David apteme apwányamo'
1 Apwányamók apagko' axta aptemék wesse' apwányam David. Kóltaqmelcheshok axta eykhe chá'a kélaqlasso, megkamexnekxeyk axta eyke chá'a apyempehek. 2 Axta keñamak aptéma apkenagkama apkeláneykha s'e: “Wesse', kéméxcheyk ko'óneyk negko'o exchep antegyesha xama kelán'a étkok meyke atáwa', yaqwayam enxoho chá'a kalanaksek aqsok tén han kataqmelchesek, tén han kalméxencheshok chá'a m'a aptena enxoho.”
3 Kéltegyáseyha axta xama kelán'a étkok ektaqmalma agko' ma'a ekyókxoho nak Israel, keñe kélwetágwokmo xama m'a yókxexma nak Sunem, ekwesey axta Abisag, kélyentegkásenteyk axta wesse' apwányam. 4 Tásók agko' axta m'a Abisag, taqmelchessegkek axta m'a wesse' apwányam, kelánessegkek axta han chá'a aqsok, axta eyke etnéssesseykmohok exma xama enxoho m'a wesse' apwányam nak.
Adonías aptemessásamap apagko' wesse' apwányam
5 Keñe m'a Adonías, David axta apketche tén han Haguit, apkelánékxeyk axta aptáhakxa yaqwayam yenmexek apxéna peya etnehek wesse' apwányam. Apkeltamhók axta kóllánésagkok yátnáxeg apyenyawasso apkenchesso nak kempakhakma, tén han apkelchánte nak yátnáxeg, tén han apkeltamho kóltegyesha cincuenta énxet apkelyetleykha chá'a apmahágkaxa enxoho. 6 Axta eyke etaqnaweykha xama enxoho m'a apyáp, axta han elmaxneyeykha chá'a yaqsa ektéma apkeláneya chá'a m'a apkeláneya nak chá'a. Axayók axta han aptéyam ma'a Adonías neptámen ma'a Absalón, aptásek axta han ma'a. 7 Nanók axta appenchesso apkelpaqhetchásamákpoho m'a Joab, Seruiá axta étche, tén han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar, appasmomchek axta han apmáheyókxa etnehek. 8 Axta eyke emáheyók epasmok Adonías ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Benaías, Joiadá axta apketche, tén han Natán, apteme axta Dios appeywa aplegasso, tén han Simí, énxet apmésso axta chá'a appeywa m'a wesse' apwányam, keñe han ma'a David sẽlpextétamo apagkok apkelyennaqte nak.
9 Apkeláneyak axta han ektámáxche ekyawe Adonías, cham'a nekha nak meteymog ekyawe Zohélet, émha nak keto' ma'a ekteyapmakxa yegmen nak Roguel. Apkelnapchek axta nepkések tén han weyke étkók kelennay'awo', keñe han ma'a weyke étkók eknaqmele agko' nak, tén axta apkeláneyáncha'a m'a apyókxoho nak apkelyáxeg'a, wesse' apwányam nak apketchek, keñe han ma'a apyókxoho nak énxet'ák Judá, apkeltamheykha axta chá'a m'a aphakxa nak wesse' apwányam; 10 axta eyke yáneyáha m'a Dios appeywa aplegasso Natán, tén han ma'a Benaías, tén han ma'a David sẽlpextétamo apagkok, keñe han ma'a apyáxeg Salomón. 11 Tén axta appaqhetchesa Natán ma'a Betsabé, egken nak Salomón. Aptáhak axta apcháneya:
—¿Leg'aya amya'a aptemessásekpoho apagko' wesse' apwányam ma'a Adonías, Haguit étche nak, meyke apya'áseyak ma'a David wesse' egegkok nak? 12 Agkések sa' ko'o exche' sekpeywa, yaqwayam sa' kawagkasaxchek teyp, yetlo m'a étche Salomón. 13 Kamyekxa sa' ma'a aphakxa nak wesse' apwányam David, katne sa' kának se'e: ‘Wesse', naqsók axta exchep apteméssessók appeywa yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam ma'a hatte Salomón. ¿Yaqsa eyke ektáha aptáha nak kaxwók wesse' apwányam Adonías?’ 14 Ataxnegwakxak sa' ko'o neyseksa ekpaqhetchesso exche' m'a wesse' apwányam, keñe sa' atnéssesek naqso' ma'a ektáhakxa ekpeywa.
