Ajab derrota a los sirios
1 Un día el rey Ben Adad de Siria reunió a todo su ejército, y convocó a treinta y dos reyes aliados con su caballería y sus carros de combate, y se dirigió a Samaria para atacarla, y la sitió.
2 Envió mensajeros al rey Ajab, que estaba en la ciudad, a que le dijeran:
3 «El rey Ben Adad te manda decir: “Tu plata y tu oro me pertenecen, lo mismo que tus mujeres y tus hermosos hijos.”»

4 El rey de Israel le respondió:
«¡Por supuesto! ¡Todo lo que tengo le pertenece a Su Majestad!»
5 Los mensajeros volvieron a hablar con Ajab, y le dijeron:
«El rey Ben Adad ha dicho: “He mandado a decirte que vas a entregarme tu plata y tu oro, lo mismo que tus mujeres y tus hijos.
6 Prepárate, porque mañana a esta misma hora van a llegar mis siervos a registrar tu palacio y las casas de tus oficiales, y se llevarán todo lo que tengas de valor.”»
7 El rey de Israel convocó entonces a todos los ancianos del país, y les dijo:
«¿Se dan cuenta de que ese rey está buscando perjudicarme? Me pidió que le entregara mis tesoros de plata y de oro, y hasta mis mujeres y mis hijos, ¡y no se los negué!»
8 Los ancianos y todo el pueblo le aconsejaron:
«No le hagas caso. No hagas lo que te pide.»
9 Entonces Ajab respondió a los embajadores:
«Digan a Su Majestad que voy a hacer lo que me pidió la primera vez. Pero esto otro no lo voy a hacer.»
Los embajadores llevaron la respuesta a su rey,
10 y una vez más Ben Adad mandó a decirle:
«¡Que los dioses me castiguen duramente, y más aún, si queda en Samaria el polvo suficiente para que mis ejércitos se lleven un puñado de sus ruinas!»
11 Y el rey de Israel les respondió:
«Díganle a su rey que una cosa es ceñirse la espada, y otra muy distinta volver victorioso del campo de batalla.»
12 Cuando Ben Adad recibió la respuesta de Ajab, estaba en su campamento bebiendo con los demás reyes, y al instante ordenó a sus oficiales que se prepararan para atacar la ciudad.
13 Pero un profeta fue a ver al rey Ajab de Israel, y le dijo:
«Así ha dicho el Señor: “¿Ves esta gran muchedumbre? Hoy mismo voy a entregarla en tus manos, para que reconozcas que yo soy el Señor.”»
14 Y Ajab le preguntó:
«¿Y quién me ayudará a derrotarlos?»
Y el profeta respondió:
«Así ha dicho el Señor: “Te ayudarán los siervos de los jefes de las provincias.”»
Pero Ajab volvió a preguntar:
«¿Y quién atacará primero?»
Y el profeta le dijo:
«Tú atacarás primero.»
15 Entonces Ajab pasó revista a los siervos de los jefes de las provincias, y eran doscientos treinta y dos guerreros. Luego pasó revista a todo el ejército israelita, y contó siete mil guerreros.
16 Se pusieron en marcha al mediodía, saliendo de Samaria, mientras Ben Adad y los treinta y dos reyes que lo apoyaban seguían emborrachándose en su campamento.
17 Los primeros en salir de la ciudad fueron los siervos de los jefes de provincia. Pero Ben Adad había puesto espías, que al ver salir soldados de Samaria corrieron a decírselo al rey.
18 Entonces Ben Adad dijo:
«Sea que vengan en son de paz, o que vengan en son de guerra, captúrenlos vivos.»
19 Los siervos de los jefes salieron de la ciudad, y tras ellos salió todo el ejército,
20 y trabaron combate unos contra otros, pero los israelitas hicieron huir a los sirios, y los persiguieron. Entonces el rey Ben Adad de Siria montó en un caballo y escapó acompañado de algunos jinetes.
21 El rey de Israel remató a la caballería, destruyó los carros de combate, y causó grandes estragos entre el ejército sirio.
22 Luego, el profeta se presentó ante Ajab y le dijo:
«Ahora debes reagrupar tus fuerzas y pensar lo que debes hacer, porque dentro de un año el rey de Siria volverá para pelear contra ti.»
23 Por su parte, los oficiales del rey de Siria le dijeron:
«Los dioses de los israelitas nos vencieron porque habitan en los montes; pero si peleamos contra ellos en las llanuras, con toda seguridad los venceremos.
