Amistad de David y Jonatán
1 David huyó de Nayot de Ramá, pero fue a hablar con Jonatán y le preguntó:
«¿Qué es lo que he hecho? ¿Cuál es mi pecado? ¿Qué mal he cometido contra tu padre, para que quiera matarme?»
2 Jonatán le respondió:
«¿Matarte? ¡De ninguna manera! Mi padre no hará nada, sea grande o pequeño, que no me lo haga saber. ¿Por qué habría de encubrirme este asunto? No puede ser.»
3 Pero David insistió, y le dijo:
«Tu padre sabe muy bien que yo cuento con tu buena voluntad, así que pensará no entristecerte al darte a conocer sus planes. Pero el Señor es testigo, lo mismo que tú, de que estoy a un paso de la muerte.»
4 Y Jonatán le respondió:
«Dime qué quieres que haga por ti, y lo haré.»
5 Y David le dijo a Jonatán:
«Mañana habrá luna nueva, y por costumbre debo comer con el rey. Pero deja que me esconda en el campo hasta dentro de tres días, por la tarde.
6 Si tu padre pregunta por mí, dile que yo te pedí que me dejaras ir a Belén, mi ciudad, porque toda mi familia celebra allí el sacrificio anual.
7 Si tu padre está de acuerdo con esto, entonces podré estar tranquilo; pero si se enoja, sabrás que él ha decidido hacerme daño.
8 Yo soy tu siervo. Y ya que nos hemos jurado amistad sincera delante del Señor, ten misericordia de mí. Si hay en mí alguna maldad, no hace falta que me mate tu padre; mátame tú.»
9 Pero Jonatán le respondió:
«Eso jamás te sucederá. Al contrario, si llego a saber que mi padre tiene malas intenciones contra ti, ¿crees que no te lo haré saber?»
10 Entonces David le preguntó:
«¿Cómo voy a saber si tu padre te respondió con enojo?»
11 Jonatán le respondió:
«Ven, vamos al campo.»
Y los dos se fueron al campo.
12 Allí Jonatán le dijo a David:
«Pongo por testigo al Señor, Dios de Israel, de que mañana a esta hora, o dentro de tres días, le preguntaré a mi padre si sus intenciones son buenas para contigo. Si no lo son, mandaré a alguien para que te avise.
13 Si acaso mi padre piensa hacerte daño, que el Señor me castigue, y más aún, si no te lo hago saber, para que puedas ponerte a salvo. ¡Que el Señor esté contigo, como estuvo con mi padre!
14 Y si logro sobrevivir, espero que me trates con la misericordia del Señor. Así no moriré.
15 Espero que siempre te muestres misericordioso con mi familia. Y cuando el Señor haya eliminado a cada uno de tus enemigos, no permitas que el nombre de tu amigo Jonatán sea borrado de tu casa.»
16 Así fue como Jonatán hizo pacto con David, y añadió:
«Que el Señor tome venganza de tus enemigos.»
17 Luego Jonatán le rogó a David que, por el cariño que se tenían, le jurara cumplir con esto,
18 y añadió:
«Mañana es luna nueva, y cuando vean vacío tu asiento, te echarán de menos.
19 Escóndete durante tres días, y después de eso regresa adonde estabas escondido el día en que te amenazó mi padre. Espera mis noticias junto a la piedra de Ezel.
20 Yo saldré al campo, y lanzaré tres flechas hacia ese lugar, como si estuviera tirando al blanco.
21 Luego le diré a mi criado que vaya y busque las flechas; si le digo: “Mira, allí cerca de ti están las flechas, recógelas”, entonces podrás salir de tu escondite y te vendrás conmigo, porque nada malo te sucederá. El Señor es testigo.
22 Pero si le digo a mi sirviente: “Las flechas están más allá de donde tú estás”, entonces huye, porque el Señor quiere que te vayas.
23 En cuanto al pacto que tú y yo hemos hecho, que el Señor sea nuestro testigo para siempre.»
24 Entonces David se escondió en el campo, y cuando llegó la fiesta de la luna nueva el rey se sentó a comer.
25 Como de costumbre, Saúl ocupó su silla, junto a la pared; Jonatán se hizo a un lado y Abner se sentó junto a Saúl, pero el lugar de David quedó vacío.
