Apcaneyquiclha apóstoles apquilapajasomap tingma Jerusalén
1 Apquilvaac alhta napocja enlhit tingma Antioquía. Yoclhilhma Judea alhta apquilinyemac. Apquililtimnam alhta nipyesicsa apquilyalhinga: “Am sat ancoc eltingyac quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic actemaclha ilhnic nat singanama Moisés, melvomsacpejec tap quellhip” —alhta apquiltomjac. 2 Apquilatingmacpec alhta enlhitaoc Pablo najan Bernabé. Am alhta elhnasoc moc apquilpayvam. Yejemoc alhta apquilyipsata Pablo najan Bernabé najan apnaymacoc. Apquilanyacpec alhta elmiyaclha tingma Jerusalén. Apquililtamjoc alhta elpamejitsacpojo apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi Jesucristo apmolhama, yoyam ellhenic as asoc.
3 Apquillhinquic alhta. Jesucristo apmolhama tingma Antioquía alhta apquilapajascama. Apquilyeycajangvoclhec alhta yoclhilhma Fenicia najan Samaria. Apquililtimnam alhta mataa actemaclha apquilyanmonquiscama apquilvalhoc metnaja judíos. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga apquillinga as amyaa.
4 Lhama alhta apquilvoclho tingma Jerusalén Pablo najan Bernabé. Apquilmec alhta tacja Jesucristo apmolhama najan apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquiltimnam alhta aclhamoclhojo actemaclha apquilanyomap eltimjic ayinyema Dios Ingyapam. 5 Yejemoc alhta apquilaneclho netin napocja fariseos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Incaymalhquic mataa ongillanac actemaclha asoc monquinatquiscama apyimpeoc metnaja judíos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Ongilanic sat elyiplovsic actemaclha singanamaclha Moisés —alhta apquiltomjac.
6 Yejemoc alhta apquilaneclho apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquililtamjoc alhta elyasamcojo as asoc. 7 Avanjec alhta apquilpamesma poc. Yejemoc alhta apquinmaclho netin Pedro apquiltimnasamcaa:
—Elyalhinga, apquilyasamcoc quellhip. Eyacyesquic coo siclhoc anco Dios Ingyapam nanoc alhta. Apquiltamjoc otnejic sicsoycam tasic amyaa nipyesicsa metnaja judíos, yoyam eltimjic melyasquiyam tasic amyaa. 8 Apyasamcoc ingvalhoc Dios Ingyapam. Apquilyipconquic alhta Dios Ingyapam apquiltemaclha as enlhitaoc. Apquilmesquic alhta Espíritu Santo as enlhitaoc, acno alhta nincoo lha singmescama. 9 Ingnasoc nincoo Dios Ingyapam metnaja judíos. Apquilalhnasquic alhta najan apquilvalhoc ayinyema melyasquiyam. 10 Quip elanojo. ¿Soctomja pa elyascomoc quellhip, yoyam elyipconic aptemaclha Dios? ¿Apquililtamjo ya quellhip elpatimsic moc nintemaclha, malha apquilpatam enlhit melyasquiyam tasic amyaa? Am nic nat colapvancaac ingilyapmayc elpatmaoclha. Mongvanquejec alhta nincoo lha ongilpatmaoclha. 11 Montimjic nincoo. Mongilyascacmoc ningiltomja ningilvomsomalhca tap ayinyema singmescama Visqui ingac. Ningnoc nincoo lha metnaja judíos —alhta aptomjac Pedro.
12 Apquilvanmamquic alhta aplhamoclhojo enlhit. Apquiljalhnoc alhta apquiltimnaycam Bernabé najan Pablo. Apquililtimnasam alhta asoc monquinatquiscama najan asoc sinpilapquiscama nipyesicsa metnaja judíos. Dios Ingyapam alhta inquinyemac apcanem ellana. 13 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam. Yejemoc alhta aptomja Jacobo apquilanya:
—Elyalhinga, quip elaylhojo siltimnaycam: 14 Apquiltimnam lhac Simón Pedro actemaclha siclhoc anco apquimlaycmo metnaja judíos Dios Ingyapam. Apquilyacyesquic alhta napocja enlhit, yoyam eltimjic apquilsoycam apvisay. 15 Innoc nic nat aplhanma Dios Ingyapam actemaclha apnatalhescama profetas Dios apquillingascama:

16 Ovotac sat mocjam coo. Apjalhnancoc sat otnescasiclha mocjam David tingma pac apyananma nano, ningiltimem David apcanamaclha apanco.
