La fe
1 Ahora bien, tener fe es estar seguro de lo que se espera; es estar convencido de lo que no se ve.
2 Gracias a ella, nuestros antepasados fueron reconocidos y aprobados.
3 Por la fe entendemos que Dios creó el universo por medio de su palabra, de modo que lo que ahora vemos fue hecho de lo que no se veía.
4 Por la fe, Abel ofreció a Dios un sacrificio más aceptable que el de Caín, y por eso fue reconocido como un hombre justo, y Dios aceptó con agrado sus ofrendas. Y aunque Abel está muerto, todavía habla por medio de su fe.
5 Por la fe, Enoc traspuso sin morir el umbral de la muerte, y nunca más se supo de él, porque Dios le hizo cruzar ese umbral; pero antes de cruzarlo, todos reconocieron que él era del agrado de Dios.
6 Sin fe es imposible agradar a Dios, porque es necesario que el que se acerca a Dios crea que él existe, y que sabe recompensar a quienes lo buscan.
7 Por la fe, con mucho temor Noé construyó el arca para salvar a su familia, cuando Dios le advirtió acerca de cosas que aún no se veían. Fue su fe la que condenó al mundo, y por ella fue hecho heredero de la justicia que viene por medio de la fe.
8 Por la fe, Abrahán obedeció cuando fue llamado, y salió sin saber a dónde iba, y se dirigió al lugar que iba a recibir como herencia.
9 Por la fe, habitó en la tierra prometida como un extraño en tierra extraña, y vivió en tiendas con Isaac y Jacob, quienes eran coherederos de la misma promesa;
10 porque esperaba llegar a la ciudad que tiene fundamentos, cuyo arquitecto y constructor es Dios.
11 Por la fe, Sara misma recibió fuerzas para concebir, aunque era estéril, y dio a luz, aun cuando por su edad se le había pasado el tiempo, porque creyó que era fiel quien le había hecho la promesa.
12 Por eso también, de un solo hombre, que ya estaba casi muerto, llegó a tener una multitud de descendientes, tan numerosos como las estrellas del cielo y tan incontables como la arena que está a la orilla del mar.
13 Por la fe, todos ellos murieron sin haber recibido lo que se les había prometido, y solo llegaron a ver esto a lo lejos; pero lo creyeron y lo saludaron, pues reconocieron que eran extranjeros y peregrinos en esta tierra.
14 Porque los que dicen esto, claramente dan a entender que buscan una patria;
15 pues si hubieran estado pensando en la patria de donde salieron, tiempo tenían para volver.
16 Pero ellos anhelaban una patria mejor, es decir, la patria celestial. Por eso Dios no se avergüenza de llamarse su Dios; al contrario, les ha preparado una ciudad.
17 Por la fe, cuando Abrahán fue puesto a prueba, ofreció a Isaac; y el que había recibido las promesas ofrecía a su único hijo,
18 a pesar de que Dios le había dicho: «Por medio de Isaac te vendrá descendencia».
19 Y es que Abrahán sabía que Dios tiene poder incluso para levantar a los muertos; y en sentido figurado, de entre los muertos lo volvió a recibir.
20 Por la fe, Isaac bendijo a Jacob y a Esaú acerca de las cosas venideras.
21 Por la fe, cuando Jacob murió, bendijo a cada uno de los hijos de José, y adoró apoyado en la punta de su bastón.
22 Por la fe, cuando José murió, anunció la salida de los hijos de Israel y dio instrucciones en cuanto a qué hacer con sus restos mortales.
23 Por la fe, cuando Moisés nació, sus padres lo escondieron durante tres meses, pues al ver que era un niño muy hermoso no tuvieron miedo del decreto del rey.
24 Por la fe, cuando Moisés ya era adulto, rehusó llamarse hijo de la hija del faraón,
25 y prefirió ser maltratado junto con el pueblo de Dios, antes que gozar de los deleites temporales del pecado,
26 pues consideró que sufrir el oprobio de Cristo era una riqueza mayor que los tesoros de los egipcios. Y es que su mirada estaba fija en la recompensa.
27 Por la fe salió de Egipto, sin temor a la ira del rey, y se mantuvo firme, como si estuviera viendo al Invisible.
28 Por la fe, celebró la pascua y el rociamiento de la sangre, para que el que destruía a los primogénitos no llegara a tocarlos.
29 Por la fe, pasaron por el Mar Rojo como si pisaran tierra seca; y cuando los egipcios intentaron hacer lo mismo, murieron ahogados.
