Negya'áseykegkoho aqsok ekpeywa
1 Yennaqtésawók ekpeywa m'a
negya'áseykegkoho nak aqsok;
keltamhók kañexchek ekpeywa
m'a negmowána aqsok.
2 Kenegwokmek ma'a
netnók agko' nak egkexe,
nekha nak ma'a
ekyaqmagamaxchexa
nak mók ámay,
3 legássek ekpeywa
m'a nekha nak atña'ák,
nentaxnamakxa nak
tegma apwányam:
4 “Énxet'ák, kéxegke
ekya'áyam se'e
sekpeywa nak.
5 Kéxegke wokma'ák,
meyke nak kélya'áseyak aqsok
tén han ma'a élyeyháxma nak,
¡kóltámesaxche kélteme
ekha ekxeyenma kélwáxok
tén han kélya'áseykegkoho aqsok!
6 Kóleyxho sa' peya
nak altennaksek ma'a
aqsok megkaqhémo
nak ageyxho',
tén han ma'a aqsok
élpéwomo nak.
7 Naqsók ma'a peya
nak altennaksek;
megkalchehek ko'o
ewáxok atnehek
sekmowána amya'a.
8 Péwók agko' ko'o m'a
ekyókxoho sekpeywa;
méko xama enxoho
ekmowána amya'a.
9 Yáxña'akxoho elanok
sekpeywa m'a énxet
apmopwána nak aqsok,
péwók elanok ma'a
énxet apya'áseykegkoho
nak aqsok.
10 Kólma chá'a
m'a ekyókxoho
sélxekmowáseyak nak,
tén han ma'a ektémakxa
nak kélyekpelchémo,
nágkólmeyókasho chá'a
amonye' kólmok ma'a
sawo ekmope élyenma
tén han ma'a sawo
ekyátekto ekmomnáwa.”
11 Tásók agko' ma'a
negya'áseyak nak aqsok
kaxnók ma'a meteymog
éltaqmalma nak;
¡mogwanchek aghéshok
xama enxoho m'a aqsok
kélmámenyého nak!

12 Ko'o, negya'áseykegkoho aqsok,
axek chá'a xamo' ma'a
ektémakxa nak
negmowána aqsok,
ewanchek ko'o ótak ma'a
negyekpelchágwayam nak,
tén han ektaqmalma nak
élchetámeykha egwáxok.
13 Negáyo
Wesse' egegkok,
nenteme nentaqnagko
aqsok ekmaso.
Ataqnawhok ko'o
m'a eyeymáxkoho
nak egwáxok
tén han magésso
nak ageyxkoho',
ekmaso nentémakxa
tén han negmowána amya'a.
14 Kalchetamha chá'a
sekxók ko'o ewáxok,
keñe keytlawhok
chá'a sélane,
ko'o sekteme
sekyekpelchémo aqsok
tén han sekyennaqte.
15 Ko'o keñamak
sélewanéssesso
yaqwayam etnahagkok
chá'a apkelwesse'e
apkelwányam ma'a
apkelwesse'e nak,
tén han sekteméssesso
chá'a apkeláneyak
segánamakxa ekpéwomo m'a
apkelámha apmonye'e nak.
16 Ko'o chá'a
sektemessáseyak
apkelámha apmonye'e
m'a apkelwesse'e nak,
ko'o han keñamak
sekteméssesso chá'a
apxeyenma yaqwánxa
kólteméssesek énxet.
17 Wásekhohok chá'a
ko'o m'a ektáha
nak seyásekhayo,
héteyekxak nahan chá'a
m'a ektáha nak sektamso.
18 Ko'o chá'a sekmésso
ekxámokma aqsok apagkok
tén han ekha kéláyo,
keñe han ekyawe agko' kéláyo,
tén han ektaqmalma apheykha.
19 Tásók agko'
ma'a aqsok
sekmésso nak ko'o,
kaxnók ma'a
sawo ekyátekto
ekmomnáwa ektaqmalma;
tásók agko' ma'a aqsok
séltennassama nak ko'o,
megkaxnawok ma'a
sawo ekmope
kéltaqmelchessamo
nak kélaxñáseykekxa'.
20 Eytlók chá'a ko'o m'a
ámay ekpéwomo nak,
cham'a ámay
ektaqmelchessamo nak negha.
21 Alméshok chá'a ko'o
aqsok ekpayhawo nak
chá'a yaqwayam almések
ma'a sélásekhayo nak chá'a:
allánessesagkohok
chá'a apxanák ma'a
aqsok élmomnáwa.

22 “Wesse' egegkok
axta ko'o sélane,
sekxók axta apcheynamo
apkelane aptamheykha,
amonye' axta yaqwayam
elának ma'a ekyókxoho aqsok.
23 Nanók axta
ko'o sélane,
amonye' axta
yaqwayam elának se'e
nélwanmeygkaxa nak.
24 Emonye' axta
ko'o setekkesso,
amonye' axta yaqwayam
kalanaxchek ma'a
wátsam élyawe nak,
tén han wátsam étkók,
keñe han ekheykegkaxa
nak yegmen ektaqmalma.
25 Nanók axta
ko'o setekkesso
Wesse' egegkok,
amonye' axta yaqwayam
enegkenek ma'a egkexe
tén han ma'a meteymog
élekhahéyak nak;
26 meláneykxa axta
makham ma'a xapop
tén han ma'a yókxexma,
keñe han ma'a yagkamex
élánamáxko nak se'e
nélwanmeygkaxa nak.
27 Ekhegkek axta
ko'o m'a apkeláneya
axta néten,
appeykessama axta néten
ma'a wátsam ekwányam,
28 cham'a apkelánéssama
axta ektémakxa ekhéyak
yaphope m'a néten,
keñe han apmeykessessama
axta ekteyapmakxa
yegmen ma'a
wátsam ekwányam
ekmattawóneg nak,
29 apkeltémo axta
megkatyephek chá'a
yegmen wátsam ekwányam
néxa nak chá'a ekyetnamakxa,
appekkenchessama axta
awhak ma'a xapop,
30 ekhegkek axta
ko'o nápakha m'a,
meyke sekyenyaweykha.
Ko'o axta chá'a
sekpeykessáseykekxa
apwáxok ma'a,
yókxoho ekhem axta chá'a
seknéweykha nápaqto';
31 eknéweykha
axta chá'a ko'o
neyseksa m'a
nélwanmeygkaxa
élánamáxche axta,
¡payheykekxeyk axta
ewáxok sekweteya
énxet apheykha!

