1 y Jesús se fue al monte de los Olivos.
2 Por la mañana Jesús volvió al templo, y todo el pueblo se le acercó; y él se sentó y les enseñaba.
3 Entonces los escribas y los fariseos le llevaron a una mujer que había sido sorprendida cometiendo adulterio. La pusieron en medio,
4 y le dijeron: «Maestro, esta mujer ha sido sorprendida en el acto mismo de adulterio.
5 En la ley, Moisés nos ordenó apedrear a mujeres como esta. ¿Y tú, qué dices?»
6 Ellos decían esto para ponerle una trampa, y así poder acusarlo. Pero Jesús se inclinó y, con el dedo, escribía en el suelo.
7 Como ellos insistían en sus preguntas, él se enderezó y les dijo: «Aquel de ustedes que esté sin pecado, que le arroje la primera piedra.»
8 Y Jesús volvió a inclinarse, y siguió escribiendo en el suelo.
9 Ellos, al oír esto, se fueron retirando uno a uno, comenzando por los más viejos y siguiendo por los más jóvenes. Solo se quedó Jesús, y la mujer permanecía en medio.
10 Entonces Jesús se enderezó y le dijo: «Y, mujer, ¿dónde están todos? ¿Ya nadie te condena?»
11 Ella dijo: «Nadie, Señor.» Entonces Jesús le dijo: «Tampoco yo te condeno. Vete, y no peques más.»]
Jesús, la luz del mundo
12 En otra ocasión, Jesús dijo: «Yo soy la luz del mundo; el que me sigue, no andará en tinieblas, sino que tendrá la luz de la vida.»
13 Entonces los fariseos le dijeron: «Tú das testimonio acerca de ti mismo; tu testimonio no es verdadero.»
14 Jesús les respondió: «Aunque yo doy testimonio acerca de mí mismo, mi testimonio es verdadero, porque sé de dónde he venido y a dónde voy; pero ustedes no saben de dónde vengo ni a dónde voy.
15 Ustedes juzgan según criterios humanos; yo no juzgo a nadie.
16 Y si acaso juzgo, mi juicio es verdadero; porque no soy solo yo, sino el Padre, que me envió, y yo.
17 En la ley de ustedes está escrito que el testimonio de dos hombres es verdadero.
18 Yo soy quien da testimonio de mí mismo, y el Padre, que me envió, da testimonio de mí.»
19 Ellos le dijeron: «¿Y dónde está tu Padre?» Jesús respondió: «Ustedes no me conocen a mí, ni tampoco conocen a mi Padre. Si me conocieran a mí, también conocerían a mi Padre.»
20 Jesús pronunció estas palabras en el lugar de las ofrendas, cuando enseñaba en el templo; y nadie lo aprehendió, porque aún no había llegado su hora.
A donde yo voy, ustedes no pueden venir
21 Una vez más, Jesús les dijo: «Yo me voy, y ustedes me buscarán; pero en su pecado morirán. A donde yo voy, ustedes no pueden venir.»
22 Los judíos decían: «¿Acaso se matará a sí mismo? Pues dice: “A donde yo voy, ustedes no pueden venir.”»
23 Él les dijo: «Ustedes son de aquí abajo; yo soy de allá arriba. Ustedes son de este mundo; yo no soy de este mundo.
24 Por eso les dije que morirán en sus pecados; porque si ustedes no creen que yo soy, en sus pecados morirán.»
25 Ellos le dijeron: «¿Y quién eres tú?» Jesús les respondió: «Lo que desde el principio les he dicho.
26 Mucho es lo que tengo que decir y juzgar de ustedes. Pero el que me envió es verdadero; y yo le digo al mundo lo que de él sé.»
27 Pero ellos no entendieron que les hablaba del Padre.
28 Entonces Jesús les dijo: «Cuando ustedes hayan levantado al Hijo del Hombre, sabrán entonces que yo soy, y que nada hago por mí mismo, sino que hablo según lo que el Padre me enseñó.
29 Porque el que me envió está conmigo, y no me ha dejado solo, porque yo hago siempre lo que a él le agrada.»
30 Luego de que él dijo estas cosas, muchos creyeron en él.
La verdad los hará libres
31 Entonces Jesús dijo a los judíos que habían creído en él: «Si ustedes permanecen en mi palabra, serán verdaderamente mis discípulos;
32 y conocerán la verdad, y la verdad los hará libres.»
