Quilvana avisqui apnaclha Salomón
(1~R 10.1-13)1 Inlingac nic nat quilvana avisqui co Sabá aptemaclha apvisqui Salomón. Inmiyaclhec nic nat tingma Jerusalén cotnejic maycaa, yoyam coyipconic aptemaclha apyascamco Salomón, colmalhna moclhama nintemaclha mataa. Aplhamoc nic nat apquillhalhmaa, najan camellos voncayispoc alpatmomalhca asoc acmasis, najan oro, najan asoc acmamnave mataymong alyinmom. Pilapcasquic nic nat acvita Salomón. Impamejitcasquic nic nat quilvana avisqui aclhamoclhojo asoc aclhanmaclha avalhoc. 2 Apcatingmavoc nic nat mataa Salomón. Apyasamcoc nic nat mataa Salomón ingyatingmojo moclhama almalhnaycam quilvana avisqui. 3 Pilapcasquic nic nat avisqui co Sabá acvita aptemaclha apyascamco Salomón, najan aptemaclha apquillanay apvisqui tingma pac. 4 Invitac nic nat cotlaycaoc nintom netin mesa, najan apnamcaclha apquilviscaa nicja mesa, najan apava aptamila apquilantalhnama apquilancam aquilmilasictem nintom netin mesa, najan aptemaclha apmiyayclha tingma apponquinomap. Pilapcasquic nic nat acvita avisqui co Sabá. 5 Intomjac nic nat ayanya Salomón: Aclingac coo siyaoclha aptomjaclha lhip Salomón, najan aptemaclha lhip apyascamco. Nasoc as amyaa. 6 Paj coo oyascacmoc quilhvo nac jay sicvita acyovoclhojo asoc. Inlingalhquic alhta aplhenacpo lhip, aptomja malha yamapmopvan najan yamapyascamco. Quilhvo eyca sicvita lhip aptomja nasoc anco apyascamco apanco najan apmopvana apanco, am elhno poc apvisqui siclingay mataa coo. 7 ¡Almaseve nac lhip apnatamcaa, najan apquiltimesaycam apnaclha lhip, apquillinga mataa lhip appayvam aptemaclha apyascamco! 8 ¡Innec ayaco Dios Visqui pac, aptomja apyisponcama lhip aptemaclha, aptomja aptimesquiscama lhip etnejic apvisqui! Dios aptomja apcasicjayo enlhitaoc Israel apquilyacyescama siclho, yoyam elmeyvoc cotmongvoycamlha nelha. Apcanyacpec lhip etnejic apvisqui appeyvomo nipyesicsa enlhit Dios apquilyacyescama — nic nat intomjac avisqui co Sabá.
9 Aplhocac nic nat Salomón, ayinyema acmescama nasa avisqui co Sabá tres mil novecientos sesenta kilos de oro, najan cotlaycaoc asoc acmasis, najan cotlaycaoc asoc acmamnave mataymong alyinmom. Am nic nat cotalhcac mataa nipyesicsa enlhitaoc Israel actema nac jay asoc acmasis acmescama nasa avisqui co Sabá aplhoy Salomón.
10 Apquilpatmentac nic nat apquiltimesaycam Hiram najan Salomón netin barcos cotlaycaoc oro ayinyema Ofir, najan yamit acvisay sándalo najan mataymong alyinmom. 11 Apquillanac nic nat barandas tingma apponquinomap, allanomalhca yamit sándalo, najan payjoc apvisqui tingma pac. Inquillanalhquic nic nat apquilmaycam música arpas najan salterios. Am nic nat cotalhcac mataa actema nac jay yoclhilhma Judá. 12 Aptomjac nic nat apvisqui Salomón apmescama nasa asoc. Inlhocac nic nat avisqui co Sabá moclhama asoc aclhanmaclha avalhoc. Inyangvocmec nic nat aclhoy avisqui co Sabá, am nic nat colhno acmescama nasa siclho. Intajaclhec nic nat mocjam avisqui najan apyovoclhojo apquillhalhmaa.