15 Xegkek axta Betsabé ekmeyákxo m'a aphakxa nak wesse' apwányam, cham'a apteyenmakxa nak. Apwányamók apagko' axta aptemék ma'a David, Abisag axta han chá'a ektaqmelchesso, ekteme axta sunamita. 16 Háxegwokmek axta Betsabé apmonye' wesse' apwányam ekwokmoho ektekxekwa'akto nát xapop, keñe axta wesse' apwányam aptáha apkelmaxneyáncha'a:
—¿Yaqsa ektáha?
17 Chátegmowágkek axta m'a:
—Wesse', éltennassegkek axta ko'o exchep yetlo apxeyenma Dios Wesse' apagkok apwesey etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam ma'a hatte Salomón, exek ma'a aphamakxa nak. 18 Aptemessáseykpek eyke wesse' apwányam ma'a Adonías, keñe exchep wesse' mey'ásegko. 19 Apkelnapchek han weyke kelennay'awo', tén han weyke étkók, tén han apxámokma apagko' nepkések, apkeláneyáha han ma'a apketchek nak xép, wesse'; apcháneyáha han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Abiatar yetlo Joab, apteme nak apkemha apmonye' sẽlpextétamo, keñe megyáneyáncha'a m'a Salomón, apketche nak xép wesse'. 20 Wesse', apyókxoho énxet'ák Israel apkelhaxnak exének énxet yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse' apwányam. 21 Sa' agkok exénak, apketsekkek sa' agkok xép wesse', ólxénaxchek sa' negko'o antekyók yetlo m'a hatte Salomón.
22 Neyseksa ekpaqhetchesso wesse' apwányam axta apwákxo m'a Dios appeywa aplegasso Natán, 23 kéltennássek axta han ma'a wesse' apwányam. Xama axta apwokmo Dios appeywa aplegasso m'a aphakxa nak wesse' apwányam, apháxahánteyk axta apmonye' ekwokmoho aptekxekwa'akto nápat xapop, 24 keñe aptáha apkelmaxneyáncha'a:
—Wesse', ¿xeyepya apkeltémo etnehek wesse' apwányam Adonías apyaqmagkasso exchep wesse'? 25 Apkelnapchek sakhem weyke kelennay'awók ma'a, tén han weyke étkók, tén han apxámokma m'a nepkések, apkeláneyáha han ma'a apketchek nak xép wesse', tén han ma'a sẽlpextétamo kelwesse'e nak, tén han Abiatar, apteme nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. Aptókagkek ma'a, apyenágkek han apyenéyak xamo' ma'a, aptáhak chá'a apkelyennaqtésawo apkelpeywa s'e: ‘¡Megkatnégwomek sa' chá'a néxa apteme wesse' apwányam Adonías!’ 26 Keñe ko'o meheyáneyáncha'a, megyáneyáha han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Benaías, Joiadá apketche, tén han ma'a Salomón, apketche nak xép wesse'. 27 ¿Apkeltémo enxeykel'a exchep katnehek xa wesse', meyke séltennasso ko'o énxet yaqwayam etnehek apyaqmagkasso apteme wesse'?
David apxeyenma etnehek apyaqmagkasso Salomón
28 Apkeltamhók axta kólyentawakxak wesse' apwányam David ma'a Betsabé. Xama axta ekwokmo Betsabé m'a aphakxa nak wesse' apwányam, kenegwokmek axta apmonye'. 29 Tén axta wesse' apwányam aptáha naqso' appeywa s'e:
—Naqsók ko'o ektemessásak yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey, semallahanchesso axta m'a ekyókxoho ektémakxa ekyentaxno sekha, 30 alának sa' sakhem ma'a sekteméssessama axta naqso' yetlo sekxeyenma Wesse' egegkok apwesey, Dios nak Israel: Salomón sa' etnehek seyaqmagkasso sektémakxa nak wesse' apwányam, étche nak xeye', sa' etnehek wesse' apwányam netámen ko'o.