Oninquinamcoc sat mocjam netin. Oviscaclhojoc sat netin napocja tingma.
17 Jelquitmoc sat sicvisay Visqui. Enlhit apquilaymomap sat jelquitmoc.
Colngalhcac sat sicvisay nipyesicsa enlhit lhalhma anco —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
18 Eycaso actemaclha appayvam Visqui ingac apcanem nic nat yoyam collanalhca.
Ningyasamcoc nincoo nano aplhanmaclha

—nic nat apquiltomjac.
19 “Ayanayc co mongilyacseje sat olhma metnaja judíos apquiltomja apquilyanmonquiscama apquilvalhoc. 20 Acvamlha ongilapajasquisic nintalhescama. Sat ontimjic ongilanic: Noelpaysimquis nasa apquilvalhoc asoc ancoc acyitsomalhca dios. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Noeltovaoc nasa asoc apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. 21 Inlingomalhquic nic nat mataa singanamaclha Moisés aplhamoclhojo tingma. Inquilyipsatalhquic mataa appayvam tingma apcaneyquiclhilha aclhamoclhojo acnim ninnayclha” —alhta aptomjac Jacobo.
22 Apquilpamejitsacpec alhta apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi najan Jesucristo apmolhama. Apquilyacyesquic alhta enlhit, yoyam elapajacsic tingma Antioquía. Eltimjic sat apquillhalhmaa Pablo najan Bernabé. Apquilanyacpec alhta Judas, moc apvisay Barsabás najan poc apvisay Silas. Apquiltomja apquilyimtalhnamo nipyesicsa apquilyalhinga. 23 Apquilapajasquic alhta vaycajac. Alhta intomjac apnatalhescama:
—“Nincoo ningiltomja apóstoles najan ningilimja ingmamyi najan ingilyalhinga. Inlhenquic ingvalhoc nincoo ingilyalhinga metnaja judíos apnaycam Antioquía najan yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. 24 Ninlingac nincoo apquilvisay apquilvocmo enlhit maa. Apquilyasa olhma alhta nipyesicsa quellhip. Apquilsilhnanaquic alhta nipyesicsa quellhip. Apquiltamjoc alhta elyiplovcasojoc singanamaclha Moisés, yoyam eltimjic quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic. Jave nincoo ningilapajascama as enlhitaoc. 25 Ningilpamejitsalhquic alhta, yoyam ongilyacyecsic napocja enlhitaoc. Ongilapajacsic sat nipyesicsa quellhip. Bernabé najan Pablo sat etnejic apquillhalhmaa, apquiltomja ningilasicjayo. 26 Apquiltomja mepqui apquillangviyam apquilsoycam apvisay Jesucristo Visqui ingac. 27 Ningilapajasquic nincoo Judas najan Silas. Sat eliltimnacsic quellhip aclhamoclhojo asoc actemaclha aclhanma as vaycajac. 28 Inlhenquic nincoo ingvalhoc najan maa Espíritu Santo, mongilpatimseje quellhip apquilpatam. Acvamlha anco as asoc ayaymalhco: 29 Noeltovaoc nasa asoc acticyovam acmesomalhca acyitsomalhca dios. Noeltovaoc nasa apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Am sat ancoc cotsapac apnenyaoc as asoc, sas sat cotnejic apquiltemaclha. Sas sat apquileyvam” —alhta intomjac vaycajac.
