Jesús y Zaqueo
1 Jesús entró en Jericó, y comenzó a cruzar la ciudad.
2 Mientras caminaba, un hombre rico llamado Zaqueo, que era jefe de los cobradores de impuestos,
3 trataba de ver quién era Jesús, pero por causa de la multitud no podía hacerlo, pues era de baja estatura.
4 Pero rápidamente se adelantó y, para verlo, se trepó a un árbol, pues Jesús iba a pasar por allí.
5 Cuando Jesús llegó a ese lugar, levantó la vista y le dijo: «Zaqueo, apúrate y baja de allí, porque hoy tengo que pasar la noche en tu casa.»
6 Zaqueo bajó de prisa, y con mucho gusto recibió a Jesús.
7 Todos, al ver esto, murmuraban, pues decían que Jesús había entrado en la casa de un pecador.
8 Pero Zaqueo se puso de pie y le dijo al Señor: «Señor, voy a dar ahora mismo la mitad de mis bienes a los pobres. Y si en algo he defraudado a alguien, le devolveré cuatro veces más lo defraudado.»
9 Jesús le dijo: «Hoy ha llegado la salvación a esta casa, pues este hombre también es hijo de Abrahán.
10 Porque el Hijo del Hombre vino a buscar y a salvar lo que se había perdido.»
Parábola de los siervos
11 Al escuchar la gente estas cosas, Jesús les contó una parábola, pues ya estaba cerca de Jerusalén y la gente pensaba que el reino de Dios estaba por manifestarse.
12 Jesús les dijo: «Un hombre de alto rango se fue a un país lejano, para recibir un reino y luego volver.
13 Antes de partir, llamó a diez de sus siervos, les dio una buena cantidad de dinero, y les dijo: “Hagan negocio con este dinero, hasta que yo vuelva.”
14 Pero sus conciudadanos lo odiaban, y enviaron tras él unos representantes para que dijeran: “No queremos que este reine sobre nosotros.”
15 Cuando ese hombre volvió, después de recibir el reino, hizo comparecer ante él a los siervos a quienes había dado el dinero, para saber qué negocios había hecho cada uno.
16 Cuando llegó el primero, dijo: “Señor, tu dinero ha producido diez veces más”.
17 Aquel hombre dijo: “¡Bien hecho! Eres un buen siervo. Puesto que en lo poco has sido fiel, vas a gobernar diez ciudades.”
18 Otro más llegó y le dijo: “Señor, tu dinero ha producido cinco veces más.”
19 Y también a este le dijo: “Tú vas a gobernar cinco ciudades.”
20 Llegó otro más, y le dijo: “Señor, aquí tienes tu dinero. Lo he tenido envuelto en un pañuelo,
21 pues tuve miedo de ti, porque sé que eres un hombre duro, que tomas lo que no pusiste, y recoges lo que no sembraste.”
22 Entonces aquel hombre le dijo: “¡Mal siervo! Por tus propias palabras voy a juzgarte. Si sabías que soy un hombre duro, que tomo lo que no puse, y que recojo lo que no sembré,
23 ¿por qué no pusiste mi dinero en el banco? Así, ¡a mi regreso lo habría recibido con los intereses!”
24 Y dijo entonces a los que estaban presentes: “¡Quítenle el dinero, y dénselo al que ganó diez veces más!”
25 Pero ellos objetaron: “Señor, ese ya tiene mucho dinero.”
26 Y aquel hombre dijo: “Pues al que tiene, se le da más; pero al que no tiene, aun lo poco que tiene se le quita.
27 Y en cuanto a mis enemigos, los que no querían que yo fuera su rey, ¡tráiganlos y decapítenlos delante de mí!”»
La entrada triunfal en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Después de decir esto, Jesús siguió su camino en dirección a Jerusalén.
29 Cuando ya estaba cerca de Betfagué y de Betania, junto al monte que se llama de los Olivos, les dijo a dos de sus discípulos:
30 «Vayan a la aldea que está ante ustedes. Al entrar en ella, van a encontrar atado un burrito, sobre el cual nadie se ha montado. Desátenlo y tráiganlo aquí.
