Jacob recibe la bendición de Isaac
1 Un día, cuando Isaac ya era anciano y sus ojos se le habían nublado hasta perder la vista, llamó a Esaú, su hijo mayor, y le dijo:
«¡Hijo mío!»
Y Esaú respondió:
«¡Aquí estoy!»
2 Isaac le dijo:
«Mira, ya soy viejo, y puedo morir en cualquier momento.
3 Así que toma tus armas, es decir, tu aljaba y tu arco, y ve al campo y caza algo para mí;
4 hazme luego un guisado, como a mí me gusta, y tráemelo para que lo coma. Así, yo te bendeciré antes de que muera.»
5 Mientras Isaac hablaba con su hijo Esaú, Rebeca escuchaba. Y Esaú se fue al campo para cazar algo y traerlo.
6 Entonces Rebeca fue a hablar con su hijo Jacob, y le dijo:
«Acabo de oír a tu padre hablar con tu hermano Esaú. Le dijo:
7 “Caza algo, y tráemelo; hazme un guisado, para que yo lo coma y ante el Señor te bendiga antes de que muera.”
8 Así que, hijo mío, escúchame y haz lo que voy a ordenarte:
9 Ve al ganado ahora mismo, y de entre las cabras tráeme de allí dos buenos cabritos. Con ellos haré para tu padre un guiso, como a él le gusta.
10 Luego tú se lo llevarás a tu padre, para que él coma y te bendiga antes de que muera.»
11 Pero Jacob le dijo a su madre:
«Si te fijas, mi hermano Esaú es muy velludo, pero yo soy lampiño.
12 Puede ser que mi padre me palpe; entonces creerá que me estoy burlando de él, y en vez de bendición recibiré maldición.»
13 Y su madre le respondió:
«Hijo mío, ¡que caiga sobre mí tu maldición! Tú, hazme caso y ve a traerme los cabritos.»
14 Jacob fue por los cabritos, y se los llevó a su madre; y ella hizo un guisado, como le gustaba a Isaac.
15 Luego, tomó Rebeca la ropa de Esaú, su hijo mayor, la mejor ropa que ella tenía en casa, y con ella vistió a Jacob, su hijo menor;
16 además, con la piel de los cabritos le cubrió las manos y la parte del cuello donde no tenía vello,
17 y puso en las manos de Jacob, su hijo, el guisado y el pan que ella había preparado.
18 Entonces Jacob fue a ver a su padre, y le dijo:
«¡Padre mío!»
Isaac respondió:
«Aquí estoy. ¿Quién eres tú, hijo mío?»
19 Jacob le dijo a su padre:
«Soy Esaú, tu hijo primogénito. Ya hice lo que me pediste. Así que ven y siéntate a comer de lo que he cazado, para que me bendigas.»
20 Isaac le dijo a su hijo:
«¿Cómo fue que tan pronto hallaste algo que cazar, hijo mío?»
Y él respondió:
«Es porque el Señor, tu Dios, me permitió encontrarlo.»
21 Isaac le dijo a Jacob:
«Acércate, hijo mío, que voy a palparte para saber si eres mi hijo Esaú, o no.»
22 Jacob se acercó a Isaac, su padre, y este lo palpó y dijo:
«La voz es la de Jacob, pero las manos son las de Esaú.»
23 Y no lo reconoció, pues tenía las manos velludas como las de Esaú, así que lo bendijo,
24 aunque le preguntó:
«¿Eres tú mi hijo Esaú?»
Y Jacob respondió:
«Sí, yo soy.»
25 Dijo también Isaac:
«Acércame lo que cazaste, hijo mío, para que yo coma y luego te bendiga.»
Y Jacob le acercó el guiso, y además le llevó vino, e Isaac comió y bebió.
26 Entonces Isaac le dijo:
«Ahora, hijo mío, acércate y dame un beso.»
27 Jacob se acercó y lo besó. Cuando Isaac percibió el olor de su ropa, lo bendijo así:
«¡Fíjense en el aroma de mi hijo!
¡Es como el aroma del campo que el Señor ha bendecido!
28 ¡Que Dios te dé del rocío del cielo
y de las grosuras de la tierra!
¡Que te dé abundante trigo y vino!
29 ¡Que te sirvan los pueblos!
¡Que las naciones se inclinen ante ti!
¡Conviértete en señor de tus hermanos,
y que ante ti se inclinen los hijos de tu madre!
¡Malditos sean los que te maldigan,
y benditos sean los que te bendigan!»
30 Pero sucedió que, cuando Isaac acabó de bendecir a Jacob, y apenas había salido Jacob de la presencia de su padre, su hermano Esaú volvió de andar cazando.
31 También él hizo un guisado, y se lo llevó a su padre y le dijo:
«Levántate, padre mío, y come de lo que tu hijo ha cazado, para que me bendigas.»
