Aclhanma apvalhoc Jacob eyinyoc apipyata
1 Aplingac nic nat amyaa Jacob actemaclha apquilpayvam Labán apquitquic: Apsovjoc mataa ayinyema aptomja appintalhnama apnatoscama— nic nat intomjac aplingay. 2 Apvitac nic nat Jacob aclhinganacmo napaat Labán. Inmasquec nic nat apcasicjayo Labán.
3 Aptomjac nic nat Dios apcanya Jacob: —Itajiclha sat apyap tingma pac nipyesicsa apnaymacoc. Siclhalhma sat otnejic coo— nic nat aptomjac.
4 Apcapajasquic nic nat Jacob apcanya colhic altimnasquiclho apnatamcaa Raquel najan Lea. Inquilmiyaclhec nic nat amyip aptamilquiscamaclha apnatoscama.
5 Aptomjac nic nat apquilanya apnatamcaa: —Inmasque nac seyasicjayo ingilyap, am colhnoc siclhoc alhta. Siclhalhma aptomjac mataa Dios, coo tata Visqui pac. 6 Inquilyasamcoc quellhiya actemaclha alhta sictimaseycam inquilyap. Inmasquec alhta mataa sicyimnaa. 7 Eyinimcasquic alhta Labán. Apvayvesentac alhta mataa acyanmongam sictamjaycam. Apmiyovquic alhta mataa Dios naysicsa aclhanma apvalhoc acmasom Labán. 8 Aptomjac alhta Labán seyanya coo: Itne sat apnatoscama aplhamoclhojo apquitcoc apquilmopeycam. Cotnejic sat acyanmongam aptamjaycam — alhta aptomjac seyanya. Inyiplovcoc alhta sicvitay aplhamoclhojo apquitcoc apquilmopeycam. Moc actemaclha aplhanma alhta intamongvocmoc: Itne sat apnatoscama apquitcoc apquilpilhpopoy acyanmongam aptamjaycam — alhta aptomjac seyanya. Inyiplovcoc alhta sicvitay aplhamoclhojo apquitcoc apquilpilhpopoy. 9 Intomjac alhta malha apquilmam Dios Labán apnatoscama yoyam jelmecsic coo.
10 Invocmec alhta acvoycamlha mataa apquilminsavayclhilha ninatoscama. Evanmasquic alhta coo. Invitac alhta sicvanmoncama yataay apquilinava apquilmopeycam najan apquilpilhpopoy. Apquilaplhinquic alhta mataa. 11 Aptomjac alhta ángel Dios apcasinancama seyanya coo: Jacob — alhta aptomjac seyanya. —Acnec coo aso — alhta actomjac coo.
12 Aptomjac alhta ángel seyanya coo: Quip ilanojo apquilinava apquilaplhingam apquilvanaa. Aplhamoclhojo apquiltomja apquilmopeycam najan apquilpilhpopoy. Acyasingveclhoc coo aptemaclha mataa Labán napato lhip. 13 Coo sicvisay Dios aptomja lhip setayo tingma Betel. Impayjoc alhta apyilhvatesaclha olivo yingmenic nav'a mataymong. Aplhenquic alhta lhip actemaclha nasoc anco. Noc, iyinyov sat as yoclhilhma. Itajiclha sat apcaoclha — alhta aptomjac seyanya— nic nat aptomjac Jacob.
14 Incatingmavoc nic nat Raquel najan Lea: —Paj coyitnac nincoo lhama asoc ningmayclha ingilyap tingma pac. 15 Inmasquec alhta apquiltamjo ingilyap ongiltimjic ningmolhama. Apsovjoquic alhta apquilhacjam acyanmongam singilyimjapma lhip. 16 Naso, Dios aptomja apyinyovquiscama ingilyap apquilnatam. Eycaso actomja ningilnatam ingancoc nincoo najan inquitquic apancaoc. Ilyejiclhojo sat lhip actemaclha alhta apcanama Dios— nic nat inquiltomjac apnatamcaa.
