma'a ektaqmela tén han ma'a ekmaso nak; ¡hakte méko awanchek kaltaqmelchesek se'e énxet'ák apagkok apxámokma nak!”
10 Leyawók axta apwáxok Wesse' egegkok ektáhakxa aqsok apkelmaxneyeykha m'a Salomón, 11 keñe aptáha apcháneya s'e: “Élmaxnakkek xépxa aqsok nak, keñe mehélmaxneya m'a yaqwayam kawegqohok apha, tén han yaqwayam kaxámagkok aqsok apagkok, tén han yaqwayam yának etekyók ma'a apkelenmexma, wánxa aqsa sélmaxneya m'a apya'áseykegkoho nak, yaqwayam enxoho yepwának chá'a yeyxho', tén han eltaqmelchesek chá'a énxet'ák, 12 alának sa' ma'a sélmaxneya nak: agkések sa' apya'áseykegkoho tén han apmopwána, megkeytnama axta chá'a xama meykexa axta exchep, méko sa' nahan keytek ma'a neptámen sa' xép. 13 Agkések sa' han ekxámokma aqsok apagkok, tén han apcheymákpoho, aqsok mehélmaxneyeykencha'a nak chá'a exchep, méko sa' han wesse' apwányam exhok xép neyseksa apha makham. 14 Apkelanak sa' agkok chá'a m'a sekmámenyého nak, keñe han ma'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a séltémókxa nak chá'a kóltéhek, aptéma axta m'a David, apyáp axta exchep, agkések sa' ekwenaqte apha.” 15 Apxatakha'ak axta Salomón, keñe apya'ásegwokmo ektáha apwanmagko. Xama axta apwákxo m'a Jerusalén, apkenegwákxeyk axta amonye' Wesse' egegkok yántéseksek apagkok, keñe apkelwatnésa aqsok apnaqtósso, tén han apkelnáhakkasa segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén axta apkelánesa ektámáxche ekyawe m'a apyókxoho apkeláneykha.
Salomón apteme segyekpelchémo apmopwána aqsok
16 Kelya'áyekmek axta wesse' apwányam ánet kelán'a ekma nak chá'a ekyánmaga ekpathetéyak énxet natámen xa. Xama axta élwokmo m'a aphakxa nak, 17 axta táhak eyáneya xama s'e:
—¡Wesse'! Keso kelán'a nak tén han ko'o, negheykha xama tegma, ektemegkek axta ko'o enaqláwa neyseksa ekha xamo' ko'o m'a enxagkok nak. 18 Ántánxo ekhem axta táhak sekteme enaqláwa, keñe ektáha han naqláwa s'e kelán'a nak. Enxakcha'awók negko'o negheykha egqánet, méko xama énxet enxoho apkeñama mók nekha apha m'a enxagkok nak; wánxa aqsa negko'o egqánet. 19 Keñe axta xama axta'a apketsapa étche s'e kelán'a nak, hakte taháneykekxeyk axta. 20 Keñe ekxatakha'a axta'a eysekso', neyseksa sekteyenma ko'o, sémentama m'a hatte apkenna keñe ekpathetágko, ekpekkenwa'akto nehekha m'a étche apketsapma nak. 21 Keñe élsaka sekhákxo néten peya wagkok neme hatte, sekwet'a apketsapa. Keñe ekwa'a néten ekhem sélano, keñe sekyekpelcha megkatnaha hatte, ektáha axta ko'o sekwete.
22 Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Ma', ko'o hatte m'a megyetsapma nak, keñe exche' m'a apketsapma nak.
Keñe axta ektáha eyátegmowágko m'a ekpaqmeyesma axta amonye':
—Ma', xeye étche m'a apketsapma nak, keñe ko'o m'a megyetsapma nak.
Cháxa ektáhakxa axta élpaqmeta nápaqtók wesse' apwányam. 23 Keñe axta wesse' apwányam ektáha élchetama apwáxok se'e: “Xénchek aptáha étche m'a megyetsapma nak, keñe m'a apketsapma nak ektáha étche m'a mók; ¡hawók han ektáhakxa m'a mók nak!” 24 Tén axta aptáha s'e:
—¡Hélsantagkas xama sókwenaqte!
Xama axta kélsákxésa sókwenaqte m'a wesse' apwányam, 25 keñe aptáha s'e:
—Kólpáxqat sa' nepyeseksa xa sakcha'a megyetsapma nak, keñe sa' kólmések chá'a xama nápakha.
26 Yentexók agko' axta eyke ektáhakxa awáxok élano étche m'a kelán'a megyetsapma nak étche, keñe ektáha eyáneya m'a wesse' apwányam:
—¡Wesse', nágyaqha aqsa sakcha'a megyetsapma nak! ¡Egkés aqsa xa kelán'a nak!
Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Háwe ko'o ahagkok, háwe han xeyáxa agkok. ¡Kólpáxqat sa' nepyeseksa!
27 Keñe axta aptáha wesse' apwányam:
—Kólmeyásekxa sakcha'a xa kelán'a nak. Nágkólaqha aqsa, hakte cháxa ektáha egken agko' xa.