Ascama apquilnatam Salomón
(1~R 10.14-292~Cr 1.14-17)13 Aplhocac nic nat mataa apvisqui Salomón veintidós mil kilos de oro lhama año. 14 Aplhocac nic nat mocjam tributo apquilhacjam acyanmongam enlhit apquilyanmongsomap najan enlhit maycaa. Aplhocac nic nat mocjam plata najan oro ayinyema apquilviscaa co Arabia najan apquilviscaa provincias as yoclhilhma. 15 Apcapajasquic nic nat Salomón, colhic allana apquilmaycam ningajapsomalhca, doscientos alyivey anco, alyipitsomalhca seis kilos de oro. 16 Najan yoyam colhic allana trescientos apquilmaycam yamalyivey, alyipitsomalhca tres kilos de oro. Apquilpiquenaclhec nic nat payjoc apvisqui tingma pac, aplhancoc acvisay Nalhma co Líbano (moc acvisay: Ayimjaclha yamit Líbano). 17 Apcapajasquic nic nat colhic allana apvisqui aptajanem trono de marfil, oro ilhnic nat allanomalhca ayimpejic. 18 Payjoc apvisqui aptajanem acyitna apquiltameycaoc seis escalones najan lhama estrado de oro, najan apnincanma apectengaoc, nicja maa quilaycmasquiscama alyancaclha anit yamacmeyva. 19 Najan maa nicja najan moc nicja seis escalones, doce quilaycmasquiscama yamacmeyva. ¡Paj cotamalhcac mocjam apvisqui aptajanem actema nac jay! 20 Acyovoclhojo ingjaycoc apquilmaycam allanomalhca oro, najan maa acyovoclhojo apquilmaycam acnaycaoc aplhancoc acvisay Ayimjaclha Yamit Líbano. Am nic nat collanalhcac apquilmaycam plata, ayinyema cotnaja acmamnave ilhnic nat plata naysicsa aptimem apvisqui Salomón. 21 Yitnec nic nat barcos apquiltimesaycam enlhit apquilinyema apvisqui Hiram, apquilyascama payjoc Tarsis. Vocmec mataa tres años apquilpatmenta oro, najan plata, najan marfil, najan apnatoscama mono yatsene, najan pavos yamtataa (yatmama).
22 Cascama ilhnic nat apquilnatam Salomón, najan aptemaclha apyascamco apanco, am nic nat elhno poc apquilviscaa as nalhpop. 23 Apquiltiyaningvaac nic nat apquilviscaa as nalhpop, yoyam elvita najan elaylhojo appayvam Salomón, actemaclha apyascamco ayinyema Dios. 24 Apquilpatmentac nic nat moclhama año apquilmescama nasa: apquilmaycam allanomalhca oro, najan apava aptamila apanco, najan apquilmaycam ellana apquilimpocjay, najan asoc acmasis, najan apnatoscama nolhing najan yeyjaycoc.
Apvisqui Salomón apnatoscama
(1~R 10.26-292~Cr 1.14-17)25 Apquilyancac nic nat Salomón cuatro mil nolhing apquilyinyovascama carros. Apnam nic nat doce mil nolhing apcapaoc, napocja apnam tingma Jerusalén, poc apnam nic nat alyitnamaclha carros cuarteles de carros. 26 Apyimtalhnamo apanco ilhnic nat Salomón, am nic nat elhno poc apquilviscaa, ayenmo vatsam Éufrates najan acvaycmo yoclhilhma Filistea, acvaycmo yoclhilhma Egipto nipiyam. 27 Naysicsa aptimem apvisqui Salomón acyitna tingma Jerusalén cotlaycaoc plata, malha lhopactic lhalhma anco. Cotlaycaoc nic nat yamit cedro, malha acyovoclhojo yamtaa alimja nalhma. 28 Apnatoscama nolhing apquilinyema ilhnic nat yoclhilhma Muzri (Egipto) najan moc yoclhilhma lhalhma anco.
Apquitsepma apvisqui Salomón
(1~R 11.41-43)29 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha apvisqui Salomón, najan ayenmoclha acvaycmo nelha aptimem apvisqui, acvisay vaycajac crónicas profeta Natán, najan vaycajac profecia de Ahías co silo, najan vaycajac acvitay apvanmoncama profeta Iddo, aplhenacpo Jeroboam, Nabat apquitca. 30 Aptimec nic nat apvisqui Salomón nipyesicsa apyovoclhojo enlhitaoc Israel tingma Jerusalén, acvaycmo cuarenta años. 31 Apquitsepquic nic nat, apcatoynacpec nic nat tingma apvisayó lhama apyap ninga, Tingma David (Jerusalén). Aptimesacpec nic nat apquitca Roboam, etnejic apvisqui apya'monquiscama apyap ninga.
La reina de Sabá visita a Salomón
(1 R. 10.1-13)1 Oyendo la reina de Sabá la fama de Salomón, vino a Jerusalén con un séquito muy grande, con camellos cargados de especias aromáticas, oro en abundancia, y piedras preciosas, para probar a Salomón con preguntas difíciles. Y luego que vino a Salomón, habló con él todo lo que en su corazón tenía. 2 Pero Salomón le respondió a todas sus preguntas, y nada hubo que Salomón no le contestase. 3 Y viendo la reina de Sabá la sabiduría de Salomón, y la casa que había edificado, 4 y las viandas de su mesa, las habitaciones de sus oficiales, el estado de sus criados y los vestidos de ellos, sus maestresalas y sus vestidos, y la escalinata por donde subía a la casa de Jehová, se quedó asombrada.