33 Le respondieron: «Nosotros somos descendientes de Abrahán, y jamás hemos sido esclavos de nadie. ¿Cómo puedes decir: “Ustedes serán libres”?»
34 Jesús les respondió: «De cierto, de cierto les digo, que todo aquel que comete pecado, esclavo es del pecado.
35 Y el esclavo no se queda en la casa para siempre; el hijo sí se queda para siempre.
36 Así que, si el Hijo los liberta, serán verdaderamente libres.
37 Yo sé que ustedes son descendientes de Abrahán; pero intentan matarme porque mi palabra no halla cabida en ustedes.
38 Yo hablo de lo que he visto con el Padre, pero ustedes hacen lo que han oído de parte de su padre.»
39 Ellos le respondieron: «Nuestro padre es Abrahán.» Jesús les dijo: «Si fueran hijos de Abrahán, harían las obras de Abrahán.
40 Pero ahora intentan matarme; a mí, que les he dicho la verdad, la cual he escuchado de Dios. Esto no lo hizo Abrahán.
41 Ustedes hacen las obras de su padre.» Entonces le dijeron: «Nosotros no hemos nacido de un acto de inmoralidad. Tenemos un padre, que es Dios.»
42 Y Jesús les dijo: «Si su padre fuera Dios, ciertamente me amarían; porque yo he salido y he venido de Dios. No he venido por mi propia cuenta, sino que él me envió.
43 ¿Por qué no entienden mi lenguaje? Pues porque no pueden escuchar mi palabra.
44 Ustedes son de su padre el diablo, y quieren cumplir con los deseos de su padre, quien desde el principio ha sido un homicida. No se mantiene en la verdad, porque no hay verdad en él. Cuando habla mentira, habla de lo que le es propio; porque es mentiroso y padre de la mentira.
45 Pero a mí, que digo la verdad, no me creen.
46 ¿Quién de ustedes puede acusarme de haber pecado? Y si digo la verdad, ¿por qué no me creen?
47 El que es de Dios, escucha las palabras de Dios; pero ustedes no las escuchan, porque no son de Dios.»
La preexistencia de Cristo
48 Los judíos le respondieron: «¿Acaso no tenemos razón al decir que tú eres samaritano, y que tienes un demonio?»
49 Respondió Jesús: «Demonio no tengo. Yo lo que hago es honrar a mi Padre, pero ustedes me deshonran.
50 Y yo no busco mi gloria. Pero hay uno que la busca, y que juzga.
51 De cierto, de cierto les digo que, el que obedece mi palabra, nunca verá la muerte.»
52 Entonces los judíos le dijeron: «Ahora estamos seguros de que tienes un demonio. Abrahán murió, lo mismo que los profetas; ¿y tú dices: “El que guarda mi palabra, nunca verá la muerte”?
53 ¿Acaso eres tú mayor que nuestro padre Abrahán, el cual murió? ¡Y también los profetas murieron! ¿Quién te crees tú?»
54 Jesús respondió: «Si yo me glorifico a mí mismo, mi gloria nada es; pero el que me glorifica es mi Padre, el que ustedes dicen que es su Dios.
55 Ustedes no lo conocen, pero yo sí lo conozco. Y si yo dijera que no lo conozco, sería un mentiroso como ustedes. Pero lo conozco, y obedezco su palabra.
56 Abrahán, el padre de ustedes, se alegró al saber que vería mi día. Y lo vio, y se alegró.»
57 Los judíos le dijeron: «Ni siquiera tienes cincuenta años, ¿y has visto a Abrahán?»
58 Jesús les dijo: «De cierto, de cierto les digo: Antes de que Abrahán fuera, yo soy.»
59 Entonces tomaron piedras para arrojárselas; pero Jesús se escondió y salió del templo.
1 Apmiyaclhec alhta Jesús inquilhe acvisay Olivos.
2 Inquitsacac alhta, alhtooc anco aptalhningvactamo mocjam tingma apponquinomap. Apquilyavectac alhta aplhamoclhojo enlhit. Apnaclhec alhta Jesús. Apquillhicmosquic alhta enlhitaoc. 3 Apquilvaac alhta apquilyascamco apquiltemaclha najan fariseos. Apquilyantamentac alhta quilvana alanatama. Invitalhquic alhta naysicsa acpatjeteycam. Apquilnesquic alhta naysicsa. 4 Apquiltomjac alhta fariseos apquilanya Jesús:
—Visqui, inmalhquic lhac as quilvana naysicsa acpatjeteycam enlhit. 5 Yitnec nincoo singanamaclha Moisés. Aptomjac singilanya Moisés: Elyicna sat mataymong quilvana actema nac lha —ilhnic nat aptomjac. ¿Jalhco aptomja lhip? —alhta apquiltomjac.
