Acyinamam olhma tingma Tesalónica
1 Aplhinquic alhta Pablo najan Silas. Apquilyeycajangvocmec alhta tingma Anfípolis najan Apolonia. Apquilvocmec alhta tingma Tesalónica. Apyitnec alhta maa tingma apcaneyquiclhilha judíos. 2 Apmiyaclhec alhta Pablo tingma apcaneyquiclhilha. Aptemaclha mataa Pablo. Natqui acnim ninnayclha alhta invocmoc apquiltimnaycam. 3 Apquilpeyvaseclhec alhta mataa vaycajac actalhesomalhca aplhenamap Cristo. Actemaclha mayasquiscama apyimpejic Cristo najan actemaclha aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Aptomjac alhta apquilanya:
—Eycaso Jesús siltimnascama mataa quellhip aptomja Cristo apanco —alhta aptomjac.
4 Am alhta elyascacmoc tasic amyaa napocja judíos. Apquilpalhavaac alhta Pablo najan Silas. Apnacmec alhta maa aplhamoclhojo griegos. Najan aclhamoclhojo quilvanaa alimja apmamyi. Apquilacoc alhta mataa Dios Ingyapam. Am alhta najan elyascacmoc tasic amyaa. 5 Apquiltanovquic alhta judíos aptomja apquilyasquiyam tasic amyaa. Apquilanyam alhta enlhit apquilmapsomcaa mepqui apquiltamjaycam. Inyinimquic alhta olhma apyovoclhojo tingma. Apquilvoclhec alhta Jasón tingma pac. Pablo najan Silas alhta apquilquitamac. Apquililtamjoc alhta elantipsic tingma. Apquiltamjoc alhta elanic judíos, yoyam elmacpoc Pablo najan Silas. 6 Am alhta elvitac maa. Yejemoc alhta apmacpo Jasón najan napocja apquilyalhinga. Apquilyinyovaseclhec alhta apnamcaclha apquilyimtalhnamo tingma. Apquilpalhamam alhta:
—Apquilvaac lhac as enlhitaoc apquiltomja apquilyinimquiscama lhalhma anco. 7 Apquilmec mataa tacja as enlhitaoc Jasón. Apquiltovasquic mataa singanamaclha apvisqui co Roma. Apquillhenquic mataa poc apvisqui apvisay Jesús —alhta apquiltomjac apquilpamesma.
8 Lhama alhta apquillinga as asoc. Apquilyinimcasquic alhta olhma enlhitaoc najan apquilyimtalhnamo. 9 Innec alhta acpeyvaseclho aptemaclha Jasón. Yejemoc alhta apquilapajasacpo eltajiclha.
Apquilvoyam Pablo najan Silas tingma Berea
10 Apquilpecjesam alhta apquilyalhinga. Alhtaa alhta apquilapajasacpo Pablo najan Silas elyacsic tingma Berea. Lhama alhta apquilvoclho. Yejemoc alhta apquilmiyaclho tingma apcaneyquiclhilha judíos. 11 Inquiljalhnec alhta apquilvalhoc judíos co Berea, melno apnaymacoc co Tesalónica. Inquilmec alhta apquilvalhoc tasic amyaa. Apquilyipsatamquic alhta mataa vaycajac Dios appayvam aclhamoclhojo acnim. Apquilyitsamquic alhta mataa actemaclha aplhanma Pablo. 12 Am alhta elyascacmoc tasic amyaa aplhamoclhojo enlhit. Am alhta najan elyascacmoc tasic amyaa aplhamoclhojo griegos najan quilvanaa alimja amamyi. 13 Lhama alhta apquillinga judíos co Tesalónica actemaclha apquiltimnascama Pablo Dios appayvam tingma Berea. Yejemoc alhta apquilvaa tingma Berea. Acyinamam olhma alhta apquiltimescasac tingma. 14 Yejemoc alhta apcapajascapo Pablo nicja yingmin acvanyam. Apquilyalhinga alhta apquilapajascama. Apnaclhec alhta mocjam Silas najan Timoteo tingma Berea. 15 Apmiyaclhec alhta Pablo tingma Atenas. Apquillhalhmaa alhta napocja apquilyalhinga. Apquiltajavoc alhta mocjam apquillhalhmaa. Apcapajasquic alhta appayvam Pablo. Apcanyacpec alhta Silas najan Timoteo elpecjicsojo, yoyam elimjamcoc.
