Aplhamasayclha aceite profeta
1 Innec nic nat lhama quilvana tampeyi, profeta ninga aptava ilhnic nat.
Intomjac nic nat ayanya profeta Eliseo: —Apquitsepquic alhta etava. Apyasamcoc lhip aptemaclha etava ninga apcayo mataa Dios Visqui ingac. Yitnec alhta nincoo ningmaycaoc nasa enlhit acma apquilnatam. Apquiltamjoc alhta as enlhit enaliclha apcanit eyitquic, eltimesam sat malha apquilmomap acyanmongam ningmaycaoc nasa siclhoc alhta — nic nat intomjac.
2 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —¿Evanqui ya otingyasquisic lhama asoc? ¿Soc lha asoc acyitna lhiya tingma ac? — nic nat aptomjac.
Incatingmavoc nic nat quilvana: —Paj coo lhama asoc congne tingma ajac, acvamlha aceite ayitcoc — nic nat intomjac.
3 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Cotingya siclho naysicsa anaymacoc alhanaoc mepqui avalhoc. ¡Cosavojo sat colyamong siclho alhanaoc mepqui avalhoc! 4 Cotilh sat congne tingma ac lhiya najan ayitquic. Colanojo sat aceite moclhama alhanaoc, colninquin sat nicja, actomja inlhojo mataa aclaneyo — nic nat aptomjac.
5 Impayvasquic nic nat tampeyi apnaclha profeta. Intalhnec nic nat tingma ac najan apcanit ayitquic, incapeclhec nic nat atong. Inyatmec nic nat aceite acvaycmo acsovjomo.
6 Inlanoc nic nat acyovoclhojo alhanaoc, actomja ayanya ayitca: —Moc alhancoc mocjam — nic nat intomjac.
Apcatingmavoc nic nat ayitca: —Paj mocjam — nic nat aptomjac.
Am nic nat colhamiclhac mocjam aceite. 7 Inquiltimnasquiclhec nic nat tampeyi profeta.
Apcatingmavoc nic nat profeta: —Colhing maa, coyinyov sat aceite acyanmongam solyayem, yoyam cajic sat acmaycaoc nasa lhiya. Mepqui acsovjomo sat cotnejic, colhojoc sat allanay actom lhiya najan aptoycaoc ayitquic — nic nat aptomjac profeta.
Profeta Eliseo natingma Sunem
8 Apvoclhec nic nat profeta Eliseo tingma Sunem. Innec nic nat maa quilvana acma alnatam. Inquilinlhanacmec nic nat etasomoc profeta tingma ac. Moclhama apvactama ilhnic nat Eliseo, apcanyacpo mataa etasomoc maa.
9 Intomjac nic nat quilvana ayanya atava: —Quip ilanojo. Apvoctac mataa as maycaa. Ayinayc coo apvisay profeta mayayo Dios aplingascama. 10 Pac ongillana aplhancoc netin tingma ingac. Ompiquinic sat apyitnamaclha netin, lhama mesa najan nintajanma najan calevascama congne maa. Elhic sat mataa aplhancoc, apvactamo inlhojo maycaa.
11 Nalhit acnim nic nat apvactamo mocjam yoyam etyinic.
12 Aptomjac nic nat profeta apcanya apquilancam Giezi: —Ingyane sat comyantac quilvana sunamita — nic nat aptomjac. Apquiltimnasquiclhec nic nat. Invoctac nic nat quilvana apnaclha profeta.
Aptomjac nic nat profeta apcanya apquilancam: 13 —Itne sat lhip ingyanic quilvana: Intasi nac lhiya, ayinyema singimlayquiclho mataa. Ingvanquic lhaja ontingyasquisic asoc, ongilmalhnesquisic napato apvisqui rey, tasic najan napato apvisqui singilpilhtetemo — nic nat aptomjac Eliseo.
—Intasic mataa sicma nipyesicsa enaymacoc — nic nat intomjac ayatingmavo.