Jacob apyamasma yoclhilhma
17-18 Appenasquic nic nat aptomjaclha Jacob yoyam etajiclhac apyap tingma pac yoclhilhma Canaán. Apquiltajancasquic nic nat apquilquinamtem voncayispoc. Apquilquinatcasquic nic nat najan apquitquic. Apsovjoc nic nat apquilnatam. Appacjaoclhec nic nat aplhamoclhojo apnatoscama acyanmongam aptamjaycam as yoclhilhma Padan-aram. 19 Am nic nat elhnac Labán tingma pac. Apmiyaclhec nic nat apyinatamaclha apnatoscama yoyam elyesacsic nipquesic. Inyilhalhcoc nic nat Raquel acminyilha quilaycmasquiscama acyitsomalhca Dios. Inyap nic nat apancaoc. 20 Apyilhacpoc nic nat aptajaclho Jacob. Am nic nat elngac amyaa Labán. Enlhit arameo ilhnic nat Labán. 21 Apvoncapaclhec nic nat Jacob najan aclhamoclhojo asoc apancaoc. Apyeycajangvoclhec nic nat vatsam Eufrates. Apmiyaclhec nic nat amay acyascama inquilhe Galaad.
Apquimjaycamcaclha Labán
22 Invocmec nic nat 3 acnim. Pilapcasquic nic nat Labán aplinga amyaa actemaclha apquinyem Jacob. 23 Yejemoc nic nat apcansaclho apnaymacoc Labán yoyam eltimjic apquillhalhma. Apquilimjaoclhec nic nat. 7 acnim nic nat intomjac apvoclho inquilhe Galaad apnaclha Jacob. 24 Alhtaa ilhnic nat intomjac acvanmesa Labán. Invitac nic nat apvanmoncama actemaclha apcanama Dios Apyimtalhnamo. Aptomjac nic nat apcanya: —Quip ingyeylhojo. Itamilsojo sat apvalhoc apnaclha Jacob— nic nat intomjac acvanmesa.
25 Apvoclhec nic nat Labán aptiyanveclhilha Jacob inquilhe Galaad. Apnaclhec nic nat Labán najan apquillhalhmaa.
26 Aptomjac nic nat Labán apcanya Jacob: —¿Soctomja apyilhacpo nac apquinyaja? Apnalaclhec eyitquic malha apquilmam lhip. 27 Apyilhacpoc lhip apquinyaja mepqui seltimnascama coo. Evanquic alhta otnejic siclhalhma lhip acyiplomo acpayjayclha ingvalhoc najan ningilpayvascama yatalhpong najan ninticpaycam namoc. 28 Am alhta jepayvasac eyitquic najan etovana. Somcoc lhip aptemaclha. 29 Evanqui inyicje otnejic sicmasom quilhvo. Apmiyovqui eyca Dios, lhip apyap apvisqui pac. Aptomjac Dios alhtaa lhcac seyanya coo: Quip ingyeylhojo. Itamilsojo sat apvalhoc apnaclha Jacob— aptomjac lhac seyanya. 30 Aptajaclhec alhta lhip ayinyema alipvoyam. ¿So actomja apminyilha nac quilaycmasquiscama ajancaoc acyitsomalhca dios?— nic nat aptomjac Labán.
31 Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Ayacac alhta coo. Incacoc alhta enquenyic emyoc lhip apquitquic. 32 Apvitac sat ancoc lhip quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios, ematong sat aptomja apminyilhma. Coo enaymacoc eltimjic sat apquilvitaycamco. Apvitac sat ancoc asoc apancaoc, isaclha sat lhip— nic nat aptomjac Jacob.
Am nic nat eyasamcoc Jacob acminyilha quilaycmasquiscama Raquel.
33 Aptalhnec nic nat Labán carpa appaclhanma Jacob tingma pac. Aptalhnec nic nat najan Lea tingma ac najan anit quilvanaa altimesaycam tingma ac. Am nic nat etac quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Aptipquic nic nat Lea tingma ac. Aptalhningvoclhec nic nat Raquel tingma ac. 34 Imposquic nic nat siclho Raquel quilaycmasquiscama. Impicanvocmec nic nat coning quiltajanquiscama. Apquitamquic nic nat inyicje Labán. Am nic nat etaclha.
35 Intomjac nic Raquel ayanya inyap: —Tata, nojetanov nasa. Movanquejec coo otnimiclha netin ayinyema sicyamasma sictom— nic nat intomjac.
Apquitamquic nic nat mocjam quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Am nic nat etaclha.