30 Por la fe, cayeron las murallas de Jericó después de rodearlas siete días.
31 Por la fe, la ramera Rajab no murió junto con los desobedientes, pues había recibido en paz a los espías.
32 ¿Y qué más puedo decir? Tiempo me faltaría para hablar de Gedeón, de Barac, de Sansón, de Jefté, de David, así como de Samuel y de los profetas,
33 que por la fe conquistaron reinos, impartieron justicia, alcanzaron promesas, taparon bocas de leones,
34 apagaron fuegos impetuosos, escaparon del filo de la espada, sacaron fuerzas de flaqueza, llegaron a ser poderosos en batallas y pusieron en fuga a ejércitos extranjeros.
35 Hubo mujeres que por medio de la resurrección recuperaron a sus muertos. Pero otros fueron atormentados, y no aceptaron ser liberados porque esperaban obtener una mejor resurrección.
36 Otros sufrieron burlas y azotes, y hasta cadenas y cárceles.
37 Fueron apedreados, aserrados, puestos a prueba, muertos a filo de espada; anduvieron de un lado a otro cubiertos de pieles de oveja y de cabra, pobres, angustiados y maltratados.
38 Estos hombres, de los que el mundo no era digno, anduvieron errantes por los desiertos, por los montes, por las cuevas y por las cavernas de la tierra.
39 Y aunque por medio de la fe todos ellos fueron reconocidos y aprobados, no recibieron lo prometido.
40 Todo esto sucedió para que ellos no fueran perfeccionados aparte de nosotros, pues Dios había preparado algo mejor para nosotros.
Actemaclha mongyasquiyam
1 Mongyasquiyam acvisay aljalhneycam ingvalhoc asoc yoyam colvac sat mepqui ningyasquiyam. Actomja najan acyascamco ingvalhoc asoc mongvitay. 2 Apquilinlhanacmec nic nat apquilyiplovquiscama melyasquiyam ningilyeyjamcaa. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha melyasquiyam.
3 Nincoo mongyasquiyam actomja singyascasingvoyam actemaclha apquillanay nic nat Dios aclhamoclhojo asoc ayinyema appayvam. Asoc ningvitay quilhvo nac jay actomja allanomalhca ayinyema asoc mongvitay.
4 Meyasquiyam nic nat innac Adán apquitca apvisay Abel. Actamila anco ilhnic nat apmescama asoc macmescama Dios, am nic nat colhnoc apmescama apipma Caín. Aplhenquic nic nat Dios aptomja appeyvomo Abel. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha apmescama Abel. Apquitsepmec nic nat inyicje Abel, aptomja eyca singlingascama actemaclha meyasquiyam.
5 Meyasquiyam nic nat innac Enoc. Innec nic nat acyaseclho netin apjalhnanco, mepqui apquitsepma. Am nic nat etacpoc mocjam, ayinyemaclha Dios nic nat apyantamaclho netin. Inlingalhquic nic nat aplhenamap Enoc actemaclha apyisponcama Dios yicpintama macmiyasayclha netin. 6 Am sat ancoc coyitnac mongyasquiyam, mongvityejec sat yoyam jingyispac Dios. Ningiltamjoc sat ancoc ongilyoclhojo Dios, incaymalhquic colhic mongyasquiyam Dios apna netin, aptomja apyanmonquiscama mataa actemaclha ningilquitamsama Dios.
7 Meyasquiyam nic nat innac Noé. Apyasingvocmec nic nat Noé amyaa ayinyema Dios yoyam colvac sat asoc actomja cotamalhca nic nat mocjam. Apquilyajaclhoc nic nat Noé. Apquillanac nic nat barco yamit aysicsic acyiviy yoyam elvomsic tap apmolhama. Am nic nat cotnatsalhcac aptomjaclha Noé yoyam elnatovasacpoc enlhitaoc lhalhma anco. Aptimesacpec nic nat appeyvomo Noé napato Dios ayinyema actemaclha meyasquiyam.
8 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apquevam nic nat Dios yoyam eyacsic Abraham moc yoclhilhma yoyam elhcac malha apmayclha. Apquilyajaclhoc nic nat Abraham. Aplhinquic nic nat Abraham naysicsa meyascaoc apyasaclha. 9 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apvoclhec nic nat yoclhilhma cotnajaclha apcaoclha aplhanmaclha Dios actomja nasoc yoyam elhcac. Apquillanac nic nat carpa appaclhanma. Apvajanamquic nic nat Abraham apquitca Isaac. Apvajanamquic nic nat Abraham aptavin Jacob. Apquilanyacpec nic nat as apcanit yoyam ellhovac lhama apquilyap Abraham, actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 10 Apquiljalhnec nic nat Abraham yoyam elhic tingma apyiviy acyitna apvojac acyimnatem. Dios nic nat apquillanay as tingma najan Dios apvisay apquillanay tingma.
