Excelencias de la ley de Dios
Álef
1 Dichosos los de conducta perfecta,
los que siguen las enseñanzas del Señor.
2 Dichosos los que cumplen sus testimonios,
y lo buscan de todo corazón.
3 Ellos no cometen ninguna maldad,
porque van por los caminos del Señor.
4 Tú, Señor, has ordenado
que se cumplan bien tus mandamientos.
5 ¡Cómo quisiera ordenar mis caminos
para cumplir con tus estatutos!
6 Así no sentiría yo vergüenza
de atender a todos tus mandamientos.
7 Te alabaré con un corazón sincero
cuando haya aprendido tus justas sentencias.
8 Quiero obedecer tus estatutos;
¡no me abandones del todo!
Bet
9 ¿Cómo puede el joven limpiar su camino?
¡Obedeciendo tu palabra!
10 Yo te he buscado de todo corazón;
¡no dejes que me aparte de tus mandamientos!
11 En mi corazón he atesorado tus palabras,
para no pecar contra ti.
12 ¡Bendito seas, Señor!
¡Permíteme aprender tus estatutos!
13 Con mis labios siempre proclamo
todas las sentencias que has dictado.
14 Me alegra seguir el camino de tus testimonios
más que poseer muchas riquezas.
15 Siempre medito en tus mandamientos,
y fijo mi atención en tus sendas.
16 Mi alegría es el cumplir tus estatutos;
¡nunca me olvido de tus palabras!
Guímel
17 Concédele a tu siervo una larga vida,
y obedecer siempre tu palabra.
18 Ábreme los ojos para contemplar
las grandes maravillas de tus enseñanzas.
19 En este mundo estoy de paso;
¡no escondas de mí tus mandamientos!
20 Con ansias anhela mi alma
conocer en todo tiempo tus sentencias.
21 Tú reprendes a los soberbios y malvados
que se apartan de tus mandamientos.
22 Aparta de mí la vergüenza y el desprecio,
porque yo he cumplido con tus testimonios.
23 Los magnates se reunieron para condenarme,
pero este siervo tuyo meditaba en tus estatutos.
24 Yo me deleito en tus testimonios,
porque son mis mejores consejeros.
Dálet
25 Me siento totalmente desanimado;
¡infúndeme vida, conforme a tu palabra!
26 Te he contado mis planes, y me has respondido;
ahora dame a conocer tus estatutos.
27 Hazme entender cómo andar en tus mandatos,
para que medite yo en tus maravillas.
28 La ansiedad me corroe el alma;
¡susténtame con tu palabra!
29 Apártame de andar tras la mentira,
y en tu misericordia enséñame tu ley.
30 Yo he escogido seguirte fielmente;
y tengo presentes tus sentencias.
31 Señor, yo me ciño a tus testimonios;
¡no permitas que sea yo avergonzado!
32 Quiero seguir la senda de tus mandamientos,
porque tú le das libertad a mi corazón.
He
33 Señor, guíame por el camino de tus estatutos,
y yo los obedeceré hasta el fin.
34 Hazme entender tu ley, para cumplirla;
la obedeceré de todo corazón.
35 Encamíname hacia tus mandamientos,
porque en ellos me deleito.
36 Inclina mi corazón hacia tus testimonios,
y no hacia la avaricia.
37 Aparta mis ojos de los dioses falsos,
y dame vida para andar contigo.
38 Confirma tu palabra a tu siervo,
porque este siervo tuyo te honra.
39 Aléjame del temor a la deshonra,
porque tú eres bondadoso en tus juicios.
40 Ansío conocer tus mandamientos;
¡dame vida conforme a tu justicia!
Vau
41 Señor, ten misericordia de mí,
y envíame tu salvación, como lo has prometido.
42 Así responderé a los que se burlan de mí,
que yo he puesto en ti mi confianza.
43 No quites de mis labios la verdad de tu palabra,
pues he puesto mi esperanza en tu justicia.
44 Yo cumpliré siempre tu ley,
desde ahora y para siempre.
45 Solo así seré completamente libre,
pues he buscado seguir tus mandamientos.
46 En presencia de reyes hablaré de tus testimonios,
y no tendré de qué avergonzarme.
47 Tus mandamientos son mi alegría,
porque los amo profundamente.
48 Con amor levanto mis manos hacia tus mandamientos,
y medito en tus estatutos.
Záyin
49 Recuerda las promesas que me hiciste,
en las cuales he puesto mi esperanza.
50 En mi aflicción, ellas son mi consuelo;
pues tu palabra me infunde nueva vida.
51 Los soberbios se burlan mucho de mí,
pero ni así me aparto de tu ley.
52 Mi consuelo, Señor, es recordar
que tu justicia es siempre la misma.
53 Me horroriza pensar que hay malvados
que se mantienen alejados de tu ley.
54 Aunque en este mundo estoy de paso,
mis canciones son tus estatutos.
55 Por las noches pienso en ti, Señor,
pues quiero obedecer tu ley.
56 Esto es lo que me ha tocado:
poner en práctica tus mandamientos.
Jet
57 Señor, tú eres todo lo que tengo,
y prometo que obedeceré tu palabra.