32 “Étchek, kóleyxho
kaxwo' sekpeywa;
kólyetlow sektémakxa nak
keñe sa' kalpayhekxak
chá'a kélwáxok.
33 Kóleyxho
sélxekmowáseyak;
nágkólyenyow ma'a
negya'áseykegkoho
nak aqsok.
34 Apkeleñémo
énxet ektáha nak
apháxenmo sekpeywa,
apkenmeykha nak
átog exagkok yókxoho
ekhem sélhaxneykha.
35 Hakte cham'a ektáha
nak ko'o séteyeykekxa,
cháxa apwetákxo
ekyennaqte egnények xa,
étak han ektaqmeleykha
apwáxok elanok ma'a
Wesse' egegkok;
36 keñe m'a
énxet ektáha nak
sétnakhasso ko'o,
cháxa aptawásekpoho
apagko' xa;
¡apyókxoho ektáha nak
chá'a setaqnagko ko'o,
cháxa aptáha
apchásekhayo
m'a nétsapma!”
Excelencia y eternidad de la sabiduría
1 ¿No clama la sabiduría,
Y da su voz la inteligencia?
2 En las alturas junto al camino,
A las encrucijadas de las veredas se para;
3 En el lugar de las puertas, a la entrada de la ciudad,
A la entrada de las puertas da voces:
4 Oh hombres, a vosotros clamo;
Dirijo mi voz a los hijos de los hombres.
5 Entended, oh simples, discreción;
Y vosotros, necios, entrad en cordura.
6 Oíd, porque hablaré cosas excelentes,
Y abriré mis labios para cosas rectas.
7 Porque mi boca hablará verdad,
Y la impiedad abominan mis labios.
8 Justas son todas las razones de mi boca;
No hay en ellas cosa perversa ni torcida.
9 Todas ellas son rectas al que entiende,
Y razonables a los que han hallado sabiduría.
10 Recibid mi enseñanza, y no plata;
Y ciencia antes que el oro escogido.
11 Porque mejor es la sabiduría que las piedras preciosas;
Y todo cuanto se puede desear, no es de compararse con ella.
12 Yo, la sabiduría, habito con la cordura,
Y hallo la ciencia de los consejos.
13 El temor de Jehová es aborrecer el mal;
La soberbia y la arrogancia, el mal camino,
Y la boca perversa, aborrezco.
14 Conmigo está el consejo y el buen juicio;
Yo soy la inteligencia; mío es el poder.
15 Por mí reinan los reyes,
Y los príncipes determinan justicia.
16 Por mí dominan los príncipes,
Y todos los gobernadores juzgan la tierra.
17 Yo amo a los que me aman,
Y me hallan los que temprano me buscan.
18 Las riquezas y la honra están conmigo;
Riquezas duraderas, y justicia.
19 Mejor es mi fruto que el oro, y que el oro refinado;
Y mi rédito mejor que la plata escogida.
20 Por vereda de justicia guiaré,
Por en medio de sendas de juicio,
21 Para hacer que los que me aman tengan su heredad,
Y que yo llene sus tesoros.

22 Jehová me poseía en el principio,
Ya de antiguo, antes de sus obras.
23 Eternamente tuve el principado, desde el principio,
Antes de la tierra.
24 Antes de los abismos fui engendrada;
Antes que fuesen las fuentes de las muchas aguas.
25 Antes que los montes fuesen formados,
Antes de los collados, ya había sido yo engendrada;
26 No había aún hecho la tierra, ni los campos,
Ni el principio del polvo del mundo.
27 Cuando formaba los cielos, allí estaba yo;
Cuando trazaba el círculo sobre la faz del abismo;
28 Cuando afirmaba los cielos arriba,
Cuando afirmaba las fuentes del abismo;
29 Cuando ponía al mar su estatuto,
Para que las aguas no traspasasen su mandamiento;
Cuando establecía los fundamentos de la tierra,
30 Con él estaba yo ordenándolo todo,
Y era su delicia de día en día,
Teniendo solaz delante de él en todo tiempo.
31 Me regocijo en la parte habitable de su tierra;
Y mis delicias son con los hijos de los hombres.

32 Ahora, pues, hijos, oídme,
Y bienaventurados los que guardan mis caminos.
33 Atended el consejo, y sed sabios,
Y no lo menospreciéis.
34 Bienaventurado el hombre que me escucha,
Velando a mis puertas cada día,
Aguardando a los postes de mis puertas.
35 Porque el que me halle, hallará la vida,
Y alcanzará el favor de Jehová.
36 Mas el que peca contra mí, defrauda su alma;
Todos los que me aborrecen aman la muerte.