Apvisqui Salomón aptingyey quilaycmasquiscama
1 Apvisqui Salomón aptava cotnaja israelita actomja apvisqui Faraón apquitca. Inlhamoc nic nat apnatamcaa Salomón quilvanaa cotnaja israelitas: alvisay moabitas, amonitas, edomitas, sidonías najan hititas. 2 Eycaso ilhnic nat singascamaclha Dios, copvanquejec israelitas colyimjapoc quilvanaa cotnaja israelitas. Coyiplovjoc sat anit apvalhaoc, eltimjic sat apquilayo quilaycmasquiscama. Avanjec nic nat apcasicjayo as quilvanaa apvisqui Salomón, aptimec nic nat apnatamcaa. 3 Setecientas nic nat apnatamcaa apvisqui Salomón najan trescientas moc apnatamcaa, altomja alsilhnanoncama apvalhoc. 4 Apvanacmec nic nat apvisqui Salomón, insilhnanalhquic nic nat apvalhoc etnejic apcayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Am nic nat eyiplovcasac mataa apcanamaclha Dios Visqui ingac, aptemaclha siclhoc nat apyap ninga David. 5 Aptomjac nic nat Salomón apcayo quilaycmasquiscama acvisay Astarte, apquilayoclha mataa sidonios. Aptomjac nic nat mocjam apcayo quilaycmasquiscama Milcom, apquilayoclha mataa amonitas. 6 Somcoc nic nat aptemaclha apvisqui Salomón napato Dios. Am nic nat elhnasoc actemaclha acpeyvomo, apyiplovquiscama ilhnic nat apyap ninga David.
7 Nalhit acnim nic nat intomjac. Apquillanac nic nat Salomón tap tingma Jerusalén, payjoc actiyapmaclha acnim netin inquilhe lhama acyitnamaclha quilaycmasquiscama acvisay Quemos, apquilayoclha mataa moabitas. Najan acyitnamaclha quilaycmasquiscama acvisay Moloc, apquilayoclha mataa amonitas. 8 Apquillanac nic nat mocjam moclhama quilaycmasquiscama, yoyam coltimjic alayo quilvanaa cotnaja israelitas, acyiplomo almescama asoc acmasis najan moc asoc macmescama quilaycmasquiscama. 9 Aplovquic nic nat Dios Visqui apancaoc Israel, apvita apquilvatescama Salomón. Anit nic nat intomjac appayvam ayinyema Dios. 10 Apmiyovquic nic nat Dios, colhic ayaco quilaycmasquiscama. Am nic nat eyiplovcasac Salomón apcascamaclha Dios. 11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Salomón: Am alhta elyajaclhoc lhip sicpayvam siyanamaclha najan pacto ningmiyovmalhca. Olvatesquisic lhip aptimem apvisqui, etnejic sat apya'monquiscama lhip lhama enlhit aptimesaycam. 12 Jave naysicsa aptiyascam lhip, yoyam olvatesquisic aptimem apvisqui lhip, ayinyema alhta siyasicjayo apyap ninga David. Olvatesquisic sat aptimem apvisqui lhip apquitca nanoc sat. 13 Comascoc sat aptimem apvisqui apquitca once tribus apquilmolhama Israel, etnejic sat apvisqui nipyesicsa apquilmolhama lhama tribu. Eycaso ayinyema alhta siyasicjayo apyap ninga najan silasicjayo co Jerusalén, silyacyescama siclhoc nat — nic nat aptomjac Dios Visqui ingac.
14 Aptimescasquic nic nat Dios ingyinmelham lhama cotnaja ingmoc apvisay Hadad edomita, apmolhama ilhnic nat apvisqui co Edom. 15 Aptomjac nic nat apyimnatem apanco naysicsa apquilimpocjay David najan apnaymacoc nipyesicsa co Edom. Singilpilhtetemo apvisqui ilhnic nat Joab apyascama ilhnic nat, yoyam elatoynic apnaymacoc apticyovam siclho. Apcanama ilhnic nat David, esovjacpoc apticyovam cotnaja ingmoc edomitas. 16 Ajolhec nic nat mevactamo Joab, acvaycmo seis meses, apsovjacpo inlhojo apticyovam edomitas. 17 Apquinyec nic nat Hadad aptomja ilhnic nat apyimnanic. Apquinyec nic nat yoclhlhma Egipto, apquillhalhmaa napocja apquiltimesaycam apyap ninga. 18 Apquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Madián elpeyvojoc yoclhilhma Parán. Apquilvitac nic nat enlhit maa, apquilanyacpo eltimesam. Apquilvocmec nic nat yoclhilhma Egipto Hadad najan apnaymacoc, apquilmiyaclho apnaclha apvisqui faraón co Egipto. Apquillhocac nic nat maa nintom, najan tingma apquilmaclha najan amyipayc.