Apvoyam Pablo tingma Atenas
16 Apquiljalhnam alhta Pablo, yoyam elvac tingma Atenas Silas najan Timoteo. Inyitnocjavoc alhta apvalhoc Pablo apvita aclhamoclhojo quilaycmasquiscama apquilyitquiscama dios. 17 Apvoclhec alhta Pablo tingma apcaneyquiclhilha. Apquilpamejitcasquic alhta Pablo nipyesicsa judíos najan apquilpalhaviyam judíos. Apquilpamejitcasquic alhta najan enlhit apnaycam napocja tingma aclhamoclhojo acnim. 18 Aptajanyavoc alhta Pablo enlhit apyascamcolhma apquilvisay epicureos najan poc apquilvisay estoicos. Apquilpamejitsacpec alhta:
—¿Soc asoc aplhena aplhamasomap nac lha? —alhta apquiltomjac.
Alhta apquiltomjac poc:
—Aplingasquimqui inyicje alvisay alyitsomalhca dios enlhit apnaycam mocjay —alhta apquiltomjac. Ayinyemaclha apquiltimnasa mataa Pablo tasic amyaa najan actemaclha aplhaticjangviyam Jesús —alhta intomjac amyaa aplhenacpo. 19 Yejemoc alhta apmacpo Pablo. Apquilyantamaclhec alhta ningyicpilcomalhcoclha acvisay Areópago. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Ningiltamjo inyicje ongilyasamcojo nincoo actemaclha alhnancoc singillhicmoscama apquiltimnaycam mataa lhip.
20 Aplhenquic mataa lhip asoc mongyascamco. Ningiltamjoc ongilyasamcojo actemaclha aclhenomalhca —alhta apquiltomjac.
21 Apquiltemaclha apancaoc co Atenas najan enlhit apquilpalhaviyam Atenas. Am alhta ellanac moc asoc. Acvamlha apquililtamjoc mataa elaylhojo amyaa alhnancoc najan ellhenic mataa.
22 Apquinmam alhta Pablo nipyesicsa enlhitaoc apnaycam ningyicpilcomalhcoclha acvisay Areópago. Aptomjac alhta apquilanya Pablo:
—Quellhip co Atenas. Acyicpilcoc coo apquiltemaclha mataa quellhip apquilayo ingilyapam diosaoc. 23 Naysicsa sictiyascam natingma acvitangvocmec mataa actemaclha apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhco dios. Acvitac alhta lhama acvatnamalhquilha. Yitnec alhta actalhesomalhca as appayvam: “Dios Ingyapam meyicpilcomap apanco” —alhta intomjac actalhescama. Apquilacoc mataa quellhip lhama Dios melyicpilquemo. Eycaso aptomja Dios siltimnascama quilhvo quellhip.
24 Dios Ingyapam aptomja apquillanay as nalhpop najan aclhamoclhojo asoc acnamco lhalhma anco. Dios Ingyapam aptomja Apvisqui netin najan as nalhpop. Melhejec mataa Dios Ingyapam congne tingma apponquinomap enlhit apquillanay. 25 Mongvanquic nincoo lhama asoc yoyam ongilanesquisic. Am coymalhquejec as asoc Dios Ingyapam. Eyca aptomja singmescama acyimnatem ingnenyic najan ninginamam najan aclhamoclhojo asoc.
