Jesús es ungido en Betania
(Mt 26.6-13Mc 14.3-9)1 Seis días antes de la pascua, Jesús fue a Betania, donde vivía Lázaro, el que había estado muerto y a quien Jesús había resucitado de los muertos.
2 Allí le ofrecieron una cena, y Marta servía, y Lázaro era uno de los que estaban sentados con él a la mesa.
3 Entonces María tomó unos trescientos gramos de perfume de nardo puro, que era muy caro, y con él ungió los pies de Jesús, y con sus cabellos los enjugó. Y la casa se llenó con el olor del perfume.
4 Y dijo Judas Iscariote hijo de Simón, que era uno de sus discípulos y el que más tarde lo entregaría:
5 «¿Por qué no se vendió este perfume por trescientos días de sueldo, y ese dinero se les dio a los pobres?»
6 Pero no dijo esto porque se preocupara por los pobres, sino porque era un ladrón y, como tenía la bolsa, sustraía de lo que se echaba en ella.
7 Entonces Jesús le dijo: «Déjala tranquila, que ha guardado esto para el día de mi sepultura.
8 A los pobres siempre los tendrán entre ustedes, pero a mí no siempre me tendrán.»
El complot contra Lázaro
9 Una gran multitud de los judíos se enteró de que él estaba allí, así que vinieron, no solamente por causa de Jesús, sino también para ver a Lázaro, pues sabían que él lo había resucitado de los muertos.
10 Pero los principales sacerdotes acordaron matar también a Lázaro,
11 pues por causa de él muchos de los judíos se apartaban y creían en Jesús.
La entrada triunfal en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Lc 19.28-40)12 Al día siguiente, al oír que Jesús venía a Jerusalén, grandes multitudes que habían venido a la fiesta
13 tomaron ramas de palmera y salieron a recibirlo. Y clamaban: «¡Hosanna! ¡Bendito el que viene en el nombre del Señor, el Rey de Israel!»
14 Y Jesús halló un asno, y montó sobre él, como está escrito:
15 «No temas, hija de Sión;
aquí viene tu Rey,
montado sobre un pollino de asna.»
16 Al principio, sus discípulos no comprendieron estas cosas; pero cuando Jesús fue glorificado, entonces se acordaron de que estas cosas estaban escritas acerca de él, y de que así le habían sucedido.
17 Y la gente que estaba con él daba testimonio de cómo ordenó a Lázaro salir del sepulcro y lo resucitó de los muertos.
18 Por eso también la gente había venido a recibirlo, pues sabía que él había hecho esta señal.
19 Pero los fariseos dijeron entre sí: «Como pueden ver, así no conseguiremos nada. ¡Todo el mundo se va tras él!»
Unos griegos buscan a Jesús
20 Entre los que habían ido a la fiesta para adorar había algunos griegos.
21 Estos se acercaron a Felipe, que era de Betsaida de Galilea, y entre ruegos le dijeron: «Señor, quisiéramos ver a Jesús.»
22 Felipe fue y se lo dijo a Andrés, y Andrés y Felipe se lo dijeron a Jesús.
23 Jesús les dijo: «Ha llegado la hora de que el Hijo del Hombre sea glorificado.
24 De cierto, de cierto les digo que, si el grano de trigo no cae en la tierra y muere, se queda solo; pero si muere, lleva mucho fruto.
25 El que ama su vida, la perderá; pero el que aborrece su vida en este mundo, la guardará para vida eterna.
26 Si alguno me sirve, sígame; donde yo esté, allí también estará mi servidor. Si alguno me sirve, mi Padre lo honrará.
Jesús anuncia su muerte
27 »Ahora mi alma está turbada. ¿Y acaso diré: “Padre, sálvame de esta hora”? ¡Si para esto he venido!
28 Padre, ¡glorifica tu nombre!» En ese momento vino una voz del cielo: «Lo he glorificado, y volveré a glorificarlo.»
29 La multitud que estaba allí, y que había oído la voz, decía que había sido un trueno. Pero otros decían: «Le ha hablado un ángel.»
