Rebelión de los israelitas
1 Toda esa noche la congregación comenzó a gritar y llorar.
2 Todos los hijos de Israel se quejaron contra Moisés y Aarón, y toda la multitud les dijo:
«¡Cómo quisiéramos haber muerto en Egipto, o morir en este desierto!
3 ¿Para qué nos ha traído el Señor a esta tierra? ¿Para morir a filo de espada, y para que nuestras mujeres y nuestros niños sean tomados prisioneros? ¿Acaso no sería mejor que regresáramos a Egipto?»
4 Y unos a otros se decían:
«Designemos un capitán, y volvámonos a Egipto.»
5 Entonces Moisés y Aarón se postraron sobre sus rostros, delante de toda la congregación de los hijos de Israel,
6 mientras Josué hijo de Nun y Caleb hijo de Yefune, que eran dos de los que habían ido a explorar la tierra, se rasgaban las vestiduras
7 y hablaban con toda la congregación de los hijos de Israel. Les decían:
«La tierra que recorrimos para explorarla es una tierra sumamente buena.
8 Si el Señor se agrada de nosotros, él mismo nos introducirá a esta tierra y nos la entregará; ¡es una tierra que fluye leche y miel!
9 Así que no se rebelen contra el Señor, ni tengan miedo de la gente de esa tierra. ¡Nosotros nos los comeremos como si fueran pan! No les tengan miedo, que el dios que los protege se ha apartado de ellos, y con nosotros está el Señor.»
10 Y como toda la multitud hablaba de apedrearlos, la gloria del Señor se manifestó en el tabernáculo de reunión ante todos los hijos de Israel,
11 y el Señor le dijo a Moisés:
«¿Hasta cuándo este pueblo me va a seguir rechazando? ¿Hasta cuándo no van a creerme, a pesar de todas las señales que he hecho en medio de ellos?
12 ¡Voy a castigarlos con una plaga! Pero a ti te pondré sobre un pueblo más grande y más fuerte que ellos.»
13 Pero Moisés le respondió al Señor:
«¡Fuiste tú, con tu poder, quien sacó de Egipto a este pueblo! Cuando los egipcios sepan esto,
14 se lo dirán a los habitantes de esta tierra. Y ellos saben que tú, Señor, estás en medio de este pueblo. Saben que tú, Señor, te manifiestas cara a cara, que tu nube está sobre este pueblo, y que de día vas delante de nosotros en una columna de nube, y de noche en una columna de fuego.
15 Si haces que este pueblo muera como un solo hombre, las naciones que hayan sabido de tu fama van a murmurar, y dirán:
16 “El Señor no pudo llevar a este pueblo hasta la tierra que les había prometido, y por eso los mató en el desierto.”
17 Yo te ruego, Señor, que tu poder sea magnificado, tal y como lo expresaste al decir:
18 “Yo soy el Señor, lento para la ira pero grande en misericordia. Yo perdono la iniquidad y la rebelión, aunque de ningún modo tengo por inocente al culpable. Yo visito la maldad de los padres en sus hijos, nietos y bisnietos.”
19 Por la grandeza de tu misericordia, yo te ruego que perdones la iniquidad de este pueblo, así como lo has perdonado desde Egipto y hasta este lugar.»
El Señor castiga a Israel
(Dt 1.34-40)
20 Entonces el Señor dijo:
«Yo los he perdonado, tal y como lo has pedido.
21 Pero tan cierto como que yo vivo, y que mi gloria llena toda la tierra,
22 ninguno de los que vieron mi gloria y las señales que hice en Egipto y en el desierto, los cuales ya me han puesto a prueba diez veces y no han querido obedecerme,
23 llegará a ver la tierra que les prometí a sus padres. ¡Ninguno de los que me han rechazado la verá!
24 Solo a mi siervo Caleb lo llevaré a la tierra donde él entró. A él y a su descendencia les daré posesión de la tierra, porque en él hay otro espíritu y porque ha decidido seguirme.
25 En cuanto a los amalecitas y cananeos, que ahora habitan en el valle, vuelvan mañana y diríjanse al desierto, en dirección del Mar Rojo.»
26 El Señor habló con Moisés y Aarón, y les dijo:
27 «¿Hasta cuándo oiré las murmuraciones de esta depravada multitud contra mí? ¡Ya he escuchado las protestas de los hijos de Israel, y cómo se quejan de mí!
28 Pues diles de mi parte: “Vivo yo, que voy a hacer con ustedes lo mismo que ustedes me han dicho al oído.
29 En este desierto quedarán tendidos los cadáveres de todos ustedes, los mayores de veinte años que fueron contados, los cuales han murmurado contra mí.