32 Isaac, su padre, le dijo:
«¿Y tú quién eres?»
Y él le contestó:
«Pues soy Esaú, tu hijo primogénito.»
33 A Isaac le sobrevino un gran estremecimiento, y dijo:
«¿Y quién es el que vino aquí, y trajo lo que cazó, y me dio a comer de todo ello antes de que tú vinieras? Yo le di mi bendición, y ha quedado bendito.»
34 Cuando Esaú oyó las palabras de su padre, lanzó una grande y amarga exclamación, y dijo:
«¡Bendíceme también a mí, padre mío!»
35 Isaac dijo:
«Es que vino tu hermano, y con engaños tomó tu bendición.»
36 Y Esaú respondió:
«¡Qué bien le queda el nombre Jacob! ¡Ya me ha suplantado dos veces! ¡Primero me arrebató mi primogenitura, y ahora me ha arrebatado mi bendición!»
Y añadió:
«¿No has reservado una bendición para mí?»
37 Isaac le respondió a Esaú:
«Es que yo lo he puesto como señor tuyo, y le he entregado a todos sus hermanos para que sean sus siervos; además, lo he provisto de trigo y de vino; ¿qué puedo hacer ahora por ti, hijo mío?»
38 Esaú respondió a su padre:
«Padre mío, ¿acaso no tienes más que una sola bendición? ¡Bendíceme también a mí, padre mío!»
Y levantó Esaú el tono de su voz, y lloró.
39 Entonces Isaac, su padre, le respondió así:
«Tendrás tu habitación en lo mejor de la tierra,
y gozarás del rocío de los cielos de arriba.
40 Vivirás gracias a tu espada, y servirás a tu hermano;
y una vez que te hayas fortalecido
te quitarás del cuello su yugo.»
Jacob huye de Esaú
41 Esaú llegó a odiar a Jacob por causa de la bendición que había recibido de su padre, y dijo en su corazón: «Ya están cerca los días de guardar luto por mi padre. Entonces mataré a mi hermano Jacob.»
42 Cuando llegaron a oídos de Rebeca estas palabras de Esaú, su hijo mayor, ella mandó llamar a Jacob, su hijo menor, y le dijo:
«Mira, tu hermano Esaú halla consuelo cuando piensa en matarte.
43 Así que hazme caso, hijo mío, y prepárate a huir a la casa de mi hermano Labán, que vive en Jarán.
44 Quédate a vivir con él por algún tiempo, hasta que se calme el enojo de tu hermano.
45 Cuando se haya aplacado la ira de tu hermano contra ti, y olvide lo que le has hecho, yo te haré volver de allá. ¿Por qué voy a perderlos a ustedes dos en un solo día?»
46 A Isaac, Rebeca le dijo:
«Mi vida es un fastidio, por culpa de las hititas que viven en esta tierra. Si Jacob toma como mujer a alguna de estas hititas, ¿para qué quiero seguir viviendo?»
Actamila appayvam Isaac napatoc Jacob najan Esaú
1 Apvanacmec nic nat Isaac. Inmasquec nic nat apvitay ilhma. Apquevam nic nat apquitca aptomja apteyam apmamyi.
Aptomjac nic nat Isaac apcanya Esaú: —Sictamongvoyam— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Esaú: —Coo nac aso— nic nat aptomjac.
2 Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Quip ilanojo. Sicvanyam coo. Moyasamcoc acvamlha acnim ongvitsapoc. 3 Ilic sat pilhpaalh najan yanca. Itingya sat asoc navjac. 4 Ingyajan sat apitic actemaclha alhta sicmajayo mataa otoc. Jesantimquis sat yoyam otoc. Oltimnacsic sat lhip altamila sicpayvam yicpintama siyitsepma— nic nat aptomjac.
5 Inlingac nic nat Rebeca actemaclha Isaac appamejitquiscama apquitca Esaú. Aplhinquic nic nat Esaú. Asoc navjac nic nat aptingyac yoyam esantimsic apyap.
6 Yejemoc nic nat actomja Rebeca ayanya ayitca apsilhyo Jacob: —Quip ingyeylhojo. Aclingac lhac coo appayvam lhip apyap appamejitsa lhip apipma Esaú. Aptomjac lhac apcanya: 7 Itingya sat asoc navjac. Jeyajanquis sat apitic yoyam otoc. Oltimnacsic sat lhip altamila sicpayvam napato Dios Apyimtalhnamo yicpintama siyitsepma— lhac aptomjac. 8 Lhip sictamongvoyam, ingyeylhojo sat sicpayvam: 9 Iyas sat apyinatamaclha yataay. Inalanta sat apcanit yataay apquitcoc apnamilay. Ongvajansic sat yoyam etoc sat lhip apyap actemaclha alhta apmajayo mataa etoc. 10 Natamin isaclhes sat apyap yoyam etoc. Elngac sat lhip altamila appayvam apyap yicpintama apquitsepma— nic nat intomjac inquin.