28 Apyókxoho énxet'ák Israel axta apkellegeyk ektémakxa apyekpelchémo wesse' apwányam, apkeltémókxa kólteméssesek, keñe axta aptéma apcháyo, hakte apkelweteyak axta ektémakxa Dios apméssama apya'áseykegkoho aqsok yaqwayam elánekxések amya'a énxet'ák.
Salomón se casa con la hija de Faraón
1 Salomón hizo parentesco con Faraón rey de Egipto, pues tomó la hija de Faraón, y la trajo a la ciudad de David, entre tanto que acababa de edificar su casa, y la casa de Jehová, y los muros de Jerusalén alrededor. 2 Hasta entonces el pueblo sacrificaba en los lugares altos; porque no había casa edificada al nombre de Jehová hasta aquellos tiempos.
Salomón pide sabiduría
(2 Cr. 1.1-13)
3 Mas Salomón amó a Jehová, andando en los estatutos de su padre David; solamente sacrificaba y quemaba incienso en los lugares altos. 4 E iba el rey a Gabaón, porque aquel era el lugar alto principal, y sacrificaba allí; mil holocaustos sacrificaba Salomón sobre aquel altar. 5 Y se le apareció Jehová a Salomón en Gabaón una noche en sueños, y le dijo Dios: Pide lo que quieras que yo te dé. 6 Y Salomón dijo: Tú hiciste gran misericordia a tu siervo David mi padre, porque él anduvo delante de ti en verdad, en justicia, y con rectitud de corazón para contigo; y tú le has reservado esta tu gran misericordia, en que le diste hijo que se sentase en su trono, como sucede en este día. 7 Ahora pues, Jehová Dios mío, tú me has puesto a mí tu siervo por rey en lugar de David mi padre; y yo soy joven, y no sé cómo entrar ni salir. 8 Y tu siervo está en medio de tu pueblo al cual tú escogiste; un pueblo grande, que no se puede contar ni numerar por su multitud. 9 Da, pues, a tu siervo corazón entendido para juzgar a tu pueblo, y para discernir entre lo bueno y lo malo; porque ¿quién podrá gobernar este tu pueblo tan grande?
10 Y agradó delante del Señor que Salomón pidiese esto. 11 Y le dijo Dios: Porque has demandado esto, y no pediste para ti muchos días, ni pediste para ti riquezas, ni pediste la vida de tus enemigos, sino que demandaste para ti inteligencia para oír juicio, 12 he aquí lo he hecho conforme a tus palabras; he aquí que te he dado corazón sabio y entendido, tanto que no ha habido antes de ti otro como tú, ni después de ti se levantará otro como tú. 13 Y aun también te he dado las cosas que no pediste, riquezas y gloria, de tal manera que entre los reyes ninguno haya como tú en todos tus días. 14 Y si anduvieres en mis caminos, guardando mis estatutos y mis mandamientos, como anduvo David tu padre, yo alargaré tus días.
15 Cuando Salomón despertó, vio que era sueño; y vino a Jerusalén, y se presentó delante del arca del pacto de Jehová, y sacrificó holocaustos y ofreció sacrificios de paz, e hizo también banquete a todos sus siervos.
Sabiduría y prosperidad de Salomón
16 En aquel tiempo vinieron al rey dos mujeres rameras, y se presentaron delante de él. 17 Y dijo una de ellas: ¡Ah, señor mío! Yo y esta mujer morábamos en una misma casa, y yo di a luz estando con ella en la casa. 18 Aconteció al tercer día después de dar yo a luz, que esta dio a luz también, y morábamos nosotras juntas; ninguno de fuera estaba en casa, sino nosotras dos en la casa. 19 Y una noche el hijo de esta mujer murió, porque ella se acostó sobre él. 20 Y se levantó a medianoche y tomó a mi hijo de junto a mí, estando yo tu sierva durmiendo, y lo puso a su lado, y puso al lado mío su hijo muerto. 21 Y cuando yo me levanté de madrugada para dar el pecho a mi hijo, he aquí que estaba muerto; pero lo observé por la mañana, y vi que no era mi hijo, el que yo había dado a luz. 22 Entonces la otra mujer dijo: No; mi hijo es el que vive, y tu hijo es el muerto. Y la otra volvió a decir: No; tu hijo es el muerto, y mi hijo es el que vive. Así hablaban delante del rey.
23 El rey entonces dijo: Esta dice: Mi hijo es el que vive, y tu hijo es el muerto; y la otra dice: No, mas el tuyo es el muerto, y mi hijo es el que vive. 24 Y dijo el rey: Traedme una espada. Y trajeron al rey una espada. 25 En seguida el rey dijo: Partid por medio al niño vivo, y dad la mitad a la una, y la otra mitad a la otra. 26 Entonces la mujer de quien era el hijo vivo, habló al rey (porque sus entrañas se le conmovieron por su hijo), y dijo: ¡Ah, señor mío! dad a esta el niño vivo, y no lo matéis. Mas la otra dijo: Ni a mí ni a ti; partidlo. 27 Entonces el rey respondió y dijo: Dad a aquella el hijo vivo, y no lo matéis; ella es su madre. 28 Y todo Israel oyó aquel juicio que había dado el rey; y temieron al rey, porque vieron que había en él sabiduría de Dios para juzgar.