30 Jesús les dijo: «Esta voz no ha venido por mí, sino por ustedes.
31 Ahora es el juicio de este mundo; ahora será expulsado el príncipe de este mundo.
32 Y cuando yo sea levantado de la tierra, atraeré a todos a mí mismo.»
33 Con esto Jesús daba a entender de qué muerte iba a morir.
34 Pero la gente le respondió: «Nosotros hemos oído que, según la ley, el Cristo permanece para siempre. Entonces, ¿cómo puedes decir que es necesario que el Hijo del Hombre sea levantado? ¿Quién es este Hijo del Hombre?»
35 Jesús les dijo: «Por un poco más de tiempo la luz está entre ustedes; mientras tengan luz, caminen, para que no los sorprendan las tinieblas; porque el que anda en tinieblas no sabe por dónde va.
36 Mientras tengan la luz, crean en la luz, para que sean hijos de la luz.»
Incredulidad de los judíos
Dicho esto, Jesús se fue y se ocultó de ellos.
37 Y a pesar de que había hecho tantas señales ante ellos, no creían en él;
38 para que se cumpliera la palabra del profeta Isaías, que dijo:
«Señor, ¿quién ha creído a nuestro anuncio?
¿Y a quién se ha revelado el brazo del Señor?»
39 Por esto no podían creer, pues Isaías también dijo:
40 «Cegó los ojos de ellos, y endureció su corazón;
para que no vean con los ojos, y entiendan con el corazón,
y se conviertan, y yo los sane.»
41 Isaías dijo esto cuando vio su gloria y habló acerca de él.
42 Con todo eso, muchos creyeron en él, incluso algunos de los gobernantes; pero por causa de los fariseos no lo confesaban, para no ser expulsados de la sinagoga.
43 Y es que amaban más la gloria de los hombres que la gloria de Dios.
Las palabras de Jesús juzgarán a los hombres
44 Jesús clamó y dijo: «El que cree en mí, no cree en mí sino en el que me envió;
45 y el que me ve, ve al que me envió.
46 Yo soy la luz, y he venido al mundo para que todo aquel que cree en mí no permanezca en tinieblas.
47 Al que oye mis palabras, y no las obedece, no lo juzgo; porque no he venido a juzgar al mundo, sino a salvar al mundo.
48 El que me rechaza, y no recibe mis palabras, tiene quien lo juzgue, y es la palabra que he hablado; ella lo juzgará en el día final.
49 Porque yo no he hablado por mi propia cuenta; el Padre, que me envió, me dio también el mandamiento de lo que debo decir y de lo que debo hablar.
50 Y sé que su mandamiento es vida eterna. Por lo tanto, lo que yo hablo, lo hablo como el Padre me lo ha dicho.»
Ayatsisquiscama apmancoc Jesús lhama quilvana
(Mt 26.6-13Mr 14.3-9)1 Seis acnim alhta intomjac yicpintama eltamjacpoc pascua caya apquilyeycajaycaoc. Apmiyaclhec alhta Jesús tingma Betania. Lázaro tingma pac, aplhaticjasquiyam alhta Jesús nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 2 Inquillanalhquic alhta nintom, yoyam etasomoc Jesús najan maycaa. Innincanvoctac alhta Marta nintom netin mesa. Apnec alhta Lázaro nipyesicsa maycaa apnaycam nicja mesa. 3 Yejemoc alhta acsantamo María nardo ayingmenic acmasis anco, malha medio litro. Acmamnave anco nardo ayingmenic. Incatsiscasquic alhta María apmancoc Jesús. Inlicasquic alhta naváyc ava apmancoc Jesús. Inpayjeclhec alhta acpaniyam asoc masis congne tingma. 4 Apnec alhta Judas Iscariote, Simón apquitca. Aptomja apquilvisayo lhama apquiltamsoycaoc Jesús. Aptomja apcanem sat, yoyam emacpoc Jesús. Aptomjac alhta Judas Iscariote:
5 —¿Soctomja actovasa nac asoc masis? Ingvanqui inyicje ongyinyoc acyanmongam trescientos solyayem, yoyam ongilmesic acyanmongam enlhit mepqui apquilnatam —alhta aptomjac.