11 Aptomjac nic nat Jacob apcanya inquin: —Ava apyimpejic innac javoc. Coo eyca ayalhnayo eyimpejic. 12 Jeyicpilcojoc sat jepatningvojo tata coo. Ingyanic sat oyinimcasac coo. Olngac sat acmasom appayvam coo tata, molngejec sat altamila appayvam.
13 Incatingmavoc nic nat inquin: —Sictamongvoyam. Coo sat olngamcojo actemaclha acmasom appayvam yoyam elhenic. Ilhing sat maa, ilyejiclhojo sat sicpayvam. Inalanta sat yataay apquitcoc— nic nat intomjac.
14 Aplhinquic nic nat Jacob. Apnalantac nic nat. Apcajac nic nat yataay apquitcoc. Ingjancasquic nic nat inquin, actemaclha alhta apmayjayo mataa etoc Isaac. 15 Invoclhec nic nat inquin apava aptamila Esaú apquilantalhnama. Congne paat nic nat apnamcoc apava. Intalhnaseclhec nic nat ayitca apsilhyo Jacob. 16 Inpilhtejitcasquic nic nat inquin yataay apyimpejic apectengaoc Jacob najan apyispoc. 17 Inmasquic nic nat apitic acjanma najan pan yoyam esaclhesic Jacob.
18 Aptalhningvoclhec nic nat Jacob apyitnaclha apyap. Aptomjac nic nat apcanya: —Tata— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat apyap: —Acnec coo aso. ¿Soc lhip qui sictamongvoyam?— nic nat aptomjac.
19 Aptomjac nic nat Jacob apcanya: —Coo nac Esaú, lhip apquitca sictomja sicteyam emamyi. Alyajaclhoc coo aptomjaclha lhac seyanya. Ilhaticja, ilha netin. Itov sat sicyamonquilhma. Jeltimnas sat altamila appayvam— nic nat aptomjac.
20 Aptomjac nic nat Isaac apcanya apquitca: —Quilhvo nac apvocta— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Epasmec lhac Dios lhip Visqui pac. Yejemoc sicvita sicyamonquilhma— nic nat aptomjac.
21 Aptomjac nic nat Isaac apcanya Jacob: —Ilhingma jilip, pac olpatnamam apyimpejic. Nasoc lhaja sictamongvoyam Esaú— nic nat aptomjac.
22 Yejemoc nic nat apyipitcangvocmo Jacob yoyam elpatnamam apyap. Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Jacob appayvam nac lha. Innoc Esaú apectengaoc— nic nat aptomjac.
23 Am nic nat eyicpilcac Isaac. Ayinyema apvita alvinatem ava apectengaoc. Apquiltamjoc nic nat eltimnacsic altamila appayvam.
24 Aptomjac nic nat Isaac mocjam apcanya: —¿Naso ya lhquip sictamongvoyam Esaú?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Eje, coo nac Esaú— nic nat aptomjac.
25 Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Ingva, sictamongvoyam. Jimques siclho apitic apyamonquilhma yoyam otoc. Natamin oltimnacsic sat altamila sicpayvam— nic nat aptomjac.
Apsaclhesquic nic nat aptom yoyam etoc apyap. Apsantimcasquic nic nat uva yingmenic. Aptovquic nic nat Isaac, apyinquic nic nat.
26 Natamin nic nat aptomja Isaac apcanya Jacob: —Sictamongvoyam, ipitsis sat emalhimpenic— nic nat aptomjac.
27 Apyipitcangvocmec nic nat Jacob. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic. Inticjancasquic nic nat apyap apquilantalhnama. Apquiltimnasquic nic nat appayvam altamila:
Naso nac lhip sictamongvoyam,
eticjancasquic apyimpejic.
Malha acpanma amyip intomjac seticjanquiscama,
ayinyema amyip apyisponcama Dios Apyimtalhnamo.
28 Etac sat Dios apcaycaoc lhip:
acmamay ayinyema netin.
Cotlaycaoc acyilhna ayinyema amyip.
Cotlaycaoc motajap apactic najan uva yingmenic.
29 Aplhamaclhojo enlhitaoc sat eltimjic apquiltimesaycam.
Elticlhic sat aptapnaoc napato lhip.
Itne sat apvisqui nipyesicsa apquilyalhing.
Elticlhic sat aptapnaoc napato lhip.
Enatovasacpoc sat apquiltomja apquilinmelhaycam lhip.
Elmiyovacpoc sat enlhitaoc apquiltomja apquilamliyam—
nic nat aptomjac Isaac. ,
30 Invocmec nic nat nelha appayvam altamila Isaac. Aptipquic nic nat Jacob tingma pac apyap. Pilapcasquic nic nat apvactamo Esaú apmompaviyam. 31 Apjancasquic nic nat apitic apyap, actemaclha apmajayo mataa etoc. Apsaclhesquic nic nat apyap.
Aptomjac nic nat Esaú apcanya apyap: —Tata, ilhaticja. Itov sat apitic sicyamonquilhma. Jeltimnas sat altamila appayvam— nic nat aptomjac.
32 Aptomjac nic nat apyap apcanya: —¿Soc lhip qui sictamongvoyam?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Esaú: —Coo nac Esaú, lhip apquitca sictomja sicteyam emamyi— nic nat aptomjac.
33 Intiyacmec nic nat apvalhoc Isaac. Aptomjac nic nat apcanya: —¿Soc laa enlhit sesantimsa lhac apjanma apyamonquilhma? Actovquic lhac coo. Acpenasquic lhac siltimnascama altamila sicpayvam. Comasquingvomejec sat mataa— nic nat aptomjac.
34 Pilapcasquic nic nat Esaú aplinga apyap appayvam. Avanjec nic nat apvinama.
Apquilpalhamam nic nat: —¡Tata coo! ¡Jeltimnas sat coo lha altamila appayvam!— nic nat aptomjac.
35 Apcatingmavoc nic nat Isaac: —Apvoctac lhac lhip apyalhing. Eyinimcasquic lhac coo. Yitnec lhac altamila sicpayvam yoyam oltimnacsic lhip. Apsovjoc lhac lhip apyalhing— nic nat aptomjac.
36 Aptomjac nic nat Esaú apcanya: —Naso nac apvisay Jacob, ningiltimem “Apyinimquiscama”. Anit intomjac seyinimquiscama eyalhing. Eyinimcasquic alhta yoyam emiclha sicvisay sicteyam emamyi. Eyinimcasquic lhac mocjam. Apsovjoc lhac tata appayvam altamila yoyam jeltimnacsic coo. Tata, ¿am ya coyitnac mocjam altamila appayvam yoyam jeltimnacsic coo?— nic nat aptomjac.
37 Apcatingmavoc nic nat Isaac: —Quip ingyeylhojo. Lhip visqui pac sat etnejic apyalhing. Jacob apnaymacoc sat eltimjic apquiltimesaycam. Etac sat mataa cotlaycaoc motajap apactic najan uva yingmenic. ¿Soc asoc ayaymalhco yoyam emiclha lhip?— nic nat aptomjac.
38 Aptomjac nic nat Esaú apcanya: —Tata, ¿vamlha ya altamila appayvam? Jeltimnas sat coo lha altamila appayvam— nic nat aptomjac.
Avanjec nic nat apvinama Esaú.
39 Aptomjac nic nat appayvam apyap:
Elhnamoc sat lhip mocjay.
Metejec sat yoclhilhma acma acyilhna.
Metejec sat acmamay ayinyema netin.
40 Elnapacpoc sat mataa sovo acvinatem.
Lhip sat elanam mataa apyalhing.
Covac sat acnim yoyam etnejic lhip apyimnatem.
Comascoc sat aptimem apquilancam—
nic nat intomjac appayvam. ,
Apquinyem Jacob apnaclha Esaú
41 Inyiplovcoc nic nat mataa apquinmelhaycam Esaú apyalhing Jacob, ayinyema appayvam apyap. Intomjac nic nat apvalhoc Esaú: Incovac sat acnim yoyam coyitnocjojoc ingvalhoc apquitsepma tata ingac. Natamin ongvajic sat coo eyalhing— nic nat intomjac apvalhoc.
42 Inlingac nic nat Rebeca actemaclha aclhanma apvalhoc ayitca Esaú. Innec nic nat altimnasa Jacob.
Intomjac nic nat ayanya: —Quip ingyeylhojo. Apquiltamjoc lhip ingyajic apipma Esaú ayinyema apyinimquiscama. 43 Lhip sictamongvoyam, ingyeylhojo sicpayvam: Ingyinyi sat, iyas sat tingma Harán, tingma pac eyalhing apvisay Labán. 44 Ilha sat maa acvocmo acmasca aplom apipma. 45 Comascoc sat aplom. Colvoncomoc sat aptomjaclha alhta lhip. Natamin ongvanic sat colhic altimnasquiclho lhip. Am oltamjoc emasquisacpoc eyitquic— nic nat intomjac Rebeca.
46 Intomjac nic nat Rebeca ayanya atava Isaac: —Eyamposquic coo as quilvanaa hititas, Esaú alhta apmam apanco. Inquilyimjapquic sat ancoc Jacob quilvana hitita actema nac lha aleyvam yoclhilhma Canaán, incaymalhquic cotnejic nelha sictiyascam— nic nat intomjac.