30 Ninguno de ustedes entrará en la tierra que, bajo juramento, prometí que les daría para que la habitaran. Solo entrarán Caleb hijo de Yefune y Josué hijo de Nun.
31 Y a esos niños que ustedes dijeron que serían hechos prisioneros, yo los introduciré en la tierra que ustedes despreciaron, y ellos la conocerán.
32 En cuanto a ustedes, sus cuerpos quedarán tendidos en este desierto.
33 Sus hijos andarán cuarenta años sin rumbo fijo por el desierto, llevando a cuestas sus rebeldías, hasta que sus cuerpos sean consumidos en el desierto.
34 Cuarenta años llevarán a cuestas sus iniquidades, un año por cada día, conforme al número de los días que anduvieron explorando la tierra, y así experimentarán mi castigo.
35 Así voy a tratar a toda esta multitud perversa que se ha juntado contra mí. Serán consumidos en este desierto, y aquí mismo serán condenados a muerte. Yo, el Señor, lo he dicho.”»
Muerte de los diez espías malvados
36 Los hombres que Moisés envió a explorar la tierra, y que al volver habían hecho que toda la congregación murmurara contra él, desacreditando así aquel país,
37 murieron delante del Señor por causa de una plaga y por haber hablado mal de la tierra.
38 De los hombres que habían ido a explorar la tierra, solo Josué hijo de Nun y Caleb hijo de Yefune quedaron con vida.
La derrota en Jormá
(Dt 1.41-46)
39 Moisés comunicó todo esto a todos los hijos de Israel, y ellos se entristecieron mucho.
40 Entonces madrugaron y subieron a la cumbre del monte, pues decían: «Hemos pecado, así que estamos dispuestos a ir al lugar del cual nos ha hablado el Señor.»
41 Pero Moisés dijo:
«¿Por qué quebrantan el mandamiento del Señor? Esto tampoco les saldrá bien.
42 No suban, para que no sean derrotados delante de sus enemigos, porque el Señor no está en medio de ustedes.
43 Los amalecitas y los cananeos están allí, delante de ustedes, y ustedes morirán a filo de espada por haberse negado a seguir al Señor. Por eso el Señor no está con ustedes.»
44 Y aunque ellos se obstinaron en subir a la cima del monte, el arca del pacto del Señor, y Moisés, no se apartaron de en medio del campamento.
45 Entonces bajaron los amalecitas y los cananeos que habitaban en aquel monte, y los hirieron y los derrotaron, y los persiguieron hasta Jormá.
Enlhitaoc apquilinmelhaycam Dios
(Dt 1.26-33)
1 Apquilyimnatasquic nic nat apquilpayvam aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Apquilpalhamam nic nat. Apyapcalhquic nic nat. 2 Apquilpametam nic nat apquilinmelhaycam Moisés najan Aarón.
Apquiltomjac nic nat apquilanya: —¿Soctomja mongilitsepma alhta yoclhilhma Egipto? ¿Soctomja mongilitsepa nac jay yoclhilhma actamopeycaoc? 3 Pa jingnaliclha Dios yoclhilhma yoyam onticyo. Colmalhcac sat ingnatamcaa najan inquitquic. Incaymalhquic nincoo ongiltajojo yoclhilhma Egipto — nic nat apquiltomjac. 4 Apquilpamejitsacpec nic nat: Noc, ongiltimesquisic lhama apvisqui capitán, yoyam jingnaliclha. Ongiltajojoc sat yoclhilhma Egipto — nic nat apquiltomjac.
5 Apquilpolintac nic nat nalhpop Moisés najan Aarón napatavo apcaneyquiclhilha enlhitaoc. 6 Apyaptec nic nat aptalhnama Josué, Nun apquitca. Apyaptec nic nat aptalhnama Caleb, Jefone apquitca. Apquiltomja nic nat apquiltiyaningvaycmo yoclhlilhma.
7 Aptomjac nic nat apquilanya enlhitaoc aplhamoclhojo: —Sas anco alhta, actamila anco alhta as yoclhilhma nintiyaningvaycmo alhta nincoo. 8 Jingilasicjavoc sat ancoc nincoo Dios, jingnaliclhac sat maa yoclhilhma. Jingilmecsic sat inganco as yoclhilhma acyitnaclha leche najan apquimjaclha yovjan. 9 Noelinmelham nasa quellhip Dios. Noela nasa enlhitaoc apnaycam maa yoclhilhma. Quilhvoc sat onsavojoc ningilnapma, malha nintom pan sat cotnejic. Invonquipquic actomja acmasma enlhitaoc maa. Jingmeyvoc sat nincoo Dios Apyimtalhnamo. Noela nasa quellhip — nic nat aptomjac.