31 Háxahánteyk axta Betsabé apmonye' wesse' apwányam ekwokmoho ektekxekwa'akto nát xapop, keñe ektáha ekpeywa s'e:
—¡Megkatnégwomek sa' néxa exchep apha wesse' ahagkok, wesse' apwányam David!
32 Keñe axta wesse' apwányam David apkeltamho kólyentawakxak ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han Natán apteme axta Dios appeywa aplegasso, keñe han ma'a Benaías, Joiadá apketche. Xama axta apkelwokmo m'a aphakxa nak wesse' apwányam, 33 aptáhak axta apkeláneya m'a:
—Kólána sa' etnehek apkelxegexma'a m'a séláneykha apkeltamheykha nak chá'a sekhakxa', kólchenátches sa' seyánte élyeheykok ma'a hatte Salomón, kólyentem sa' ma'a Guihón; 34 apteméssessek sa' agkok wesse' apwányam Israel ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han ma'a Dios appeywa aplegasso Natán, kólpáwés sa' nepkések apkennawók apkepetek, keñe sa' kóltéhek kólpáxamha s'e: ‘¡Megkatnégwomek sa' néxa apteme wesse' apwányam Salomón!’ 35 Keñe sa' kólyetlanták makham yaqwayam enxoho éxyók exnaták ma'a sektaháno ektaqmalma nak etnehek wesse' apwányam seyaqmagkasso ko'o, hakte émenyeyk ko'o etnehek apkemha apmonye' m'a Israel, tén han Judá.
36 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam ma'a Benaías, apketche nak Joiadá:
—¡Katnahagkok sa', cháxa apkeltamhókxa etnehek Wesse' egegkok xa, cham'a Dios apagkok nak xép wesse'! 37 Kaxhok sa' ekwánxa appasmo Wesse' egegkok Salomón ma'a ekwánxa axta chá'a appasmoma exchep wesse', eyánchessesagkohok sa' han ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, eyeykhássessamhok sa' ma'a ekweykenxa axta exchep apteme wesse' apwányam.
38 Yetlókok axta apxega m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, yetlo Natán apteme nak Dios appeywa aplegasso, tén han Benaías, Joiadá apketche, tén han quereteos, keñe han peleteos, apkenátchessek axta Salomón ma'a David apchánte élyeheykok, apya'ássek axta m'a Guihón. 39 Axta apmohok apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, aqsok egkepetek ekyetnama axta m'a kélpakxanma appagkanamap nak yetlo pexmok égmenek kélyeta, apyegkenchessek axta apqátek Salomón apteméssesa wesse' apwányam. Yetlókok axta han kélpáwasso nepkések apkennawók apkepetek, keñe axta apyókxoho énxet'ák aptáha apkelyennaqtésawo apkelpeywa s'e: “¡Memassegwomek sa' wesse' apwányam Salomón!” 40 Apkelyetlókek axta han apyókxoho énxet, apkelpáwássek axta yámámok. Awanhók agko' axta élpayheykekxa apkelwáxok, máxa axta táhak ekpaqxa enxoho neyseksa xapop eñama apkelpáxameykha ekyennaqte.
41 Chaqhawók axta appenchásegkaxa aptéyak apkelleg'a ekyennama exma m'a Adonías yetlo apyókxoho ektáha axta apkeláneyeykha. Xama axta apleg'a Joab ekpáwà m'a aqsok egkepetek kélaqkahasso, axta aptáhak se'e:
—¿Yaqsa ektáha ekyennama nak exma tegma apwányam?