14 —¿Soc asoc lha yoyam ontingyasquisic? — nic nat aptomjac Eliseo.
—Lhaja. Paj ayitquic as quilvana, apvanacmec atava — nic nat aptomjac Giezi.
15 —Ingyane sat comyantac quilvana — nic nat aptomjac Eliseo.
Innec nic nat altimnasquiclho. Incanvocmec nic nat tingma apatong.
16 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Cotac sat ayitca moc año — nic nat aptomjac.
Incatingmavoc nic nat quilvana: —Lhip visqui ajac, copvanquejec lhip jeyinimsic coo. Dios apquilancam nac lhip — nic nat intomjac quilvana.
17 Pilapcasquic nic nat quilvana actomjayclho inlovso. Intimcasquic nic nat ayitca moc año. 18 Apvanamyic nic nat apquitcoc. Nalhit acnim nic nat appecjam etyaningvomjo apyap, apyatemenma acyilhna amyip, najan apquiltamjaycamó lhama.
19 Pilapcasquic nic nat apquilpalhamamcaaa apquitcoc: —¡Aya! ¡Asqueje! Asquejec epatic coo — ilhnic nat aptomjac.
Aptomjac nic nat apyap apcanya apquilancam: —Ingyayin sat acnaclha inquin — nic nat aptomjac.
20 Apcaynec nic nat acnaclha inquin. Innesquic nic nat ayinlhaclha actamilquisa acvaycmo ingyitsicso acnim. Apquitsepquic nic nat ayitca. 21 Incaynec nic nat apquitsepma, actalhningvocmo profeta aplhancoc. Inyinyovquic nic nat apyitnamaclha netin, actepa mocjam. Incapeclhec nic nat atong quilvana.
22 Intomjac nic nat quilvana ayanya atava: —Jetingyasquis lhama apquilancam, yoyam eyantementa sinamtem yamelyeyjaycoc. Omyaclhac sat apnaclha profeta. Ovotac sat mocjam — nic nat intomjac quilvana.
23 ¿So actomja yi acpecjescama acnim nac jay? Jave piltin apjalhnancoc, jave acnim ninnayclha — ilhnic nat aptomjac atava.
—Itne pac lha — nic nat intomjac ayatingmavo. (Tasi, nomyov nasa — nic nat intomjac.)
24 Inquiltajancasquic nic nat anamtem, actomja ayanya apquilancam: —¡Noc, ipecjicsojo sinamtem! Ilinlhanmojo appecjescama ningilvoycamlha sat — nic nat intomjac.
25 Invocmec nic nat quilvana profeta tingma pac, payjoc inquilhe Carmelo. Pilapcasquic nic nat Eliseo, apvita ayilhyacmo quilvana.
Aptomjac nic nat Giezi: —Quip ilanojo, inquilhyacme quilvana sunamita (co Sunem). 26 ¡Ingyimpojo emoc tacja! Iyasamcojo acyitna inlhojo amyaa, aplhenacpo atava, aplhenacpo ayitca — nic nat aptomjac Eliseo.
Aplhinquic nic nat apquilancam, aplinga inyicje: —Mepqui amyaa — nic nat intomjac. 27 Inyocmec nic nat apnaclha Eliseo, acpatjeta apmancoc. Apmiyovquic nic nat Giezi eyinyovsic quilvana.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Nomyov nasa lhip, avanjec aclingaycamco avalhoc as quilvana. Am jeltimnasac mocjam Dios ayinyemayaclha amyaa — nic nat aptomjac Eliseo.
28 Intomjac nic nat quilvana ayanya: —Visqui ingac. Jave coo siyanama alhta jetingyasquisic sictamongvoyam. Siclhanma alhta: Nojeyinimquis nasa — alhta actomjac coo.
29 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya Giezi: —¡Ipenacsojo! ¡Ilic sat yamit ajanco, iyas maa! Aptajanyac sat ancoc enlhit, nopayvas nasa. Appayvasquic sat ancoc poc, nongyatingmojo nasa. Ipquin sat yamit ajanco napaat apquitcoc apquitsepma — nic nat aptomjac Eliseo.