58 De todo corazón busco tu presencia;
ten compasión de mí, conforme a tu promesa.
59 He estado pensando en mis acciones,
y decidí encaminar mis pies hacia tus estatutos.
60 Voy a darme prisa, y sin tardanza
cumpliré con tus mandamientos.
61 Me hallo sujeto a gente sin piedad,
pero no me olvido de tu ley.
62 Me levanto a medianoche, y te alabo
porque tus juicios son rectos.
63 Soy amigo de todos los que te honran,
de todos los que obedecen tus preceptos.
64 Señor, tu misericordia llena la tierra;
¡enséñame tus decretos!
Tet
65 Señor, tú has tratado con bondad a tu siervo,
de acuerdo a lo que le prometiste.
66 Enséñame a tener sabiduría y buen juicio,
pues yo creo en tus mandamientos.
67 Antes de sufrir, yo andaba descarriado;
pero ahora obedezco tu palabra.
68 Tú eres bueno, y me tratas bien;
enséñame tus estatutos.
69 Gente arrogante inventa mentiras en mi contra,
pero yo cumplo tus mandamientos de todo corazón.
70 Esa gente tiene el corazón insensible,
pero yo me regocijo con tu ley.
71 Me convino que me hayas castigado,
porque así pude aprender tus estatutos.
72 Para mí, es mejor la ley que mana de tus labios
que miles de monedas de oro y plata.
Yod
73 Tú, con tus propias manos me formaste;
dame la capacidad de comprender tus mandamientos.
74 Cuando me vean los que te honran, se alegrarán,
porque en tu palabra he puesto mi esperanza.
75 Señor, yo sé que tus juicios son justos,
y que por tu fidelidad me afligiste.
76 Muéstrame tu misericordia, y ven a consolarme,
pues esa fue tu promesa a este siervo tuyo.
77 Compadécete de mí, y viviré,
pues en tu ley encuentro mi deleite.
78 Avergüenza a esos arrogantes que me calumnian;
por mi parte, yo meditaré en tus mandamientos.
79 Que se unan a mí aquellos que te honran,
aquellos que conocen tus testimonios.
80 Perfecciona mi corazón con tus estatutos,
para que no tenga de qué avergonzarme.
Caf
81 Siento que me muero esperando tu salvación,
pero sigo confiando en tu palabra.
82 Los ojos se me apagan esperando tu promesa,
y me pregunto: «¿Cuándo vendrás a consolarme?»
83 Me siento tan inútil como un odre viejo,
pero tengo presentes tus estatutos.
84 ¿Cuántos años más me quedan de vida?
¿Cuándo dictarás sentencia contra mis enemigos?
85 Gente altanera me ha tendido trampas,
pues no actúa de acuerdo con tu ley.
86 Todos tus mandamientos son verdaderos;
¡ayúdame, porque sin razón soy perseguido!
87 Poco ha faltado para que me derriben,
pero ni así me he apartado de tus mandamientos.
88 ¡Dame vida, conforme a tu misericordia,
para que cumpla los testimonios que has emitido!
Lámed
89 Señor, tu palabra es eterna,
y permanece firme como los cielos.
90 Tu fidelidad es la misma por todas las edades;
tú afirmaste la tierra, y esta permanece firme.
91 Por tus decretos, todo subsiste hoy,
y todo está a tu servicio.
92 Si en tu ley no hallara mi regocijo,
la aflicción ya habría acabado conmigo.
93 Jamás me olvidaré de tus mandamientos,
porque con ellos me has devuelto la vida.
94 Mi vida te pertenece; ¡sálvame, Señor,
pues yo estudio tus mandamientos!
95 Los malvados buscan cómo destruirme,
pero yo trato de entender tus testimonios.
96 He visto que aun lo perfecto se acaba,
pero tus mandamientos son eternos.
Mem
97 ¡Cuánto amo yo tus enseñanzas!
¡Todo el día medito en ellas!
98 Me has hecho más sabio que a mis perseguidores,
porque tus enseñanzas están siempre conmigo.
99 Entiendo más que mis maestros,
porque tus testimonios son mi meditación.
100 Comprendo mejor que los ancianos,
porque obedezco tus mandamientos.
101 Me he apartado de todo mal camino,
para obedecer tu palabra.
102 No me he apartado de tus juicios
porque eres tú quien me dirige.
103 ¡Cuán dulces son tus palabras en mi boca!
¡Son más dulces que la miel en mis labios!
104 Tus mandamientos me han dado inteligencia;
por eso odio toda senda de mentira.
Nun
105 Tu palabra es una lámpara a mis pies;
¡es la luz que ilumina mi camino!
106 Me comprometí, y no me arrepiento:
voy a obedecer tus justas sentencias.
107 Señor, me encuentro muy afligido;
dame vida, conforme a tu promesa.
108 Señor, espero que te agraden mis votos;
enséñame a entender tus juicios.
109 Mi vida está siempre en peligro,
pero yo no me olvido de tu ley.
110 Gente malvada me ha tendido trampas,
pero yo no me he apartado de tus mandamientos.
111 Tengo tu palabra como herencia eterna,
porque ella me alegra el corazón.
112 De corazón me dispongo a cumplir tus estatutos
siempre, hasta el fin de mis días.
