1 Apnec nic nat mataa Jacob yoclhilhma Canaán. Actomja ilhnic nat aptiyascamcaclha apyap cotnajaclha apcaoclha apanco. 2 Eycaso actemaclha ilhnic nat amyaa Jacob apmolhama.
José najan apquilpipma
Diecisiete años nic nat apvocmo José. Aptamilcasquic nic nat apyap apnatoscama. Apquilpasmec nic nat apquilpipma. Bilha ayitquic najan Zilpa ayitquic nic nat apquilpipma. Jacob moc apnatamcaa ilhnic nat Bilha najan Zilpa. Apquiltimnasquic nic nat José apnaclha apyap apquiltemaclha apquilpipma.
3 Apcasicjacpoc nic nat mataa José apnaclha apyap, am nic nat elhno apquilpipma. Ayinyemaclha aptiyacmec nic nat José aptomjaclha apvanyam apyap. Aplhocac nic nat José aptalhnama apvinatem apma aptalhamavo, aptamila apanco. 4 Apquilyasamcoc nic nat apquilpipma actemaclha apcasicjayo apyap. Inyiplovcoc nic nat apquiltanoncama apquilpipma. Am nic nat elpayvasac mataa.
5 Nalhit acnim nic nat intomjac. Invanmasquic nic nat José. Apquiltimnasam nic nat apquilpipma actemaclha acvanmescama. Inyangvocmec nic nat apquiltanoncama apquilpipma.
6 Aptomjac nic nat José apquilanya apquilpipma: —Quip elaylhojo. Pac oltimnacsic actemaclha sevanmescama alhta. 7 Ningnam alhta nincoo amyip apquimjaclha motajap apactic. Ningilpilhtetamquic alhta motajap apactic. Inquinmec alhta netin coo sicpilhtetem. Inquiljalhec alhta quellhip apquilpilhtetem ayinmaclha sicpilhtetem— nic nat aptomjac José.
8 Apquilatingmavoc nic nat apquilpipma: —¿Pa ya etnejic lhip visqui ingac? ¿Apquiltamjo ya jingilanic nincoo?— nic nat apquiltomjac.
Inyangvocmec nic nat apquiltanoncama apquilpipma. Apvanmoncama ilhnic nat ayinyemaclha apquiltimnasamcaa.
9 Invanmasquic nic nat mocjam José. Apquiltimnasam nic nat mocjam actemaclha apvanmoncama: —Quip elaylhojo moc actemaclha sevanmescama. Invitac alhta sicvanmoncama acnim najan piltin najan 12 apyova. Apquiljalhamquic alhta sicnaclha coo— nic nat aptomjac.
10 Apquillingac nic nat apquiltimnaycam José apyap najan apquilpipma. Apnavesam nic nat apyap. Aptomjac nic nat apcanya: —¿Jalhco lha actema acvanescama lhip? ¿Apquiltamjo ya lhquip ongiljalhamcoc apnaclha lhip, najan coo najan inquin najan apquilpipma?— nic nat aptomjac.
11 Apquilyasipcasquic nic nat apquilpipma. Inlhenam nic nat apvalhoc apyap actemaclha aplhanma José.
Apmomap José
12 Nalhit acnim nic nat intomjac. Acnaclha paat nic nat apquiltingyascasac apquilpipma. Tingma Siquem nic nat apquilpacjac apquilyap apnatoscama.
13 Aptomjac nic nat apyap apcanya José: —Quip ingyeylhojo. Apquiltamilcasquic sicnatoscama apquilpipma tingma Siquem. Pac ongvapajacsic lhip yoyam etyaningvoclhojo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat José: —Jey, tasi— nic nat aptomjac.
14 Aptomjac nic nat apyap apcanya: —Iyas maa. Ityaningvoclhojo sat apquilpipma najan sicnatoscama. Jeltimnasquita sat mocjam actemaclha amyaa— nic nat aptomjac.
Apnec nic nat apyap acpayjo alvata tingma Hebrón. Apcapajasquic nic nat José eyacsic tingma Siquem. 15 Aplhinquic nic nat José. Aplhinganacmec nic nat. Aptajanyavoc nic nat lhama enlhit. Aptomjac nic nat enlhit apcanya: —¿So apquitama yi?— nic nat aptomjac.
16 Apcatingmavoc nic nat José: —Elyipmaa alquitamac. ¿Am ya etac lhip apquiltamilquiscama nipquesic?— nic nat aptomjac.
17 Apcatingmavoc nic nat enlhit: —Apquilimpaclhec alhta mocjam. Apquillhenquic alhta elyacsic maa acvisay Dotán— nic nat aptomjac.
Aplhinquic nic nat José. Apquilvitaclhec nic nat apquilpipma acpayjo Dotán. 18 Apquilvitac nic nat aplhingacmo mocjay José. Yejemoc nic nat apquilpamejitsacpo yoyam elajic apquilyalhing.