30 Intomjac nic nat quilvana ayanya Eliseo: —Copvanquejec jeyapajacsic lhip, siclhanma napato Dios najan napato lhip — nic nat intomjac quilvana.
Aplhalhma ilhnic nat Eliseo. 31 Apvoyam apmamyi ilhnic nat Giezi. Appiquinquic nic nat yamit napaat apquitcoc apquitsepma. Am nic nat elhaticjac.
Apquilamyilhamquic nic nat Giezi, aptomjac apcanya profeta: —Paj elhaticjac apquitcoc — nic nat aptomjac Giezi.
32 Aptalhningvocmec nic nat aplhancoc Eliseo, apvita apyitnama apquitcoc apquitsepma. 33 Aptalhnec nic nat congne, apcapayclho atong, apquilmalhna Dios. Mepqui apquillhalhma ilhnic nat congne. 34 Aptajanquic nic nat apyitnaclha apquitcoc profeta. Apyipitcasquic nic nat profeta apatong payjoc apquitcoc apatong, profeta apataoc payjoc apquitcoc apataoc, profeta apmeoc payjoc apquitcoc apmeoc, profeta apyovoclhojo appatjetamco apquitcoc apyovoclhojo. Yamacmalhquem nic nat actomjayclho apyimpejic apquitcoc. 35 Aptiyasam nic nat siclho Eliseo congne aplhancoc. Aptajanquic nic nat mocjam profeta, appatjetamco apquitcoc apyovoclhojo. Apcatjac nic nat apquitcoc acvaycmo siete. Inquilmayjac nic nat apataoc. 36 Apcanyacpec nic nat Giezi.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Ingyane sat covota quilvana sunamita — nic nat aptomjac Eliseo. Apquevam nic nat Giezi.
Invoctac nic nat quilvana sunamita apnaclha Eliseo, aptomja apcanya: —¡Cayin sat ayitca! — nic nat aptomjac.
37 Injalhec nic nat quilvana napato Eliseo. Incaynec nic nat ayitca actepa aplhancoc.
Nintom mocjetic
38 Aptajavoc nic nat profeta Eliseo tingma Gilgal. Mayic ataoc nic nat nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Apnam nic nat profetas apnaclha profeta Eliseo. Aptomjac nic nat Eliseo apcanya apquilancam: —Ipquin sat talha vaynca apyivey, ingyajan sat nintom, eltasomoc sat enaymacoc profetas — nic nat aptomjac.
39 Apmiyaclhec nic nat amyip lhama aplhalhma. Apvitac nic nat ayimjaclha panatem. Apvitac nic nat netin pejin apyilhna caya apquitcoc. Appilhquitquic nic nat apcalomap apsaclho apyitnaclha vaynca apyivey. Appalhacasquic nic nat maa, cotnejic sat nintom alpalhquemalhca. 40 Apyacvesquic nic nat nintom mocjetic, eltovamcoc profetas.
Pilapcasquic nic nat apquilpalhamamcaa: —¡Asqueje! ¡Malha veneno intomjac singajem! Quip ilanojo — nic nat apquiltomjac. Am nic nat eltavac mocjam nintom.
41 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Jelsantimquis sat harina motajap — nic nat aptomjac.
Appalhacasquic nic nat harina apquitcoc apvalhoc vaynca, aptomja apcanya: — ¡Ilyacves sat nintom actamila, yoyam eltovamcoc enaymacoc! — nic nat aptomjac.
Aptovcamquic nic nat apnaymacoc, nintom acmasom actomjayclho ilhnic nat acmasis.
42 Apvaac nic nat lhama enlhit apnaclha Eliseo apquinyema tingma Baal-salisa. Apsantac nic nat veinte nilpayescama najan trigo apactic.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya apquilancam: —Imlasic sat nintom nipyesicsa enaymacoc, yoyam eltovamcoc — nic nat aptomjac.