Sámej
113 No soporto a la gente hipócrita,
pero amo tus enseñanzas.
114 Tú eres mi escondite; eres mi escudo;
en tu palabra he puesto mi esperanza.
115 Ustedes los malhechores: ¡apártense de mí,
que quiero obedecer los mandamientos de mi Dios!
116 Aliméntame con tu palabra, y viviré;
¡no permitas que se frustre mi esperanza!
117 Sostenme, y estaré a salvo,
y siempre me alegraré en tus estatutos.
118 Tú humillas a los que se apartan de tus estatutos,
porque su astucia es pura falsedad.
119 Consumes como a basura a todos los malvados,
por eso yo amo tus testimonios.
120 Todo mi ser se estremece de temor;
¡tiemblo a causa de tus sentencias!
Ayin
121 Yo practico el derecho y la justicia;
¡no me dejes caer en poder de mis enemigos!
122 Trata con bondad a este siervo tuyo;
que no se aprovechen de mí los soberbios.
123 Mis ojos desfallecen esperando que me salves,
y que con tu palabra me hagas justicia.
124 Trátame con misericordia,
y enséñame tus estatutos.
125 Yo soy tu siervo, y quiero entender
y llegar a conocer tus testimonios.
126 Señor, ¡llegó el momento de que actúes,
pues los malvados han anulado tu ley!
127 Por eso yo amo tus mandamientos,
porque son mejores que el oro más puro.
128 Yo estimo la rectitud y pureza de tus mandamientos;
por eso me he alejado de la senda de mentira.
Pe
129 Tus testimonios son admirables;
por eso son el tesoro de mi alma.
130 La enseñanza de tus palabras ilumina;
y hasta la gente sencilla las entiende.
131 Grandes son mi sed y mis ansias
por recibir y entender tus mandamientos.
132 Mírame, y ten misericordia de mí,
como la tienes con quienes te aman.
133 Ordena mis pasos con tu palabra,
para que el pecado no me domine.
134 Protégeme de los hombres violentos,
porque deseo obedecer tus mandamientos.
135 Alumbra con tu presencia a este siervo tuyo,
y enséñame tus estatutos.
136 De mis ojos brota el llanto a mares,
porque hay gente que no obedece tu ley.
Tsade
137 Tú, Señor, eres justo,
y tus sentencias son rectas.
138 Los mandamientos que nos has dado
son también justos y verdaderos.
139 Pero el enojo me consume,
porque mis enemigos olvidaron tu palabra.
140 Tu palabra es todo pureza;
por eso yo, tu siervo, la amo.
141 Yo soy insignificante, y nada valgo,
pero no me olvido de tus mandamientos.
142 Tu justicia es siempre justa,
y tu ley es la verdad.
143 La aflicción y la angustia me dominan,
pero el gozo de tus mandamientos me levanta.
144 Tus testimonios son siempre justos;
dame entendimiento y viviré.
Cof
145 Señor, yo te llamo con todo el corazón;
¡respóndeme, y cumpliré tus estatutos!
146 ¡Sálvame, pues a ti elevo mi clamor!
¡Quiero obedecer tus testimonios!
147 Clamo a ti antes de que amanezca,
y me quedo esperando tu respuesta.
148 Me mantengo despierto toda la noche
para meditar en tus mandatos.
149 Señor, escúchame, por tu misericordia;
¡dame vida, conforme a tu justicia!
150 Mis malvados perseguidores ya están cerca,
pero de tu ley están muy lejos.
151 Pero tú, Señor, sí estás muy cerca,
y todos tus mandamientos son verdad.
152 Hace tiempo llegué a conocer tus mandatos,
los cuales estableciste para la eternidad.
Resh
153 Mira mi aflicción, y ven a salvarme,
pues no me he olvidado de tu ley.
154 ¡Defiéndeme, y ponme a salvo!
¡Dame vida con tu palabra!
155 Los malvados están lejos de tu salvación,
porque no buscan tus estatutos.
156 Señor, tú eres muy bondadoso;
¡dame vida de acuerdo a tu justicia!
157 Son muchos los enemigos que me persiguen,
pero yo no me aparto de tus testimonios.
158 No soporto ver a esos traidores,
porque no obedecen tus palabras.
159 Señor, ¡mira cuánto amo tus mandamientos!
¡Dame vida, conforme a tu misericordia!
160 La verdad es la esencia de tu palabra,
y tus juicios son siempre justos.
Shin
161 Los poderosos me persiguen sin motivo,
pero yo respeto y honro tu palabra.
162 Es tal la alegría que me causa tu palabra
que es como hallar un gran tesoro.
163 No soporto la mentira. ¡La aborrezco!
Pero amo tus enseñanzas.
164 Siete veces al día te alabo
porque tus juicios son siempre justos.
165 Los que aman tu ley viven en completa paz,
porque saben que no tropezarán.
166 Señor, espero que me salves;
mientras viva, cumpliré tus mandamientos.
167 Toda mi vida he obedecido tus estatutos,
pues son el gran amor de mi vida.
168 He cumplido tus mandamientos y tus testimonios
pues tú sabes todo lo que hago.
Tav
169 Señor, ¡escucha mi clamor!
¡Dame entendimiento, conforme a tu palabra!
