Actemaclha anit ingvalhoc
1 Apquicjingvoctac alhta enlhit appintalhnama. Apquilyenacpec alhta enlhitaoc. Inquiltamalhquic alhta mataa poc apmancoc. Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa Jesús. Apquiltamsoycaoc alhta apquilpamejitcasac siclho:
—Elavojo anco apquimpascaoc fariseos, moc ningiltimem actemaclha anit apquilvalhoc. 2 Cotalhcac sat asoc ayapomalhca. Colngalhcac sat acvisay asoc acyilhomalhca. 3 Colngalhcac sat amyaa naysicsa ayitsayolhma actomja apquiltimnascama quellhip naysicsa yatescamalhma. Amay sat elyimnaticsojoc apquilpayvam quellhip eliltimnasam amyaa apquiltomja apquilmalyevasomap congne tingma mayapayclha atong —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilavojo
(Mt 10.26-31)
4 “Actomjac coo siyanya quellhip enaymacoc: Mongacyejec nincoo enlhit, yoyam jingilnapoc ningyovoclhojo. Colapvancaac jintimesquisic mocjam moc. 5 Pac olhicmocsic, yoyam ongavojoc nincoo. Ongavojoc nincoo actomja apmopvan jingilnapoc najan jingilapajacsic cosponeyaclha talha. Actomjac coo siyanya mocjam: Naso, ongavojoc maa.
6 “¿Naso ya anit solyayem ayitcoc acyanmongam cinco nata ayitcoc? Paj lhama nata ayitcoc alvoncayam Dios. 7 Inquilyipsatomalhquic najan ingva inpatcoc. Mongacyejec nincoo. Ningiltasi (ningmamnave) nac nincoo, am ongnoc aclhamoclhojo nata ayitcoc —alhta aptomjac Jesús.
Ninlhanma apvisay Jesucristo napatavo enlhitaoc
(Mt 10.32-33Mt 12.32Mt 10.19-20)
8 “Actomjac coo siyanya quellhip: Coo nac Sictiyam Sictomja Enlhit. Apquillhenquic sat ancoc quellhip sicvisay nipyesicsa apnaymacoc, olhenic sat coo apquilvisay quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama. 9 Apquilyinimcasquic sat ancoc quellhip apquilanem mejeyicpilcac, elyinimsacpoc sat quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama.
10 “Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit (Jesús), comascosalhcac sat. Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Espíritu Santo, comascosalhquejec sat.
11 “Innec sat ancoc acnalaclho quellhip tingma apcaneyclhilha najan ningyicpilcomalhcoclha najan napatavo apquilviscaa, nocolquitam nasa apquilvalhoc apquilpayvam, yoyam elatingmojo. 12 Cotlapsic sat elhicmocsic quellhip Espíritu Santo, yoyam elatingmojo quellhip —alhta aptomjac.
Singascama cascama ningilnatam
13 Lhama enlhit nipyesicsa apnaymacoc aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ingyane sat javoc ingyilhpansic nicja asoc apquillhoy. Nicja sat coo jelmesic —alhta aptomjac.
14 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Lhip emoc. ¿Soc lha actomja siyanyalhco otnejic sicyicpilquemo najan sicyayescama nicja apquilnatam? —alhta aptomjac.
15 Aptomjac alhta mocjam:
—Elavojo quellhip actemaclha ningmayjayo ongyeycajasalhcojo ningilnatam. Jave aclhamoclhojo ningilnatam actomja acyimnatescama ingnenyic —alhta aptomjac.
16 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—Apnec nic nat lhama enlhit ningilnatam inyap. Avanjec nic nat acnaclhomalhquilha acyilhna. 17 Yejemoc nic nat aclhena apvalhoc ningilnatam inyap: “¿Jalhco sat otnejic? Paj sicnincanmaclha acyilhna.” 18 Natamin aclhena nic nat apvalhoc: “Va, sat eyca olanac maa. Pac olcoc siclho tingma acyitnaclha nintom. Oyancasiclhojoc sat silanayclha. Oninquinic sat maa acyilhna najan silnatam. 19 Colhenam sat mataa evalhoc sicnincanmaclha silnatam. Mosovjec sat aplhamoclhojo piyam. Oytic sat mataa, otoc sat, oynic sat, ongvitsovacsojoc sat” —ilhnic nat intomjac apvalhoc. 20 Aptomjac nic nat apcanya Dios Ingyapam: “Enlhit meyascamcolhma nac lhip. Ingyitsapoc sat lhip alhtaa nac jay. ¿Soc sat enlhit etnejic apancaoc apquilnatam apnincanma lhip?” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
21 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Eycaso ningyitsomalhco nincoo ningiltomja ningincajaycaoc ingancaoc asoc. Am coyitnac asoc ayinyema Dios —alhta aptomjac.