31 Si alguien les pregunta: “¿Por qué lo desatan?”, respondan: “Porque el Señor lo necesita.”»
32 Los discípulos se fueron y encontraron todo tal y como él les había dicho.
33 Mientras desataban el burrito, sus dueños les dijeron: «¿Por qué lo desatan?»
34 Y ellos contestaron: «Porque el Señor lo necesita.»
35 Luego se lo llevaron a Jesús, echaron sus mantos sobre el burrito, e hicieron montar a Jesús.
36 Conforme Jesús avanzaba, la multitud tendía sus mantos por el camino.
37 Cuando se acercó a la bajada del monte de los Olivos, todo el conjunto de sus discípulos comenzó a gritar de alegría y a alabar a Dios por todas las maravillas que habían visto;
38 y decían: «¡Bendito el rey que viene en el nombre del Señor! ¡Paz en el cielo, y gloria en las alturas!»
39 Algunos de los fariseos que iban entre la multitud le dijeron: «Maestro, ¡reprende a tus discípulos!»
40 Pero Jesús les dijo: «Si estos callaran, las piedras clamarían.»
41 Ya cerca de la ciudad, Jesús lloró al verla,
42 y dijo: «¡Ah, si por lo menos hoy pudieras saber lo que te puede traer paz! Pero eso ahora está oculto a tus ojos.
43 Porque van a venir sobre ti días, cuando tus enemigos levantarán un cerco a tu alrededor, y te sitiarán.
44 Y te destruirán por completo, a ti y a tus hijos dentro de ti, y no dejarán en ti piedra sobre piedra, por cuanto no te diste cuenta del momento en que Dios vino a visitarte.»
Purificación del templo
(Mt 21.12-17Mc 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Después Jesús entró en el templo, y comenzó a echar de allí a todos los que vendían y compraban.
46 Les decía: «Escrito está: “Mi casa es casa de oración.” ¡Pero ustedes han hecho de ella una cueva de ladrones!»
47 Todos los días Jesús enseñaba en el templo, pero los principales sacerdotes, los escribas y los principales del pueblo procuraban matarlo.
48 Sin embargo, no hallaban la manera de hacerlo, pues todo el pueblo estaba pendiente de lo que él decía.
Jesús najan Zaqueo
1 Aptalhningvocmec alhta Jesús tingma Jericó, yoyam eyeycaja. 2 Apnec alhta maa lhama enlhit ningilnatam inyap apvisay Zaqueo. Apquilmam solyayem apvisqui alhta as enlhit. 3 Apquiltamjoc alhta Zaqueo etac Jesús, yoyam eyicpilcojo. Am alhta copvanac eta, ayinyemaclha apyayem. Apnaymacoc alhta ayinyemaclha apcajapsa. 4 Yejemoc alhta apquinincamco apmamyi, apquinatvocmo yamit acma acyilhna. Apquiltamjoc alhta elanojo apnincoyna inlhojo ayimjaclha yamit. 5 Lhama alhta apvocmo Jesús apsicjaclho alhta netin. Aptomjac alhta apcanya:
—Zaqueo, ingyapajam ityip. Altamjoc olhic acnim nac jay lhip tingma pac —alhta aptomjac.
6 Yejemoc alhta aptepa Zaqueo. Inpayjeclhec alhta apvalhoc elhnesic tingma pac. 7 Lhama alhta apquilvita apquillhalhmaa, apquilmalyevam alhta: Maycaa nac aptomjac, yoyam elhojoc lhama enlhit meyascalhma —alhta apquiltomjac apquilpamesma. 8 Yejemoc alhta apquiningvoclho Zaqueo apnaclha Jesús, aptomjac alhta:
—Visqui, quip ilanojo. Pac omlascoc nalhit silnatam enlhit mepqui apquilnatam. Ayajemo alhta silyinimcascam enaymacoc, cuatro sat otnejic acyanmongayclha —alhta aptomjac.
9 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Invaac ningilvomsomalhca tap as tingma acnim nac jay. Ayinyemaclha aptomja nac Abraham apquitca ayinyema meyasquiyam. 10 Acvaac coo sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit, yoyam olquitmoc najan olvomsic tap apquiltomja apquillhinganyam —alhta aptomjac.