170 ¡Que llegue mi oración a tu presencia!
¡Líbrame, como lo has prometido!
171 De mis labios se desbordará la alabanza
cuando me hayas enseñado tus estatutos.
172 Con mis labios proclamaré tu palabra,
porque todos tus mandamientos son justos.
173 Extiende tu mano para socorrerme,
porque he elegido obedecer tus mandamientos.
174 Señor, yo espero que me salves,
porque me deleito en tu ley.
175 Concédeme vida para alabarte,
y sosténme con tus juicios.
176 Ando sin rumbo, como oveja perdida;
¡ven en busca de este siervo tuyo
que no ha olvidado tus mandamientos!
Dios appayvam actamila
- 1 -
1 Apquilinyejemo mataa enlhit apquilyiplovquiscama mepqui apquilsilhnanomap.
2 Apquilinyejemo mataa aclhanma apquilvalhoc Visqui ingac.
Apquiltomja apquilyajayquiclho singanamaclha.
3 Apquiltomja mataa mepqui apquiltemaclha acmasom.
Apquiltomja apquilyiplayclha mataa amay pac Visqui ingac.
4 Lhip Visqui ingac ayinyema singanamaclha, ongyiplovcasojo mepqui ningyeycajascaoc.
5 Altamjo inyicje otamilsalhcojo ajanco, yoyam olyejiclhojo mataa appayvam.
6 Momancayc mataa sicyiplovquisa acyovoclhojo singanamaclha.
7 Intomjac mataa evalhoc gracias lhip sicyasingvoyam nintemaclha acpeyvomo.
8 Altamjo inyicje osavojo sicyiplovquiscama.
Jemyov sat mataa coo.
- 2 -
9 ¿Jalhco sat etnejic enlhit yoyam mesilhnanacpeje naysicsa aptiyascam?
Incaymalhquic eyiplovcasojo lhip appayvam.
10 Avanjec mataa aclhanma evalhoc lhip Visqui ajac.
Jemyov coo, yoyam molhnanmejec coo naysicsa sicyiplovquiscama.
11 Yitnec acmam evalhoc lhip appayvam, yoyam mosilhnanalhquejec napato lhip.
12 Innec ayaco lhip Visqui ingac.
Jeltamsaoc sat ayinyema singanamaclha.
13 Evanqui inyicje olhenic aclhamoclhojo singanamaclha ayinyema lhip.
14 Payjeclhec evalhoc sicyiplovquisa appayvam, am colhno cotlaycaoc ningilnatam.
15 Colhenic mataa evalhoc singanama lhip.
Oyiplaclhac sat lhip amay pac.
16 Payjeclhec evalhoc sicvita singanamaclha ayinyema lhip.
Jelvoncamejec sat mataa lhip appayvam.
- 3 -
17 Sicvisay silancam lhip.
Jemyov coo naysicsa sictiyascam.
Olyejiclhojoc sat mataa lhip appayvam.
18 Imayesiclha ejataoc coo.
Comoc evalhoc simpilapquiscama ayinyema appayvam.
19 Malha maycaa sictomja as nalhpop.
Noyilhasquis nasa singanamaclha appayvam.
20 Avanjec alipvoyam evalhoc, sicmayjayo olyasingvomoc lhip appayvam singanama.
21 Aptanovquic lhip apquilmapsomcaa, apquilyamasma lhip appayvam.
22 Nongyane nasa otanovalhca najan ovennalhca coo.
Acyiplovcasquic lhip appayvam.
23 Elinmelham coo enlhit apquilyimtalhnamo.
Avanjec aclhanma evalhoc appayvam.
24 Payjeclhec evalhoc acyitna coo singanamaclha lhip appayvam.
Intomjac mataa seltamescama coo (seyascasingvoyam).
- 4 -
25 Mepqui sicyimatem coo, yoyam ongvitsapoc. Jeyimnates coo, acno aplhanma lhip.
26 Altimnasqui inyicje lhip sictemaclha sictiyascam, apjalhnoc lhip.
Jeyascasingvom lhip singanama.
27 Comoc sat evalhoc lhip apayvam, oyiplovcasojo.
Inquitamquic evalhoc asoc simpilapquiscama.
28 Invinec evalhoc ayinyema selipvoyam.
Itamilquisquim evalhoc acno aplhanma alhta lhip.
29 Jeyas coo actemaclha movan amyaa.
Jelhicmos sat lhip singillhicmoscama.
30 Actingyac coo actemaclha nasoc anco.
Altamjoc singanama ayinyema lhip.
31 Visqui ajac. Avanjec sicmasma lhip appayvam.
Nongyane nasa omancac coo.
32 Oyiplovcasojoc sat singanamaclha.
Lhip aptomja appayesayclha evalhoc coo.
- 5 -
33 Visqui ajac.
Jeyascasingvom actemaclha singanamaclha.
Pac osavojo sicyiplovquiscama.
34 Ingyane sat comoc evalhoc singillhicmoscama.
Pac oltamsalhcac sat coo.
35 Jeyantemiclha singanamaclha amay ac.
Actomja acpayesayclha ingvalhoc.