42 Neyseksa appaqmeyesma axta han apwákxo m'a Jonatán, Abiatar axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. Aptáhak axta Adonías apcháneya s'e:
—Etex, xép apteme énxet ekha kéláyo, megkatnehek meseykenta amya'a ektaqmela.
43 Apchátegmowágkek axta Jonatán ma'a Adonías:
—Ma'. Salomón aptemessásak wesse' apwányam ma'a David, cham'a wesse' apwányam egagkok nak, 44 apkeltamhók han elyetlók Salomón ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc, tén han ma'a Dios appeywa aplegasso Natán, tén han Benaías, Joiadá apketche nak, keñe han ma'a quereteos, tén han ma'a peleteos; apkenátchessek ma'a élyeheykok apchánte nak wesse' apwányam. 45 Payhók han aptemessessámxa wesse' apwányam apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc tén han Dios appeywa aplegasso Natán ma'a Guihón, kelpayhekxók agko' han apkelwáxok apkelchexyekmo apkelenyékto m'a. Cháxa keñamak ekyennama nak exma m'a tegma apwányam, cháxa kélleg'a nak kéxegke xa ekyennama exma nak. 46 Apmeyk kaxwók Salomón ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, 47 apkelyo'ókmek han apmésa élpayheykekxa apkelwáxok ma'a David apkeláneykha, apkeltamhók han eyánchessessamhok Dios apxénamap ektaqmela m'a Salomón, tén han katnehek ekyawe agko' ma'a xapop apkeláneykegkaxa nak. Wokmók han apkeltekxekxo aptapnák David ma'a apyetnamakxa nak apkelpeykásawo Dios, 48 aptáha s'e: ‘Tásek sa' chá'a katnehek apxénamap Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apmésa sakhem xama hatte yaqwayam etnehek wesse' apwányam, tén han segkésa yaqwayam óta'.’
49 Apkelpexyennegkek axta m'a ektáha axta apkeláneyeykha m'a Adonías; apkelchampákxeyk axta néten apyókxoho, apkexpaqneyk axta. 50 Apkempákxeyk axta néten Adonías eñama apkeye Salomón, apmeyákxeyk axta m'a kélpakxanma appagkanamap, axta aptegyágweykxak apyexanmomakxa apkelmágweykxo m'a élmahamtakcha'a nak nekhaw'ék ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 51 Xama énxet axta apkeltennássekxak ma'a Salomón:
—Apkekak xeyep Adonías, wesse', apyexánegwákxak ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. Apkeltamhók etnéssesek naqsók agko' appeywa keso kaxwo' nak megyánhek emátog, wesse'.
52 Apchátegmowágkek axta Salomón:
—Aptaqmelcháseykpok sa' agkok aptémól'a xama énxet ektaqmalma nak aptémakxa, megkóllegássesagkók sa' xama enxoho; wetáxcheyk sa' agkok aptémakxa ekmaso, emátog sa'.
53 Yetlókok axta han Salomón apkeltémo kóltekkessekxak ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. Tén axta Adonías apmeyákxo apháxegwákxo apmonye' m'a wesse' apwányam Salomón, tén axta apkeltamho etaqhekxak apxagkok.
Abisag sirve a David
1 Cuando el rey David era viejo y avanzado en días, le cubrían de ropas, pero no se calentaba. 2 Le dijeron, por tanto, sus siervos: Busquen para mi señor el rey una joven virgen, para que esté delante del rey y lo abrigue, y duerma a su lado, y entrará en calor mi señor el rey. 3 Y buscaron una joven hermosa por toda la tierra de Israel, y hallaron a Abisag sunamita, y la trajeron al rey. 4 Y la joven era hermosa; y ella abrigaba al rey, y le servía; pero el rey nunca la conoció.