Dios Ingyapam aptomja aptamilquiscama apquitquic
(Mt 6.25-34)
22 Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquiltamsoycaoc:
—Actomjac coo siyanya quellhip: Mepqui ancoc aptoycaoc, nocollhen nasa apquilvalhoc acyimnatem apnenyaoc. Mepqui ancoc apava, nocollhen nasa apquilvalhoc apquilyovoclhojo. 23 Intasic anco (acmamnave anco) ningyimnatem, colhnoc nintom. Intasic anco ningyovoclhojo, melhnoc apava —alhta aptomjac. 24 Quip elanojo apquiltemaclha mama. Am ecnaycamcoc actic najan enaclheycamcoc acyilhna. Am coyitnac apnincanmaclha aptoycaoc najan aclhamoclhojo asoc. Apcamquic mataa aptoycaoc Dios Ingyapam. Ingiltasic nincoo, mongnoc nata. 25 ¿Ingvanqui ya ongilvonquiclha medio metro tap ayinyema allheneycam ingvalhoc? 26 Am sat ancoc ongvanac ongilana asoc ayitcoc, ¿soctomja allhenamcaa nac ingilvalhoc? —alhta aptomjac.
27 “Quip elanojo actemaclha ilhnamoc. Am cotnajaycam najan am conilhpongamac. Actomjac coo siyanya quellhip: Actamila anco ilhnamoc, am elhnoc nic nat apvisqui Salomón apna apquilantalhnama aptamila. 28 Apquilanescasqui inyicje Dios Ingyapam ayimpeoc paat ayictingam yoclhilhma. Inquictinquic as acnim nac jay, secaseclha sat covatnalhca. ¿Soctomja ningyascacmo nac nincoo? Coyanvomoc sat singilmescama ningilantalhnama Dios Ingyapam —alhta aptomjac. 29 Colhenamejec ingvalhoc nincoo, yoyam ontingyamcoc nintoycaoc najan ningyinaycaoc. 30 Aptingyamquic mataa as asoc enlhitaoc lhalhma anco. Apyasamco eyca Ingyapam netin asoc ayaymalhco nincoo. 31 Ningilanyalhquic ontingyac siclho Dios apquilnancascama. Ongillhovamcoc sat asoc alaymomalhca —alhta aptomjac Jesús.
Ningilnatam acyitnama netin
(Mt 6.19-21)
32 “Noela nasa quellhip sicnatoscama apcanito. Apquiltamjoc Ingyapam netin elmesic apquilnancascama. 33 Elquilhaoc asoc apancaoc. Elmesaoc sat apnaymacoc. Elana quellhip najapa, cotnejec sat ápaoc (solyayem). Colhic sat apquilnatam netin mevoycamlha apminyilhma. Cotovejec ascoc maa. 34 Colhenam sat mataa apquilvalhoc acnamquilha apquilnatam —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilpenacsojo
35 “Elpenacsojo quellhip. Elapongmajatsiclha sat calevascama apancaoc. 36 Ellhojo quellhip enlhit apquiljalhanma apvisqui apancaoc. Etajingvoclhac sat alyimjapmaclha. Elpecjesam sat apliquiscama atong apvactamo sat. 37 Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclha apvisqui pac. Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyenojoc sat epenacsojo apvisqui. Elhnesam sat nicja mesa. Elmesic sat aptoycaoc. 38 Evotac sat lhaja alhtaa aysicso. Alhtooc anco lhaja. Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclho. 39 Elyasamcojo quellhip. Apyasamcoc alhta ancoc enlhit apmolhama apyap, yoyam evac apminyilhma alhtaa. Pac alhta elaylhic, yoyam elyacsilhma apminyilhma etvacsic tingma pac. 40 Elpenacsojo quellhip lha. Apquilanayquic sat ancoc mevotac Jesús apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit, cotlapsic sat evota —alhta aptomjac.