24 Lo que debes hacer es quitarles el mando a los reyes, y poner en su lugar a los oficiales de tu ejército.
25 También debes reponer el ejército que perdiste, jinete por jinete y carro por carro; entonces volveremos a luchar contra los israelitas en las llanuras, y con toda seguridad los venceremos.»
Y el rey siguió el consejo.
26 Un año después, Ben Adad pasó revista al ejército sirio y marchó hasta Afec para pelear contra Israel.
27 También los israelitas pasaron revista, se abastecieron de víveres y marcharon al encuentro de los sirios. Acamparon frente al campamento sirio como si fueran dos pequeños rebaños de cabras; los sirios, en cambio, cubrían toda la llanura.
28 Entonces el varón de Dios fue a ver al rey de Israel y le dijo:
«Así ha dicho el Señor: “Los sirios creen que yo, el Señor, soy un Dios de los montes pero no un Dios de los valles. Pues para que todos reconozcan mi poder, voy a poner en tus manos a ese ejército tan numeroso. Así reconocerán ustedes que yo soy el Señor.”»
29 Ambos ejércitos acamparon durante siete días en el valle, uno frente al otro, y el séptimo día comenzó la batalla. Ese mismo día, el ejército israelita mató a cien mil soldados sirios de infantería;
30 el resto del ejército sirio huyó y se refugió en la ciudad de Afec, pero la muralla de la ciudad se les vino abajo y sepultó a veintisiete mil soldados que habían logrado escapar. También Ben Adad entró en la ciudad, y para salvarse iba escondiéndose de casa en casa.
31 Entonces sus oficiales le dijeron:
«Hemos sabido que los reyes de Israel son clementes. Si nos vestimos con cilicio y nos ponemos una soga al cuello, y nos presentamos ante el rey, tal vez tenga compasión de ti y te perdone la vida.»
32 Entonces se vistieron de cilicio y se pusieron sogas en el cuello, y fueron a ver al rey. Le dijeron:
«Tu siervo Ben Adad te ruega que le perdones la vida.»
Y Ajab respondió:
«Si el rey vive todavía, entonces es mi hermano.»
33 Los oficiales que fueron a ver al rey Ajab tomaron como buena señal estas palabras, y respondieron:
«Tu hermano Ben Adad está vivo.»
Ajab les dijo:
«Quiero verlo. Vayan por él.»
Ben Adad se presentó entonces ante Ajab, y este lo invitó a subirse a su carro.
34 Y Ben Adad le dijo a Ajab:
«Hoy te devuelvo las ciudades que mi padre le quitó al tuyo. Toma posesión de Damasco, como mi padre lo hizo con Samaria.»
Y Ajab respondió:
«Este es un pacto entre tú y yo. Puedes irte.»
35 En ese momento, uno de los profetas le pidió a uno de sus compañeros que lo golpeara, pero su compañero no quiso hacerlo.
36 Entonces aquel profeta le dijo:
«Puesto que no obedeciste a la palabra del Señor, en cuanto me dejes y tomes tu camino, te herirá un león.»
En efecto, cuando ese hombre se separó del profeta, le salió un león en el camino y lo mató.
37 Luego, el profeta vio a otro hombre y le pidió que lo hiriera, y aquel hombre obedeció; le dio un golpe y lo dejó herido.
38 Entonces el profeta se puso una venda sobre los ojos y, con ese disfraz, fue y se enfrentó al rey en el camino.
39 En el momento en que el rey pasaba, el profeta gritó y dijo:
«Este siervo de Su Majestad estaba en medio de la batalla, cuando de pronto se me acercó un soldado, y me entregó a un prisionero y me dijo: “Cuida bien a este prisionero. No lo dejes escapar. Si se escapa, tú me responderás con tu vida, o me pagarás tres mil monedas de plata.”
40 Como yo estaba muy ocupado, haciendo varias cosas, ¡el prisionero se escapó!»
Entonces el rey le dijo:
«Tu sentencia es clara, y tú mismo la has dictado.»
41 En ese momento, el profeta se quitó la venda de los ojos, y el rey se dio cuenta de que se trataba de uno de los profetas.
42 Entonces el profeta le dijo:
«Así ha dicho el Señor: “Puesto que dejaste al hombre que yo había condenado a muerte, tú morirás en su lugar, y tu pueblo morirá en lugar de su pueblo.”»