36 Aplovquic nic nat Jacob. Inlhamec nic nat appayvam appamejitsa Labán: —¿Jalhco actemaclha sicmasom? ¿Acsilhnanalhqui ya alhta coo? ¿So actomja seyimjantamo nac lhip? 37 ¿Apvita ya lhquip asoc apancaoc naysicsa asoc ajancaoc apquilhaycam? Ininquin sat asoc apvitayclha napatavo enaymacoc najan napatavo lhip apnaymacoc. Elyicpilcojoc sat actomja asoc apancaoc lhip najan asoc ajancaoc coo. 38 Veinte años alhta intomjac sictimesaycam lhip. Paj alhta epalacmoc apjapaoc nipquesic apquitcoc najan yataay. Paj alhta ongvajac yoyam otoc lhip aptoscama. 39 Inquilajac alhta asoc navjac aclom lhip apnatoscama. Apmatnec alhta mataa aptoscama acnim anco najan alhtaa. Am alhta osaclhac apnaclha lhip. Acyanmoncaseclhec alhta mataa poc coo sictoscama. Lhip alhta apcanem oyanmoncasiclha mataa. 40 Aclingamcoc alhta acmajat acnim anco. Eyajac alhta mataa piyam alhtaa. Am alhta otenac alhtaa. 41 Veinte años alhta intomjac sicma lhip tingma pac. Eycaso actomja acyanmongam asoc ajancaoc: Catorce años intomjac sictimesaycam acyanmongam lhip apquitquic Lea najan Raquel. Seis años intomjac sictimesaycam acyanmongam sicnatoscama. Apvayvesentac alhta mataa acyanmongam sictamjaycam. 42 Epasmec alhta mataa Dios Abraham apvisqui pac najan coo tata apvisqui pac. Am alhta copvanac lhip jeyapajacsic mepqui asoc sicsoycam. Apvitac alhta Dios actemaclha acyitnocjayo evalhoc. Aptomjac alhta apcanem etamilsojoc apvalhoc lhip sicnaclha coo— nic nat aptomjac Jacob.
Actemaclha monquinatquiscama apmayjayoclha Jacob najan Labán
43 Aptomjac nic nat Labán apcanya Jacob: —Coo eyitquic as quilvanaa. Coo etovana as ayitquic quilvanaa. Coo sicnatoscama aplhamoclhojo yataay najan nipquesic. Coo asoc ajancaoc aplhamoclhojo apquilmaycam lhip. ¿Jalhco sat otnejic eyitquic quilvanaa najan etovana? 44 Noc, ongillanac sat pacto monquinatquiscama actemaclha ningmayjayoclha mepqui ningilinmelhamalhca mataa. Cotnatsalhquejec sat mataa nintomjaclha— nic nat aptomjac Labán.
45 Yejemoc nic nat apma mataymong Jacob. Apquinimcasquic nic nat netin actemaclha monquinatquiscama.
46 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apnaymacoc: —Elansiclha as mataymong— nic nat aptomjac.
Apquilansaclhec nic nat. Apquicjesquic nic nat mataymong. Aptovcamquic nic nat maa. 47 Apquiltimec nic nat Labán arameo appayvam as mataymong acvisay “Jegar Sahaduta”, apquiltimec nic nat Jacob hebreo appayvam as mataymong acvisay “Galaad”.
48 Aptomjac nic nat Labán apcanya: —Asoc monquinatquiscama actomja quilhvo nac jay as mataymong. Cotnatsalhquejec sat nintomjaclha— nic nat aptomjac Labán.
Eycaso ayinyema ilhnic nat actimem acvisay Galaad. 49 Najan moc acvisay nic nat Mizpa. Ayinyema ilhnic nat Labán appayvam: —Singvitayo aptomja Dios Apyimtalhnamo naysicsa ningilhpanma ningilyasaclha. 50 Apnatovasquic sat ancoc lhip eyitquic. Aptingyaclhec sat ancoc mocjam moc quilvanaa yoyam etnejic apnatamcaa. Paj lhama enlhit etnejic apvitaycamco. Dios Apyimtalhnamo eyca aptomja apvitaycamco— nic nat aptomjac Labán.
51 Aptomjac nic nat mocjam Labán apcanya: —Quip ilanojo ayinmaclha mataymong. Actomja asoc monquinatquiscama ningiltomjaclha incanit. 52 Eyca as mataymong actomja malha singvitaycamco ningyeycajangvactamo sat ayinmaclha. Actomja acyicpilquemo actemaclha aclhanma ingvalhoc acmasom. 53 Eyicpilcojoc sat ingvalhoc Dios aptomja apvisqui pac lhip apyata Abraham najan aptomja apvisqui pac coo seta Nacor— nic nat aptomjac.