Lhama apquilancam apquilyajayquiclho, poc eyca melyajayquiclho
(Mt 24.45-51)
41 Aptomjac alhta apcanya Pedro:
—Visqui, ¿ningilvamlha ya nincoo singiltimnasa actemaclha apyitquiscama, inlhoyqui laa aplhamoclhojo enlhit? —alhta aptomjac.
42 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Apne ya nipyesicsa quellhip lhama enlhit apyitsomacpo mayordomo? Aptema nac mayordomo apquilyajayquiclho najan apyascamco. Aptomja apcanem apvisqui etamilsic tingma pac. Aptema laa apmilasictem aptoycaoc apquilancam. 43 Apquilinyejemoc anco apquilancam nac maa. Apvactamo sat apvisqui, etangvotac sat aptamjaycamcaclha apcanyomap elana. 44 Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyanyacpoc sat etamilsic aclhamoclhojo apvisqui apquilnatam. 45 Intomjac sat ancoc apvalhoc apquilancam: Mevotayc sat lhaja quilhvoc apvisqui ajac —sat cotnejic apvalhoc. Eyca pa elyicpilhquetamcoc enlhit apquiltamjaycam najan quilvana altamjaycam. Melnaycaoc (avanje) aptom najan apyamo anmin as apquilancam. 46 Cotlapsic sat evotac apvisqui pac naysicsa meljalhanma apquilancam. Ingyascacsojoc sat apyimpejic acyanmongayclha. Ingyanyacpoc sat epalhavomoc enlhitaoc melilyajayquiclho.
47 Lhama apquilancam apyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, coyavojoc sat acmasca acyanmongayclha. 48 Eyca poc apquilancam meyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, casilhtojoc sat acmasca acyanmongayclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apmesomap enlhit, colhamojoc sat najan actingyamalhca asoc apnaclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apcanyomap etamilsic enlhit, coyangvomoc sat actingyamalhca asoc apnaclha.
Jesús aptomja apquilhpanquiscama
(Mt 10.34-36)
49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Acvaac coo, yoyam olvitic talha as nalhpop. Altamjo inyicje quilhvo colhic ayalevasa talha. 50 Olngamcojoc sat acmasca seyapajasquiscama. Eyovse inyicje coo olinlhanmojo. 51 Acvaac coo as nalhpop. ¿Apquilanayqui ya quellhip oltamilcasiclha apquilvalhoc enlhitaoc? Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, pac olsilhnana. 52 Elatingmacpoc sat cinco apmolhama. Apnatqui sat elinmelham apcanit. Apcanit sat elinmelham apnatqui. 53 Apyap sat ingyinmelham apquitca. Apquitca sat ingyinmelham apyap. Inquin sat conmelham ayitca. Ayitca sat conmelham inquin. Inyipyamong sat conmelham atapa. Atapa sat conmelham inyipyamong —alhta aptomjac Jesús.
Asoc monquinatquiscama
(Mt 16.1-4Mr 8.11-13)
54 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc:
—Apquilvitac sat ancoc yipjopay actepa actalhningvamlha acnim. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Comamac sat. Nasoc sat cotnejic coma (comama). 55 Apquilvitac sat ancoc quellhip apquilhcajacmo piyam. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Eyquey, samangi anco. Nasoc sat cotnejic eyquey. 56 Enlhit apquilaycmascam nac quellhip. Apquilyicpilco inyicje quellhip asoc apquilvitay acyitnama netin najan nalhpop. ¿Soctomja apquilquinatquisa nac asoc monquinatquiscama apquilvitay as ningvamlha nac jay? —alhta aptomjac.
Nintamilcasayclha ingvalhoc napato singinmelhaycam
(Mt 5.25-26)
57 “¿Soctomja melyicpilco nac quellhip actemaclha acpeyvomo? 58 Aptimec sat ancoc lhip aplhalhma aptomja apquinmelhaycam, elyacsic singyicpilquemo tingma pac. Naysicsa apquillhingam ilinlhanmojo etamilcasiclha apvalhoc. Yoyam meyantamoc lhip apnaclha singyicpilquemo. Ingyanic sat singyicpilquemo apquilancam emoc lhip. Elhnescomoc sat lhip singilpilhtetomaclha. 59 Actomjac coo siyanya lhip: Metyepejec sat mataa lhip singilpilhtetomaclha, mesovjomo apquilhayclha solyayem (apmaycaoc nasa) —alhta aptomjac Jesús.