43 Apcatingmavoc nic nat apquilancam: —¡Am colhno! ¡Apnam cien apnaymacoc! — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Eliseo: —Imlasic siclho yoyam eltovamcoc. Nic lhac Visqui ingac, monsovejec sat nintom — lhac aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
44 Apmilasquic nic nat apquilancam, apquiltovcamquic nic nat apyovoclhojo. Am nic nat elsovjac aptoycaoc, acno aplhanma siclho Visqui ingac.
El aceite de la viuda
1 Una mujer, de las mujeres de los hijos de los profetas, clamó a Eliseo, diciendo: Tu siervo mi marido ha muerto; y tú sabes que tu siervo era temeroso de Jehová; y ha venido el acreedor para tomarse dos hijos míos por siervos. 2 Y Eliseo le dijo: ¿Qué te haré yo? Declárame qué tienes en casa. Y ella dijo: Tu sierva ninguna cosa tiene en casa, sino una vasija de aceite. 3 Él le dijo: Ve y pide para ti vasijas prestadas de todos tus vecinos, vasijas vacías, no pocas. 4 Entra luego, y enciérrate tú y tus hijos; y echa en todas las vasijas, y cuando una esté llena, ponla aparte. 5 Y se fue la mujer, y cerró la puerta encerrándose ella y sus hijos; y ellos le traían las vasijas, y ella echaba del aceite. 6 Cuando las vasijas estuvieron llenas, dijo a un hijo suyo: Tráeme aún otras vasijas. Y él dijo: No hay más vasijas. Entonces cesó el aceite. 7 Vino ella luego, y lo contó al varón de Dios, el cual dijo: Ve y vende el aceite, y paga a tus acreedores; y tú y tus hijos vivid de lo que quede.
Eliseo y la sunamita
8 Aconteció también que un día pasaba Eliseo por Sunem; y había allí una mujer importante, que le invitaba insistentemente a que comiese; y cuando él pasaba por allí, venía a la casa de ella a comer. 9 Y ella dijo a su marido: He aquí ahora, yo entiendo que este que siempre pasa por nuestra casa, es varón santo de Dios. 10 Yo te ruego que hagamos un pequeño aposento de paredes, y pongamos allí cama, mesa, silla y candelero, para que cuando él viniere a nosotros, se quede en él.
11 Y aconteció que un día vino él por allí, y se quedó en aquel aposento, y allí durmió. 12 Entonces dijo a Giezi su criado: Llama a esta sunamita. Y cuando la llamó, vino ella delante de él. 13 Dijo él entonces a Giezi: Dile: He aquí tú has estado solícita por nosotros con todo este esmero; ¿qué quieres que haga por ti? ¿Necesitas que hable por ti al rey, o al general del ejército? Y ella respondió: Yo habito en medio de mi pueblo. 14 Y él dijo: ¿Qué, pues, haremos por ella? Y Giezi respondió: He aquí que ella no tiene hijo, y su marido es viejo. 15 Dijo entonces: Llámala. Y él la llamó, y ella se paró a la puerta. 16 Y él le dijo: El año que viene, por este tiempo, abrazarás un hijo. Y ella dijo: No, señor mío, varón de Dios, no hagas burla de tu sierva. 17 Mas la mujer concibió, y dio a luz un hijo el año siguiente, en el tiempo que Eliseo le había dicho.
18 Y el niño creció. Pero aconteció un día, que vino a su padre, que estaba con los segadores; 19 y dijo a su padre: ¡Ay, mi cabeza, mi cabeza! Y el padre dijo a un criado: Llévalo a su madre. 20 Y habiéndole él tomado y traído a su madre, estuvo sentado en sus rodillas hasta el mediodía, y murió. 21 Ella entonces subió, y lo puso sobre la cama del varón de Dios, y cerrando la puerta, se salió. 22 Llamando luego a su marido, le dijo: Te ruego que envíes conmigo a alguno de los criados y una de las asnas, para que yo vaya corriendo al varón de Dios, y regrese. 23 Él dijo: ¿Para qué vas a verle hoy? No es nueva luna, ni día de reposo. Y ella respondió: Paz. 24 Después hizo enalbardar el asna, y dijo al criado: Guía y anda; y no me hagas detener en el camino, sino cuando yo te lo dijere. 25 Partió, pues, y vino al varón de Dios, al monte Carmelo.