6 Aptime apanco alhta Judas. Am alhta colhenac apvalhoc enlhit mepqui apquilnatam. Aptamilcasquic mataa Judas solyayem acninquinomalhca. Apyilhacpoc mataa apquilma nicja solyayem. Ayinyemaclha Judas aptomja enlhit apminyilhma. 7 Aptomjac alhta Jesús apcanya:
—Cotnejic ac lha. Cotnejic sat ayatsisquiscama emancoc yicpintama ongvatongnalhca. 8 Apnaycam mataa nipyesicsa quellhip enlhit mepqui apquilnatam. Coo eyca molhejec mataa nipyesicsa quellhip —alhta aptomjac.
Apquilpamejitsomap judíos, yoyam elajic Lázaro
9 Apquillingac alhta amyaa aplhamoclhojo judíos apna Jesús tingma Betania. Apquilvoctac alhta, yoyam elvita Jesús najan yoyam elvitac Lázaro. Jesús alhta aplhaticjasquiyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 10 Apquilpamejitsacpec alhta apquilimja apmamyi sacerdotes. Apquililtamjoc alhta elyipitcasiclhojo elajic Lázaro. 11 Alhta ayinyemaclha apquilmiyaclho mataa aplhamoclhojo judíos apnaclha Lázaro. Yiplovcoc alhta najan melyasquiyam Jesús.
Aptalhningvoyclha Jesús tingma Jerusalén
(Mt 21.1-11Mr 11.1-11Lc 19.38-40)12 Moc acnim alhta intomjac. Apquilmiyantac alhta aplhamoclhojo enlhitaoc tingma Jerusalén. Apquililtamjoc alhta elpasmoc pascua, caya apquilyeycajaycaoc. Apquillingac alhta amyaa, yoyam najan evotac Jesús tingma. 13 Yejemoc alhta apquilyatemenamco alha ava. Apquilamyilhamquic alhta Jesús apquilpalhamamcaa:
—Sas, tasic anco. Ningilayo aptomja apquilhyam aplhanma apvisay Visqui ingac. Ningilayo aptomja Israel Apvisqui apancaoc —alhta apquiltomjac apquilpamesma.
14 Apvitac alhta yamelyeyjaycoc ayitcoc Jesús. Yejemoc alhta apquinamta. Acno aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca:
15 Noela nasa quellhip co Sión.
Quip elanojo apquilhyam Apvisqui apancaoc.
Yamelyeyjaycoc ayitcoc apquinamtem
—nic nat intomjac appayvam.
16 Am alhta elyasamcoc siclho apquiltamsoycaoc actomjaclha as asoc. Apquilyasingvoclhoc alhta natamin aplhaticjangviyam actemaclha mayayo Jesús. Actemaclha aplhenamap nic nat Jesús acno actomjaclha alhta apquilvitay.
17 Apquillhenquic alhta enlhitaoc apvisay Jesús apquiltomja alhta apquilvitaycamco. Apquiltomjac alhta:
—Aplhaticjascacmec alhta Lázaro nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Apcanyacpec alhta Lázaro etyapoc tacjalhop —alhta intomja amyaa aplhenacpo. 18 Apquilyasamcoc alhta enlhitaoc actemaclha Jesús aptamjaycam sinpilapquiscama. Eycaso ayinyemaclha apquilamyilhamco enlhitaoc. 19 Apquilpamejitsacpec alhta fariseos:
—Quip elanojo quellhip. Mongvanquejec nincoo ongilyacsilhma. Apyasingvocmec aplhamoclhojo enlhitaoc lhalhma anco —alhta apquiltomjac.