La levadura de los fariseos
1 En esto, juntándose por millares la multitud, tanto que unos a otros se atropellaban, comenzó a decir a sus discípulos, primeramente: Guardaos de la levadura de los fariseos, que es la hipocresía. 2 Porque nada hay encubierto, que no haya de descubrirse; ni oculto, que no haya de saberse. 3 Por tanto, todo lo que habéis dicho en tinieblas, a la luz se oirá; y lo que habéis hablado al oído en los aposentos, se proclamará en las azoteas.
A quién se debe temer
(Mt. 10.26-31)
4 Mas os digo, amigos míos: No temáis a los que matan el cuerpo, y después nada más pueden hacer. 5 Pero os enseñaré a quién debéis temer: Temed a aquel que después de haber quitado la vida, tiene poder de echar en el infierno; sí, os digo, a este temed. 6 ¿No se venden cinco pajarillos por dos cuartos? Con todo, ni uno de ellos está olvidado delante de Dios. 7 Pues aun los cabellos de vuestra cabeza están todos contados. No temáis, pues; más valéis vosotros que muchos pajarillos.
El que me confesare delante de los hombres
8 Os digo que todo aquel que me confesare delante de los hombres, también el Hijo del Hombre le confesará delante de los ángeles de Dios; 9 mas el que me negare delante de los hombres, será negado delante de los ángeles de Dios. 10 A todo aquel que dijere alguna palabra contra el Hijo del Hombre, le será perdonado; pero al que blasfemare contra el Espíritu Santo, no le será perdonado. 11 Cuando os trajeren a las sinagogas, y ante los magistrados y las autoridades, no os preocupéis por cómo o qué habréis de responder, o qué habréis de decir; 12 porque el Espíritu Santo os enseñará en la misma hora lo que debáis decir.
El rico insensato
13 Le dijo uno de la multitud: Maestro, di a mi hermano que parta conmigo la herencia. 14 Mas él le dijo: Hombre, ¿quién me ha puesto sobre vosotros como juez o partidor? 15 Y les dijo: Mirad, y guardaos de toda avaricia; porque la vida del hombre no consiste en la abundancia de los bienes que posee. 16 También les refirió una parábola, diciendo: La heredad de un hombre rico había producido mucho. 17 Y él pensaba dentro de sí, diciendo: ¿Qué haré, porque no tengo dónde guardar mis frutos? 18 Y dijo: Esto haré: derribaré mis graneros, y los edificaré mayores, y allí guardaré todos mis frutos y mis bienes; 19 y diré a mi alma: Alma, muchos bienes tienes guardados para muchos años; repósate, come, bebe, regocíjate. 20 Pero Dios le dijo: Necio, esta noche vienen a pedirte tu alma; y lo que has provisto, ¿de quién será? 21 Así es el que hace para sí tesoro, y no es rico para con Dios.
El afán y la ansiedad
(Mt. 6.25-34)
22 Dijo luego a sus discípulos: Por tanto os digo: No os afanéis por vuestra vida, qué comeréis; ni por el cuerpo, qué vestiréis. 23 La vida es más que la comida, y el cuerpo que el vestido. 24 Considerad los cuervos, que ni siembran, ni siegan; que ni tienen despensa, ni granero, y Dios los alimenta. ¿No valéis vosotros mucho más que las aves? 25 ¿Y quién de vosotros podrá con afanarse añadir a su estatura un codo? 26 Pues si no podéis ni aun lo que es menos, ¿por qué os afanáis por lo demás? 27 Considerad los lirios, cómo crecen; no trabajan, ni hilan; mas os digo, que ni aun Salomón con toda su gloria se vistió como uno de ellos. 28 Y si así viste Dios la hierba que hoy está en el campo, y mañana es echada al horno, ¿cuánto más a vosotros, hombres de poca fe? 29 Vosotros, pues, no os preocupéis por lo que habéis de comer, ni por lo que habéis de beber, ni estéis en ansiosa inquietud. 30 Porque todas estas cosas buscan las gentes del mundo; pero vuestro Padre sabe que tenéis necesidad de estas cosas. 31 Mas buscad el reino de Dios, y todas estas cosas os serán añadidas.