19 Apyispaquic nic nat apvisqui faraón aptemaclha Hadad. Am nic nat emyavac apvisqui colyimjapoc Hadad, apmesa quilvana actomja faraón apyamilhco. Actomja inyalhing apvisqui Tahpenes. 20 Intimcasquic nic nat ayitca apvisay Genubat. Tahpenes actomja ilhnic nat acvanimquiscama sicaa apvisqui tingma pac. Apno ilhnic nat apvisqui faraón apquitquic. 21 Aplingac nic nat Hadad apna yoclhilhma Egipto, amyaa apquitsepma David najan apquitsepma singilpilhtetemo apvisqui Joab.
Aptomjac nic nat apcanya faraón: —¿Evanqui ya otajiclha siyaoclho coo? — nic nat aptomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat faraón: —¿So actomja yi? ¿Am ya colcac apvalhoc lhip sicnaclha coo? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Hadad: —Paj. Inlhenquic evalhoc otajojoc siyinyemayaclha, nomyov nasa lhip — nic nat aptomjac.
23 Moc asoc ayinyema ilhnic nat Dios, aptimesquisa apquinmelhaycam Salomón, ayinyema apvisay Rezón. Eliada apquitca ilhnic nat Rezón. Aptimesam nic nat Rezón apnaclha Hadad-ezer, apvisqui co Soba, yiplovcoc nic nat apquinyem. 24 Aptomjaclhec nic nat apvisqui nipyesicsa apquilminyilhma. Apquilimpocjac nic nat David najan apnaymacoc maa, apticyova enlhitaoc cotnaja ingmoc. Apquinyec nic nat Rezón tingma Damasco aptomjayclho apvisqui maa. 25 Aptomja ilhnic nat cotnaja ingmoc apquinmelhaycam apvisqui Salomón najan apyovoclhojo enlhitaoc Israel, apno ilhnic nat Hadad co Edom. Apvisqui co Siria ilhnic nat Rezón.
26 Najan maa Jeroboam, Nabat apquitca, apquinmelham nic nat apvisqui Salomón. Salomón apcasinancama ilhnic nat Jeroboam, apquinyema tingma Sereda, apquilmolhama tribu Efraín. Tampeyi ilhnic nat inquin, acvisay Zerúa. 27 Aptemaclha ilhnic nat apquinmelhaycam apvisqui Jeroboam: Apcanama ilhnic nat Salomón, colhic allana terraplén mayicjescama lhopactic payjoc tingma pac apyap ninga, apvisay Tingma David. 28 Enlhit apvascapma ilhnic nat Jeroboam, apvitac nic nat Salomón. Aptimesacpec nic nat apvisqui apquiltimesaycam nipyesicsa José aptovana niptamin.
29 Nalhit acnim nic nat intomjac. Aptipquic nic nat tingma Jerusalén Jeroboam, aptajanyaa profeta Ahías co Silo apyitna apcalomap apjalhnancoc. Paj nic nat poc aplhalhma maa. 30 Apyaptec nic nat Ahías apava apjalhnancoc, aptomjayclho doce nipvayc. 31 Aptomjac nic nat Ahías apcanya Jeroboam: Ilic sat lhip diez nipvayc apava. Eycaso ayinyema Dios Visqui apancaoc Israel: Olvatesquisic sat aptimem apvisqui Salomón. Otnesquisic sat lhip etnejic apvisqui diez apquilmolhama tribus. 32 Apvanquic Salomón emyoc lhama tribu apquilmolhama, ayinyema siyasicjayo siclhoc alhta David najan tingma Jerusalén, silyacyescama alhta coo nipyesicsa tingma apquilvanyam apquileyvomaclha Israel. 33 Eyinyovquic alhta apvisqui Salomón, aptomja apcayo quilaycmasquiscama Astarté, apquilayo sidonios. Najan quilaycmasquiscama Quemos, apquilayo moabitas, najan quilaycmasquiscama Milcom, apquilayo amonitas. Acmasom aptomjaclha Salomón najato coo, am alhta eyiplovcasac siyanamaclha najan siyascamaclha, am elhno apyap ninga David. 34 Naso, etnejic sat mocjam apvisqui Salomón naysicsa aptiyascam, ayinyema siyasicjayo alhta apyap ninga David silyacyescama alhta coo. Apyiplovcasquic alhta mataa David siyanamaclha najan siyascamaclha. 35 Olvatesquisic sat aptimem apvisqui Salomón apquitca, otnesquisic sat lhip, etnejic apvisqui nipyesicsa diez apquilmolhama tribus Israel. 36 Etnejic sat apvisqui nipyesicsa lhama tribu apquilmolhama Israel Salomón apquitca. Casponejec sat mataa calevascama apvisay David payjoc tingma Jerusalén najato coo. Sicmaclha coo apvisay as tingma silyacyescama coo. 37 Otnesquisic sat lhip apvisqui nipyesicsa diez tribus apquilmolhama Israel. 38 Apquilyajaclhoc sat ancoc lhip siyanamaclha najan etnejic appeyvomo najato coo, apquilyiplovquisa siyanamaclha najan siyascamaclha, apno alhta David, opasmoc sat lhip apcanamaclha, apno alhta David etnejic sat apmolhama lhip apya'monquiscama apvisqui nipyesicsa Israel. 39 Olvatesquisic sat apquiltimem apquilviscaa David aptovana niptamin, jave eyca acvoncaclhojo — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
40 Am nic nat colcac apvalhoc Salomón, apquiltamjoc nic nat ingyajic Jeroboam. Apquinyec nic nat Jeroboam yoclhilhma Egipto apnaclha apvisqui Sisac. Apnaclhec nic nat maa acvaycmo apquitsepma apvisqui Salomón.