43 El rey de Israel siguió su camino, y llegó a Samaria, pero iba triste y enojado.
Apquilimpocjay nipyesicsa co Siria
1 Apcansaclhec nic nat apvisqui co Siria Ben-adad apyovoclhojo singilpilhtetemo. Apquilpasmeclhec nic nat treinta y dos apquilviscaa najan apquillhalhmaa, netin carros najan nolhing apcapaoc, yoyam elimpocjac tingma Samaria. 2-3 Apquilvaac nic nat as acnim apquilsoycam amyaa apnaclha apvisqui Acab, colhic altimnasa amyaa: Eycaso appayvam apvisqui Ben-adad: Otnejic sat ajanco lhip apquilnatam, lhip apnatamcaa najan lhip apquitquic apquilyimnatem — lhac aptomjac apvisqui co Siria — nic nat intomjac amyaa.
4 Apcatingmavoc nic nat apvisqui co Israel: Payjoc aplhanma lhip visqui, itne sat apanco acyovoclhojo asoc, najan coo, najan ningyovoclhojo — nic nat aptomjac.
5 Apquilvoctac nic nat mocjam apquilsoycam amyaa, apquiltomja apquilanya: Eycaso appayvam Ben-adad: Ayapajasquic alhta, colhic altimnasa lhip, yoyam jelmecsic apquilnatam, najan apnatamcaa, najan apquitquic. 6 Olapajacsic sat secaseclha silasinancama, elsavojoc sat acyovoclhojo asoc acnaycaoc lhip tingma pac, najan tingma apancaoc apquilviscaa, najan acyovoclhojo asoc apquilyisponcama elmoc — lhac aptomjac apvisqui — nic nat intomjac amyaa.
7 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Israel, colhic altimnasa mayayo apquilvanyam, aptomja apquilanya: —Apquilyasamcoc quellhip, yoyam jeyinmelham as cotnaja ingmoc. Paj coo omyavac silnatam, paj najan enatamcaa, paj najan omyavac eyitquic apquilinava — nic nat aptomjac Acab.
8 Apquilatingmavoc nic nat apquilvanyam mayayo: —¡Nongyeylhojo nasa apayvam cotnaja ingmoc! — nic nat apquiltomjac.
9 Aptomjac nic nat apvisqui Acab apquilanya apquilsoycam amyaa cotnaja ingmoc: —Eliltimnas sat apvisqui Ben-adad, otnejic sat siyanyomalhca aplhanma siclho. Movanquejec otnejic aplhanma quilhvo nac jay — sat eltime elanic — nic nat aptomjac.
Apquiltajaclhec nic nat apquilsoycam amyaa apnaclha apvisqui Ben-adad. 10 Apcapajasquic nic nat Ben-adad, colhic altimnasa apvisqui Acab: Osavojoc sat sictovascama tingma Samaria. Melvityejec sat enaymacoc asoc ayitcoc, paj najan lhopactic, yoyam elsaclhac apquiltajayclha. Nasoc coo sicpayvam aclingay quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios — nic lhac apvisqui — nic nat apquiltomjac.
11 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Israel, colhic altimnasa Ben-adad: Noyimtalhnesacpojo apanco yicpintama apquimpocjay — nic nat intomjac amyaa.
12 Aplingac nic nat apvisqui Ben-adad as amyaa naysicsa anmin ato apquilpasmeyquiclha poc apquilviscaa reyes, apnaycam jamilh apancaoc. Aptomjac nic nat Ben-adad apquilanya: ¡Elimpocja! — nic nat aptomjac. Apquilquimpaclhec nic nat elimpocjac apyovoclhojo tingma apvanyam.
13 Pilapcasquic nic nat apvitacpo profeta apnaclha apvisqui Acab, aptomja apcanya: —Eycaso Dios Visqui ingac appayvam: Apvita inyicje lhip appintalhnama cotnaja ingmoc. Iyimnac sat lhip elmacpoc cotnaja ingmoc, ayinyema coo sicvisay Visqui Sicyimtalhnamo — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
14 Aptomjac nic nat Acab apcanya: ¿Soc sat elnapacpoc cotnaja ingmoc? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat profeta: Aptomjac alhta Dios Visqui ingac: Elnapacpoc sat apquilyimnanic apquillhalhmaa apquilviscaa provincias — nic alhta — nic nat aptomjac.
Aptomjac nic nat Acab apcanya: ¿Soc sat ingyanic, yoyam elimpocjac siclho? — nic nat aptomjac.
—Lhip sat ingyanic — nic nat aptomjac profeta.