36 Ingyane sat colhenic mataa evalhoc singanama.
Colcac evalhoc ayitsepma ingnenyic.
37 Nongyane nasa otingya quilaycmasquiscama (dioses).
Jeyimnaticsojo coo.
Oyiplaclhac sat lhip.
38 Lhip aplhanma actomja nasoc anco, ningillhenamalhca ningiltimesaycam lhip.
Colhic sat mataa ayaco lhip.
39 Jeyinyovquis sictemaclha sicmancactama.
Impeyvoc mataa singanamaclha lhip.
40 Avanjec aclhanma evalhoc singanamaclha lhip appayvam.
Jeyimnaticsojo mataa, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
- 6 -
41 Jelhicmos sat lhip Visqui ajac, aptemaclha semasma najan seyasicjayo.
Lhip ayinyema aplhanma siclho mepqui apyeycajascaoc (actomja nasoc anco).
42 Ongvatingmojoc sat aptomja sevenneycam.
Moyascacmoc coo lhip apayvam.
43 Jeyane sat olngacsic actomja nasoc anco.
Lhip nac singyicpilquemo appeyvomo.
44 Oyiplovcasojoc sat mataa seltamescama coo, cotmongvoyam nelha.
45 Otyisam sat mepqui siclhinganyam, ayinyema sicyiplovquiscama lhip appayvam.
46 Olngacsic sat napatavo apquilviscaa lhip apayvam.
Olngacsic sat mepqui sicmancactama (mepqui acmancactama evalhoc).
47 Acyispaquic coo singanamaclha lhip.
Payjeclhec mataa evalhoc coo.
48 Acyispaquic coo singanamaclha lhip.
Avanjec mataa aclhanma evalhoc coo.
- 7 -
49 Coyitnam apatic lhip appayvam aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Eycaso actomja mataa aljalhneycam evalhoc coo.
50 Eyca as lhip appayvam actomja acyimnatescama enquenyic coo.
Actomja actamilquisquiyam evalhoc naysicsa sicmayovse coo.
51 Avanjec mataa sevenneycam enlhit ayajamalhco apquilvalhoc.
Am oyinyavac mataa lhip appayvam singillhicmoscama.
52 Inyitnec ajatic lhip aptemaclha apyicpilquemo nanoc nat.
Eycaso actomja mataa actamilquisquiyam evalhoc.
53 Inlovquic mataa evalhoc, sicvita apquilvatseycaoc, mepqui apquilyiplovquiscama.
54 Yitnec sicminaycmascama siyayo lhip appayvam.
Naysicsa sictiyascam as nalhpop, malha maycaa coo (cotnajaclha siyaoclha).
55 Alhtaa intomjac mataa aclhanma evalhoc lhip Visqui ingac.
Oltamsalhcac sat ayinyema selhicmoscama, yoyam oyiplovcasojo.
56 Eycaso sictemaclha siltamsomalhca coo:
Sicyiplovquiscama lhip apayvam naysicsa sictiyscam as nalhpop.
- 8 -
57 Lhip aptomja Visqui ingac, am colhenac evalhoc moc asoc.
Nasoc anco pac oyiplovcasojo lhip appayvam.
58 Intomjac mataa evalhoc aclhanma lhip:
—Noyeycajas nasa aplhanma yoyam jemyoc coo — intomjac mataa evalhoc.
59 Inyitnec ajatic sictemaclha alhta.
Pac oyiplovcasojo actemaclha lhip appayvam.
60 Acpecjesam alhta coo, am alhta opoctacmoc sicyiplovquiscama singanamaclha.
61 Evocjac alhta enlhit apquilmapsomcaa.
Moyinyovejec sat mataa singanamaclha ayinyema lhip.
62 Aclhaticjac coo alhtaa aysicso.
Actimec coo gracias lhip ayinyema apcanama acpeyvomo.
63 Sictimem enaymacoc aplhamoclhojo apquiltomja apquilayo lhip.
Apquiltomja apquilyiplovquiscama singanamaclha.
64 Visqui ingac, inlingalhquic lhalhma anco aptemaclha lhip singasicjayo.
Jeyascasingvom actemaclha apcanamaclha lhip.
- 9 -
65 Visqui ingac, lhip aptomja sepasmom acno actemaclha aclhanma lhip appayvam.
66 Jeyascasingvom actemaclha sicyascamco ayinyema lhip najan actemaclha sicyicpilquemo.
Am oyascacmoc coo lhip apcanamaclha.
67 Aclhinganacmec alhta mataa coo.
Inyiplovcoc setnescaseyquiclha coning.
Quilhvoc sictomja silyajayquiclho lhip appayvam.
68 Aptasic apanco lhip.
Actamila anco aptomjaclha lhip.
Jeyascasingvom actemaclha apcanamaclha.
69 Epjescactac mataa apquilmopvancaa amyaa.
Acyiplovcasquic mataa evalhoc apcanamaclha.
70 Malha acpilhmoc comasis intomjac apquilvalhoc enlhitaoc.
Inpayjeclhec evalhoc sicyiplovquiscama lhip apcanamaclha.
71 Intasic alhta setnescaseyquiclha coning.
Eycaso ayinyema sicyasingvoyam apcanamaclha.