26 Aplhamoclhojo enlhit apquilmolhama lhalhma anco apquilinyema Dios Ingyapam aptomja apquillanay lhama enlhit apmolhama siclhoc anco. Apquilyipsatamquic mataa Dios Ingyapam acvamlha acnim apquileyvam enlhitaoc as nalhpop. Apquilyipsatamquic mataa acvamlha yoclhilhma apquileyvam enlhitaoc. 27 Apquiltamjoc yoyam ongilquitmoc ningilanalhco Dios Ingyapam. Ongilpacnamam sat lhaja, ongilviticlhac sat lhaja. Am elhnac mocjay Dios Ingyapam. Apnec ningatoc nincoo. 28 Ningilinyemac nincoo Dios Ingyapam najan nintemaclha mataa najan ningileyvam mataa. Innoc apquillhanma alhta actamongvayclholhma appayvam (acmasis) nipyesicsa quellhip: “Nincoo ningilinyema apmolhama Dios Ingyapam” —alhta apquiltomjac. 29 Ningilinyemac ancoc apmolhama Dios, colhenejec ingvalhoc acyitsomalhco oro alyinmomo apyimpejic Dios najan acyitsomalhco plata alyinmomo najan acyitsomalhco mataymong. Eyca as asoc ayinyema enlhit apquillanay aptomja apcaycmasquiscama. 30 Am colhenam apvalhoc Dios Ingyapam apquiltemaclha ilhnic nat enlhitaoc melyascamco. Quilhvo eyca apquilanyacpo aplhamoclhojo enlhit lhalhma anco, yoyam elyanmongsic apquilvalhoc. 31 Aplhencasquic Dios Ingyapam lhama acnim, yoyam jingilyicpilcojo ningilanalhco lhalhma anco. Inpeyvoc anco apquilyicpilquemo. Apyacyesquic Dios Ingyapam lhama enlhit, yoyam etnejic singyicpilquemo. Metnatsacpejec sat maa, ayinyemaclha aplhaticjasquiyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo —alhta aptomjac Pablo.
32 Lhama alhta apquillinga actemaclha aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Yejemoc alhta apquilasmesa napocja. Apquiltomjac alhta poc enlhitaoc:
—Intasi nac onlingaclhojoc mocjam aplhena nac lha —alhta apquiltomjac.
33 Aptipquic alhta Pablo nipyesicsa enlhitaoc. 34 Am alhta elyascacmoc tasic amyaa napocja enlhit. Apquilyiplaclhec alhta Pablo. Lhama alhta apvisay Dionisio, apmolhama ningyicpilcomalhcoclha Areópago. Najan lhama quilvana alhta acvisay Dámaris najan moc quilvanaa.
El alboroto en Tesalónica
1 Pasando por Anfípolis y Apolonia, llegaron a Tesalónica, donde había una sinagoga de los judíos. 2 Y Pablo, como acostumbraba, fue a ellos, y por tres días de reposo discutió con ellos, 3 declarando y exponiendo por medio de las Escrituras, que era necesario que el Cristo padeciese, y resucitase de los muertos; y que Jesús, a quien yo os anuncio, decía él, es el Cristo. 4 Y algunos de ellos creyeron, y se juntaron con Pablo y con Silas; y de los griegos piadosos gran número, y mujeres nobles no pocas. 5 Entonces los judíos que no creían, teniendo celos, tomaron consigo a algunos ociosos, hombres malos, y juntando una turba, alborotaron la ciudad; y asaltando la casa de Jasón, procuraban sacarlos al pueblo. 6 Pero no hallándolos, trajeron a Jasón y a algunos hermanos ante las autoridades de la ciudad, gritando: Estos que trastornan el mundo entero también han venido acá; 7 a los cuales Jasón ha recibido; y todos estos contravienen los decretos de César, diciendo que hay otro rey, Jesús. 8 Y alborotaron al pueblo y a las autoridades de la ciudad, oyendo estas cosas. 9 Pero obtenida fianza de Jasón y de los demás, los soltaron.
