Isaac apkelmaxnéssesso aqsok éltaqmela Jacob tén han Esaú
1 Apwányamók apagko' axta aptemék Isaac, meyke apaqta'ák axta han entemék. Apwóneyha axta m'a Esaú, apteme axta apketche átnaha apketkok. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Hatte!
—Keso ko'o s'e —axta aptáhak Esaú.
2 —Sekwányamók ahagko' ko'o ektáhak kaxwo' —axta aptáhak Isaac—, kaxwók sa' kawak sétsapma. 3 Emekxa sa' yágke apagkok, emhók sa' naxma etegyek aqsok nawhak. 4 Hehanches sa' sekto ekmátsa, sekmáheya nak chá'a ko'o, hesantagkas sa' yaqwayam atwok ko'o, keñe sa' almaxnéssesek aqsok éltaqmela amonye' sétsapma.
5 Haxnawók axta Rebeca m'a aptáhakxa axta Isaac apcháneya m'a Esaú. Xama axta apmahágko naxma aptegyesa aqsok nawhak ma'a apyáp, 6 axta táhak eyáneya Jacob se'e, étche apsexyo nak:
—Ekleg'ak ko'o appaqhetchesa apyáp ma'a apepma Esaú, exchek aptáhak apcháneya s'e: 7 ‘Hetegyés ko'o aqsok nawhak, hehanchesek sa' sekto ekmátsa yaqwayam sa' ko'o atwok, keñe sa' almaxnéssesek aqsok éltaqmela nápaqtók Wesse' egegkok, amonye' sétsapma.’ 8 Hatte, yeyxho sa' peya nak altennaksek: 9 Emyekxa sa' ma'a aphaxta élyáqtamakxa nak nennaqtósso, henaqlantagkas sa' apqánet yát'ay apketkók apkeltaqmalma apagko' nak, wahanchesek sa' apto ekmátsa m'a apyáp, apmáheyól'a chá'a. 10 Xép sa' esakxések yaqwayam etwok, keñe sa' elmaxnéssesek xép aqsok éltaqmela amonye' apketsapma.
11 Aptáhak axta Jacob apcháneya egken se'e:
—Áwa' apyempehek eyke eghak ma'a eyapma nak, keñe ko'o méko. 12 Epaknegwokmok sa' agkok táta, hékpelkohok sa', hexének sa' peya atwasagkoho'; keñe sa' hetaqnók, mehelmaxnéssesek sa' aqsok éltaqmela.
13 Entáhak axta egken eyátegmowágko s'e:
—Hatte, etne sa' ma'a sektáhakxa nak seyáneya, henaqlantagkas sa' ko'o m'a yát'ay apketkók nak, ko'o sa' eyke hephewakxak xa nentaqnómaxche nak.
14 Apnaqlósawákxeyk axta Jacob ma'a yát'ay apketkók, apnaqlántegkessek axta egken. Hanchek axta ekmátsa agko' ma'a, apmáheyól'a m'a Isaac, 15 kelhexyawásseykxeyk axta Esaú apkelnaqta apkeltaqmalma, étche átnaha apketkok apnegkenma axta m'a kañe' apxagkok, kelántaxneyásekxeyk axta m'a Jacob, étche apsexyo nak. 16 Keñe axta élpextehetchesa apaktegák yát'ay apketkók apyempe'ék ma'a Jacob, ekweykekxoho apyespok, meykexa nak áwa', 17 méssek axta m'a ekhanma ekmátsa, tén han kelpasmaga, élánésso axta.
18 Apmeyákxeyk axta Jacob ma'a aphakxa apyáp. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Táta!
—Keso sekha s'e —axta aptáhak apchátegmowágko Isaac—, ¿yaqsa hatte exchep?
19 —Ko'o Esaú, átnaha apketkok apketche —axta aptáhak apchátegmowágko Jacob—. Ekpenchessek sélane m'a apkeltamho exchek alanaksek. Exnekxa sekxók néten; exa, etaw aqsok nawhak sektegyesso exchek, hélmaxnésses kaxwók aqsok éltaqmela.
20 Tén axta Isaac aptáha apkelmaxneyáncha'a s'e:
—Hatte, ¿háxko ektáhakxa apwet'a nak ekmanyehe agko'?
—Dios Wesse' apagkok epasmak sekwet'a heykxa —axta aptáhak apchátegmowágko Jacob.
21 Aptáhak axta apcháneya Isaac se'e:
—Hépetchegwoho, heyho apaknegwomho', yaqwayam sa' ay'asagkoho', naqsók kexaha aptáha hatte Esaú.
22 Apyepetchegwokmók axta apyáp ma'a Jacob yaqwayam enxoho epaknegwomho'. Keñe axta Isaac aptáha s'e: “Hawo nak appeywa Jacob, keñe ekhawo apaktegák ma'a Esaú.” 23 Axta ékpelchak, hakte xámok axta áwa' m'a apaktegák nak, ektéma nak ma'a apepma Esaú. Xama axta peya elmaxnéssesek aqsok éltaqmela 24 aptáhak axta makham apkelmaxneyákxoho s'e:
—¿Naqsóya exchep hatte Esaú?
—Éhay, ko'o Esaú —axta aptáhak Jacob apchátegmowágko.
25 Keñe axta apyáp aptáha apcháneya s'e:
—Hatte, hesantagkas yaqwayam sa' atwok ma'a aqsok apchaqhe exchek, tén sa' almaxnéssesek aqsok éltaqmela.
Apsántegkessek axta apto apyáp ma'a Jacob, yetlo vino. Aptókek axta Isaac, apyenchek axta han. 26 Keñe axta aptáha apcháneya s'e:
—Hatte, hépetchegwoho, hepetses.
27 Apyepetchegwokmók axta apyáp Jacob yaqwayam epetsesek, keñe axta Isaac aptekhana appaqneyam apkelnaqta. Tén axta aptáha appaqmeta peya elmaxnéssesek aqsok éltaqmela s'e:

“Cháxa ektémakxa
appaqneyam hatte xa,
hawók ma'a ektémakxal'a
ekpaqneyam yókxexma,
ektaqmeleykegkaxa nak
apwáxok elanok ma'a
Wesse' egegkok,
28 Dios sa'
egkések ekmámeye,
tén han ektaqmalma
apnakxo ekyexna
aqsok apkeneykekxa,
apxámokma apagko'
hótáhap apaktek
tén han anmen
yámet égmenek.
29 Apxámok sa'
nahan etnehek
énxet apkeláneykha,
eltekxeyagkok sa'
chá'a aptapnák
nápaqtók xép pók
aptémakxa énxet'ák.
Etne sa' apkemha
apmonye' nepyeseksa
m'a apkelyáxeg'a,
¡eltekxeyagkok sa'
han aptapnák
apmonye' exchep!
Eltaqnaweykpok sa'
chá'a m'a apyemneykha
nak chá'a exchep.
Apkeleñémo sa' chá'a
kólteméssesek ma'a
ektaqmeleykha nak
chá'a appeywa
exének xép.”

30 Appenchessek axta Isaac apkelmaxnéssesso aqsok éltaqmela Jacob. Aptepók axta aqsa Jacob ma'a aphakxa nak apyáp, apwa'akto apnempaqwayam ma'a Esaú. 31 Aphanchek axta han ekmátsa agko' ma'a, tén axta apsákxésa apyáp, aptáhak axta apcháneya s'e:
—Táta, exnekxa néten, etaw aqsok nawhak ápetek sektegyesso exchek ko'o sektáha nak xép apketche, hélmaxnésses aqsok éltaqmela.
32 Apkelmaxneyáha axta Isaac:
—¿Yaqsa exchep?
—Esaú ko'o, apketche átnaha apketkok —axta aptáhak apchátegmowágko.
33 Apyegwakkek axta han apleg'a Isaac xa, apkelpexyennegkek axta aptáha appaqmeta s'e:
—¿Yaqsa eyke m'a ekxega exchek eknempaqwokmo sesántegkesa exchek ko'o ekmátsa ekhanma? Ektókek xeyk ko'o amonye' exchek xép apweykta', élmaxnéssessek han aqsok éltaqmela, ekha kélpasmo han táhak kaxwók ma'a.
34 Xama axta apleg'a Esaú aptáhakxa appeywa apyáp, axta yeyságkohok apwana, aptáhak axta apkelpáxameyncha'a s'e:
—¡Táta, hélmaxnésses ko'óxa aqsok éltaqmela!
35 Aptáhak axta Isaac apchátegmowágko s'e:
—Apwa'akteyk xeyk apyáxeg, élyexancháseyha ko'o, apxakak han ma'a aqsok éltaqmela, ektáha axta eykhe exchep apagkok.
36 —¡Neyke kélteméssessama nak apwesey Jacob! —axta aptáhak Esaú—. ¡Ánet entáhak setwáseykegkoho! Sekxók axta amonye' sémentama m'a ektémakxa nak nenteme kélketche átnaha apketkok, keñe kaxwók sémentama m'a sélmaxnéssesso nak aqsok éltaqmela, yaqwayam axta eykhe ko'o axka'. ¿Mékoya mók aptaqmelchesso sẽlmaxnéssesso nak aqsok éltaqmela yaqwayam hegkések ko'o?
37 Aptáhak axta Isaac apchátegmowágko s'e:
—Ekméssek ko'o Jacob apteme apkemha apmonye' apagkok xép; ekméssek han yaqwayam etnehek apkelásenneykha m'a apyókxoho apnámakkok nak, ekméssek han yaqwayam exek apxámokma hótáhap apaktek, tén han anmen yámet égmenek. ¡Méko kaxwók atnéssesek xép hatte!
38 Aptáhak axta makham apcháneya Esaú s'e:
—¿Táta, wánxaya xama ekyetna exchep sẽlmaxnéssesso aqsok éltaqmela? ¡Hélmaxnésses ko'óxa aqsok éltaqmela!
Keñe axta apwaneykxo makham ekyennaqte agko'.
39 Tén axta aptáha apcháneya Isaac se'e:
“Mexek sa'
xép ketók ma'a
ektaqmelakxa
nak xapop,
exek sa'
ma'a yókxexma
megkammáyekxa nak.
40 Sókwenaqte apagkok
sa' chá'a kapasmok xép,
apkemha apmonye'
apagkok sa' etnehek
ma'a apyáxeg nak;
apyennaqkak sa' agkok xép,
kamaskok sa' etnehek
apchásenneykha m'a.”
Jacob apxegányam eñama apkeye Esaú
41 Aptaqnagkamchek axta Esaú m'a Jacob, eñama m'a apkelmaxnéssesso axta aqsok éltaqmela m'a apyáp, axta temék ekpaqméteykencha'a apwáxok se'e: “Kaxwók sa' kawak sẽllapwámeyak eñama apketsapma m'a táta, keñe sa' natámen xa waqhek ko'o m'a eyáxeg Jacob.”
42 Xama axta ekleg'a Rebeca yaqwánxa etnehek ma'a Esaú, keltamhók axta kólyentawakxések ma'a Jacob. Entáhak axta eyáneya s'e:
—Peyk xép yaqhek ma'a apepma Esaú, yaqwayam exnéshok ma'a apteméssesakxa axta. 43 Hatte, elyahakxoho sa' sekpeywa; emhók sa' ekmanyehe agko' exyenmok ma'a Harán, apxagkok nak ma'a eyáxeg Labán. 44 Exa sa' xamo' yáma ekwenaqte m'a, ekwokmoho ekmassa aplo m'a apepma, 45 tén han élwánaqmágwokmo m'a apteméssesakxa axta. Keñe sa' wának kóltennássekxak, yaqwayam éxyók makham. ¡Maltamhók ko'o kaxhok mók aptekyawa étchek xama ekhem!
