La copa de José
1 José le dio esta orden al mayordomo de su casa:
«Llena de alimento los costales de estos hombres con todo lo que puedan llevar, y pon el dinero de cada uno en la boca de su costal.
2 Pon también mi copa de plata en la boca del costal de su hermano menor, junto con el dinero de su trigo.»
Y el mayordomo hizo lo que le ordenó José.
3 Con la luz de la mañana los hermanos partieron con sus asnos.
4 Habían salido ya de la ciudad, pero aún no se habían alejado de ella, cuando José le dijo a su mayordomo:
«Levántate y sigue a esos hombres, y cuando los alcances les dirás: “¿Por qué han pagado mal por bien? ¿Por qué se robaron mi copa de plata?
5 ¿Qué, no es esta la copa en la que bebe mi señor, y con la que suele adivinar? ¡Está muy mal lo que han hecho!”»
6 Cuando el mayordomo los alcanzó, les repitió estas palabras.
7 Y ellos le respondieron:
«Señor, ¿por qué nos habla usted así? ¡Jamás estos siervos suyos harían tal cosa!
8 Aquí tiene usted el dinero que hallamos en la boca de nuestros costales, y que le trajimos desde la tierra de Canaán. ¿Cómo habríamos de robar plata y oro de casa de su señor?
9 Si alguno de estos siervos suyos tiene en su poder la copa, que muera, y aun nosotros seremos siervos suyos.»
10 Y el mayordomo dijo:
«Que sea como ustedes dicen. El que tenga la copa será mi siervo, y ustedes quedarán libres de culpa.»
11 De prisa ellos bajaron el costal de cada uno a tierra, y cada uno abrió su costal
12 y buscó la copa, desde el mayor hasta el menor; ¡y la copa se encontró en el costal de Benjamín!
13 Ellos se desgarraron sus vestidos, y cada uno puso la carga en su asno y juntos volvieron a la ciudad.
14 Cuando Judá y sus hermanos llegaron a la casa de José, este aún estaba allí. Entonces se arrodillaron hasta el suelo delante de él,
15 y José les dijo:
«¿Qué es lo que han hecho? ¿No saben que un hombre como yo sabe adivinar?»
16 Judá respondió:
«¿Qué podemos decir a mi señor? ¿Con qué palabras podremos justificarnos? Dios ha puesto al descubierto la maldad de estos siervos de mi señor, y ahora nosotros y el que tenía la copa en su poder seremos sus siervos.»
17 José respondió:
«Jamás haría yo algo así. Solo el que tenía la copa en su poder será mi siervo. Ustedes pueden volver en paz a su padre.»
Judá intercede por Benjamín
18 Entonces Judá se acercó a José, y le dijo:
«¡Ay, señor mío! Ruego a mi señor permitir que este siervo suyo le diga unas palabras al oído. No se enoje mi señor con este siervo suyo. ¡Es como si yo hablara con el faraón!
19 Mi señor preguntó a estos sus siervos: “¿Tienen ustedes padre, o algún hermano?”,
20 y nosotros respondimos a mi señor: “Tenemos un padre, ya anciano, y un hermano joven y todavía pequeño, que él tuvo en su vejez. Un hermano suyo murió, y de los hijos de su madre solo él quedó. Su padre lo ama.”
21 Mi señor dijo a sus siervos: “Tráiganmelo, y yo pondré mis ojos en él.”
22 Y nosotros dijimos a mi señor: “El niño no puede dejar a su padre. Si llegara a dejarlo, su padre morirá.”
23 Mi señor nos dijo: “Pues si su hermano menor no viene, ustedes no volverán a verme.”
24 Cuando llegamos a casa de mi padre, siervo de mi señor, le dijimos esto mismo;
25 y cuando nuestro padre nos dijo: “Vuelvan para comprar un poco de alimento para nosotros”,
26 le respondimos: “No podemos ir. Solo iremos si nuestro hermano menor va con nosotros. Porque si él no está con nosotros, no podremos presentarnos ante ese hombre.”
27 Entonces mi padre, siervo de mi señor, nos dijo: “Ustedes saben que mi mujer me dio dos hijos.
28 Uno de ellos salió de mi presencia, y hasta ahora no he vuelto a verlo. Estoy seguro de que alguna fiera lo hizo pedazos.
29 Si ahora se llevan también de mi presencia a este, y le sucede algo malo, harán que mis canas bajen al sepulcro por causa de ese mal.”