26 Ese día Saúl no dijo nada, porque pensó que tal vez algo le habría pasado a David y no estaría purificado.
27 Al día siguiente, que era el de la fiesta de la luna nueva, el lugar de David seguía vacío. Entonces Saúl le preguntó a Jonatán:
«¿Por qué el hijo de Yesé ha faltado dos días a nuestra comida?»
28 Entonces Jonatán le dijo:
«David me pidió encarecidamente que le permitiera ir a Belén.
29 Me dijo: “Te ruego que me dejes ir, pues nuestra familia ofrece un sacrificio en el pueblo, y mi hermano me ha pedido que asista. Si soy digno de tu buena voluntad, permíteme ir a visitar a mis hermanos.” Por eso David no se ha sentado a la mesa de Su Majestad.»
30 Pero Saúl se llenó de ira en contra de Jonatán, y le dijo:
«¡Hijo de mala madre! ¿Tú crees que no sé que ustedes son muy amigos? Esta amistad tuya con el hijo de Yesé es bochornosa. ¡Es una vergüenza para ti y para tu madre!
31 Pero toma en cuenta que, mientras el hijo de Yesé tenga vida, ni tú ni tu reino estarán seguros. ¡Manda que lo traigan a mi presencia, porque tiene que morir!»
32 Pero Jonatán le respondió a su padre:
«¿Y por qué tiene que morir? ¿Qué mal ha cometido?»
33 Por respuesta, Saúl le arrojó una lanza con la intención de herirlo. Con esto, Jonatán se dio cuenta de que su padre había decidido matar a David.
34 Entonces Jonatán se levantó furioso de la mesa, y no comió ese segundo día de fiesta, pues le dolió que su padre lo hubiera puesto en ridículo, y que quisiera matar a David.
35 Al día siguiente por la mañana, a la hora convenida con David, Jonatán salió al campo acompañado de un criado,
36 y le dijo:
«Cuando yo arroje estas flechas, corre y ve por ellas.»
Y mientras más corría el criado, más lejos de él lanzaba Jonatán las flechas.
37 Cuando el criado llegaba a donde estaba la flecha, Jonatán le gritaba:
«Creo que la flecha está más allá.»
38 Y volvía Jonatán a gritarle al criado:
«¡Corre, date prisa; no te detengas!»
Y el criado recogió las flechas y se las entregó a Jonatán,
39 pero no entendió qué sucedía, pues solo David y Jonatán sabían de qué se trataba.
40 Luego, Jonatán le dio sus armas al criado y le dijo:
«Anda, llévalas a la ciudad.»
41 Y cuando el criado se marchó, David salió de donde estaba escondido e hizo tres reverencias, hasta tocar el suelo; luego, ambos se besaron y lloraron, pero David lloró más.
42 Entonces Jonatán le dijo a David:
«Vete tranquilo. Recuerda que ante el Señor nos hemos jurado amistad. El Señor es nuestro testigo, y lo será de nuestros descendientes, para siempre.»
Luego David se levantó del suelo y se fue, mientras que Jonatán volvió a la ciudad.
Jonatán appasmom David
1 Apquinyec nic nat David tingma Naiot de Ramá. Apmiyaclhec nic nat apnaclha Jonatán, aptomja apcanya: —¿So actomja yi? ¿Yitne ya sicsilhnanomalhca ajanco napato apyap, yoyam jeyajic? — nic nat aptomjac.
2 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —¡Movan amyaa! ¡Mematnejec sat lhip! Yitnec mataa sicpamejitsomalhca tata coo. Mepqui lhama amyaa apyilhasquiscama tata coo. ¿Apcanayqui ya lhquip mejeltimnasac tata coo as amyaa? Ayinayc coo movan amyaa — nic nat aptomjac Jonatán.
3 Apcatingmavoc nic nat David: —Apyasamcoc lhip apyap, aptemaclha lhip seyasicjayo coo. Apquiltamjoc apyap emyoc lhip, apyilhasquisa amyaa. Nasoc anco sicpayvam siclhanma napato Dios najan napato lhip. Ningatoc anco, yoyam omatong — nic nat aptomjac David.
4 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —¿Evanqui ya opasmoc lhip? — nic nat aptomjac.