72 Actamila anco apcanamaclha ayinyema lhip.
Am colhnoc mil asoc alyinmom oro najan plata.
- 10 -
73 Lhip alhta sellanay coo, sictiyam alhta eyitcoc.
Jeyascasingvom coo, yoyam comoc evalhoc singanamaclha lhip.
74 Payjeclhec apquilvalhoc enaymacoc apquilayo mataa lhip.
Elvitac alhta naysicsa silinlhanyacmo sicyiplovquiscama.
75 Visqui ajac.
Acyasamcoc coo actomja acpeyvomo apcanamaclha lhip.
Appeyvomo nac lhip, aptimesquiscama alhta siclingaycamco acyimtalhnama.
76 Itamilquisquim sat lhip evalhoc coo ayinyema lhip seyasicjayo.
Acno alhta aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
77 Jeyimliclhojo sat mocjam, yoyam otyisam coo.
Payjeclhec mataa evalhoc coo, ayinyema selhicmoscama lhip.
78 Ivennam sat lhip apquilmopvancaa amyaa apquilantipquiscama sicvisay.
Colhenic sat mataa evalhoc lhip appayvam singanama.
79 Nimpasmeyquiclha enaymacoc ontimjic sat ningilayo lhip.
Apquiltomja apquilyascamco singanamaclha lhip appayvam.
80 Momancayc sat mataa coo sicyiplovquisa lhip appayvam, mepqui sicsilhnanomalhca ajanco.
- 11 -
81 Inquiljalhnec evalhoc lhip yoyam jepasmoc.
Acno aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
82 Alanoc alhta siljalhanma lhip appayvam mepqui apyeycajascaoc.
Intomjac evalhoc:
—¿Co sat acvam evotac lhip etamilquiscomoc evalhoc? — alhta intomjac.
83 Nasoc coo sicpayvam, mepqui sicmovan amyaa.
Am jelvoncacmoc lhip appayvam.
84 ¿Co sat acvam comascoc siljalhanma lhip?
¿Co sat acvam elyicpilcojoc lhip enlhit selinmelhaycam? (selya'mascam coo)
85 Malhic alhta apquilmetam apquilmapsomcaa, yoyam jelmoc (otyamoc congne).
Apquilvisay mepqui apquilyascamco, mepqui apquilyiplovquiscama appayvam.
86 Jepasim coo naysicsa selya'mascam mepqui acvisay.
Nasoc anco acyovoclhojo singanamaclha lhip appayvam.
87 Inquitlhincasquic alhta yoyam omatong.
Am oyinyavac mataa lhip appayvam.
88 Jemyov sat coo, ayinyema lhip aptemaclha seyasicjayo.
Oyiplovcasojoc sat mataa lhip apanco appayvam.
- 12 -
89 Visqui ajac.
Cotningvomejec sat nelha lhip appayvam.
Netin mataa ayinyemayaclha lhip appayvam.
90 Cotningvomejec sat nelha lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Cotningvomejec sat nelha as nalhpop, acno aplhanma lhip siclho.
91 Am comascac mocjam lhip apquilantipquiscama siclhoc anco.
Actomja acnincongneycam lhip (alyajayquiclho) acyovoclhojo asoc.
92 Movanquejec mataa mepqui acpayjayclha evalhoc.
Acmayovsa evalhoc seyajem.
93 Jelvoncamejec sat mataa singanamaclha, actomja acyimnatescama enquenyic coo.
94 Jepasim coo sicvisay lhip sicmolhama.
Siltamsomalhca ayinyema lhip appayvam.
95 Apquilyilhanmec mataa apquilmapsomcaa, yoyam jeltovacsic coo.
Moyinyovejec sat mataa lhip appayvam singanamaclha.
96 Acvitac coo mataa acvamlha (actamongvamlha) nelha acyovoclhojo asoc as nalhpop.
Eycaso lhip appayvam singanamaclha, cotmongvomejec sat nelha.
- 13 -
97 Avanjec anco siyasicjayo lhip appayvam.
Inlhenquic mataa evalhoc acyovoclhojo acnim.
98 Sicyascamco anco jetnescasac lhip appayvam.
Am colhnoc apquilyascamco cotnaja ingmoc.
Siclhalhma actomjac mataa lhip appayvam.
99 Avanjec anco sicyasingvoyam lhip appayvam, am colhnoc sillhicmoscama enlhit.
Avanjec mataa aclhanma evalhoc lhip appayvam.
100 Avanjec anco sicyasingvoyam, am colhnoc apquilvanyam.
Acyiplovcasquic mataa evalhoc lhip appayvam.
101 Am oyiplovcasac mataa actemaclha acmasom.
Altamjoc mataa oyiplovcasojo actemaclha lhip appayvam.
102 Paj otvasac mataa actemaclha singanama lhip.
Ayinyemaclha lhip aptomja seyascasingvoyam.
103 Atsic anco lhip apayvam, am colhnoc sictom mataa yovjan.
104 Lhip appayvam actomja acyascasingvoyam evalhoc.
Actanovquic coo apquiltemaclha apquilmopvancaa amyaa.
- 14 -
105 Lhip appayvam actomja ayitsasquiscama naysicsa sictiyascam.
Actomja actotseycaoc amay ningyiplayclha.
