Promesa del nacimiento de Isaac
1 Después el Señor se le apareció a Abrahán en el encinar de Mamre, mientras él estaba sentado a la entrada de su tienda, en el calor del día.
2 Al levantar los ojos vio que allí, junto a él, había tres varones. Al verlos, rápidamente se levantó de la entrada de su tienda para recibirlos. Se postró en tierra,
3 y dijo:
«Señor, si en verdad he hallado gracia ante tus ojos, te ruego que no te apartes de este siervo tuyo.
4 Mandaré traer un poco de agua, para que ustedes se laven los pies, y luego podrán descansar debajo de un árbol.
5 Traeré también un bocado de pan, para que recobre fuerzas su corazón, y luego seguirán su camino. ¡Para eso han pasado ustedes cerca de este su siervo!»
Y ellos dijeron:
«Haz todo tal y como has dicho.»
6 Entonces Abrahán fue de prisa a la tienda de Sara, y le dijo: «Toma pronto tres medidas de flor de harina, amásala, y cuece unos panes.»
7 Luego corrió Abrahán a donde estaban las vacas y tomó un becerro tierno y bueno, se lo dio al criado, y este se apresuró a prepararlo.
8 Tomó además mantequilla y leche, y el becerro que había preparado, y poniéndolo ante ellos se quedó a su lado debajo del árbol, mientras ellos comían.
9 Ellos le dijeron:
«¿Dónde está Sara, tu mujer?»
Y él respondió:
«Aquí, en la tienda.»
10 Uno de ellos dijo:
«Ten por seguro que volveré a ti, y conforme al tiempo de gestación Sara tu mujer tendrá un hijo.»
Sara, que estaba a la entrada de la tienda detrás de él, escuchaba todo.
11 Abrahán y Sara eran ya viejos y de edad avanzada, y Sara ya no tenía lo que es costumbre en las mujeres.
12 Por eso Sara se rio consigo misma, y dijo:
«¿Después de haber envejecido voy a tener placer, si también mi señor ya está viejo?»
13 Pero el Señor le dijo a Abrahán:
«¿Por qué se ríe Sara? Ha dicho: “¿Será cierto que voy a dar a luz siendo ya vieja?”
14 ¿Acaso hay para Dios algo que sea difícil? En el momento indicado volveré a ti, y conforme al tiempo de gestación Sara tendrá un hijo.»
15 Sara lo negó, y dijo:
«No me reí. Más bien, tuve miedo.»
Pero él dijo:
«No es cierto. Tú te reíste.»
Abrahán intercede por Sodoma
16 Aquellos varones se fueron de allí, y miraron en dirección a Sodoma. Abrahán los acompañaba.
17 Entonces el Señor dijo:
«¿Acaso voy a ocultarle a Abrahán lo que voy a hacer?
18 ¡Si Abrahán va a ser una nación grande y fuerte, y en él serán bendecidas todas las naciones de la tierra!
19 Yo sé que él ordenará a sus hijos y a sus descendientes que sigan el camino del Señor, y que sean justos y rectos, para que el Señor cumpla en Abrahán su promesa.»
20 Entonces el Señor le dijo:
«Puesto que el clamor contra Sodoma y Gomorra va en aumento, y su pecado se ha agravado demasiado,
21 voy ahora a descender allá, para ver si lo que han hecho corresponde a las quejas que han llegado hasta mí. Si no es así, lo sabré.»
22 Y aquellos varones se apartaron de allí, y fueron hacia Sodoma; pero Abrahán seguía estando delante del Señor.
23 Y se acercó Abrahán y le dijo:
«¿Acaso vas a destruir al justo con el injusto?
24 Tal vez haya cincuenta justos en la ciudad. ¿Acaso destruirás ese lugar, y no lo perdonarás por los cincuenta justos que estén allí adentro?
25 ¡Lejos sea de ti hacer morir al justo con el impío, y tratar al justo como al impío! ¡Jamás hagas tal cosa! ¿Acaso el Juez de toda la tierra no debe hacer lo que es justo?»
26 El Señor respondió:
«Si dentro de la ciudad de Sodoma encuentro a cincuenta justos, por ellos perdonaré a todos los que estén allí.»