5 Aptomjac nic nat David apcanya: —Quip ilanojo. Secaseclha ongvitac sat fiesta acvisay Piltin Apjalhnancoc. Jeyanic sat apyap otasomoc apnaclha. Oyilhalhcoc ajanco anit alhtaa, acvaycmo secaseclha actalhnam. 6 Elmalhnacpoc sat lhip sicyasaclha coo. Ingyatingmojo sat lhip maa: copvanquejec alhta evotac David. Movanquejec alhta omyoc selmalhnaycam maycaa tingma Belén, epasmiclha apquilmolhama. Ellanac sat fiesta asoc macmescama Dios, apquiltemaclha mataa moclhama año — sat itne ingyanic lhip — nic nat aptomjac David.
7 Aptomjac nic nat mocjam: Am sat ancoc elavac apyap, coytic sat actamilaycam evalhoc. Aplovquic sat ancoc apyap, nasoc sat epecjam jeyajic. 8 Jepasim sat lhip, sictomja silancam lhip. Yitnec alhta ningilpamjitsomalhca incanit, ninlhanma mepqui ningyeycajascaoc napato Dios. ¿Naso ya sicsilhnanomalhca ajanco? Nojemyov nasa coo, jeyaa sat lhip. Coymalhquejec jeyantemiclha apnaclha apyap — nic nat aptomjac.
9 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —¡Nolhen nasa yoyam ematong! Aclingac sat ancoc aplhanma tata coo, quilhvoc sat oyascasingvomoc lhip — nic nat aptomjac.
10 Aptomjac nic nat David apcanya Jonatán: —¿Soc enlhit yoyam jeltimnacsic aclhanma apvalhoc lhip apyap? — nic nat aptomjac.
11 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —Noc, ongilpeyvojo amyip — nic nat aptomjac.
Apquilvoclhec nic nat amyip. 12 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya David: —Naso sicpayvam siclhanma mepqui sicyeycajascaoc napato Dios. Secaseclha acvaycmo moc secaseclha hora nac jay, oyasamcojoc sat aclhanma apvalhoc tata coo. Intasic sat ancoc, mepqui amyaa, oyascasingvomoc sat lhip. 13 Yitnec sat ancoc amyaa, yoyam ematong lhip, quilhvoc sat oyascasingvomoc lhip, yoyam ingyinyejic. Am sat ancoc oltimnasquitac lhip, olngamcojoc sat apyanmongsayclha sictemaclha Dios. Epasmoc sat lhip Dios, acno alhta appasmom tata coo. 14 Jemyov sat coo nanoc sat, apvita inlhojo sictiyascam coo. Acno alhta Dios apmasma lhip naysicsa aptiyascam alhta. 15-16 Apvitac sat ancoc sicmatnam coo, imyov sat lhip sicmolhama apyovoclhojo. Ellingamcojoc sat cotnaja ingmoc apyanmongsayclha Dios apquiltemaclha apancaoc — nic nat aptomjac Jonatán.
Apquilpamejitsacpec nic nat Jonatán najan David, apquillhanma mepqui apquilyeycajascaoc ningmiyovmalhquilha. 17 Avanjec nic nat apcasicjayo Jonatán, acno apcasicjamacpo apanco. Aplhenquic nic nat Jonatán mepqui apyeycajascaoc, yoyam epasmoc David.
18 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —Secaseclha cotnejic sat fiesta Piltin Apjalhnancoc. Mepasmejec sat lhip etasomoc apnaclha apvisqui. 19 Invocmec sat ancoc natqui acnim, cotlapsic sat mevactamo lhip. Ingyinyi sat lhip. Iyilhacpojo sat acno siclhoc alhta tap mataymong mayicjescama. 20 Oyjong sat natqui yanca payjoc maa, malha siclimsem nasa. 21 Ongvanic sat apyimnanic: ¡Itingya siclho yanca! ¡Alyitnama jilip, apquinmamcaclha lhip! ¡Ilhing, ilicvoclha! — sat otnejic ongvanic. Cotnejic sat mepqui amyaa. Coytic actamilaycam apvalhoc lhip. Nasoc siclhanma mepqui sicyeycajascaoc napato Dios. 22 Actomjac sat ancoc ongvanic apyimnanic: Itingya yanca alyitnama mocjay — sat otnejic. Ingyinyi sat lhip mocjay. Apquiltamjoc Dios ingyinyejic lhip. 23 Noyeycajas nasa ningilpamejitsomalhca. Dios aptomja singvitaycamco, cotningvomeje nelha — nic nat aptomjac Jonatán.