30 Yejemoc alhta apquilapajasa. Apquilvoclhec alhta tingma Antioquía. Apquilaneclhec alhta Jesucristo apmolhama (apquilyalhinga). Yejemoc alhta apmesa vaycajac apsoycam. 31 Lhama alhta apquillinga apquilyalhinga alyipsatomalhca vaycajac. Payjeclhec alhta apquilvalhoc alyascasingvocmo actemaclha aclhanma vaycajac. 32 Profetas Dios apquillingascama alhta Judas najan Silas. Apquiltamilquiscacmec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga. Apquilyimnatescasquic alhta najan almam apquilvalhoc ayinyema apquiltimnaycam. 33 Acvoncaclho alhta apnaycam nipyesicsa. Inyiplovcoc alhta altamilaycam apquilvalhoc apquillhinga. Apquilyalhinga alhta apquilapajascama, yoyam eltajojo apquilinyemayaclha. 34 Inlhenquic alhta apvalhoc Silas, yoyam elhic mocjam. 35 Apnaclhec alhta mocjam Pablo najan Bernabé tingma Antioquía. Apquiltimnasamquic alhta mataa enlhitaoc. Apquillhicmosquic alhta Visqui ingac appayvam. Aplhamoc alhta enlhit apquiltamjaycamo lhama.
Anit apyascama Pablo aptimem soycam amyaa
36 Natamin alhta aptomjac Pablo apcanya Bernabé:
—Noc, ontimjic mocjam maycaa ingilyalhinga aplhamoclhojo tingma ningilvamlha alhta. Ningiltimnaseclhec alhta tasic amyaa Visqui ingac appayvam. Ningiltamjoc mocjam ongilanojo apquiltemaclha —alhta aptomjac.
37 Apquiltamjoc alhta Bernabé eyantamac najan Juan, moc apvisay Marcos. 38 Am alhta eltamjoc Pablo eyantamoc. Alhta ayinyemaclha aptajingvocmo yoclhilhma Panfilia. Am alhta coyacmoc Marcos epasmoc aptamjaycam. 39 Yejemoc alhta apquilatingmacpo. Apyinyovquic alhta aplhalhma. Yejemoc alhta aplhinga Bernabé apyantamaclho eyca Marcos. Apquilquinatvoclhec alhta barco. Apquilmiyaclhec alhta acyayem inquilhe acvisay Chipre. 40 Apquiltamjoc alhta Pablo etnejic aplhalhma Silas. Apquilmalhnescasquic alhta apquilyalhinga, yoyam epasmoc Visqui ingac. Aplhinquic alhta. 41 Apvoclhec alhta yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. Apquilyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc apquilyalhinga Jesucristo apmolhama apvaclhilha.
El concilio en Jerusalén
1 Entonces algunos que venían de Judea enseñaban a los hermanos: Si no os circuncidáis conforme al rito de Moisés, no podéis ser salvos. 2 Como Pablo y Bernabé tuviesen una discusión y contienda no pequeña con ellos, se dispuso que subiesen Pablo y Bernabé a Jerusalén, y algunos otros de ellos, a los apóstoles y a los ancianos, para tratar esta cuestión. 3 Ellos, pues, habiendo sido encaminados por la iglesia, pasaron por Fenicia y Samaria, contando la conversión de los gentiles; y causaban gran gozo a todos los hermanos. 4 Y llegados a Jerusalén, fueron recibidos por la iglesia y los apóstoles y los ancianos, y refirieron todas las cosas que Dios había hecho con ellos. 5 Pero algunos de la secta de los fariseos, que habían creído, se levantaron diciendo: Es necesario circuncidarlos, y mandarles que guarden la ley de Moisés.
6 Y se reunieron los apóstoles y los ancianos para conocer de este asunto. 7 Y después de mucha discusión, Pedro se levantó y les dijo: Varones hermanos, vosotros sabéis cómo ya hace algún tiempo que Dios escogió que los gentiles oyesen por mi boca la palabra del evangelio y creyesen. 8 Y Dios, que conoce los corazones, les dio testimonio, dándoles el Espíritu Santo lo mismo que a nosotros; 9 y ninguna diferencia hizo entre nosotros y ellos, purificando por la fe sus corazones. 10 Ahora, pues, ¿por qué tentáis a Dios, poniendo sobre la cerviz de los discípulos un yugo que ni nuestros padres ni nosotros hemos podido llevar? 11 Antes creemos que por la gracia del Señor Jesús seremos salvos, de igual modo que ellos.