10 Apquiltamjoc nic nat aplhamoclhojo enlhitaoc elajic Moisés. Pilapcasquic nic nat apquilvita enlhitaoc gloria apcapongmatem Dios acpayjo carpa apcaneyquiclhilha.
11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: —¿Jalhco sat acvam comascoc selvinnéycam as enlhitaoc? ¿Jalhco sat acvam comascoc selyasquiyam? Allanac alhta coo aclhamoclhojo asoc monquinatquiscama nipyesicsa. 12 Pac oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha. Pac osavojoc omascocsic as enlhitaoc. Otnesquisic sat lhip apyimtalhnamo nipyesicsa enlhitaoc appintalhnama. Apquilyimnatem sat eltimjic quellhip, melhnoc as enlhitaoc — nic nat aptomjac.
13 Apcatingmavoc nic nat Moisés: —Ellingac sat amyaa co Egipto. Ayinyemaclha apyinyovcasquic alhta lhip as enlhitaoc nipyesicsa co Egipto. Apyimnatem apanco alhta lhip. 14 Ellingac sat amyaa apquiltomjac apquilaoclha as yoclhilhma. Apquillingac alhta actemaclha apna lhip Dios ningyesicsa. Ningvitac alhta nincoo lhip napaat. Apquilvitac alhta actemaclha yipjopay ayimja tecjinlhit nincoo. Apquinimcasquic alhta yipjopay ingmamyi yoyam jingnalaclha acnim anco. Malha talha actotseycaoc ingmamyi alhta intomjac alhtaa. 15 Ellingac sat amyaa actemaclha apquilmasquingvoyam as enlhitaoc ayinyema lhip. Sat eltimjic elhenacpoc lhip: 16 —Am alhta copvanac Dios enalaclhac enlhitaoc yoclhilhma aplhanmaclha actomja nasoc anco yoyam elmecsic. Apmascoscacmec enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc — sat eltimjic. 17 Quilhvoc ningiltamjoc ongvita actemaclha acyivey apmopvan lhip Dios Apyimtalhnamo. Aptomjac alhta siclho lhip appayvam: 18 Mepecjecsejec mataa lhip eyanmongsiclha apquiltemaclha enlhitaoc. Avanjec mataa apquimlaycmo. Apmascosquic mataa lhip apquiltemaclha acmasom enlhit najan actemaclha melilyajayquiclho. Apyanmongsaclhec mataa aptemaclha apsilhnanomap apanco enlhit. Eyanmongsiclhac sat lhip apquiltemaclha aptovana ayinyema melyascalhma apquilyapmayc. 19 Avanjec mataa apcasicjayo lhip. Ingyasicjiclhojo sat mocjam as enlhitaoc, imascos sat apquiltemaclha apancaoc. Ayinyemaclha apmascosquic alhta siclho lhip apquiltemaclha apancaoc as enlhitaoc apquilantiyapma alhta yoclhilhma Egipto. Apcasicjaclhec alhta mataa acvocmo quilhvo nac jay — nic nat aptomjac Moisés.
Acyanmongayclha apquiltemaclha acmasom
(Dt 1.34-40)
20 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés:
Aclingac lhac actemaclha lhip appayvam. Acmascosquic lhac apquiltemaclha acmasom, ongvasicjiclhojoc sat mocjam. 21 Coo sictomja silmilaneycaoc. Cotnejic sat mataa nasoc anco sicpayvam: Elvitac sat lhalhma anco gloria actemaclha sicyimtalhnamo. 22 Apquilvitac alhta as enlhitaoc gloria actemaclha sicyimtalhnamo. Apquilvitac alhta asoc monquinatquiscama silanay alhta yoclhilhma Egipto najan yoclhilhma actamopeycaoc. Am alhta elilyajaclhoc sicpayvam, malha diez intomjac seltovascama as enlhitaoc. 23 Melvityejec sat yoclhilhma siclhanmaclha actomja nasoc anco yoyam olmecsic apquilyeyjamcaa. 24 Apvamlha selancam Caleb etac sat as yoclhilhma. Ayinyema alhta actamilaycam apvalhoc aptomja selyajayquiclho. Apvitac alhta siclho as yoclhilhma Caleb. Ellhocac sat aptovana as yoclhilhma. 25 Quip ingyeylhojo. Melyinyovejec sat apquilaoclha enlhitaoc amalecitas najan cananeos. Elimpiclha sat mocjam quellhip secaseclha elyacsic yoclhilhma actamopeycaoc. Elpeyvojo sat amay acyascama yingmin acvanyam Mar Rojo— nic nat aptomjac Dios.