Apcanit griegos apquilquitamsama Jesús
20 Apquilmiyaclhec alhta caya tingma Jerusalén, yoyam elpayicsojo Dios Ingyapam. Apquilpalhavocmec alhta napocja enlhit apquilvisay griegos. 21 Apquilyoclhec alhta griegos apnaclha Felipe apquinyema tingma Betsaida yoclhilhma Galilea. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Visqui, ningiltamjoc nincoo ongvita Jesús —alhta apquiltomjac.
22 Apmiyaclhec alhta Felipe apquiltimnasquiclho Andrés. Yejemoc alhta apquilmiyaclho apcanit apquililtimnasquiclho Jesús. 23 Aptomjac alhta apquiltimnasamcaa Jesús:
—Invocmec acvamlha acnim, yoyam colhic seyaco sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. 24 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, am sat ancoc ecnacpoc lhopactic motajap apactic, comascoc sat apvisay motajap apactic. Meylhejec sat mataa. Masquec sat ancoc apvisay motajap apactic, ingyictong sat. Elhamiclhac sat apyilhna. 25 Apmiyovquic sat ancoc enlhit acyimnatem apnenyic apanco, comascoc sat. Aptanovquic sat ancoc enlhit acyimnatem apnenyic apanco, colhic sat acyimnatem apnenyic cotmongvoycamlha nelha. 26 Apquiltamjoc sat ancoc enlhit jelanam coo, incaymalhquic yoyam jeyiplovjo. Jelhojoc sat lhama sicnaclha selancam coo. Colhic sat ayaco selancam coo, ayinyema coo Tata —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús yoyam ematong
27 ‘Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Avanjec coo actamjaycam evalhoc. ¿Jalhco sat otnejic? ¿Pa ya ongvanic coo Tata, yoyam jevomsic tap actomjaclha quilhvo nac jay? Paj. Acvaac coo, yoyam otac actomjaclha quilhvo nac jay. 28 Tata, ingyane sat colhic ayaco lhip apvisay —alhta aptomjac.
Yejemoc alhta ayinyema netin lhama appayvam:
—Innec ayaco coo sicvisay, colhic sat mocjam ayaco coo sicvisay —alhta aptomjac.
29 Apquillingac alhta enlhitaoc apcanaycam maa. Apquiltomjac alhta:
—Quilhtingyavocme —alhta apquiltomjac. Apquiltomjac alhta poc enlhit:
—Appamejitcasquic lhac lhama ángel Dios apcasinancama —alhta apquiltomjac.
30 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Jave coo siyanyomalhca olngac appayvam ayinyema netin. Quellhip eyca apquilanyacpec ellinga. 31 Quilhvoc olyicpilcojo apquiltemaclha enlhit lhalhma anco. Quilhvoc sat colhic actipsa avisqui ac as nalhpop. 32 Innec sat ancoc seyasiclha netin, onalaclhac sat sicnaclhilha aplhamoclhojo enlhit —alhta aptomjac.
33 Apquitsepma alhta aplhenac Jesús. Apquiltamjoc alhta eyascasingvomoc enlhitaoc actemaclha yoyam ematong.
34 Apquilatingmavoc alhta enlhitaoc:
—Ninlingac nincoo actemaclha aclhanma singanamaclha Dios, yoyam cotmongvomeje nelha apma Cristo. ¿Soctomja apcanya nac lhip colhic sat acyaseclho netin apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit? ¿Soc enlhit apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit? —alhta apquiltomjac.
35 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Am covanco apnaycamo lhama quellhip ayitsayolhma. Ayitsayolhma innac mocjam quellhip, eltiyasam sat quellhip. Lha eyqui nasa covac yatesaclhilhma. Aptiyasam sat ancoc enlhit yatescamalhma, meyasamquejec sat apyasaclha (elhnanmoc sat). 36 Ayitsayolhma innac mocjam quellhip. Noelyasquim nasa ayitsayolhma, yoyam eltimjic quellhip ayitsayolhma ayitquic —alhta aptomjac.