15 Apquilyipsatquic nic nat apvisqui Acab apquilvamlha apquilyimnanic apquillhalhmaa apquilviscaa provincias. Invocmec nic nat doscientos treinta y dos apquilyimnanic. Najan maa singilpilhtetemo israelitas apquilvamlha siete mil enlhitaoc. 16 Apquilquimpaclhec nic nat ingyitsicso acnim, yoyam elimpocjac. Am nic nat elpenesac mocjam anmin ato apvisqui Ben-adad najan treinta y dos apquilviscaa, payjoc apquinmamcaclha jamilh apancaoc. 17 Apquilcamquitvocmec nic nat apquilyimnanic. Pilapcasquic nic nat aplinga amyaa apvisqui Ben-adad: —¡Apquililhyacmec co Samaria! — nic nat intomjac amyaa. 18 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya: ¡Tasic sat ancoc amyaa, elma sat! ¡Somcoc sat ancoc amyaa, elma sat maa! — nic nat aptomjac.
19 Apquilantipquic nic nat tingma apvanyam apquilyimnanic najan apyovoclhojo singilpilhtetemo. 20 Apquilnapacpec nic nat, apquinyajamquic nic nat co Siria. Apquilminlhinquic nic nat israelitas. Apquinyec nic nat apvisqui Ben-adad nolhing apcapoc, najan apquillhalhmaa napocja nolhing apcapaoc. 21 Apquimjamquic nic nat apvisqui co Israel. Apquilmacpec nic nat nolhing apcapaoc najan netin carros, apnatovasacpoc nic nat.
22 Apmiyantac nic nat profeta apnaclha apvisqui co Israel, aptomja apcanya: —Ipenacsojo sat mocjam singilpilhtetemo, eltimjic apquilyimnatem. Elvotac sat mocjam moc año apvisqui co Siria najan apquillhalhmaa, yoyam elimpocjac mocjam — nic nat aptomjac profeta.
23 Apquiltomjac nic nat apquilviscaa apquilanya Ben-adad: —Apnam netin inquilhe dioses apquilviscaa apancaoc israelitas, apquiltomja apquilyimnatescama naysicsa apquilimpocjay israelitas. Mepqui dioses apquilviscaa israelitas amyip acvanyam. Ontimjic sat ningilyimnatem, ningilimpocja inlhojo amyip acvanyam. 24 Lhip visqui ingac, ilvatesquis apquiltimem apquilviscaa reyes, itne sat apquilya'monquiscama apquilviscaa provincias. 25 Ingyansiclha sat mocjam singilpilhtetemo, acno apquilvamlha siclhoc alhta, moclhama nolhing apcapoc najan moclhama netin carros. Ongilimpocjac sat israelitas payjoc amyip acvanyam, ontimjic sat nasoc anco ningilyimnatem.
Inlicavoc nic nat apvalhoc apvisqui Ben-adad, aplinga actemaclha apquilpamejitsomap. 26 Moc año ilhnic nat intomjac. Apquilyipsatquic nic nat apquillhalhmaa apvisqui Ben-adad, apnalaclho tingma Afec, yoyam elimpocjac nipyesicsa israelitas. 27 Apquilyipsatacpec nic nat apquilvamlha israelitas, apquillhoy nic nat nintom, apquilquimpaclho yoyam elamyilhamcoc co Siria. Apquillanac nic nat carpa tingma yamningato apquicjingvoycamlha sirios, appintalhnama ilhnic nat, malha apquilapma as nalhpop. Apquilyitsomacpo ilhnic nat israelitas apquilyinatamaclha yataay.
28 Apmiyantac nic nat profeta apnaclha apvisqui co Israel, aptomja apcanya: Eycaso appayvam ayinyema Dios: —Aclhenalhquic coo nipyesicsa sirios sicma netin inquilhe, mepqui sicmaclha amyip acvanyam. Eyasamcojoc sat lhip sicvisay Visqui Sicyimtalhnamo, apvita inlhojo apquilmomap appintalhnama co Siria quellhip apquilmam — nic alhta Dios Visqui ingac — nic nat aptomjac profeta.
29 Apnam nic nat carpa apancaoc sirios cotnaja ingmoc najan carpa apancaoc israelitas, acvaycmo siete acnim. Intipquic nic nat apquilnapomacpilha acnim séptimo (siete). Apticyovquic nic nat cien mil singilpilhtetemo sirios nalhapaoc. 30 Apquilinyajamquic nic nat apquilaymomap tingma apvanyam Afec. Inyaninquic nic nat mataymong tingma apjalhtam, alnapa veintisiete mil singilpilhtetemo apquinyajaycaoc. Apquinyec nic nat apvisqui Ben-adad, apvoclho tingma apvanyam. Apyilhacpoc nic nat mataa lhama tingma najan poc tingma.