26 Aptomjac nic nat mocjam Dios apcanya:
27 ¿Jalhco sat acvam comascoc apquilpameteycam selinmelhaycam as enlhitaoc apquilmapsomcaa? Aclingac coo mataa actemaclha apquilpameteycam selinmelhaycam enlhitaoc Israel. 28 Itne sat lhip elanic enlhitaoc: —Coo sictomja silmilaneycaoc sicvisay Dios Sicyimtalhnamo. Otnesquisic sat quellhip actomjaclha alhta siclingay apquilpayvam. 29 Elmasquingvomoc sat as yoclhilhma actamopeycaoc moclhama molyipsateycaoc enlhit apvocmo veinte años tap. Ayinyema alhta apquilpameteycam selinmelhaycam coo. 30 Melvityejec sat quellhip yoclhilhma siclhanmaclha alhta actemaclha yoyam colhejec acyascacmo, yoyam omquecsic. Etac sat apvamlha Caleb, Jefone apquitca najan Josué, Nun apquitca. 31 Elvitac sat as yoclhilhma quellhip apquitquic apquilanya alhta quellhip elmacpoc apquitquic. Elvitangvomoc sat yoclhilhma apquilvennéycam alhta quellhip. 32 Elhnamcoc sat apjapaoc quellhip as yoclhilhma actamopeycaoc. 33 Quellhip apquitquic eltimjic sat apquilancam apnatoscama as yoclhilhma actamopeycaoc acvocmo cuarenta años. Quellhip apquitquic ellingamcoc sat acyimtalhnama ayinyema apquiltemaclha alhta siclho melilyajayquiclho quellhip. 34 Invocmec alhta cuarenta acnim apquilvactamo apquiltiyaningvaycmo yoclhilhma maa. Moclhama acnim colhojoc sat moclhama año yoyam ellingamcojo sicyanmongsayclha apquiltemaclha quellhip. Ellingamcoc sat apquitquic acyimtalhnama ayinyema quellhip acvocmo cuarenta años. 35 Eycaso sicpayvam sicvisay Dios. Nasoc sat oyanmongsiclha apquiltemaclha apquilmapsomcaa apquiltomja apquilpasmayclha selinmelhaycam. Comascoc sat apquilyimnatem. Elmasquingvomoc sat quellhip as yoclhilhma actamopeycaoc — nic nat aptomjac Dios.
Apquilitsepma 10 enlhitaoc
36 Apquilapajasquic nic nat Moisés enlhit yoyam eltiyaningvomjo yoclhilhma. Apquilvoctac nic nat mocjam. Apquilantipcasquic nic nat apquilpameteycam yoyam elinmelham Dios aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilpayesquic nic nat amyaa actomja acmasom maa yoclhilhma. 37 Apquilitsepmec nic nat as enlhitaoc. Apyanmongsaclhec nic nat Dios apquiltemaclha apancaoc. Ayinyema apquillhanma actomja acmasom maa yoclhilhma. 38 Am nic nat ingyitsepac Josué, Nun apquitca najan Caleb, Jefone apquitca. Apcanit nic nat apquiltiyaningvaycmo yoclhilhma maa.
Apquilnapomap tingma Horma
(Dt 1.41-46)
39 Apquiltimnasquic nic nat Moisés actemaclha appayvam aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Avanjec nic nat alyitnocjayo apquilvalhoc apquillinga actemaclha appayvam. 40 Alhtooc nic nat apnalhaticjac. Apquilquinamtec nic nat netin inquilhe. Apquiltomjac nic nat apquilpametamcaa: Mongilyascalhma nac nincoo. Ningiltamjoc ongmiyaclha yoclhilhma aplhanmaclha alhta Dios — nic nat apquiltomjac.
41 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —¿Soctomja apnatovasa nac quellhip singanamaclha Dios? Alhtoc sat cotnejic apquillhingam. 42 Noelyas nasa maa. Mepasmejec sat Dios quellhip. Apquilyimnatem sat eltimjic cotnaja ingmoc. 43 Eltajanyac sat quellhip enlhitaoc amalecitas najan cananeos. Eticyoc sat quellhip. Mepasmejec sat Dios ayinyema apquilsilhnanomap apanco quellhip. Ayinyema apquilvatseycaoc quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
44 Apquilasinamap apanco ilhnic nat enlhitaoc. Apquilquinamtec nic nat netin inquilhe. Am nic nat eyiplaclha Moisés najan yamit aysicsic acyitnamaclha Dios appayvam. Apnec nic nat mocjam Moisés nipyesicsa tingma najan yamit aysicsic acyitnamaclha Dios appayvam. 45 Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhitaoc amalecitas najan cananeos actomja apquilaoclha. Apquilyimnatem nic nat. Apquilhpansacpec nic nat enlhitaoc Israel. Apquilminlhinaoclhec nic nat acvocmo tingma Horma.