6 Apquililtamjoc alhta elyipconic Jesús, yoyam eltipsic apvisay. Yejemoc alhta apjalhingvocmo Jesús. Apopejic alhta aptalhesamcoc lhopactic. 7 Apquilinlhanacmec alhta fariseos apquilmalhnaycam. Yejemoc alhta appeyveclho Jesús. Aptomjac alhta apquilanya:
—Apnec sat ancoc lhama nipyesicsa quellhip mepqui meyascalhma, ima sat apmamyi mataymong. Iyicna sat as quilvana —alhta aptomjac.
8 Apjalhingvoclhec alhta mocjam Jesús. Aptalhesquic alhta mocjam nalhpop. 9 Lhama alhta apquillinga appayvam. Apquilantipquic alhta moclhama. Apquilmamyi alhta apquilantiyapma apquilvanyam. Apsovjacpo alhta apquilantepa. Lhapcoc alhta aptamopamcoc Jesús najan quilvana ayinmamcaa lhapco. 10 Yejemoc alhta appeyveclho Jesús. Aptomjac alhta Jesús apcanya quilvana:
—Lhiya, ¿jalhco apquilyasa enlhitaoc? ¿Paj ya lhama enlhit aptimesquiscama acmasom? —alhta aptomjac.
11 Incatingmavoc alhta quilvana:
—Visqui, paj lhama enlhit —alhta intomjac.
Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Motnesquiseje coo lha acmasom. Colhing maa, colvates sat coyascalhma lhiya —alhta aptomjac.
Jesús aptomja ayitsayolhma lhalhma anco
12 Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa mocjam Jesús:
—Coo sictimem siyitsasquiscamalhma enlhit lhalhma anco. Seyiploycam sat ancoc enlhit, colhic sat ayitsayolhma. Colhic sat acyimnatem apnenyic ayinyema ayitsayolhma. Metyisamejec sat mataa acyinatesaclhilhma.
13 Apquilatingmavoc alhta fariseos:
—Lhip aptomja aplingascama apvisay apanco, aptimec apanco —alhta apquiltomjac.
14 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Aclingasqui inyicje sicvisay ajanco. Nasoc anco actomja siclingascama. Acyasamcoc coo siyinyemayaclha, acyasamcoc najan sicyasaclha. Am elyasamcoc quellhip siyinyemayaclha najan sicyasaclha. 15 Quellhip jellhenquic sicmasom acno apquiltemaclha enlhit lhalhma anco. Coo eyca motnesquisic apmapsom enlhit. 16 Inpeyvoc mataa sicyicpilquemo apquiltemaclha enlhit. Jave sicyicpilquemo elhapco. Acyicpilcoc coo lhama Tata (incanit) aptomja seyapajascama, ongilyicpilcojo apquiltemaclha enlhit. 17 Yitnec quellhip singanamaclha actalhesomalhca: Am sat ancoc coyeycac moc apquillhanma apcanit enlhit apquiltomja apquilvitaycamco, mongilyascamejec sat. 18 Incanit nincoo ninlhanma sicvisay. Aclingasquic coo sicvisay ajanco. Aplingasquic sicvisay coo Tata aptomja seyapajascama —alhta aptomjac.
19 Apquiltomjac alhta fariseos apquilanya Jesús:
—¿Jalhco apnaclha Apyap? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Am jelyicpilcac quellhip coo. Am najan elyicpilcac quellhip coo Tata. Elyicpilcoc ancoc coo, elyicpilcojoc sat najan coo Tata —alhta aptomjac.
20 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús as amyaa congne tingma apponquinomap. Apquinmam alhta Jesús nicja yamit aysicsic acninquinomalhquilha solyayem. Am alhta emacpoc Jesús. Ayinyemaclha am alhta covocmoc acnim, yoyam emacpoc.
Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic
21 Aptomjac alhta mocjam Jesús apquilanya judíos:
—Pac olhong sat coo. Jelquitmoc sat quellhip. Elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma apancaoc. