Timoteo apteme apxegexma Pablo tén han Silas
1 Apweykmek axta Pablo m'a Derbe, tén han Listra, apwetágweykenxa axta xama énxet mey'ásseyam apwesey axta Timoteo, ekteme axta xama kelán'a judía étche, ekha megkay'ásseyam, griego axta eyke m'a apyáp. 2 Tásek axta nahan chá'a katnehek apkelxeyenma m'a ẽlyáxeg'a apheykha nak Listra tén han ma'a Iconio. 3 Apkeltémók axta etnehek apxegexma Pablo m'a Timoteo, apkeltémók axta eyke sekxók kólyenyekhássesek nekha apyempehek yaqwayam enxoho metaqnókkehek ma'a judíos apheykencha'a axta m'a yókxexma nak, hakte apyókxoho énxet axta apkelya'áseykegkohok apteme griego apyáp ma'a Timoteo. 4 Apkeltennáseykha axta chá'a ẽlyáxeg'a apkeltémókxa axta chá'a etnahagkok apkelmésso axta m'a énxet'ák kélápháseykha, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak kélaqneykekxexa Jerusalén, ekyókxoho yókxexma apkelweykenxa axta chá'a. 5 Keñe axta ekyennaqweykmo aptamhéyak melya'ásseyam ma'a énxet'ák apkeleñama nak kélaqneykekxexa, yókxoho ekhem axta nahan apxáméyak ma'a melya'ásseyam nak.
Pablo apwete apwanmagko énxet apkeñama Macedonia
6 Apkelyeykhágweykmek axta yókxexma Frigia tén han Galacia, hakte axta eltémók eltennaha amya'a eñama Dios Espíritu Santo m'a yókxexma Asia, 7 apkelweykmek axta ma'a néxa yókxexma nak Misia. Cha'a ekxeyenmakxa axta apkelwáxok elántaxnegwók ma'a yókxexma Bitinia, axta eyke yahayók ma'a Jesús Espíritu apagkok. 8 Xama axta apkelyeykhágweykmo m'a Misia, apkelmaheykegkek axta m'a Tróade. 9 Cha'a apweteykxa axta nahan Pablo aqsok kélxekmósso axta'a m'a; apweteyak axta xama énxet apkeñama Macedonia apkenmeykencha'a aptéma apkenagkama s'e: “Emyógma sa' Macedonia, hempásegwata sa'.” 10 Xama axta apweteya Pablo xa aqsok kélxekmósso nak, nenláneykekxeyk axta negko'o nentáhakxa peya ólmahagkok ma'a Macedonia, naqsók axta nenteméssessók sẽlwóneykencha'a negko'o Dios, yaqwayam anlegássók amya'a ektaqmela m'a.
Pablo tén han Silas apkelwayam Filipos
11 Nélchántegkek axta negko'o yántakpayhe m'a Troas, nélpéwomók axta nélxega m'a egkexe étkok ekwesey axta Samotracia neyseksa wátsam ekwányam, keñe axta mók ekhem nélweykmo m'a Neápolis. 12 Cha'a nélchempeykekxexa axta makham nélmaheykegko m'a Filipos, apheykegkaxa axta m'a romanos, apyawakxa axta tegma m'a yókxexma Macedonia. Axta negheykmok nahan yaqwatakxoho m'a. 13 Sábado axta nélánteyapma tegma apwányam nélmaheykegko nekha wátsam neganagkamakxa axta negko'o keytnók aptamheykegkaxa nempeywa nélmaxnagko m'a judíos. Negheykmek axta negko'o m'a, néltennáseykha axta Dios appeywa kelán'ák eyaqneykekxo axta m'a. 14 Lidia axta ekwesey xama xa kelán'ák nak; tegma apwányam Tiatira axta keñamak, apáwa hómáyok apkeltaqmalma axta nahan chá'a éxeykekxa'. Cháxa kelán'a, élpeykessamo axta chá'a Dios, ekháxenmo axta kéltenneykha, apkeltémók axta kataqmelcheshok ekháxenmo Wesse' egegkok ektémakxa apkeltenneykha m'a Pablo. 15 Kélyaqpássessegkek axta yegmen yetlo m'a ekyókxoho ekheykha nak axagkok. Keñe axta ektéma sẽlanagkama s'e:
—Naqsók agkok kélyekpelchawo kéxegke sektáha ko'o may'ásseyam Wesse' egegkok, kólhem sa' exagkok.
Keltémók axta aghók ma'a.
16 Axta entemék han negko'o nélmaheykegko ektamhomaxchexa axta chá'a nempeywa nélmaxnagko, negwetágweykmo xama kelán'a étkok ekha axta awáxok espíritu ekmaso ekxeyenma axta chá'a yaqwánxa katnehek egmonye'. Kelán'a étkok kélásenneykha naqsa axta m'a, ekxeyenmo axta chá'a yaqwánxa katnehek egmonye', ekwetassama axta chá'a selyaqye ekxámokma m'a kelwesse'e agkok. 17 Ẽlyetleykha axta negko'o xa kelán'a étkok nak, tén han ma'a Pablo. Axta entemék chá'a ekyennaqtéssamo ekpeywa s'e:
—¡Dios meyke ekhémo apkeláneykha xa énxet'ák nak, apkellegássek kéxegke m'a amya'a ekxeyenma nak ámay segwagkassamo teyp!
18 Ahóxek axta anhan ekteme xa ekweykmoho ekleklágweykmo Pablo, appeynchamakpok axta aptéma apkenagkama espíritu ekmaso ekha axta kelán'a awáxok se'e:
—Yetlo sekxeyenma Jesucristo apwesey éltamhók ko'o exche' katyapok awáxok xa kelán'a.
Yetlómók axta anhan ekteyapma espíritu ekmaso awáxok xa kelán'a étkok nak.
19 Xama axta apkelweteya kelwesse'e agkok megkalmopwagko kaxwók elwetak selyaqye eñama apchásenneykekxa xa kelán'a étkok nak, apmomchek axta Pablo tén han Silas, apnaqleykekxeyk axta apheykegkaxa énxet'ák ekyawe kéláyo m'a apheykegkaxa axta chá'a énxet'ák. 20 Apnaqleykxéssegkek axta énxet'ák segyekpelchémo. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Keso judíos aptekkesa nak ekyennamáxma nepyeseksa tegma apwányam egagkok se'e, 21 tén han apkelxekmósa nak énxet'ák nentémakxa magkegwagko nak negko'o óghok katnehek tén han anlanagkok, hakte negko'o nenteme romanos.
22 Tén axta apwakhegweykmo énxet'ák apkeltaqnagkama m'a Pablo tén han Silas, keñe axta énxet'ák segyekpelchémo apkeltémo kólyápetchesek apkelnaqta kólhexyawássesek yaqwayam kóltekpogmakha yámet. 23 Kélxatamchek axta kañe' sẽlpextétamakxa natámen ekxámokma kéltekpageykha. Apchánémakpek axta nahan megyeksek elanha m'a sẽlpextétamo ektáha axta apkeláneykha. 24 Xama axta ektéma amya'a apchánémakpo sẽlpextétamo xa, apxatamchek axta kañók agko' apwáxok ma'a tegma negmomaxchexa, apkelatchessessegkek axta apmagkok yámet élyagqaxe élméyak axta egmagkok.
25 Axta eyseksók axta entemék, aptamheykegkek axta nempeywa nélmaxnagko Pablo tén han Silas, apkelmeneykmassegkek axta negmeneykmasso eñama nak Dios, apkelháxenmók axta nahan ma'a apkelmomap apheykha axta nahan ma'a kañe' negmomaxchexa, 26 pelakkassegkek axta ekwaya ekyawheykha xapop ekyennaqte agko', weykmók axta élyawhéyáseykha m'a tegma apowhak negmomaxchexa nak. Yetlómók axta nahan élmayheykekxa atña'ák ekyókxoho kañe' negmomaxchexa, apyókxoho énxet'ák apkelmomap axta anhan kelhaxyawásamáxchek kélnaqtete cadenas. 27 Xama axta apxátekhaya m'a sẽlpextétamo ektáha axta apkeláneykha apkelmomap, apweteyak axta élmayheykekxo atña'ák negmomaxchexa, apleklegkek axta sókwenaqte apagkok apmáheyo yaqhakpekxa', hakte xeyenmeyk axta apwáxok apkelxegáneykmo m'a énxet'ák ektáha axta apkelmomap. 28 Keñe axta Pablo aptéma apkelpáxegkáseykencha'a s'e:
—¡Ná etwasáp aqsa, nenlánexkók negheyncha'a s'e!