24 Apyilhanmec nic nat David payjoc amyip aclhenamalhca. Invocmec nic nat fiesta acvisay Piltin Apjalhnancoc. Apnaclhec nic nat apvisqui yoyam etoc. 25 Apnaclhec nic nat aptemaclha mataa tingma napocja. Apnaclhec nic nat Jonatán napato apyap. Apnaclhec nic nat Abner napocja Saúl. Am nic nat elhnac David. 26 Am nic nat elhenac Saúl as acnim nac jay. Apcanayquic nic nat mepqui appenescamo David actemaclha apquilanayclha apvalhoc. 27 Moc acnim nic nat intomjac, anit acnim acvisay fiesta. Am nic nat elhnac David.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya apquitca: —¿So actomja yi? ¿Mevactamo Isaí apquitca acnim alhta, mevactamo quilhvo nac jay? — nic nat aptomjac.
28 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —Apcanyacpec alhta David eyacsic tingma Belén. Apquiltamjoc alhta momyovejec coo aplhingam. 29 Nomyov nasa olhong siclho— alhta aptomjac seyanya. Apcaneclhec maa apquilmolhama ellanac asoc macmescama Dios. Apipma alhta ayinyema apcanama. Appecjam alhta elvita apquilmolhama, selmalhnaycam alhta siclho David. Am elhnac quilhvo nac jay apnaclha lhip visqui apyimtalhnamo — nic nat aptomjac Jonatán.
30 Aplovquic nic nat Saúl napato Jonatán, aptomjac apcanya: —¡Quip'yap nac lhip! Nasoc lhip aptimempoc Isaí apquitca. Singmanquescama ayinyema lhip najan inquin. 31 Naysicsa aptiyascam Isaí apquitca, copvanquejec lhip etnejic apvisqui. Ingyavojoc sat mataa, yoyam ematong. Ingyane sat emacpoc David, yoyam ematong — nic nat aptomjac Saúl.
32 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —¿So actomja yi ematong maa? ¿So actema apmapsom? — nic nat aptomjac.
33 Apmiyaseclhec netin sovjeva Saúl, yoyam eyiplhac apquitca. Apyasingvocmec nic nat Jonatán aptemaclha apyap, ingyajic sat David. 34 Aplovquic nic nat Jonatán. Apquinmaclhec nic nat netin, yoyam elhong. Am nic nat etavac fiesta acvisay anit acnim. Avanjec nic nat acmayovsa apvalhoc Jonatán, aplingay aplhenamap apmapsom David. 35 Moc acnim nic nat intomjac. Invocmec nic nat hora aclhenamalhca alhta Jonatán najan David. Apmiyaclhec nic nat amyip Jonatán, aplhalhma ilhnic nat apyimnanic.
36 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —¡Ingyimpojo, ilicvoclha sat yanca! — nic nat aptomjac.
Apquinincamquic nic nat apquitcoc. Apyinjac nic nat yanca Jonatán mocjay.
37 Appecjam nic nat apquitcoc elicvoclha yanca actiyam. Apyimnatasquic nic nat appayvam Jonatán: —Mocjay inyitnacmoc actiyam yanca — nic nat aptomjac.
38 Mocjam lhama apyimnatesa appayvam Jonatán: —¡Ingyimpojo, ingyinyi, notningvom nasa! — nic nat aptomjac.
Apcanseclhec nic nat yanca apyimnanic, apsayquinta apnaclha Jonatán. 39 Am nic nat eyasamcoc apyimnanic aptemaclha Jonatán. Apyasamcoc nic nat monquinatquiscama apvamlha David najan Jonatán. 40 Apliquic nic nat apquilmaycam Jonatán. Apcanyacpec nic nat apyimnanic esaclhesic tingma apvanyam.
41 Apvonquipquic nic nat apyimnanic. Aptipquic nic nat apyilhanmomaclha mataymong David. Natqui ilhnic nat apjalhem David napato Jonatán, apticlhicvocmo nalhpop payjaclha napaat. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic poc. Apquilvinec nic nat apcanit, acvaycmo actamilayclha mocjam apvalhoc David.
42 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya David: —Coyit actamilaycam apvalhoc naysicsa aptiyascam. Comasquejec mataa ningilpamejitsomalhca incanit ningillhanma mepqui ningilyeycajascaoc napato Dios. Comasquejec mataa ningyesicsa nincoo najan nipyesicsa intovana — nic nat aptomjac Jonatán.