5 Y dijo al rey: Verdad es lo que había oído en mi tierra acerca de tus cosas y de tu sabiduría; 6 pero yo no creía las palabras de ellos, hasta que he venido, y mis ojos han visto; y he aquí que ni aun la mitad de la grandeza de tu sabiduría me había sido dicha; porque tú superas la fama que yo había oído. 7 Bienaventurados tus hombres, y dichosos estos siervos tuyos que están siempre delante de ti, y oyen tu sabiduría. 8 Bendito sea Jehová tu Dios, el cual se ha agradado de ti para ponerte sobre su trono como rey para Jehová tu Dios; por cuanto tu Dios amó a Israel para afirmarlo perpetuamente, por eso te ha puesto por rey sobre ellos, para que hagas juicio y justicia. 9 Y dio al rey ciento veinte talentos de oro, y gran cantidad de especias aromáticas, y piedras preciosas; nunca hubo tales especias aromáticas como las que dio la reina de Sabá al rey Salomón.
10 También los siervos de Hiram y los siervos de Salomón, que habían traído el oro de Ofir, trajeron madera de sándalo, y piedras preciosas. 11 Y de la madera de sándalo el rey hizo gradas en la casa de Jehová y en las casas reales, y arpas y salterios para los cantores; nunca en la tierra de Judá se había visto madera semejante.
12 Y el rey Salomón dio a la reina de Sabá todo lo que ella quiso y le pidió, más de lo que ella había traído al rey. Después ella se volvió y se fue a su tierra con sus siervos.
Riquezas y fama de Salomón
(1 R. 10.14-292 Cr. 1.14-17)13 El peso del oro que venía a Salomón cada año, era seiscientos sesenta y seis talentos de oro, 14 sin lo que traían los mercaderes y negociantes; también todos los reyes de Arabia y los gobernadores de la tierra traían oro y plata a Salomón. 15 Hizo también el rey Salomón doscientos paveses de oro batido, cada uno de los cuales tenía seiscientos siclos de oro labrado; 16 asimismo trescientos escudos de oro batido, teniendo cada escudo trescientos siclos de oro; y los puso el rey en la casa del bosque del Líbano. 17 Hizo además el rey un gran trono de marfil, y lo cubrió de oro puro. 18 El trono tenía seis gradas, y un estrado de oro fijado al trono, y brazos a uno y otro lado del asiento, y dos leones que estaban junto a los brazos. 19 Había también allí doce leones sobre las seis gradas, a uno y otro lado. Jamás fue hecho trono semejante en reino alguno. 20 Toda la vajilla del rey Salomón era de oro, y toda la vajilla de la casa del bosque del Líbano, de oro puro. En los días de Salomón la plata no era apreciada. 21 Porque la flota del rey iba a Tarsis con los siervos de Hiram, y cada tres años solían venir las naves de Tarsis, y traían oro, plata, marfil, monos y pavos reales.
22 Y excedió el rey Salomón a todos los reyes de la tierra en riqueza y en sabiduría. 23 Y todos los reyes de la tierra procuraban ver el rostro de Salomón, para oír la sabiduría que Dios le había dado. 24 Cada uno de estos traía su presente, alhajas de plata, alhajas de oro, vestidos, armas, perfumes, caballos y mulos, todos los años. 25 Tuvo también Salomón cuatro mil caballerizas para sus caballos y carros, y doce mil jinetes, los cuales puso en las ciudades de los carros, y con el rey en Jerusalén. 26 Y tuvo dominio sobre todos los reyes desde el Éufrates hasta la tierra de los filisteos, y hasta la frontera de Egipto. 27 Y acumuló el rey plata en Jerusalén como piedras, y cedros como los cabrahígos de la Sefela en abundancia. 28 Traían también caballos para Salomón, de Egipto y de todos los países.
Muerte de Salomón
(1 R. 11.41-43)29 Los demás hechos de Salomón, primeros y postreros, ¿no están todos escritos en los libros del profeta Natán, en la profecía de Ahías silonita, y en la profecía del vidente Iddo contra Jeroboam hijo de Nabat? 30 Reinó Salomón en Jerusalén sobre todo Israel cuarenta años. 31 Y durmió Salomón con sus padres, y lo sepultaron en la ciudad de David su padre; y reinó en su lugar Roboam su hijo.