30 Así que, si yo vuelvo ahora a mi padre, siervo de mi señor, y el niño no va con nosotros, tan apegado está mi padre al niño
31 que, cuando no lo vea, morirá. Entonces nosotros, siervos de mi señor, haremos que las canas de nuestro padre bajen al sepulcro por causa de la tristeza.
32 Este siervo de mi señor se hizo responsable del niño ante mi padre. Yo le dije: “Padre mío, si no te lo traigo de vuelta, yo seré para siempre culpable ante ti.”
33 Por eso, ruego a mi señor permitir que yo me quede en lugar del niño. Yo seré siervo de mi señor, y que el niño se vaya con sus hermanos.
34 Porque ¿cómo podré volver sin el niño a casa de mi padre? ¡Jamás podría ver el mal que le sobrevendría a mi padre!»
José ingjaycoc apác
1 Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi tingma pac: —Ilhatimquis sat ellanesamcojo yamquintimajac motajap apactic. Ininquinaoc sat solyayem apancaoc moclhama congne yamquintimajac. 2 Ipquin sat ingjaycoc ajac acmamnave congne apquilyalhing Benjamín yamquintimajac apác. Ipalhaquis sat solyayem pac acyanmongam lhac motajap apactic— nic nat aptomjac José.
Apquilyajaclhoc nic nat apquimja apmamyi actemaclha apcanama José. 3 Inquitsacac nic nat apquilapajasa apquilpipma José. Apnalaclhec nic nat apnatoscama yamelyeyjaycoc. 4 Apquilantipquic nic nat tingma apyivey. Acyavataclhojo apquillhingam nic nat. Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi.
—Ingva, elimjaoclha sat enlhitaoc apquiltajayclha. Apquiltajanyeclhec sat ancoc, itne sat inyanic: ¿So actomja apquiltomja nac apquilmapsomcaa, apquilminyilha nac ingjaycoc acmamnave? 5 Visqui ajac ingjaycoc apác, actomja mataa apyam. Actomja acyascaseycamco aclhamoclhojo asoc. Apquilsilhnanacpec quellhip— sat itne ingyanic.
6 Apquilyajaclhoc nic nat. Apquiltajanyeclhec nic nat enlhitaoc. Apquiltimnasquic nic nat aptomjaclha apcanama José.
7 Apquilatingmavoc nic nat: —Visqui, ¿so actomja singilpejescaa nac nincoo? Paj ontemac mataa nincoo actomja nac lha. 8 Ningiltajasoc alhta solyayem ningvitay alhta congne yamquintimajac ningilvoclho ningaoclha Canaán. Mongvanquejec nincoo ongminyilhic plata najan oro asoc acmamnave visqui tingma pac. 9 Ematong sat aptomja apminyilhma ingjaycoc acmamnave. Jingiltimjic sat ningiltimesaycam nincoo cotningvoyam nelha— nic nat apquiltomjac.
10 Aptomjac nic nat apquimja apmamyi apquilanya: —Cotnejic sat actomjaclha apquillhanma quellhip. Acvitac sat ancoc ingjaycoc, eycaso etnejic sat seltimesaycam cotningvoyam nelha. Mepqui apquilsilhnanomap apnaymacoc— nic nat aptomjac.
11 Yejemoc nic nat apninquina nalhpop yamquintimajac, apquiljalhyovasa atnaoc. 12 Apquitamquic nic nat apquimja apmamyi. Apquilanoc nic nat apmamyi apsoycam apcaneycaoc apmamyi. Apsovjoc nic nat apquilano acvocmo apsilhyo apsoycam. Apvitangvocmec nic nat ingjaycoc congne yamquintimajac apác Benjamín. 13 Apquilyaptec nic nat apquilantalhnama as enlhitaoc ayinyema alyitnocjayo apquilvalhoc. Apquilpatimcaseclhec nic nat yamquintimajac yamelyeyjaycoc. Apquiltajavoc nic nat mocjam tingma apvanyam.
14 Apquilvoclhec nic nat José tingma pac Judá najan apquilyalhinga. Apnec nic nat maa José. Apquiljalhec nic nat apquilpipma. Inquilticlhicvocmec nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
15 Aptomjac nic nat José apquilanya: —¿So actomja quellhip qui? ¿Am ya elyasamcoc quellhip acyitna sicmovan sicyascamco?— nic nat aptomjac.