Aplhenquic nic nat Jacob actemaclha yoyam colhejec acyascacmo. Aplhenquic nic nat apvisay Dios Apyimtalhnamo aptomja apvisqui pac apyap Isaac. 54 Apcajac nic nat Jacob apnatoscama actemaclha ningmescama Dios. Apcansaclhec nic nat apnaymacoc netin inquilhe yoyam eltovamcoc. Aptovcamquic nic nat aplhamoclhojo. Apnatinquic nic nat netin inquilhe.
55 Inquitsacac nic nat aplhaticja Labán. Appayvasquic nic nat. Appitsisquic nic nat amalhimpenic apquitquic najan aptovana. Actamila appayvam nic nat aptomjac Labán. Aptajaclhec nic nat mocjam apquinyemayaclha.
1 Y oía Jacob las palabras de los hijos de Labán, que decían: Jacob ha tomado todo lo que era de nuestro padre, y de lo que era de nuestro padre ha adquirido toda esta riqueza. 2 Miraba también Jacob el semblante de Labán, y veía que no era para con él como había sido antes. 3 También Jehová dijo a Jacob: Vuélvete a la tierra de tus padres, y a tu parentela, y yo estaré contigo. 4 Envió, pues, Jacob, y llamó a Raquel y a Lea al campo donde estaban sus ovejas, 5 y les dijo: Veo que el semblante de vuestro padre no es para conmigo como era antes; mas el Dios de mi padre ha estado conmigo. 6 Vosotras sabéis que con todas mis fuerzas he servido a vuestro padre; 7 y vuestro padre me ha engañado, y me ha cambiado el salario diez veces; pero Dios no le ha permitido que me hiciese mal. 8 Si él decía así: Los pintados serán tu salario, entonces todas las ovejas parían pintados; y si decía así: Los listados serán tu salario; entonces todas las ovejas parían listados. 9 Así quitó Dios el ganado de vuestro padre, y me lo dio a mí. 10 Y sucedió que al tiempo que las ovejas estaban en celo, alcé yo mis ojos y vi en sueños, y he aquí los machos que cubrían a las hembras eran listados, pintados y abigarrados. 11 Y me dijo el ángel de Dios en sueños: Jacob. Y yo dije: Heme aquí. 12 Y él dijo: Alza ahora tus ojos, y verás que todos los machos que cubren a las hembras son listados, pintados y abigarrados; porque yo he visto todo lo que Labán te ha hecho. 13 Yo soy el Dios de Bet-el, donde tú ungiste la piedra, y donde me hiciste un voto. Levántate ahora y sal de esta tierra, y vuélvete a la tierra de tu nacimiento. 14 Respondieron Raquel y Lea, y le dijeron: ¿Tenemos acaso parte o heredad en la casa de nuestro padre? 15 ¿No nos tiene ya como por extrañas, pues que nos vendió, y aun se ha comido del todo nuestro precio? 16 Porque toda la riqueza que Dios ha quitado a nuestro padre, nuestra es y de nuestros hijos; ahora, pues, haz todo lo que Dios te ha dicho.
Jacob huye de Labán
17 Entonces se levantó Jacob, y subió sus hijos y sus mujeres sobre los camellos, 18 y puso en camino todo su ganado, y todo cuanto había adquirido, el ganado de su ganancia que había obtenido en Padan-aram, para volverse a Isaac su padre en la tierra de Canaán. 19 Pero Labán había ido a trasquilar sus ovejas; y Raquel hurtó los ídolos de su padre. 20 Y Jacob engañó a Labán arameo, no haciéndole saber que se iba. 21 Huyó, pues, con todo lo que tenía; y se levantó y pasó el Éufrates, y se dirigió al monte de Galaad. 22 Y al tercer día fue dicho a Labán que Jacob había huido. 23 Entonces Labán tomó a sus parientes consigo, y fue tras Jacob camino de siete días, y le alcanzó en el monte de Galaad. 24 Y vino Dios a Labán arameo en sueños aquella noche, y le dijo: Guárdate que no hables a Jacob descomedidamente.