11 Coyasquiyam nic nat innac Sara, Abraham aptava. Inmasquec nic nat acvitay ayitca, ayinyemaclha invanacmec nic nat as quilvana. Inlhocac nic nat Dios apmopvan yoyam cotimsic ayitca. Ayinyemaclha am nic nat coyascacmoc yoyam comoc nelha aplhanmaclha Dios actomja nasoc anco. 12 Inquitlhincasquic nic nat comoc nelha acnim aptiyascam Abraham. Aplhameclhec nic nat aptovana niptamin. Malha apyova netin mongmovan ongilyipsitic nic nat aptomjaclha aptovana niptamin, najan malha lhopactic nicja yingmin mongmovan ongilyipsitic.
13 Apquilmasquingvocmec nic nat as enlhitaoc acma melyasquiyam mepqui apquillhoy asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Malha naysicsa melyasquiyam apquilvita ilhnic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Yiplovcoc nic nat acpayjayclha apquilvalhoc. Apquillhenacpoc nic nat apanco apquiltomja malha maycaa as nalhpop najan cotnaja apquilaoclha as nalhpop. 14 Cotnatsalhquejec mataa actemaclha apquillhanma actomja apquilmayjayo apquilaoclha alhnancoc. 15 Apvancaac nic nat inyicje eltajojo yoclhilhma apquilinyemayaclha. Am nic nat eyca collhenac apquilvalhoc apquilaoclha as nalhpop. 16 Inquillhenquic nic nat mataa apquilvalhoc apquilaoclha actamila anco, am colhnoc nalhpop. Inlhenalhquic nic nat ningaoclha netin. Am nic nat emancac Dios apquiltomja as enlhitaoc apvisay Visqui apancaoc. Apquillanesquic nic nat Dios tingma apyiviy yoyam elhnam as enlhitaoc acma melyasquiyam.
17 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apyipconquic nic nat Dios actemaclha meyasquiyam Abraham. Apquiltamjoc nic nat Dios yoyam ematong Isaac, Abraham apquitca, actemaclha macmescama Dios. Am nic nat emyavac Abraham apquitca apvamlha pac lhama. Apyasamcoc nic nat Abraham aplhenamap apquitca actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquiltimnasacpec nic nat Abraham: 18 “Elhamasiclhac sat apquitquic Isaac, eltimjic sat lhip aptovana niptamin” —nic nat intomjac amyaa apcanyacpo. 19 Apyasamcoc nic nat Abraham acyitna apmopvan Dios yoyam enalhaticjascomoc apquiltomja apquilitsepma. Aplhoveclhec nic nat mocjam Abraham apquitca, malha aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
20 Meyasquiyam nic nat innac Isaac, Abraham apquitca. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Isaac yoyam epasmoc Jacob najan Esaú apquiltomja Isaac apquitquic. Apvitac nic nat Isaac asoc yoyam colvac sat. 21 Meyasquiyam nic nat innac Jacob. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Jacob yoyam epasmoc José apquitquic. Apquilmalhnescasquic nic nat Jacob naysicsa apquinimquiscama apquileneycam yicpintama apquitsepma. 22 Meyasquiyam nic nat innac José. Aplhenquic nic nat José yicpintama apquitsepma yoyam elyamyiclhac sat apnaymacoc israelitas yoclhilhma Egipto. Appenasoc nic nat appiquena appayvam José yoyam eltimjic apquilatonma acvocmo sat apquitsepma.
23 Meyasquiyam nic nat innac Moisés apyap najan inquin. Aptiyacmec nic nat Moisés apquitcoc aptomja aptamila. Apposquic nic nat apyap najan inquin acvocmo apnatqui piltin. Inquilmiyovquic nic nat yoyam ematong. Am nic nat ingyacac apyap najan inquin actemaclha apcanama apvisqui Faraón yoyam coticyoc sicaa. 24 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apvanamyic nic nat. Am nic nat coyacmoc Moisés etnejic inquin apvisqui Faraón aptava. 25 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojoc lhama acmasca apnaymacoc apquilvisay Dios apmolhama. Am nic nat eltamjoc Moisés ingyitsovacsojo acyavataclhojo naysicsa asoc alinyema mongilyascalhma. 26 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojo apquilasmescama enlhitaoc aplhenamap Cristo, actomja malha acyiviy anco ningilnatam, am colhno acyovoclhojo apquilnatam acnaycaoc yoclhilhma Egipto. Ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Moisés Dios apmescama yoyam covac sat. 27 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apyamyeclhec nic nat yoclhilhma Egipto mepqui apcay actemaclha aplom apvisqui Faraón. Am nic nat ingyacac Moisés, ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Dios aptomja metamap.