19 Apquiltomjac nic nat apquilpamejitsacpo: —Quip elanojo, apvaac maa acvanmescama. 20 Noc, ongilajic sat. Ongyinyoc sat congne malhic. Ongillhenic sat actomja ayajem asoc navjac aclom. Ongilyasamcojoc sat actemaclha acvanmescama alhta— nic nat apquiltomjac.
21 Apmiyovquic nic nat Rubén aplinga actemaclha apquilpamejitsomap. Aptomjac nic nat apquilanya: —Mongvanquejec ongilajic. 22 Ayinyemaclha cotyapoc sat ema. Yitnec malhic aso yoclhilhma actamopeycaoc. Elalhimquis sat malhic. Noelaa nasa ingyalhing— nic nat aptomjac.
Inlhenquic nic nat apvalhoc Rubén yoyam evomsic tap José, yoyam evoclhac sat mocjam apyap tingma pac. 23 Apvocmec nic nat José apnamcaclha apquilpipma. Yejemoc nic nat appatjetacpo. Apquiljalhyovascasquic nic nat aptalhnama apvinatem. 24 Apquilyinyovquic nic nat congne malhic José. Mepqui yingmin nic nat malhic.
25 Apnam nic nat apquilpipma yoyam eltovamcoc. Pilapcasquic nic nat apquilvita allhingacmo voncayispoc apquilquinamtem enlhitaoc ismaelitas. Yoclhilhma Galaad nic nat apquilinyemac. Apquilsacmec nic nat asoc masis ayingmenic najan yamit ayeyvaoc bálsamo najan yamit anic acmasis. Yoclhilhma Egipto nic nat apquilyasac.
26 Aptomjac nic nat Judá apquilanya apquilyalhing: —¿Jalhco sat cotnejic ongajic ingyalhing yoyam ongyilhalhcojo? 27 ¿Intasic lhaja ongyinyoc elmoc sat enlhitaoc ismaelitas? Mongvanquejec ongajic, ayinyemaclha ingyalhing nincoo José— nic nat aptomjac Judá.
Apquilyajaclhoc nic nat apquilyalhing. 28 Apquilvaac nic nat enlhitaoc madianitas apquiltomja apquilyanmoncasomap. Yejemoc nic nat apquilantipsa malhic José. Apquilyinyovquic nic nat elmoc ismaelitas acyanmongam 20 solyayem. Apquilyantimquic nic nat José yoclhilhma Egipto.
29 Aptiyaningveclho ilhnic nat Rubén malhic. Am nic nat etac José congne malhic. Apquilyaptec nic nat aptalhnama ayinyema acyitnocjayo apvalhoc.
30 Apmiyaclhec nic nat apnamcaclha apquilyalhing. Aptomjac nic nat Rubén apquilanya: —Paj mocjam ingyalhing. ¿Jalhco sat otnejic?— nic nat aptomjac.
31 Yejemoc nic nat apquilaja yataay apquitcoc. Apquilyilhvasquic nic nat yataay em pac José aptalhnama apvinatem. 32 Apquilapajasquic nic nat aptalhnama apnaclha apquilyap. Najan actemaclha amyaa: Ningvitac nincoo as apava. Iyicpilcojo sat lhip, ¿naso ya aptalhnama lhip apquitca?— nic nat intomjac amyaa.
33 Apvitac nic nat apava Jacob. Apyicpilcoc nic nat: —Nasoc anco José aptalhnama. Asoc navjac aclom alhta ayajem— nic nat aptomjac.
34 Apquilyaptec nic nat aptalhnama apanco Jacob. Aptalhneclhec nic nat aptalhnama appayjeycam ayinyema acyitnocjayo apvalhoc. Am nic nat comasquingvaycmoc acyitnocjayo apvalhoc Jacob. 35 Apquiltamjoc nic nat eltamilquiscomoc apvalhoc apquitquic. Am nic nat colcac apvalhoc Jacob. Apvinec nic nat.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Comasquingvomejec sat mataa acyitnocyajo evalhoc acvocmo siyitsepma. Olhojoc sat lhama sictamongvoyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo— nic nat aptomjac Jacob.
36 Apquilvoclhec nic nat yoclhilhma Egipto enlhitaoc madianitas. Apquilyinyovquic nic nat José. Apmec nic nat enlhit apvisay Potifar. Yatapvisqui ilhnic nat Potifar, capitán nipyesicsa singilpilhtetemo. Apquiltamilquiscama nic nat faraón aptomjac apvisqui yoclhilhma Egipto.
José es vendido por sus hermanos
1 Habitó Jacob en la tierra donde había morado su padre, en la tierra de Canaán. 2 Esta es la historia de la familia de Jacob: José, siendo de edad de diecisiete años, apacentaba las ovejas con sus hermanos; y el joven estaba con los hijos de Bilha y con los hijos de Zilpa, mujeres de su padre; e informaba José a su padre la mala fama de ellos. 3 Y amaba Israel a José más que a todos sus hijos, porque lo había tenido en su vejez; y le hizo una túnica de diversos colores. 4 Y viendo sus hermanos que su padre lo amaba más que a todos sus hermanos, le aborrecían, y no podían hablarle pacíficamente.