12 Entonces toda la multitud calló, y oyeron a Bernabé y a Pablo, que contaban cuán grandes señales y maravillas había hecho Dios por medio de ellos entre los gentiles. 13 Y cuando ellos callaron, Jacobo respondió diciendo: Varones hermanos, oídme. 14 Simón ha contado cómo Dios visitó por primera vez a los gentiles, para tomar de ellos pueblo para su nombre. 15 Y con esto concuerdan las palabras de los profetas, como está escrito:
16 Después de esto volveré
Y reedificaré el tabernáculo de David, que está caído;
Y repararé sus ruinas,
Y lo volveré a levantar,
17 Para que el resto de los hombres busque al Señor,
Y todos los gentiles, sobre los cuales es invocado mi nombre,
18 Dice el Señor, que hace conocer todo esto desde tiempos antiguos.
19 Por lo cual yo juzgo que no se inquiete a los gentiles que se convierten a Dios, 20 sino que se les escriba que se aparten de las contaminaciones de los ídolos, de fornicación, de ahogado y de sangre. 21 Porque Moisés desde tiempos antiguos tiene en cada ciudad quien lo predique en las sinagogas, donde es leído cada día de reposo.
22 Entonces pareció bien a los apóstoles y a los ancianos, con toda la iglesia, elegir de entre ellos varones y enviarlos a Antioquía con Pablo y Bernabé: a Judas que tenía por sobrenombre Barsabás, y a Silas, varones principales entre los hermanos; 23 y escribir por conducto de ellos: Los apóstoles y los ancianos y los hermanos, a los hermanos de entre los gentiles que están en Antioquía, en Siria y en Cilicia, salud. 24 Por cuanto hemos oído que algunos que han salido de nosotros, a los cuales no dimos orden, os han inquietado con palabras, perturbando vuestras almas, mandando circuncidaros y guardar la ley, 25 nos ha parecido bien, habiendo llegado a un acuerdo, elegir varones y enviarlos a vosotros con nuestros amados Bernabé y Pablo, 26 hombres que han expuesto su vida por el nombre de nuestro Señor Jesucristo. 27 Así que enviamos a Judas y a Silas, los cuales también de palabra os harán saber lo mismo. 28 Porque ha parecido bien al Espíritu Santo, y a nosotros, no imponeros ninguna carga más que estas cosas necesarias: 29 que os abstengáis de lo sacrificado a ídolos, de sangre, de ahogado y de fornicación; de las cuales cosas si os guardareis, bien haréis. Pasadlo bien.
30 Así, pues, los que fueron enviados descendieron a Antioquía, y reuniendo a la congregación, entregaron la carta; 31 habiendo leído la cual, se regocijaron por la consolación. 32 Y Judas y Silas, como ellos también eran profetas, consolaron y confirmaron a los hermanos con abundancia de palabras. 33 Y pasando algún tiempo allí, fueron despedidos en paz por los hermanos, para volver a aquellos que los habían enviado. 34 Mas a Silas le pareció bien el quedarse allí. 35 Y Pablo y Bernabé continuaron en Antioquía, enseñando la palabra del Señor y anunciando el evangelio con otros muchos.
Pablo se separa de Bernabé, y comienza su segundo viaje misionero
36 Después de algunos días, Pablo dijo a Bernabé: Volvamos a visitar a los hermanos en todas las ciudades en que hemos anunciado la palabra del Señor, para ver cómo están. 37 Y Bernabé quería que llevasen consigo a Juan, el que tenía por sobrenombre Marcos; 38 pero a Pablo no le parecía bien llevar consigo al que se había apartado de ellos desde Panfilia, y no había ido con ellos a la obra. 39 Y hubo tal desacuerdo entre ellos, que se separaron el uno del otro; Bernabé, tomando a Marcos, navegó a Chipre, 40 y Pablo, escogiendo a Silas, salió encomendado por los hermanos a la gracia del Señor, 41 y pasó por Siria y Cilicia, confirmando a las iglesias.