28 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apquiltomjacpec nic nat pascua caya apquilyeycajaycaoc. Apquilanayquic nic nat Moisés yoyam colhic alilhpaja ema netin apatnaoc tingma. Copvanquejec nic nat etalhningvac ángel apvisay singilnapma. Copvanquejec nic nat elnapoc apquitquic israelitas apquiltomja appaliyam apmamyi. 29 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquilmilanquic nic nat nalhpop yingmin acvanyam acvisay Mar Rojo. Apquilimjaoclhec nic nat co Egipto. Inquilnapquic nic nat yingmin aplhamoclhojo co Egipto.
30 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquiljalhyincacmec nic nat tingma Jericó acvocmo siete acnim. Yejemoc nic nat alyanina apjalhtam tingma, macjalhtam mataymong. 31 Coyasquiyam nic nat innac quilvana alanatama acvisay Rahab. Am nic nat comatnac lhama nipyesicsa enlhit melilyajayquiclho. Ayinyemaclha inquilmec nic nat tacja apquilapajasomap apquilinyema Israel apmolhama.
32 ¿Soc moc asoc yoyam olhenic mocjam? Inyavatoc mataa acnim, movanquejec osavojo olhenic amyaa. Aplhenacpec nic nat enlhit apvisay Gedeón, najan poc apvisay Barac, najan poc apvisay Sansón, najan poc apvisay Jefté, najan poc apvisay apvisqui David, najan poc apvisay Samuel, najan apquiltomja profetas Dios apquillingascama. 33 Melyasquiyam nic nat innac as enlhitaoc. Apquilnapquic nic nat moc yoclhilhma apquilviscaa najan aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilyiplovcasquic nic nat actemaclha acpeyvomo naysicsa apquilyanmongsayclha apquiltemaclha enlhitaoc. Apquillhocac nic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquilapquic nic nat apmeoc atong yamacmeyva. 34 Apquilsaponcasquic nic nat talha. Apquinyajamquic nic nat apquilaca sovo acvinatem. Apquilyimnatem nic nat apquiltomjac, apquiltomja mepqui apquilyimnatem siclho. Apquiltomja ilhnic nat apquilyimtalhnamo naysicsa apquilnapomap. Apquiltomja ilhnic nat apminlhanma singilpilhtetemo cotnaja ingmoc. 35 Inquilvitaclhec nic nat quilvana anatamcaa apnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
Innec nic nat alasquisa apyimpeoc poc enlhitaoc. Am nic nat colyacmoc eleyoc mepqui apquilmomap yoyam elvomjoc sat moc ningnalhaticjangvoycamlha actamila anco. 36 Apquillingamcoc nic nat poc ayinyema apquilasmescama enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat poc malyicpilhqueteycaoc najan actemaclha apquilpilhtetomap najan aplhatmomap singilpilhtetomaclha. , 37 Apticyovquic nic nat ayinyema apquilyicnamap mataymong, najan ayinyema apquilvatnama talha, najan ayinyema malyatemenayclha monaycpacyic, najan ayinyema malyatemenayclha sovo acvinatem. Apquilalomap ilhnic nat naysicsa apquileyvam nipquesic apyimpeoc najan yataay apyimpeoc. Mepqui apquilnatam nic nat as enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat actemaclha ayaymomalhca asoc. Apquillingamcoc nic nat acmasca. 38 Apquilaponcanacpec nic nat mataa as enlhitaoc. Apquileyvec nic nat yoclhilhma actamopeycaoc najan netin inquilhe. Apquilyilhanmec nic nat nicja inquilhe acvoyam congne najan congne acpatyapma lhop. 39 Apcayo ilhnic nat aptomjac Dios apvita melyasquiyam as enlhitaoc. Am nic nat ellhovac mocjam asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 40 Apquiltamjoc Dios jingilmesic asoc altamila anco, am colhno siclhoc nic nat. Apquiltamjoc Dios yoyam eltimjic as enlhitaoc sinpasmeyquiclha nincoo. Ongiltimjic sat ningilpeyvomo lhama napato Dios.