Apquitsepma apvisqui Salomón
(2~Cr 9.29-31)
41 Yitnec mocjam actalhesomalhca vaycajac cronicas de Salomón, moclhama aptomjaclha ilhnic nat Salomón najan aptemaclha apyascamco apanco. 42 Cuarenta años nic nat aptimem apvisqui Salomón tingma Jerusalén nipyesicsa enlhitaoc Israel. 43 Apquitsepquic nic nat. Apcatoynacpec nic nat tingma apvisay Tingma David apyap ninga. Aptimec nic nat apvisqui Salomón apquitca Roboam, apya'monquiscama apyap.
Apostasía y dificultades de Salomón
1 Pero el rey Salomón amó, además de la hija de Faraón, a muchas mujeres extranjeras; a las de Moab, a las de Amón, a las de Edom, a las de Sidón, y a las heteas; 2 gentes de las cuales Jehová había dicho a los hijos de Israel: No os llegaréis a ellas, ni ellas se llegarán a vosotros; porque ciertamente harán inclinar vuestros corazones tras sus dioses. A estas, pues, se juntó Salomón con amor. 3 Y tuvo setecientas mujeres reinas y trescientas concubinas; y sus mujeres desviaron su corazón. 4 Y cuando Salomón era ya viejo, sus mujeres inclinaron su corazón tras dioses ajenos, y su corazón no era perfecto con Jehová su Dios, como el corazón de su padre David. 5 Porque Salomón siguió a Astoret, diosa de los sidonios, y a Milcom, ídolo abominable de los amonitas. 6 E hizo Salomón lo malo ante los ojos de Jehová, y no siguió cumplidamente a Jehová como David su padre. 7 Entonces edificó Salomón un lugar alto a Quemos, ídolo abominable de Moab, en el monte que está enfrente de Jerusalén, y a Moloc, ídolo abominable de los hijos de Amón. 8 Así hizo para todas sus mujeres extranjeras, las cuales quemaban incienso y ofrecían sacrificios a sus dioses.
9 Y se enojó Jehová contra Salomón, por cuanto su corazón se había apartado de Jehová Dios de Israel, que se le había aparecido dos veces, 10 y le había mandado acerca de esto, que no siguiese a dioses ajenos; mas él no guardó lo que le mandó Jehová. 11 Y dijo Jehová a Salomón: Por cuanto ha habido esto en ti, y no has guardado mi pacto y mis estatutos que yo te mandé, romperé de ti el reino, y lo entregaré a tu siervo. 12 Sin embargo, no lo haré en tus días, por amor a David tu padre; lo romperé de la mano de tu hijo. 13 Pero no romperé todo el reino, sino que daré una tribu a tu hijo, por amor a David mi siervo, y por amor a Jerusalén, la cual yo he elegido.