5 Y soñó José un sueño, y lo contó a sus hermanos; y ellos llegaron a aborrecerle más todavía. 6 Y él les dijo: Oíd ahora este sueño que he soñado: 7 He aquí que atábamos manojos en medio del campo, y he aquí que mi manojo se levantaba y estaba derecho, y que vuestros manojos estaban alrededor y se inclinaban al mío. 8 Le respondieron sus hermanos: ¿Reinarás tú sobre nosotros, o señorearás sobre nosotros? Y le aborrecieron aún más a causa de sus sueños y sus palabras. 9 Soñó aun otro sueño, y lo contó a sus hermanos, diciendo: He aquí que he soñado otro sueño, y he aquí que el sol y la luna y once estrellas se inclinaban a mí. 10 Y lo contó a su padre y a sus hermanos; y su padre le reprendió, y le dijo: ¿Qué sueño es este que soñaste? ¿Acaso vendremos yo y tu madre y tus hermanos a postrarnos en tierra ante ti? 11 Y sus hermanos le tenían envidia, mas su padre meditaba en esto.
12 Después fueron sus hermanos a apacentar las ovejas de su padre en Siquem. 13 Y dijo Israel a José: Tus hermanos apacientan las ovejas en Siquem: ven, y te enviaré a ellos. Y él respondió: Heme aquí. 14 E Israel le dijo: Ve ahora, mira cómo están tus hermanos y cómo están las ovejas, y tráeme la respuesta. Y lo envió del valle de Hebrón, y llegó a Siquem. 15 Y lo halló un hombre, andando él errante por el campo, y le preguntó aquel hombre, diciendo: ¿Qué buscas? 16 José respondió: Busco a mis hermanos; te ruego que me muestres dónde están apacentando. 17 Aquel hombre respondió: Ya se han ido de aquí; y yo les oí decir: Vamos a Dotán. Entonces José fue tras de sus hermanos, y los halló en Dotán. 18 Cuando ellos lo vieron de lejos, antes que llegara cerca de ellos, conspiraron contra él para matarle. 19 Y dijeron el uno al otro: He aquí viene el soñador. 20 Ahora pues, venid, y matémosle y echémosle en una cisterna, y diremos: Alguna mala bestia lo devoró; y veremos qué será de sus sueños. 21 Cuando Rubén oyó esto, lo libró de sus manos, y dijo: No lo matemos. 22 Y les dijo Rubén: No derraméis sangre; echadlo en esta cisterna que está en el desierto, y no pongáis mano en él; por librarlo así de sus manos, para hacerlo volver a su padre. 23 Sucedió, pues, que cuando llegó José a sus hermanos, ellos quitaron a José su túnica, la túnica de colores que tenía sobre sí; 24 y le tomaron y le echaron en la cisterna; pero la cisterna estaba vacía, no había en ella agua.
25 Y se sentaron a comer pan; y alzando los ojos miraron, y he aquí una compañía de ismaelitas que venía de Galaad, y sus camellos traían aromas, bálsamo y mirra, e iban a llevarlo a Egipto. 26 Entonces Judá dijo a sus hermanos: ¿Qué provecho hay en que matemos a nuestro hermano y encubramos su muerte? 27 Venid, y vendámosle a los ismaelitas, y no sea nuestra mano sobre él; porque él es nuestro hermano, nuestra propia carne. Y sus hermanos convinieron con él. 28 Y cuando pasaban los madianitas mercaderes, sacaron ellos a José de la cisterna, y le trajeron arriba, y le vendieron a los ismaelitas por veinte piezas de plata. Y llevaron a José a Egipto.
29 Después Rubén volvió a la cisterna, y no halló a José adentro, y se rasgó los vestidos. 30 Y volvió a sus hermanos, y dijo: El joven no aparece; y yo, ¿a dónde iré? 31 Entonces tomaron ellos la túnica de José, y degollaron un cabrito de las cabras, y tiñeron la túnica con la sangre; 32 y enviaron la túnica de colores y la trajeron a su padre, y dijeron: Esto hemos hallado; reconoce ahora si es la túnica de tu hijo, o no. 33 Y él la reconoció, y dijo: La túnica de mi hijo es; alguna mala bestia lo devoró; José ha sido despedazado. 34 Entonces Jacob rasgó sus vestidos, y puso cilicio sobre sus lomos, y guardó luto por su hijo muchos días. 35 Y se levantaron todos sus hijos y todas sus hijas para consolarlo; mas él no quiso recibir consuelo, y dijo: Descenderé enlutado a mi hijo hasta el Seol. Y lo lloró su padre. 36 Y los madianitas lo vendieron en Egipto a Potifar, oficial de Faraón, capitán de la guardia.