31 Apquiltomjac nic nat apquillhalhmaa apquilviscaa apquilanya: Lhip visqui, ningyasamcoc nincoo apquiltemaclha apquilasicjayquiclha apquilviscaa israelitas. Ongilantalhniclhac sat apava aptemaclha acmayovsa ingvalhoc, ongnatetic sat tama ingyispaoc malha ningmomalhca. Ongmiyaclhac sat apnaclha apvisqui co Israel, ongilmalhnac sat yoyam jingmeyvoc nincoo, jingilasicjiclhojoc sat mocjam — nic nat apquiltomjac.
32 Apquilantalhneclhec nic nat apava aptemaclha acmayovsa apquilvalhoc, najan apnatetem tama apyispaoc malha apquilmomap. Apquilmiyaclhec nic nat apnaclha apvisqui co Israel, apquiltomja apquilanya: —¡Apquiltamjoc Ben-adad emyovacpoc napato lhip visqui ingac, ingyasicjiclhojo sat lhip! — nic nat apquiltomjac.
Apcatingmavoc nic nat Acab: —¿Apjalhnanco ya mocjam? ¡Otnejic sat eyalhing coo! — nic nat aptomjac.
33 Payjeclhec apquilvalhoc as enlhit apquillhalhmaa, apquiltomja apquilanya: —¡Naso nac visqui ingac apyalhing Ben-adad! — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat Acab apcanya: —¡Elyantementa siclho! — nic nat aptomjac. Apmiyantac nic nat Ben-adad apnaclha Acab. Apcanyacpec nic nat ingyinamtic carro pac.
34 Aptomjac nic nat Ben-adad apcanya Acab: —Otajicsojoc sat mocjam tingma apquilvanyam, apquilmam alhta tata ninga naysicsa apquilimpocjay nipyesicsa apnaymacoc lhip apyap ninga. Apquilyanmongsomap alhta mataa tingma Samaria tata ninga najan apnaymacoc, lhip sat ingyapajacsic apquilyanmongsomap tingma Damasco — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Acab: —Tasi, omyoc sat lhip, yoyam mematnejec sat lhip — nic nat aptomjac.
Apquillanac nic nat pacto apquilmiyovmap apvisqui Acab najan Ben-adad. Apcapajasquic nic nat etajiclha.
35 Apnam nic nat napocja apquiltamjaycamó lhama profetas. Aptomjac nic nat lhama apcanya poc: —¡Jeticpong coo! — nic nat aptomjac. Ayinyema ilhnic nat Dios appayvam. Am nic nat coyacmoc eticpong aplhalhma.
36 Aptomjac nic nat as profeta apcanya poc: —Am lhac elyajaclhoc lhip visqui ingac appayvam. Ematong sat lhip naysicsa aplhingam, yamacmeyva sat cajic — nic nat aptomjac.
Aplhinquic alhta. Pilapcasquic nic nat apvita yamacmeyva aptajanyaa amay, incajac nic nat apquitsepquic nic nat.
37 Aptomjac nic nat as profeta apcanya poc: —¡Jeticpong coo! — nic nat aptomjac. Apticponquic nic nat apyimsasa apyimpejic. 38 Apnaclhec nic nat profeta apyimsem amay, elaylhic sat apvisqui, yoyam emyaclhac as amay. Apteteclhec nic nat apava apataoc mongyicpilquemo.
39 Apquilhyacmec nic nat apvisqui, apvita as profeta. Aptomjac nic nat profeta apyimnatesa appayvam: —Lhip visqui ajac. Acpasmec alhta ningilnapomalhca, sicvita cotnaja ingmoc apmomap. Aptomjac alhta seyanya singilpilhtetemo, otamilsic sat apmomap. Nic lhac maa: Apquinyec sat ancoc apmomap, ematong sat lhip. Tasic lhaja eyinyoc acyanmongam tres mil monedas de plata — alhta aptomjac seyanya. 40 Actamilcasquic alhta inyicje, pilapcasquic alhta apquinyaja — nic nat aptomjac profeta.
Aptomjac nic nat apvisqui co Israel apcanya: —Lhip aplhenacpoc apanco yoyam ematong — nic nat aptomjac.
41 Apliquic nic nat apava aptetem apataoc profeta. Pilapcasquic nic nat apvisqui apvita profeta.
42 Aptomjac nic nat profeta apcanya apvisqui: —Eycaso Dios Visqui ingac appayvam: Lhip alhta apmasma cotnaja ingmoc, apcanyomap ematong. Elngamcojoc sat lhip apmatnam, elingamcojoc sat apnaymacoc israelitas, acno apquillingaycamco alhta siclho cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac profeta.
43 Inlovquic nic nat apvalhoc apvisqui co Israel. Aptajaclhec nic nat tingma Samaria naysicsa acmayovsa apvalhoc, apnaclhec nic nat tingma pac.