106 Siclhanma alhta mepqui sicyeycajascaoc.
Osavojoc sat siclhanma.
Oyiplovcasojoc sat mataa singanamaclha acpeyvomo.
107 Visqui ingac.
Avanjec acmayovsa evalhoc coo.
Itamilquisquim sat mocjam evalhoc, ayinyema aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
108 Visqui ajac.
Ingyeylhojo silmalhnancama, malha asoc macmescama lhip.
Jeltamsaoc sat aptemaclha singanamaclha.
109 Avanjec mataa ayay evalhoc yoyam omatong.
Am jelvoncacmoc singanamaclha.
110 Apquillanac mataa quiljanma enlhit apquilmapsomcaa, yoyam jelmoc.
Molhnanmejec coo mataa sicyiplovquisa lhip appayvam singanama.
111 Lhip appayvam actomja malha sicmayclha ajanco, comasquingvomejec mataa.
Lhip appayvam actomja acpayesayclha mataa evalhoc coo.
112 Inlhenquic evalhoc oyiplovcasojo mataa mepqui sicyeycajascaoc.
Inlhenquic evalhoc oyiplovcasojo mataa cotmongvoycamlha nelha.
- 15 -
113 Actanovquic coo apquiltemaclha anit apvalhaoc.
Acyispaquic coo lhip appayvam singanamaclha.
114 Sicyilhanmeycam mataa lhip aptomja setamilquiscama.
Acmam evalhoc lhip appayvam.
115 Elinyajaoc quellhip apquilmapsomcaa.
Osavojoc sat sicyiplovquiscama Dios appayvam.
116 Noyeycajas nasa aplhanma siclho.
Jeyimnaticsojo sat mocjam yoyam otyisam.
Nojeyinimquis nasa coo.
117 Jemyov coo, yoyam ovomsalhcac sat tap.
Osavojoc sat singanamaclha appayvam.
118 Aptanovquic mataa lhip aptomja apquilvatseycaoc apquilyiplovquiscama.
Ayinyema alquitamsama apquilvalhoc acmasom.
119 Malha aso ápac napato lhip apquilyitsomacpo apquilmapsomcaa.
Acyispaquic coo mataa lhip appayvam singanamaclha.
120 Acpilhyinimquic coo napato lhip.
Yitnec ayay evalhoc napato singyicpilquemo.
- 16 -
121 Acyiplovcasquic mataa nintemaclha acpeyvomo.
Nongyane nasa omalhcac nipyesicsa selinmelhaycam.
122 Jemyov coo, yoyam molngamquejec mataa acyimtalhnama.
Mejeltovacsejec sat mataa apquilmapsomcaa.
123 Alyajam coo mataa siljalhanma, yoyam jepasmoc.
Alyajam coo mataa jemyoc sat lhip, ayinyema aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
124 Sicvisay silancam lhip.
Jemyov coo, ayinyema aptemaclha seyasicjayo.
Jeltamsaoc sat singanamaclha lhip appayvam.
125 Sicvisay silancam (sictimesaycam) lhip.
Jetnesquis acyascamco evalhoc coo.
Pac osavojo sicyasingvoyam singanamaclha ayinyema lhip.
126 Visqui ajac.
Quilhvo nac jay iyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc.
Apquiltovasquic lhip apcanamaclha enlhit apquilmapsomcaa.
127 Avanjec sicyisponcama singanamaclha, am colhno asoc alyinmom oro.
128 Eycaso ayinyema sicvascapma sicmasma lhip appayvam singanama.
Actanovquic coo mataa actemaclha acmovan amyaa.
- 17 -
129 Actamila anco lhip appayvam singanamaclha.
Eycaso ayinyema sicyiplovquiscama evalhoc.
130 Singillhicmoscama lhip appayvam actomja singitsasquiscama 'lhma.
Actomja singyascasingvoyam mepqui lha ningyascamco.
131 Avanjec anco sicmayjayo lhip appayvam.
Malha sicmayjem actomjac coo.
132 Ingyapyovsojo sat jelanojo, acno apmapyovse apquilano lhip apquiltomja apquilasicjayo.
133 Ingyane sat oyiplovcasojo lhip appayvam.
Jeyas sat coo actemaclha acmasom.
134 Nongyane nasa ovjanamcoc apquiltemaclha apancaoc enlhit.
Altamjoc oyiplovcasojo lhip apcanamaclha.
135 Jelanojo sat lhip sictomja apquilancam.
Jeyascasingvom lhip appayvam singanamaclha.
136 Avanjec mataa sicvinama sicvita enlhitaoc mepqui apquilyiplovquiscama lhip appayvam.
- 18 -
137 Visqui ajac, impeyvoc anco lhip appayvam singanama.
Appeyvomo apanco lhip.
138 Nasoc anco najan acpeyvomo lhip appayvam acyovoclhojo singanamaclha.
139 Eyamposquic coo sicvascapma sicmasma lhip appayvam.
Inquilvoncacmec lhip appayvam aptomja selinmelhaycam (cotnaja ingmoc).
140 Mepqui alpalhquemalhca lhip appayvam actomja ayalhnayo.
Acyispaquic coo sicvisay silancam lhip.