46 Keñe axta Rebeca ektáha eyáneya Isaac se'e:
—Éleklágwokmek ko'o éltémakxa s'e kelán'ák hititas apnaqteyegka'a nak Esaú. Apmeyk sa' agkok han Jacob xama kelán'a hitita, ekhawo nak xa ekheykencha'a nak se'e Canaán, tásek watsapok.
Jacob obtiene la bendición de Isaac
1 Aconteció que cuando Isaac envejeció, y sus ojos se oscurecieron quedando sin vista, llamó a Esaú su hijo mayor, y le dijo: Hijo mío. Y él respondió: Heme aquí. 2 Y él dijo: He aquí ya soy viejo, no sé el día de mi muerte. 3 Toma, pues, ahora tus armas, tu aljaba y tu arco, y sal al campo y tráeme caza; 4 y hazme un guisado como a mí me gusta, y tráemelo, y comeré, para que yo te bendiga antes que muera. 5 Y Rebeca estaba oyendo, cuando hablaba Isaac a Esaú su hijo; y se fue Esaú al campo para buscar la caza que había de traer.
6 Entonces Rebeca habló a Jacob su hijo, diciendo: He aquí yo he oído a tu padre que hablaba con Esaú tu hermano, diciendo: 7 Tráeme caza y hazme un guisado, para que coma, y te bendiga en presencia de Jehová antes que yo muera. 8 Ahora, pues, hijo mío, obedece a mi voz en lo que te mando. 9 Ve ahora al ganado, y tráeme de allí dos buenos cabritos de las cabras, y haré de ellos viandas para tu padre, como a él le gusta; 10 y tú las llevarás a tu padre, y comerá, para que él te bendiga antes de su muerte. 11 Y Jacob dijo a Rebeca su madre: He aquí, Esaú mi hermano es hombre velloso, y yo lampiño. 12 Quizá me palpará mi padre, y me tendrá por burlador, y traeré sobre mí maldición y no bendición. 13 Y su madre respondió: Hijo mío, sea sobre mí tu maldición; solamente obedece a mi voz y ve y tráemelos. 14 Entonces él fue y los tomó, y los trajo a su madre; y su madre hizo guisados, como a su padre le gustaba. 15 Y tomó Rebeca los vestidos de Esaú su hijo mayor, los preciosos, que ella tenía en casa, y vistió a Jacob su hijo menor; 16 y cubrió sus manos y la parte de su cuello donde no tenía vello, con las pieles de los cabritos; 17 y entregó los guisados y el pan que había preparado, en manos de Jacob su hijo.
18 Entonces este fue a su padre y dijo: Padre mío. E Isaac respondió: Heme aquí; ¿quién eres, hijo mío? 19 Y Jacob dijo a su padre: Yo soy Esaú tu primogénito; he hecho como me dijiste: levántate ahora, y siéntate, y come de mi caza, para que me bendigas. 20 Entonces Isaac dijo a su hijo: ¿Cómo es que la hallaste tan pronto, hijo mío? Y él respondió: Porque Jehová tu Dios hizo que la encontrase delante de mí. 21 E Isaac dijo a Jacob: Acércate ahora, y te palparé, hijo mío, por si eres mi hijo Esaú o no. 22 Y se acercó Jacob a su padre Isaac, quien le palpó, y dijo: La voz es la voz de Jacob, pero las manos, las manos de Esaú. 23 Y no le conoció, porque sus manos eran vellosas como las manos de Esaú; y le bendijo. 24 Y dijo: ¿Eres tú mi hijo Esaú? Y Jacob respondió: Yo soy. 25 Dijo también: Acércamela, y comeré de la caza de mi hijo, para que yo te bendiga; y Jacob se la acercó, e Isaac comió; le trajo también vino, y bebió. 26 Y le dijo Isaac su padre: Acércate ahora, y bésame, hijo mío. 27 Y Jacob se acercó, y le besó; y olió Isaac el olor de sus vestidos, y le bendijo, diciendo:
Mira, el olor de mi hijo,
Como el olor del campo que Jehová ha bendecido;
28 Dios, pues, te dé del rocío del cielo,
Y de las grosuras de la tierra,
Y abundancia de trigo y de mosto.