29 Tén axta apkeltémo kólmések cháléwasso m'a sẽlpextétamo, apketcheykegkokxeyk axta aptaxnegweykekxo kañe', apkelpexyennamomchek axta apkeye, apkelpólegweykekxeyk axta apchaqneykegkaxa Pablo tén han Silas. 30 Keñe axta apkelántekkessama yókxexma. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa eyéméxko ko'o alának yaqwayam awagkasaxchek teyp?
31 Axta aptemék apkelátegmoweykegko s'e:
—Etne mey'ásseyam Wesse' egegkok Jesús, ewagkasakpok sa' teyp xép tén han ma'a ekheykha nak apxagkok.
32 Tén axta apkeltennáseykencha'a Wesse' egegkok appeywa ekweykekxoho m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok. 33 Yetlómók axta nahan apkelyenyéssesso apkelyense Pablo tén han Silas xa axta'a nak, tén axta kélyaqpássessama yegmen xa sẽlpextétamo nak, tén han ma'a ekyókxoho ekheykha axta apxagkok. 34 Apnaqleykekxeyk axta apxagkok, apkeleykegkek axta anhan aptéyak. Payheykekxók agko' axta apwáxok xa sẽlpextétamo nak tén han ma'a ekheykha axta apxagkok eñama apteme mey'ásseyam ma'a Dios.
35 Axto'ók axta apkeláphassama sẽlpextétamo m'a énxet segyekpelchémo, apkeltémo ekxeykxak apkeláneykha nak negmomaxchexa m'a Pablo tén han Silas. 36 Axta aptemék apkenagkama sẽlpextétamo Pablo s'e:
—Apkeltamhók xeyk ko'o akxeykxak kéxegke m'a énxet'ák segyekpelchémo; kélwanchek kaxwók kóltaqhekxak yetlo meyke ektamheykha kélwáxok.
37 Keñe axta Pablo aptéma apkelanagkama sẽlpextétamo ektáha axta kéláphasso s'e:
—Axta kólhaxnak kéxegke sẽltekpágeyncha'a nápaqta'awók énxet'ák meyke senlánekxésso amya'a nápaqta'awók ma'a énxet'ák sẽlyekpelchémo, ẽlxatmeyk axta aqsa anhan kañe' sẽlpextétamakxa neyseksa eykhe nenteme negko'o neghémo romanos. ¿Peya kólyexaxkohok kaxwók hẽlchexeykxak negko'o? Megkapayhawo kóltéhek. Tásek hẽlántekkesetámhok apancha'awók ma'a énxet'ák segyekpelchémo nak.
38 Apkeltennásseykekxeyk axta sẽlpextétamo m'a énxet'ák segyekpelchémo nak, apkelyegwaktegkek axta anhan apkellegaya aphémo romanos ma'a Pablo tén han Silas. 39 Tén axta apkelya'eykekxo énxet'ák segyekpelchémo apkeltémo eltennaksek eyesagko apteméssesakxa m'a Pablo tén han Silas. Apkelántekkessegkek axta, apkeltémok axta anhan elántépok ma'a tegma apwányam nak. 40 Xama axta apkelánteyapma sẽlpextétamakxa Pablo tén han Silas, apkelmeyeykekxeyk axta m'a Lidia axagkok. Apkelwetágweykekxeyk axta makham ma'a apkelyáxeg'a, apkelwasqakkáseykekxók axta nahan, keñe apkelánteyapma.
Timoteo acompaña a Pablo y a Silas
1 Después llegó a Derbe y a Listra; y he aquí, había allí cierto discípulo llamado Timoteo, hijo de una mujer judía creyente, pero de padre griego; 2 y daban buen testimonio de él los hermanos que estaban en Listra y en Iconio. 3 Quiso Pablo que este fuese con él; y tomándole, le circuncidó por causa de los judíos que había en aquellos lugares; porque todos sabían que su padre era griego. 4 Y al pasar por las ciudades, les entregaban las ordenanzas que habían acordado los apóstoles y los ancianos que estaban en Jerusalén, para que las guardasen. 5 Así que las iglesias eran confirmadas en la fe, y aumentaban en número cada día.
La visión del varón macedonio
6 Y atravesando Frigia y la provincia de Galacia, les fue prohibido por el Espíritu Santo hablar la palabra en Asia; 7 y cuando llegaron a Misia, intentaron ir a Bitinia, pero el Espíritu no se lo permitió. 8 Y pasando junto a Misia, descendieron a Troas. 9 Y se le mostró a Pablo una visión de noche: un varón macedonio estaba en pie, rogándole y diciendo: Pasa a Macedonia y ayúdanos. 10 Cuando vio la visión, en seguida procuramos partir para Macedonia, dando por cierto que Dios nos llamaba para que les anunciásemos el evangelio.