Adonías usurpa el trono
5 Entonces Adonías hijo de Haguit se rebeló, diciendo: Yo reinaré. Y se hizo de carros y de gente de a caballo, y de cincuenta hombres que corriesen delante de él. 6 Y su padre nunca le había entristecido en todos sus días con decirle: ¿Por qué haces así? Además, este era de muy hermoso parecer; y había nacido después de Absalón. 7 Y se había puesto de acuerdo con Joab hijo de Sarvia y con el sacerdote Abiatar, los cuales ayudaban a Adonías. 8 Pero el sacerdote Sadoc, y Benaía hijo de Joiada, el profeta Natán, Simei, Rei y todos los grandes de David, no seguían a Adonías.
9 Y matando Adonías ovejas y vacas y animales gordos junto a la peña de Zohelet, la cual está cerca de la fuente de Rogel, convidó a todos sus hermanos los hijos del rey, y a todos los varones de Judá, siervos del rey; 10 pero no convidó al profeta Natán, ni a Benaía, ni a los grandes, ni a Salomón su hermano.
11 Entonces habló Natán a Betsabé madre de Salomón, diciendo: ¿No has oído que reina Adonías hijo de Haguit, sin saberlo David nuestro señor? 12 Ven pues, ahora, y toma mi consejo, para que conserves tu vida, y la de tu hijo Salomón. 13 Ve y entra al rey David, y dile: Rey señor mío, ¿no juraste a tu sierva, diciendo: Salomón tu hijo reinará después de mí, y él se sentará en mi trono? ¿Por qué, pues, reina Adonías? 14 Y estando tú aún hablando con el rey, yo entraré tras ti y reafirmaré tus razones.
15 Entonces Betsabé entró a la cámara del rey; y el rey era muy viejo, y Abisag sunamita le servía. 16 Y Betsabé se inclinó, e hizo reverencia al rey. Y el rey dijo: ¿Qué tienes? 17 Y ella le respondió: Señor mío, tú juraste a tu sierva por Jehová tu Dios, diciendo: Salomón tu hijo reinará después de mí, y él se sentará en mi trono. 18 Y he aquí ahora Adonías reina, y tú, mi señor rey, hasta ahora no lo sabes. 19 Ha matado bueyes, y animales gordos, y muchas ovejas, y ha convidado a todos los hijos del rey, al sacerdote Abiatar, y a Joab general del ejército; mas a Salomón tu siervo no ha convidado. 20 Entre tanto, rey señor mío, los ojos de todo Israel están puestos en ti, para que les declares quién se ha de sentar en el trono de mi señor el rey después de él. 21 De otra manera sucederá que cuando mi señor el rey duerma con sus padres, yo y mi hijo Salomón seremos tenidos por culpables.
22 Mientras aún hablaba ella con el rey, he aquí vino el profeta Natán. 23 Y dieron aviso al rey, diciendo: He aquí el profeta Natán; el cual, cuando entró al rey, se postró delante del rey inclinando su rostro a tierra. 24 Y dijo Natán: Rey señor mío, ¿has dicho tú: Adonías reinará después de mí, y él se sentará en mi trono? 25 Porque hoy ha descendido, y ha matado bueyes y animales gordos y muchas ovejas, y ha convidado a todos los hijos del rey, y a los capitanes del ejército, y también al sacerdote Abiatar; y he aquí, están comiendo y bebiendo delante de él, y han dicho: ¡Viva el rey Adonías! 26 Pero ni a mí tu siervo, ni al sacerdote Sadoc, ni a Benaía hijo de Joiada, ni a Salomón tu siervo, ha convidado. 27 ¿Es este negocio ordenado por mi señor el rey, sin haber declarado a tus siervos quién se había de sentar en el trono de mi señor el rey después de él?
David proclama rey a Salomón
28 Entonces el rey David respondió y dijo: Llamadme a Betsabé. Y ella entró a la presencia del rey, y se puso delante del rey. 29 Y el rey juró diciendo: Vive Jehová, que ha redimido mi alma de toda angustia, 30 que como yo te he jurado por Jehová Dios de Israel, diciendo: Tu hijo Salomón reinará después de mí, y él se sentará en mi trono en lugar mío; que así lo haré hoy. 31 Entonces Betsabé se inclinó ante el rey, con su rostro a tierra, y haciendo reverencia al rey, dijo: Viva mi señor el rey David para siempre.