Enlhit apquilmesomap solyayem alyiviy
(Mt 25.14-30)
11 Apcamquitvoclhec alhta Jesús tingma Jerusalén. Apquilanayquic alhta apquillhalhmaa elvitac sat Dios apquilnancascama. Apquiljalhnoc alhta mocjam enlhitaoc. 12 Apquiltimnasamcaa mocjam actemaclha apyitquiscama:
—Lhama ilhnic nat enlhit apquiltamila apmolhama apquinyemayaclha. Apmiyaclhec nic nat mocjay moc yoclhilhma. Apcanyacpec nic nat etnesacpoc apvisqui maa. Natamin aptimem apvisqui ilhnic nat apquiltamjoc evotac mocjam. 13 Yicpintama aplhingam nic nat apquilevamcaa diez apquilancam. Apquilmesquic nic nat moclhama solyayem acyiviy. Aptomjac nic nat apquilanya: “Elyanmongsap sat mataa acvocmo sicvoctamo sat mocjam” —nic nat aptomjac. 14 Aptanovacpec nic nat apquimpayaclha. Apquilapajasquic nic nat apquilimjaycaoc, yoyam eliltimnacsic amyaa moc yoclhilhma: “Am ongiltamjoc colhic actimesquisa visqui ingac as enlhit nac maa” —nic nat intomjac amyaa. 15 Lhama ilhnic nat aptimesacpo apvisqui. Apvoctac nic nat mocjam apquimpayaclha. Yejemoc nic nat apcanya colhic altimnascaclho apquilancam aptomja apquilmesomap solyayem acyiviy. Apquiltamjoc nic nat eyasamcojo acvamlha solyayem acyanmongvoyam. 16 Yejemoc nic nat apyoclho aptomja apvoycta apmamyi. Aptomjac nic nat apcanya: “Visqui, lhip solyayem pac invocmec diez tap acyanmongvoyam” —nic nat aptomjac. 17 Apcatingmavoc nic nat apvisqui: “Tasi nac. Selancam aptamila nac lhip. Mepqui apsilhnanomap nac lhip apmaycam asoc ayitcoc. Etnejic sat lhip apvisqui nipyesicsa apnaymacoc diez tingma” —nic nat aptomjac. 18 Yejemoc nic nat apyoctamo poc. Aptomjac nic nat apcanya: “Visqui, lhip solyayem pac invocmec cinco tap acyanmongvoyam” —nic nat aptomjac. 19 Apcatingmavoc nic nat apvisqui: “Etnejic sat lhip apvisqui nipyesicsa apnaymacoc cinco tingma” —nic nat aptomjac. 20 Yejemoc nic nat apyoctamo poc: Aptomjac nic nat apcanya: “Visqui, jalip solyayem pac alhta. Acpilhquitquic coo apava apquitcoc. Actamilcasquic coo mataa. 21 Ayacac coo, lhip ayinyemaclha acyimnatem apvalhoc. Apmaclhec mataa asoc cotnaja appicanma. Apnaclhec mataa acyilhna cotnaja apcanma” —ilhnic nat aptomjac. 22 Apcatingmavoc nic nat apvisqui: “Selancam apmapsom nac lhip. Oyicpilcojo sat lhip. Appayvam apanco ayinyemaclha acsilhnana. Apyasamcoc lhip sictomja sicmasma asoc. Acmaclhec coo mataa asoc cotnaja sicpicanma. Acnaclhec coo mataa acyilhna cotnaja siyanma. 23 ¿Soctomja mepquina nac solyayem ajac altamilcasomalhquilha solyayem? Yoyam omoc sat coyiplovjoc siyincajayclha moc sicvactamo nac” —nic nat aptomjac. 24 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya aptomja apquinmaycamo lhama: Ellatim anco solyayem nac lha. Elmesiclha sat maa actomja acnaycaoc diez solyayem alyiviy —nic nat aptomjac. 25 Apquilatingmavoc alhta: “Visqui, inyitne inyicje diez solyayem alyiviy —nic nat intomjac amyaa apcanyacpo. 26 Apcatingmavoc alhta apvisqui: Actomjac coo siyanya quellhip: Yitnec sat ancoc asoc, ongillhoveclhac sat mocjam. Yitnec sat ancoc lhama asoc, colhic sat sintapilhquiscaso asoc ingac —alhta aptomjac. 27 Elnalanta sat enlhit aptomja alhta selinmelhaycam. Am alhta eliltamjoc otnejic apvisqui apancaoc. Elaa sat najato” —ilhnic nat aptomjac.
Aptalhningvayclho Jesús tingma Jerusalén
(Mt 21.1-11Mr 11.1-11Jn 12.12-19)
28 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam Jesús, apmiyaclho alhta tingma Jerusalén. 29 Lhama alhta apvaclho ayamquitilha tingma Betfagé najan tingma Betania, nicja inquilhe acvisay Olivos. Apquilapajasquic alhta apcanit apquiltamsoycaoc. 30 Aptomjac alhta apquilanya:
—Elmiyaclha natingma apyitna nac maa. Apquilvoclhec sat ancoc maa, elvitac sat yamelyeyjaycoc ayitcoc mactetem tama. Am conamtalhcac mocjam. Elliquis sat tama, elyantamenta sat. 31 Aptomjac sat ancoc enlhit: “¿Soctomja aplicsa nac tama?” Eltime sat elanic: “Visqui ingac lhac apquiltamjoc” —alhta aptomjac.