16 Apcatingmavoc nic nat Judá: —Visqui, mongvanquejec nincoo ongilatingmojo. Mongvanquejec ongilpeyvescasiclha nintemaclha. Apvitac lhac Dios Apyimtalhnamo actemaclha mongilyascalhma. Jingiltimjic sat ningiltimesaycam cotningvoyam nelha, najan maa aptomja apminyilhma ingjaycoc— nic nat aptomjac.
17 Aptomjac nic nat José apquilanya apquilpipma: —Paj. Apvamlha aptomja apsayclha ingjaycoc otnejic sat setnesaycam cotningvoyam nelha. Eltajiclhac sat apnaclha apquilyap apnaymacoc. Acyiplomo acpayjayclha apquilvalhoc— nic nat aptomjac José.
Apquilmalhnesquiscama Judá
18 Apyoctac nic nat Judá. Aptomjac nic nat apcanya: —Visqui ajac, ¿evanqui ya oltimnacsic amyaa acyilhamalhca? Nojetanov nasa sictomja apquilancam. Apnoc lhip apvisqui faraón. 19 Apquiltamjoc alhta eyasamcojo lhip aptemaclha ingilyap najan ingilyalhing. 20 Ningiltimnasquic alhta lhip apna mocjam ingilyap apvanyam najan ingyalhing apquitcoc. Apteyacmec alhta ingilyalhing aptomjaclha apvanyam ingilyap. Apquitsepquic alhta apipma. Avanjec alhta apcasicjayo ingilyap apquitca apcaymomap. 21 Apquiltamjoc alhta lhip ongilyantementa ingilyalhing yoyam etac lhip. 22 Ningiltimnasquic alhta mocjam lhip: Copvanquejec ingilyalhing eyinyoc apyap. Apyinyovquic sat ancoc, ingyitsapoc sat ingilyap. 23 Ingiltimnasquic alhta lhip: Am sat ancoc elyantementac apquilyalhing, colapvanquejec elvotac sicnaclha — alhta aptomjac lhip— nic nat aptomja Judá.
24 Apquiltimnam nic nat mocjam: Ningiltajaclhec alhta nincoo apnaclha ingilyap. Ningiltimnasquic alhta actomjaclha lhip appayvam. 25 Aptomjac alhta ingilyap singilanya: Eltajojo sat mocjam. Eltingyaoc sat mocjam nintom ayitcoc — alhta aptomjac singilanya. 26 Ningilatingmavoc alhta nincoo: Mongvanquejec ongilyacsic mepqui ningilyantamayclha ingilyalhing. Mongvanquejec ongilvoclha apnaclha apvisqui mepqui ingilyalhing — alhta ningiltomjac nincoo. 27 Aptomjac alhta singilanya ingilyap: Apquilyasamcoc quellhip, apcanit ayitquic alhta etava.
28 Apvonquipquic alhta lhama. Nasoc lhaja ayajem asoc navjac aclom. Am otaac mocjam acvocmo quilhvo nac jay. 29 Apquilyantamaclhec sat ancoc sictamongvoyam apsilhyo. Etjanyac sat acyimtalhnama nalhit amay. Quellhip sat eltimjic apquilsilhnanoncama. Ongvitsapoc sat coo ayinyema acyitnocjayo evalhoc — alhta aptomja ingilyap.
30 Avanjec anco apcasicjayo apyap. Ningiltajavoc sat ancoc mepqui ningillhalhma ingilyalhing. 31 Am sat ancoc etaac ingilyap apvanyam, ingyitsapoc sat ayinyema acyitnocjayo apvalhoc. Nincoo ayinyema ningilsilhnanoncama. 32 Actomjac alhta siyanya tata coo: Coo sat oya'mongsic ingilyalhing. Am sat ancoc oyantementac mocjam ingilyalhing, osilhnanlhcac sat napato lhip cotningvoyam nelha — alhta actomjac coo.
33 Altamjoc coo lhip jetnejic sictimesaycam cotningvoyam nelha sicyanmonquiscama ingilyalhing. Nomyov nasa etajiclha ingilyalhing apquillhalhma apquilpipma. 34 Movanquejec ovoclha apnaclha ingilyap mepqui ningillhalhma ingilyalhing. Am oltamjoc otamcojo actemaclha aplingaycamco ayinyema acyitnocjayo apvalhoc ingilyap— nic nat aptomjac Judá.