Pablo y Silas en Berea
10 Inmediatamente, los hermanos enviaron de noche a Pablo y a Silas hasta Berea. Y ellos, habiendo llegado, entraron en la sinagoga de los judíos. 11 Y estos eran más nobles que los que estaban en Tesalónica, pues recibieron la palabra con toda solicitud, escudriñando cada día las Escrituras para ver si estas cosas eran así. 12 Así que creyeron muchos de ellos, y mujeres griegas de distinción, y no pocos hombres. 13 Cuando los judíos de Tesalónica supieron que también en Berea era anunciada la palabra de Dios por Pablo, fueron allá, y también alborotaron a las multitudes. 14 Pero inmediatamente los hermanos enviaron a Pablo que fuese hacia el mar; y Silas y Timoteo se quedaron allí. 15 Y los que se habían encargado de conducir a Pablo le llevaron a Atenas; y habiendo recibido orden para Silas y Timoteo, de que viniesen a él lo más pronto que pudiesen, salieron.
Pablo en Atenas
16 Mientras Pablo los esperaba en Atenas, su espíritu se enardecía viendo la ciudad entregada a la idolatría. 17 Así que discutía en la sinagoga con los judíos y piadosos, y en la plaza cada día con los que concurrían. 18 Y algunos filósofos de los epicúreos y de los estoicos disputaban con él; y unos decían: ¿Qué querrá decir este palabrero? Y otros: Parece que es predicador de nuevos dioses; porque les predicaba el evangelio de Jesús, y de la resurrección. 19 Y tomándole, le trajeron al Areópago, diciendo: ¿Podremos saber qué es esta nueva enseñanza de que hablas? 20 Pues traes a nuestros oídos cosas extrañas. Queremos, pues, saber qué quiere decir esto. 21 (Porque todos los atenienses y los extranjeros residentes allí, en ninguna otra cosa se interesaban sino en decir o en oír algo nuevo.)
22 Entonces Pablo, puesto en pie en medio del Areópago, dijo: Varones atenienses, en todo observo que sois muy religiosos; 23 porque pasando y mirando vuestros santuarios, hallé también un altar en el cual estaba esta inscripción: AL DIOS NO CONOCIDO. Al que vosotros adoráis, pues, sin conocerle, es a quien yo os anuncio. 24 El Dios que hizo el mundo y todas las cosas que en él hay, siendo Señor del cielo y de la tierra, no habita en templos hechos por manos humanas, 25 ni es honrado por manos de hombres, como si necesitase de algo; pues él es quien da a todos vida y aliento y todas las cosas. 26 Y de una sangre ha hecho todo el linaje de los hombres, para que habiten sobre toda la faz de la tierra; y les ha prefijado el orden de los tiempos, y los límites de su habitación; 27 para que busquen a Dios, si en alguna manera, palpando, puedan hallarle, aunque ciertamente no está lejos de cada uno de nosotros. 28 Porque en él vivimos, y nos movemos, y somos; como algunos de vuestros propios poetas también han dicho: Porque linaje suyo somos. 29 Siendo, pues, linaje de Dios, no debemos pensar que la Divinidad sea semejante a oro, o plata, o piedra, escultura de arte y de imaginación de hombres. 30 Pero Dios, habiendo pasado por alto los tiempos de esta ignorancia, ahora manda a todos los hombres en todo lugar, que se arrepientan; 31 por cuanto ha establecido un día en el cual juzgará al mundo con justicia, por aquel varón a quien designó, dando fe a todos con haberle levantado de los muertos.
32 Pero cuando oyeron lo de la resurrección de los muertos, unos se burlaban, y otros decían: Ya te oiremos acerca de esto otra vez. 33 Y así Pablo salió de en medio de ellos. 34 Mas algunos creyeron, juntándose con él; entre los cuales estaba Dionisio el areopagita, una mujer llamada Dámaris, y otros con ellos.