Y cuando el varón de Dios la vio de lejos, dijo a su criado Giezi: He aquí la sunamita. 26 Te ruego que vayas ahora corriendo a recibirla, y le digas: ¿Te va bien a ti? ¿Le va bien a tu marido, y a tu hijo? Y ella dijo: Bien. 27 Luego que llegó a donde estaba el varón de Dios en el monte, se asió de sus pies. Y se acercó Giezi para quitarla; pero el varón de Dios le dijo: Déjala, porque su alma está en amargura, y Jehová me ha encubierto el motivo, y no me lo ha revelado. 28 Y ella dijo: ¿Pedí yo hijo a mi señor? ¿No dije yo que no te burlases de mí? 29 Entonces dijo él a Giezi: Ciñe tus lomos, y toma mi báculo en tu mano, y ve; si alguno te encontrare, no lo saludes, y si alguno te saludare, no le respondas; y pondrás mi báculo sobre el rostro del niño. 30 Y dijo la madre del niño: Vive Jehová, y vive tu alma, que no te dejaré. 31 Él entonces se levantó y la siguió. Y Giezi había ido delante de ellos, y había puesto el báculo sobre el rostro del niño; pero no tenía voz ni sentido, y así se había vuelto para encontrar a Eliseo, y se lo declaró, diciendo: El niño no despierta.
32 Y venido Eliseo a la casa, he aquí que el niño estaba muerto tendido sobre su cama. 33 Entrando él entonces, cerró la puerta tras ambos, y oró a Jehová. 34 Después subió y se tendió sobre el niño, poniendo su boca sobre la boca de él, y sus ojos sobre sus ojos, y sus manos sobre las manos suyas; así se tendió sobre él, y el cuerpo del niño entró en calor. 35 Volviéndose luego, se paseó por la casa a una y otra parte, y después subió, y se tendió sobre él nuevamente, y el niño estornudó siete veces, y abrió sus ojos. 36 Entonces llamó él a Giezi, y le dijo: Llama a esta sunamita. Y él la llamó. Y entrando ella, él le dijo: Toma tu hijo. 37 Y así que ella entró, se echó a sus pies, y se inclinó a tierra; y después tomó a su hijo, y salió.
Milagros en beneficio de los profetas
38 Eliseo volvió a Gilgal cuando había una grande hambre en la tierra. Y los hijos de los profetas estaban con él, por lo que dijo a su criado: Pon una olla grande, y haz potaje para los hijos de los profetas. 39 Y salió uno al campo a recoger hierbas, y halló una como parra montés, y de ella llenó su falda de calabazas silvestres; y volvió, y las cortó en la olla del potaje, pues no sabía lo que era. 40 Después sirvió para que comieran los hombres; pero sucedió que comiendo ellos de aquel guisado, gritaron diciendo: ¡Varón de Dios, hay muerte en esa olla! Y no lo pudieron comer. 41 Él entonces dijo: Traed harina. Y la esparció en la olla, y dijo: Da de comer a la gente. Y no hubo más mal en la olla.
42 Vino entonces un hombre de Baal-salisa, el cual trajo al varón de Dios panes de primicias, veinte panes de cebada, y trigo nuevo en su espiga. Y él dijo: Da a la gente para que coma. 43 Y respondió su sirviente: ¿Cómo pondré esto delante de cien hombres? Pero él volvió a decir: Da a la gente para que coma, porque así ha dicho Jehová: Comerán, y sobrará. 44 Entonces lo puso delante de ellos, y comieron, y les sobró, conforme a la palabra de Jehová.