Lhama alhta apsovja aplhanma as asoc. Aplhinquic alhta Jesús. Apyilhacpoc alhta apna.
Apquiltemaclha judíos apquilyasquiyam Jesús
37 Inlhamoc alhta aptamjaycam sinpilapquiscama apquillanay Jesús napatavo enlhitaoc. Apquilyascacmec alhta mataa enlhitaoc. 38 Incaymalhquic yoyam cotmongvomoc nelha appayvam aplhanma nic nat Isaías profeta Dios aplingascama:
Visqui, ¿soc enlhit etnejic meyasquiyam amyaa ninlingascama?
¿Soc enlhit etac sat apmopvan apanco Visqui ingac?
—nic nat intomjac amyaa.
39 Eyca ayinyemaclha apquiltomja alhta apquilyasquiyam enlhitaoc, acno moc apayvam aplhanma ilhnic nat Isaías profeta Dios aplingascama:
40 Inquilmec apataoc enlhitaoc ayinyema Dios Ingyapam.
Apquilyimtalhnescasquic Dios Ingyapam apquilvalhoc enlhitaoc.
Apquiltamjoc Dios Ingyapam, yoyam melvityeje olhma enlhit acna apataoc.
Apquiltamjoc najan, yoyam colhenejec apquilvalhoc elyasingvomoc amyaa.
Yoyam colhenejec apquilvalhoc enlhitaoc elyanmongsic moc apquilvalhoc,
yoyam eltamalvomoc ayinyema siltamilquisquiyam
—nic nat intomjac appayvam.
41 Eycaso ilhnic nat Dios appayvam aplhanma Isaías. Ayinyemaclha invitac nic nat apvanmoncama gloria actemaclha apyimtalhnamo Jesús. Aplhenacpec nic nat Jesús.
42 Am alhta elyascacmoc aplhamoclhojo judíos najan lha napocja apquilimja apmamyi. Apquilyilhacpoc alhta apquiltimem melyasquiyam. Fariseos alhta ayinyemaclha. Incacoc alhta apnenyaoc, yoyam elantipsacpoc apcaneyquiclhilha. 43 Apquilyispaquic alhta mataa mayayo ayinyema enlhit, am colhno mayayo ayinyema Dios Ingyapam.
Jesús appayvam actomja acyicpilquemo apquiltemaclha enlhitaoc
44 Apyimnatasquic alhta appayvam Jesús:
—Am sat ancoc jeyascacmoc coo enlhit, meyascamejec sat najan coo Tata aptomja seyapajascama. 45 Jetac sat ancoc coo enlhit, etac sat najan aptomja seyapajascama. 46 Coo sictimem ayitsayolhma. Acvaac coo as nalhpop, yoyam melhnam yatescamalhma enlhit apquiltomja mejelyasquiyam. 47 Am sat ancoc eyiplovcasac enlhit apjalhenmo coo sicpayvam, motvacsejec sat coo. Acvaac coo as nalhpop. Am oltamjoc olnatovacsic enlhitaoc lhalhma anco. Altamjoc eyca olvomsic tap aplhamoclhojo. 48 Acvinalhquic sat ancoc coo, am sat ancoc colmac apquilvalhoc sicpayvam elnatovasacpoc sat. Coo sicpayvam ayinyemaclha acsilhnanoncama apquilyasquiyam. (Etvasacpoc sat actamongvomlha nelha acnim.) 49 Jave siltimnaycam ajanco. Coo Tata aptomja seyapajascama, yoyam oltimnam najan olhicmocsic enlhitaoc. 50 Acyasamcoc coo apcanamaclha coo Tata. Apquiltemoc cotmongvomeje nelha acyimnatem ingnenyic. Acyiplovcasquic coo quilhvo siltimnaycam nac aso, actemaclha seyanama coo Tata, yoyam otnejic —alhta aptomjac.