141 Mepqui sicyimtalhnamo coo.
Invennalhquic evalhoc coo.
Jelvoncamejec sat mataa singanamaclha ayinyema lhip.
142 Appeyvoc mataa lhip.
Nasoc anco lhip aptemaclha singillhicmoscama.
143 Yitnec ayay evalhoc najan acyajapmo evalhoc.
Payjeclhec mataa evalhoc ayinyema lhip singanamaclha.
144 Impeyvoc mataa lhip appayvam singanama.
Jeyascasingvom sat lhip, yoyam coytic acyimnatem enquenyic.
- 19 -
145 Visqui ajac.
Avanjec aclhanma evalhoc lhip. Jeyatingmojo.
Pac osavojo sicyiplovquiscama lhip appayvam singanamaclha.
146 Jepasim coo — intomjac mataa siyevoycam lhip.
Pac osavojo sicyiplovquiscama singanamaclha.
147 Siyevoycam mataa lhip alhtooc anco, yoyam jepasingvotac lhip.
Aljalhnec coo lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
148 Mepqui sictiyanma mataa alhtaa.
Ayinyema aclhanma evalhoc lhip appayvam.
149 Ingyeylhojo sicpayvam, ayinyema lhip seyasicjayo.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
150 Apquilcamquitvaac apquiltomja selya'mascam.
Apquilyamasmec lhip appayvam singillhicmoscama.
151 Lhip Visqui ajac apna quito (ningato), sicnaclha coo.
Nasoc anco mataa lhip appayvam singanamaclha.
152 Acyasingvocmec nanoc alhta lhip appayvam.
Acyasamcoc coo, yoyam comasquejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha.
- 20 -
153 Visqui ajac.
Jemyov coo naysicsa siclingaycamco.
Am jelvoncacmoc mataa lhip appayvam singanamaclha.
154 Ipeyvescasiclha sictemaclha. Jemyov coo.
Jevomquis tap, ayinyema aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
155 Copvanquejec lhip elmeyvoc apquilmapsomcaa.
Ayinyema mepqui apquilyiplovquiscama lhip appayvam.
156 Visqui ajac.
Avanjec anco singamliyam (singapeycam) lhip.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
157 Aplhamoc selinmelhaycam coo apquiltomja selya'mascam (cotnaja ingmoc).
Am oyinyavac mataa lhip appayvam singanama.
158 Actanovquic coo apquiltomja apquilvatseycaoc.
Am elyiplovcasac mataa lhip appayvam singanamaclha.
159 Visqui ajac.
Jelanojo coo, sictemaclha siyasicjayo lhip appayvam.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha seyasicjayo.
160 Lhip appayvam actomja nasoc anco mepqui apyeycajascaoc.
Cotningvomejec sat nelha lhip aptemaclha appeyvomo.
- 21 -
161 Elya'masquic coo mepqui acvisay enlhit apquilyimtalhnamo.
Impilhyinimquic alhta evalhoc, ayinyema lhip appayvam.
162 Payjeclhec evalhoc coo, ayinyema lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Malha sicvitay asoc acmamnave anco.
163 Actanovquic coo actemaclha acmovan amyaa, am colcac evalhoc coo.
Acyispaquic coo mataa lhip appayvam singanama.
164 Actomjac siyayo lhip acyovoclhojo acnim, ayinyema lhip appayvam acpeyvomo.
165 Avanjec mataa acpayjayclha apquilvalhoc apquiltomja apquilasicjayo appayvam.
Melingamquejec mataa acyimtalhnama (melvatsamquejec mataa).
166 Visqui ajac.
Aljalhnec coo yoyam jemyoc (jevomsic tap).
Acyiplovcasquic mataa singanamaclha ayinyema lhip.
167 Alyajaclhoc coo mataa lhip appayvam singanama.
Inlicavoc mataa evalhoc coo.
168 Alyajaclhoc coo mataa lhip apcanamaclha najan apcascamaclha.
Apyasamcoc lhip sictemaclha coo najan evalhoc coo.
- 22 -
169 Visqui ajac.
Ingyeylhojo silmalhnancama sicyimnatesa sicpayvam.
Jeyascasingvom lhip appayvam, yoyam oltamsalhcac coo.
170 Ingyeylhojo silmalhnancama.
Notanov nasa sicpayvam.
Jevomquis tap, ayinyema lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
171 Otnejic mataa siyayo lhip, ayinyema lhip alhta seyascasingvoyam appayvam.
172 Omnaycmacsic sat lhip appayvam.
Impeyvoc mataa singanamaclha acyovoclhojo.
173 Ipenacsojo sat lhip, yoyam jepasingvota.
Alyacyesquic coo lhip appayvam.
174 Visqui ajac.
Inlhenquic evalhoc jevomsic tap coo.
Payjeclhec mataa evalhoc, ayinyema lhip appayvam singillhicmoscama.
175 Otnejic sat mataa siyayo lhip naysicsa sictiyascam coo.
Jepasmoc sat lhip aptemaclha appeyvomo.
176 Aclhinganacmec coo malha nintoscama.
Jesovjam sat lhip.
Am jelvoncacmoc mataa singanamaclha lhip appayvam.