Tesoro en el cielo
(Mt. 6.19-21)
32 No temáis, manada pequeña, porque a vuestro Padre le ha placido daros el reino. 33 Vended lo que poseéis, y dad limosna; haceos bolsas que no se envejezcan, tesoro en los cielos que no se agote, donde ladrón no llega, ni polilla destruye. 34 Porque donde está vuestro tesoro, allí estará también vuestro corazón.
El siervo vigilante
35 Estén ceñidos vuestros lomos, y vuestras lámparas encendidas; 36 y vosotros sed semejantes a hombres que aguardan a que su señor regrese de las bodas, para que cuando llegue y llame, le abran en seguida. 37 Bienaventurados aquellos siervos a los cuales su señor, cuando venga, halle velando; de cierto os digo que se ceñirá, y hará que se sienten a la mesa, y vendrá a servirles. 38 Y aunque venga a la segunda vigilia, y aunque venga a la tercera vigilia, si los hallare así, bienaventurados son aquellos siervos. 39 Pero sabed esto, que si supiese el padre de familia a qué hora el ladrón había de venir, velaría ciertamente, y no dejaría minar su casa. 40 Vosotros, pues, también, estad preparados, porque a la hora que no penséis, el Hijo del Hombre vendrá.
El siervo infiel
(Mt. 24.45-51)
41 Entonces Pedro le dijo: Señor, ¿dices esta parábola a nosotros, o también a todos? 42 Y dijo el Señor: ¿Quién es el mayordomo fiel y prudente al cual su señor pondrá sobre su casa, para que a tiempo les dé su ración? 43 Bienaventurado aquel siervo al cual, cuando su señor venga, le halle haciendo así. 44 En verdad os digo que le pondrá sobre todos sus bienes. 45 Mas si aquel siervo dijere en su corazón: Mi señor tarda en venir; y comenzare a golpear a los criados y a las criadas, y a comer y beber y embriagarse, 46 vendrá el señor de aquel siervo en día que este no espera, y a la hora que no sabe, y le castigará duramente, y le pondrá con los infieles. 47 Aquel siervo que conociendo la voluntad de su señor, no se preparó, ni hizo conforme a su voluntad, recibirá muchos azotes. 48 Mas el que sin conocerla hizo cosas dignas de azotes, será azotado poco; porque a todo aquel a quien se haya dado mucho, mucho se le demandará; y al que mucho se le haya confiado, más se le pedirá.
Jesús, causa de división
(Mt. 10.34-36)
49 Fuego vine a echar en la tierra; ¿y qué quiero, si ya se ha encendido? 50 De un bautismo tengo que ser bautizado; y ¡cómo me angustio hasta que se cumpla! 51 ¿Pensáis que he venido para dar paz en la tierra? Os digo: No, sino disensión. 52 Porque de aquí en adelante, cinco en una familia estarán divididos, tres contra dos, y dos contra tres. 53 Estará dividido el padre contra el hijo, y el hijo contra el padre; la madre contra la hija, y la hija contra la madre; la suegra contra su nuera, y la nuera contra su suegra.
¿Cómo no reconocéis este tiempo?
(Mt. 16.1-4Mr. 8.11-13)
54 Decía también a la multitud: Cuando veis la nube que sale del poniente, luego decís: Agua viene; y así sucede. 55 Y cuando sopla el viento del sur, decís: Hará calor; y lo hace. 56 ¡Hipócritas! Sabéis distinguir el aspecto del cielo y de la tierra; ¿y cómo no distinguís este tiempo?
Arréglate con tu adversario
(Mt. 5.25-26)
57 ¿Y por qué no juzgáis por vosotros mismos lo que es justo? 58 Cuando vayas al magistrado con tu adversario, procura en el camino arreglarte con él, no sea que te arrastre al juez, y el juez te entregue al alguacil, y el alguacil te meta en la cárcel. 59 Te digo que no saldrás de allí, hasta que hayas pagado aun la última blanca.