Encarcelados en Filipos
11 Zarpando, pues, de Troas, vinimos con rumbo directo a Samotracia, y el día siguiente a Neápolis; 12 y de allí a Filipos, que es la primera ciudad de la provincia de Macedonia, y una colonia; y estuvimos en aquella ciudad algunos días. 13 Y un día de reposo salimos fuera de la puerta, junto al río, donde solía hacerse la oración; y sentándonos, hablamos a las mujeres que se habían reunido. 14 Entonces una mujer llamada Lidia, vendedora de púrpura, de la ciudad de Tiatira, que adoraba a Dios, estaba oyendo; y el Señor abrió el corazón de ella para que estuviese atenta a lo que Pablo decía. 15 Y cuando fue bautizada, y su familia, nos rogó diciendo: Si habéis juzgado que yo sea fiel al Señor, entrad en mi casa, y posad. Y nos obligó a quedarnos.
16 Aconteció que mientras íbamos a la oración, nos salió al encuentro una muchacha que tenía espíritu de adivinación, la cual daba gran ganancia a sus amos, adivinando. 17 Esta, siguiendo a Pablo y a nosotros, daba voces, diciendo: Estos hombres son siervos del Dios Altísimo, quienes os anuncian el camino de salvación. 18 Y esto lo hacía por muchos días; mas desagradando a Pablo, este se volvió y dijo al espíritu: Te mando en el nombre de Jesucristo, que salgas de ella. Y salió en aquella misma hora.
19 Pero viendo sus amos que había salido la esperanza de su ganancia, prendieron a Pablo y a Silas, y los trajeron al foro, ante las autoridades; 20 y presentándolos a los magistrados, dijeron: Estos hombres, siendo judíos, alborotan nuestra ciudad, 21 y enseñan costumbres que no nos es lícito recibir ni hacer, pues somos romanos. 22 Y se agolpó el pueblo contra ellos; y los magistrados, rasgándoles las ropas, ordenaron azotarles con varas. 23 Después de haberles azotado mucho, los echaron en la cárcel, mandando al carcelero que los guardase con seguridad. 24 El cual, recibido este mandato, los metió en el calabozo de más adentro, y les aseguró los pies en el cepo.
25 Pero a medianoche, orando Pablo y Silas, cantaban himnos a Dios; y los presos los oían. 26 Entonces sobrevino de repente un gran terremoto, de tal manera que los cimientos de la cárcel se sacudían; y al instante se abrieron todas las puertas, y las cadenas de todos se soltaron. 27 Despertando el carcelero, y viendo abiertas las puertas de la cárcel, sacó la espada y se iba a matar, pensando que los presos habían huido. 28 Mas Pablo clamó a gran voz, diciendo: No te hagas ningún mal, pues todos estamos aquí. 29 Él entonces, pidiendo luz, se precipitó adentro, y temblando, se postró a los pies de Pablo y de Silas; 30 y sacándolos, les dijo: Señores, ¿qué debo hacer para ser salvo? 31 Ellos dijeron: Cree en el Señor Jesucristo, y serás salvo, tú y tu casa. 32 Y le hablaron la palabra del Señor a él y a todos los que estaban en su casa. 33 Y él, tomándolos en aquella misma hora de la noche, les lavó las heridas; y en seguida se bautizó él con todos los suyos. 34 Y llevándolos a su casa, les puso la mesa; y se regocijó con toda su casa de haber creído a Dios.
35 Cuando fue de día, los magistrados enviaron alguaciles a decir: Suelta a aquellos hombres. 36 Y el carcelero hizo saber estas palabras a Pablo: Los magistrados han mandado a decir que se os suelte; así que ahora salid, y marchaos en paz. 37 Pero Pablo les dijo: Después de azotarnos públicamente sin sentencia judicial, siendo ciudadanos romanos, nos echaron en la cárcel, ¿y ahora nos echan encubiertamente? No, por cierto, sino vengan ellos mismos a sacarnos. 38 Y los alguaciles hicieron saber estas palabras a los magistrados, los cuales tuvieron miedo al oír que eran romanos. 39 Y viniendo, les rogaron; y sacándolos, les pidieron que salieran de la ciudad. 40 Entonces, saliendo de la cárcel, entraron en casa de Lidia, y habiendo visto a los hermanos, los consolaron, y se fueron.