32 Yejemoc alhta apquillhinga apquiltamsoycaoc. Apquilvitangvoclhec alhta actomjaclha aplhanma Jesús. 33 Lhama alhta aplicsa tama yamelyeyjaycoc ayitcoc, apquilpamejitsa alhta avtip:
—¿Soctomja aplicsa nac tama yamelyeyjaycoc ayitcoc? —alhta apquiltomjac.
34 Apcatingmavoc alhta:
—Visqui ingac lhac apquiltamjoc —alhta apquiltomjac.
35 Apquilyantamentac alhta yamelyeyjaycoc ayitcoc apnaclha Jesús. Yejemoc alhta apquiltajansa apquilalomap. Apquinamtec alhta Jesús. 36 Lhama alhta aplhinga. Yejemoc alhta apquilpayesamco apquilalomap amay avalhoc apmiyaclhilha. 37 Apcamquitvoclhec alhta tingma. Apvoclhec alhta acvayveyquintamlha lhop nicja inquilhe acvisay Olivos. Yejemoc alhta apquilitsovasamcaa apquilanomacpo apquiltamsoycaoc. Am alhta elasac apquilpalhamamcaa. Dios Ingyapam alhta aplhenacpoc. Apquilacoc alhta apmopvan aptamjaycam sinpilapquiscama. 38 Apquiltomjac alhta:
—Ningilayo aptomja apquilhyam apsoyam apvisay Visqui ingac. Coltamilsojoc sat apvalhoc netin. Ningayo netin Dios Ingyapam —alhta intomjac amyaa.
39 Apnam alhta napocja fariseos nipyesicsa apquillhalhmaa. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Visqui, ilnavesam siclho apquiltamsoycaoc —alhta apquiltomjac.
40 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Actomjac coo siyanya quellhip: Apquilvanmamquic sat ancoc as enlhitaoc, colpalhamam sat eyca mataymong —alhta aptomjac.
41 Apcamquitvoclhec alhta tingma Jerusalén. Yejemoc alhta acvina apvalhoc Jesús apvita tingma. 42 Aptomjac alhta appametamcaa:
—Quellhip layi. ¿Soctomja melyasamco nac as acnim asoc, yoyam coltamilcasiclha apquilvalhoc? Nasoc anco actomja acyilhomalhca napatavo quellhip. 43 Comoc sat acnim, yoyam elvac apquimpocjacme. Elicjicsic sat lhop nipyava quellhip, yoyam elyilhanmoc. Evocjacpoc sat quellhip. Colhic sat ayajingvocmo, mepqui apquilyasaclha sat cotnejic quellhip. 44 Elyinjacpoc sat lhop quellhip. Esovjacpojoc sat eticyo quellhip. Mengyaymacpejec sat lhama mataymong tacjalhit moc. Quellhip ayinyemaclha melyasamco acvamlha acnim, yoyam etnejic maycaa Dios Ingyapam nipyesicsa quellhip —alhta aptomjac.
Jesús apquilantipquiscama enlhit tingma apponquinomap
(Mt 21.12-17Mr 11.15-19Jn 2.13-22)
45 Aptalhningvoclhec alhta Jesús tingma apponquinomap. Apquilantipcasquic alhta enlhit apquilyanmongsomap congne tingma. 46 Aptomjac alhta apquilanya:
—Yitnec actalhesomalhca vaycajac: “Coo tingma ajac actomja ningilmalhnancamaclha” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam. Quellhip eyca apquiltimescasac apquilyilhanmomaclha apquilminyilhma —alhta aptomjac Jesús.
47 Aclhamoclhojo acnim alhta apquillhicmosa Jesús congne tingma apponquinomap. Apquilyilhacpoc alhta apquilimja apmamyi sacerdotes najan apquilyascamco apquiltemaclha najan apquilyimtalhnamo. Apquililtamjoc alhta, yoyam ematong Jesús. 48 Am alhta elyasamcoc apquiltomjaclha. Ayinyemaclha apquilyipitcavoc mataa apquiljalhenmo amyaa.