32 Y el rey David dijo: Llamadme al sacerdote Sadoc, al profeta Natán, y a Benaía hijo de Joiada. Y ellos entraron a la presencia del rey. 33 Y el rey les dijo: Tomad con vosotros los siervos de vuestro señor, y montad a Salomón mi hijo en mi mula, y llevadlo a Gihón; 34 y allí lo ungirán el sacerdote Sadoc y el profeta Natán como rey sobre Israel, y tocaréis trompeta, diciendo: ¡Viva el rey Salomón! 35 Después iréis vosotros detrás de él, y vendrá y se sentará en mi trono, y él reinará por mí; porque a él he escogido para que sea príncipe sobre Israel y sobre Judá. 36 Entonces Benaía hijo de Joiada respondió al rey y dijo: Amén. Así lo diga Jehová, Dios de mi señor el rey. 37 De la manera que Jehová ha estado con mi señor el rey, así esté con Salomón, y haga mayor su trono que el trono de mi señor el rey David.
38 Y descendieron el sacerdote Sadoc, el profeta Natán, Benaía hijo de Joiada, y los cereteos y los peleteos, y montaron a Salomón en la mula del rey David, y lo llevaron a Gihón. 39 Y tomando el sacerdote Sadoc el cuerno del aceite del tabernáculo, ungió a Salomón; y tocaron trompeta, y dijo todo el pueblo: ¡Viva el rey Salomón! 40 Después subió todo el pueblo en pos de él, y cantaba la gente con flautas, y hacían grandes alegrías, que parecía que la tierra se hundía con el clamor de ellos.
41 Y lo oyó Adonías, y todos los convidados que con él estaban, cuando ya habían acabado de comer. Y oyendo Joab el sonido de la trompeta, dijo: ¿Por qué se alborota la ciudad con estruendo? 42 Mientras él aún hablaba, he aquí vino Jonatán hijo del sacerdote Abiatar, al cual dijo Adonías: Entra, porque tú eres hombre valiente, y traerás buenas nuevas. 43 Jonatán respondió y dijo a Adonías: Ciertamente nuestro señor el rey David ha hecho rey a Salomón; 44 y el rey ha enviado con él al sacerdote Sadoc y al profeta Natán, y a Benaía hijo de Joiada, y también a los cereteos y a los peleteos, los cuales le montaron en la mula del rey; 45 y el sacerdote Sadoc y el profeta Natán lo han ungido por rey en Gihón, y de allí han subido con alegrías, y la ciudad está llena de estruendo. Este es el alboroto que habéis oído. 46 También Salomón se ha sentado en el trono del reino, 47 y aun los siervos del rey han venido a bendecir a nuestro señor el rey David, diciendo: Dios haga bueno el nombre de Salomón más que tu nombre, y haga mayor su trono que el tuyo. Y el rey adoró en la cama. 48 Además el rey ha dicho así: Bendito sea Jehová Dios de Israel, que ha dado hoy quien se siente en mi trono, viéndolo mis ojos.
49 Ellos entonces se estremecieron, y se levantaron todos los convidados que estaban con Adonías, y se fue cada uno por su camino. 50 Mas Adonías, temiendo de la presencia de Salomón, se levantó y se fue, y se asió de los cuernos del altar. 51 Y se lo hicieron saber a Salomón, diciendo: He aquí que Adonías tiene miedo del rey Salomón, pues se ha asido de los cuernos del altar, diciendo: Júreme hoy el rey Salomón que no matará a espada a su siervo. 52 Y Salomón dijo: Si él fuere hombre de bien, ni uno de sus cabellos caerá en tierra; mas si se hallare mal en él, morirá. 53 Y envió el rey Salomón, y lo trajeron del altar; y él vino, y se inclinó ante el rey Salomón. Y Salomón le dijo: Vete a tu casa.