27 Abrahán replicó y dijo:
«Aquí estoy ahora, atreviéndome a hablar con mi Señor, aunque solo soy polvo y ceniza.
28 Pero tal vez falten cinco justos para completar los cincuenta; ¿por faltar esos cinco destruirás toda la ciudad?»
Y el Señor dijo:
«No la destruiré, si encuentro solo cuarenta y cinco.»
29 Abrahán volvió a hablarle, y dijo:
«Tal vez solo se hallen cuarenta…»
Y el Señor respondió:
«Aun por esos cuarenta no lo haré.»
30 Abrahán insistió:
«Espero que mi Señor no se enoje, si sigo hablando; pero tal vez solo se encuentren treinta…»
Y el Señor respondió:
«Aun si encuentro treinta, no lo haré.»
31 Abrahán dijo:
«Aquí estoy ahora, atreviéndome a hablar con mi Señor; tal vez solo se encuentren veinte…»
Y el Señor contestó:
«Aun por esos veinte, no la destruiré.»
32 Pero Abrahán volvió a decir:
«Espero que mi Señor no se enoje si hablo una vez más; pero tal vez se encuentren solo diez…»
Y el Señor respondió:
«Aun por esos diez, no la destruiré.»
33 Cuando el Señor terminó de hablar con Abrahán, se fue de allí; y Abrahán volvió a su lugar.
Aplhanma Dios yoyam etac apquitca Abraham
1 Apvaac nic nat maycaa apquinyema Dios. Apnec nic nat Abraham amyip apquilimjaclha masit apcaoclha enlhit apvisay Mamre. Ingyitsicso acnim nic nat intomjac apna Abraham atong appaclhanma carpa. 2 Pilapcasquic nic nat apvita apnatqui enlhit apcanvaa acpayjo apnaclha. Yejemoc nic nat apquinmaclho netin yoyam emoc tacja maycaa. Apquilpolintac nic nat nalhpop Abraham. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
3 Aptomjac nic nat Abraham apcanya maycaa: —Visqui ajac. Inlicavoc sat ancoc apvalhoc lhip, noyeycaja nasa coo tingma ajac. 4 Covotac sat yingmin. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Ellovquis sat apquilyampay coning yamit pisquisca. 5 Coo sictomja silancam quellhip. Apquilvaac quellhip coo tingma ajac. Osantimquisic sat aptoycaoc, yoyam elyimneclhoc mocjam. Natamin elquimpiclhac sat mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat maycaa: —Jey, tasi— nic nat apquiltomjac.
6 Aptalhningvoclhec nic nat carpa appaclhanma Abraham. Aptomjac nic nat apcanya aptava Sara: —¡Copecjesam! Colic sat natqui aplhanaoc motajap. Colanes sat pan— nic nat aptomjac.
7 Apquinincaclhec nic nat Abraham apmiyaclho alyinatamaclha apnatoscama. Apyacyesquic nic nat vayqui ayitcoc actamila anco. Apquilancam nic nat apcanyacpoc ingyajic vayqui ayitcoc. Appecjesam nic nat apquillanay apitic yoyam eltovamcoc. 8 Apvoclhec nic nat Abraham vayqui neme ac apyingmenic najan queso. Apsantac nic nat apitic malanescama aptoycaoc. Apquinmam nic nat Abraham apyovcamcolha maycaa coning yamit.
9 Natamin aptoycaoc apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Abraham: —¿Jalhcojo acyasa lhip aptava Sara?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Abraham: —Innec maa congne carpa tingma— nic nat aptomjac.
10 Aptomjac nic nat lhama maycaa apcanya: —Moc año sat ovotac mocjam otnejic maycaa. Cotac sat ayitca lhip aptava Sara— nic nat aptomjac.
Inlingac nic nat Sara actemaclha aplhanma maycaa. Innec nic nat congne carpa nicja atong, acpayjo apcapoc Abraham. 11 Apvanyam nic nat aptomjac Abraham najan aptava Sara. Inmasquec nic nat acyinyova actom.
12 Congne ilhnic nat inquictingmam Sara. Intomjac nic nat avalhoc: —¿Jalhco sat cotnejic? Sicvanyam coo, apvanyam najan etava. Inmasquec najan sicmajayo opatjetamcoc etava— nic nat intomjac avalhoc.