14 Y Jehová suscitó un adversario a Salomón: Hadad edomita, de sangre real, el cual estaba en Edom. 15 Porque cuando David estaba en Edom, y subió Joab el general del ejército a enterrar los muertos, y mató a todos los varones de Edom 16 (porque seis meses habitó allí Joab, y todo Israel, hasta que hubo acabado con todo el sexo masculino en Edom), 17 Hadad huyó, y con él algunos varones edomitas de los siervos de su padre, y se fue a Egipto; era entonces Hadad muchacho pequeño. 18 Y se levantaron de Madián, y vinieron a Parán; y tomando consigo hombres de Parán, vinieron a Egipto, a Faraón rey de Egipto, el cual les dio casa y les señaló alimentos, y aun les dio tierra. 19 Y halló Hadad gran favor delante de Faraón, el cual le dio por mujer la hermana de su esposa, la hermana de la reina Tahpenes. 20 Y la hermana de Tahpenes le dio a luz su hijo Genubat, al cual destetó Tahpenes en casa de Faraón; y estaba Genubat en casa de Faraón entre los hijos de Faraón. 21 Y oyendo Hadad en Egipto que David había dormido con sus padres, y que era muerto Joab general del ejército, Hadad dijo a Faraón: Déjame ir a mi tierra. 22 Faraón le respondió: ¿Por qué? ¿Qué te falta conmigo, que procuras irte a tu tierra? Él respondió: Nada; con todo, te ruego que me dejes ir.
23 Dios también levantó por adversario contra Salomón a Rezón hijo de Eliada, el cual había huido de su amo Hadad-ezer, rey de Soba. 24 Y había juntado gente contra él, y se había hecho capitán de una compañía, cuando David deshizo a los de Soba. Después fueron a Damasco y habitaron allí, y le hicieron rey en Damasco. 25 Y fue adversario de Israel todos los días de Salomón; y fue otro mal con el de Hadad, porque aborreció a Israel, y reinó sobre Siria.
26 También Jeroboam hijo de Nabat, efrateo de Sereda, siervo de Salomón, cuya madre se llamaba Zerúa, la cual era viuda, alzó su mano contra el rey. 27 La causa por la cual este alzó su mano contra el rey fue esta: Salomón, edificando a Milo, cerró el portillo de la ciudad de David su padre. 28 Y este varón Jeroboam era valiente y esforzado; y viendo Salomón al joven que era hombre activo, le encomendó todo el cargo de la casa de José. 29 Aconteció, pues, en aquel tiempo, que saliendo Jeroboam de Jerusalén, le encontró en el camino el profeta Ahías silonita, y este estaba cubierto con una capa nueva; y estaban ellos dos solos en el campo. 30 Y tomando Ahías la capa nueva que tenía sobre sí, la rompió en doce pedazos, 31 y dijo a Jeroboam: Toma para ti los diez pedazos; porque así dijo Jehová Dios de Israel: He aquí que yo rompo el reino de la mano de Salomón, y a ti te daré diez tribus; 32 y él tendrá una tribu por amor a David mi siervo, y por amor a Jerusalén, ciudad que yo he elegido de todas las tribus de Israel; 33 por cuanto me han dejado, y han adorado a Astoret diosa de los sidonios, a Quemos dios de Moab, y a Moloc dios de los hijos de Amón; y no han andado en mis caminos para hacer lo recto delante de mis ojos, y mis estatutos y mis decretos, como hizo David su padre. 34 Pero no quitaré nada del reino de sus manos, sino que lo retendré por rey todos los días de su vida, por amor a David mi siervo, al cual yo elegí, y quien guardó mis mandamientos y mis estatutos. 35 Pero quitaré el reino de la mano de su hijo, y lo daré a ti, las diez tribus. 36 Y a su hijo daré una tribu, para que mi siervo David tenga lámpara todos los días delante de mí en Jerusalén, ciudad que yo me elegí para poner en ella mi nombre. 37 Yo, pues, te tomaré a ti, y tú reinarás en todas las cosas que deseare tu alma, y serás rey sobre Israel. 38 Y si prestares oído a todas las cosas que te mandare, y anduvieres en mis caminos, e hicieres lo recto delante de mis ojos, guardando mis estatutos y mis mandamientos, como hizo David mi siervo, yo estaré contigo y te edificaré casa firme, como la edifiqué a David, y yo te entregaré a Israel. 39 Y yo afligiré a la descendencia de David a causa de esto, mas no para siempre. 40 Por esto Salomón procuró matar a Jeroboam, pero Jeroboam se levantó y huyó a Egipto, a Sisac rey de Egipto, y estuvo en Egipto hasta la muerte de Salomón.
Muerte de Salomón
(2 Cr. 9.29-31)
41 Los demás hechos de Salomón, y todo lo que hizo, y su sabiduría, ¿no está escrito en el libro de los hechos de Salomón? 42 Los días que Salomón reinó en Jerusalén sobre todo Israel fueron cuarenta años. 43 Y durmió Salomón con sus padres, y fue sepultado en la ciudad de su padre David; y reinó en su lugar Roboam su hijo.