25 Alcanzó, pues, Labán a Jacob; y este había fijado su tienda en el monte; y Labán acampó con sus parientes en el monte de Galaad. 26 Y dijo Labán a Jacob: ¿Qué has hecho, que me engañaste, y has traído a mis hijas como prisioneras de guerra? 27 ¿Por qué te escondiste para huir, y me engañaste, y no me lo hiciste saber para que yo te despidiera con alegría y con cantares, con tamborín y arpa? 28 Pues ni aun me dejaste besar a mis hijos y mis hijas. Ahora, locamente has hecho. 29 Poder hay en mi mano para haceros mal; mas el Dios de tu padre me habló anoche diciendo: Guárdate que no hables a Jacob descomedidamente. 30 Y ya que te ibas, porque tenías deseo de la casa de tu padre, ¿por qué me hurtaste mis dioses? 31 Respondió Jacob y dijo a Labán: Porque tuve miedo; pues pensé que quizá me quitarías por fuerza tus hijas. 32 Aquel en cuyo poder hallares tus dioses, no viva; delante de nuestros hermanos reconoce lo que yo tenga tuyo, y llévatelo. Jacob no sabía que Raquel los había hurtado. 33 Entró Labán en la tienda de Jacob, en la tienda de Lea, y en la tienda de las dos siervas, y no los halló; y salió de la tienda de Lea, y entró en la tienda de Raquel. 34 Pero tomó Raquel los ídolos y los puso en una albarda de un camello, y se sentó sobre ellos; y buscó Labán en toda la tienda, y no los halló. 35 Y ella dijo a su padre: No se enoje mi señor, porque no me puedo levantar delante de ti; pues estoy con la costumbre de las mujeres. Y él buscó, pero no halló los ídolos.
36 Entonces Jacob se enojó, y riñó con Labán; y respondió Jacob y dijo a Labán: ¿Qué transgresión es la mía? ¿Cuál es mi pecado, para que con tanto ardor hayas venido en mi persecución? 37 Pues que has buscado en todas mis cosas, ¿qué has hallado de todos los enseres de tu casa? Ponlo aquí delante de mis hermanos y de los tuyos, y juzguen entre nosotros. 38 Estos veinte años he estado contigo; tus ovejas y tus cabras nunca abortaron, ni yo comí carnero de tus ovejas. 39 Nunca te traje lo arrebatado por las fieras: yo pagaba el daño; lo hurtado así de día como de noche, a mí me lo cobrabas. 40 De día me consumía el calor, y de noche la helada, y el sueño huía de mis ojos. 41 Así he estado veinte años en tu casa; catorce años te serví por tus dos hijas, y seis años por tu ganado, y has cambiado mi salario diez veces. 42 Si el Dios de mi padre, Dios de Abraham y temor de Isaac, no estuviera conmigo, de cierto me enviarías ahora con las manos vacías; pero Dios vio mi aflicción y el trabajo de mis manos, y te reprendió anoche.
43 Respondió Labán y dijo a Jacob: Las hijas son hijas mías, y los hijos, hijos míos son, y las ovejas son mis ovejas, y todo lo que tú ves es mío: ¿y qué puedo yo hacer hoy a estas mis hijas, o a sus hijos que ellas han dado a luz? 44 Ven, pues, ahora, y hagamos pacto tú y yo, y sea por testimonio entre nosotros dos. 45 Entonces Jacob tomó una piedra, y la levantó por señal. 46 Y dijo Jacob a sus hermanos: Recoged piedras. Y tomaron piedras e hicieron un majano, y comieron allí sobre aquel majano. 47 Y lo llamó Labán, Jegar Sahaduta; y lo llamó Jacob, Galaad. 48 Porque Labán dijo: Este majano es testigo hoy entre nosotros dos; por eso fue llamado su nombre Galaad; 49 y Mizpa, por cuanto dijo: Atalaye Jehová entre tú y yo, cuando nos apartemos el uno del otro. 50 Si afligieres a mis hijas, o si tomares otras mujeres además de mis hijas, nadie está con nosotros; mira, Dios es testigo entre nosotros dos. 51 Dijo más Labán a Jacob: He aquí este majano, y he aquí esta señal, que he erigido entre tú y yo. 52 Testigo sea este majano, y testigo sea esta señal, que ni yo pasaré de este majano contra ti, ni tú pasarás de este majano ni de esta señal contra mí, para mal. 53 El Dios de Abraham y el Dios de Nacor juzgue entre nosotros, el Dios de sus padres. Y Jacob juró por aquel a quien temía Isaac su padre. 54 Entonces Jacob inmoló víctimas en el monte, y llamó a sus hermanos a comer pan; y comieron pan, y durmieron aquella noche en el monte. 55 Y se levantó Labán de mañana, y besó sus hijos y sus hijas, y los bendijo; y regresó y se volvió a su lugar.