29 Sírvante pueblos,
Y naciones se inclinen a ti;
Sé señor de tus hermanos,
Y se inclinen ante ti los hijos de tu madre.
Malditos los que te maldijeren,
Y benditos los que te bendijeren.
30 Y aconteció, luego que Isaac acabó de bendecir a Jacob, y apenas había salido Jacob de delante de Isaac su padre, que Esaú su hermano volvió de cazar. 31 E hizo él también guisados, y se los llevó a su padre, y le dijo: Levántese mi padre, y coma de la caza de su hijo, para que me bendiga. 32 Entonces Isaac su padre le dijo: ¿Quién eres tú? Y él le dijo: Yo soy tu hijo, tu primogénito, Esaú. 33 Y se estremeció Isaac grandemente, y dijo: ¿Quién es el que vino aquí, que trajo caza, y me dio, y comí de todo antes que tú vinieses? Yo le bendije, y será bendito. 34 Cuando Esaú oyó las palabras de su padre, clamó con una muy grande y muy amarga exclamación, y le dijo: Bendíceme también a mí, padre mío. 35 Y él dijo: Vino tu hermano con engaño, y tomó tu bendición. 36 Y Esaú respondió: Bien llamaron su nombre Jacob, pues ya me ha suplantado dos veces: se apoderó de mi primogenitura, y he aquí ahora ha tomado mi bendición. Y dijo: ¿No has guardado bendición para mí? 37 Isaac respondió y dijo a Esaú: He aquí yo le he puesto por señor tuyo, y le he dado por siervos a todos sus hermanos; de trigo y de vino le he provisto; ¿qué, pues, te haré a ti ahora, hijo mío? 38 Y Esaú respondió a su padre: ¿No tienes más que una sola bendición, padre mío? Bendíceme también a mí, padre mío. Y alzó Esaú su voz, y lloró.
39 Entonces Isaac su padre habló y le dijo:
He aquí, será tu habitación en grosuras de la tierra,
Y del rocío de los cielos de arriba;
40 Y por tu espada vivirás, y a tu hermano servirás;
Y sucederá cuando te fortalezcas,
Que descargarás su yugo de tu cerviz.
Jacob huye de Esaú
41 Y aborreció Esaú a Jacob por la bendición con que su padre le había bendecido, y dijo en su corazón: Llegarán los días del luto de mi padre, y yo mataré a mi hermano Jacob. 42 Y fueron dichas a Rebeca las palabras de Esaú su hijo mayor; y ella envió y llamó a Jacob su hijo menor, y le dijo: He aquí, Esaú tu hermano se consuela acerca de ti con la idea de matarte. 43 Ahora pues, hijo mío, obedece a mi voz; levántate y huye a casa de Labán mi hermano en Harán, 44 y mora con él algunos días, hasta que el enojo de tu hermano se mitigue; 45 hasta que se aplaque la ira de tu hermano contra ti, y olvide lo que le has hecho; yo enviaré entonces, y te traeré de allá. ¿Por qué seré privada de vosotros ambos en un día? 46 Y dijo Rebeca a Isaac: Fastidio tengo de mi vida, a causa de las hijas de Het. Si Jacob toma mujer de las hijas de Het, como estas, de las hijas de esta tierra, ¿para qué quiero la vida?