13 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —¿Soctomja ayasmesa nac Sara? ¿Soctomja acyascacmo nac avalhoc, yoyam cotac ayitca actomja acvanyam? 14 ¿Inyitne ya lhama asoc acyimtalhnama comopvan etnesquisic Dios? Apvanquic etnesquisic aclhamoclhojo asoc. Moc año sat ovotac mocjam. Cotac sat ayitca aptava Sara— nic nat aptomjac.
15 Inlingac nic nat Sara aplhanma maycaa. Am nic nat coyacmoc colhenic.
Intomjac nic nat Sara ayanya: —Am lhac ongvasmasac coo— nic nat intomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Naso, incasmasquic lhac lhiya— nic nat aptomjac.
Abraham najan tingma Sodoma
16 Apquilquimpaclhec nic nat mocjam maycaa. Tingma Sodoma nic nat apquilyasac. Acyavataclhojo ilhnic nat aptomja aplhalhma Abraham.
17 Intomjac nic nat apvalhoc Dios: —¿Evanqui ya oyilhasquisic amyaa napato Abraham, yoyam otnejic nipyesicsa enlhitaoc? 18 Ayinyemaclha Abraham etnejic sat apquilyap aplhamoclhojo apquilmolhama apquilyimnatem. Pac olhamascasiclhac sat coo apquinyema Abraham aplhamoclhojo enlhitaoc lhalhma anco. 19 Acyacyesquic coo Abraham, yoyam elanic sat mataa apquitquic najan aptovana elilyejiclhojo siyanamaclha. Yoyam elyiplovcasojo actemaclha actamila najan actemaclha acpeyvomo. Yoyam elhcac sat Abraham aclhamoclhojo asoc siclhanma olmesic— nic nat intomjac apvalhoc.
20 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —Avanjec mataa amyaa apquillhenamap apquilmapsomcaa enlhitaoc tingma Sodoma najan tingma Gomorra. Avanjec anco melyascalhma as enlhitaoc. 21 Altamjoc otyaningvomjoc maa, yoyam olanojo apquiltemaclha enlhitaoc. Nasoc lhaja amyaa apquillhenamap siclinga coo. Altamjoc oyasamcojoc maa— nic nat aptomjac.
22 Apquillhinquic nic nat apcanit maycaa apquilyascama tingma Sodoma. Apquinmam nic nat Abraham najan maycaa.
23 Apcalhingamcoc nic nat Abraham apyipitcangvocmo maycaa. Aptomjac nic nat apcanya: —Visqui, ¿pa ya etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa? 24 Apnam sat ancoc as tingma 50 enlhitaoc apquilpeyvomo, ¿pa ya esavojoc etvacsic as tingma? ¿Am ya eltamjoc lhip elasicjiclhojo as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa enlhitaoc 50 apquilpeyvomo? 25 Copvanquejec lhip etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Copvanquejec lhip eyipitcasiclhojo enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Lhip aptomja singyicpilquemo apyimtalhnamo as nalhpop. ¿Impeyvo ya mataa apyicpilquemo lhip?— nic nat aptomjac Abraham.
26 Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Apnam sat ancoc tingma Sodoma 50 enlhit apquilpeyvomo, omyangvoclhac sat as tingma. Olasicjiclhojo sat mocjam aplhamoclhojo apnaycam as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa maa 50 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
27 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Lhip nac Dios Apyimtalhnamo, coo eyca sictomja enlhit moyimtalhnamo. 28 Am sat ancoc evocmoc 50 apquilpeyvomo. ¿Pa ya esavojoc etvacsic as tingma apcaymacpo inlhojo 5 apquilpeyvomo?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 45 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
29 Apquilinlhanacmec nic nat apquilmalhnaycam: —Apnam sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
30 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Apnam sat ancoc maa 30 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 30 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
31 Apquilinlhanacmec nic nat Abraham apquilmalhnaycam: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Apnam sat ancoc maa 20 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 20 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
32 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Acvamlha lhama sicpayvam mocjam. Apnam sat ancoc diez apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 10 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
33 Aplhinquic nic nat maycaa natamin appamejitquiscama Abraham. Aptajavoc nic nat tingma pac Abraham.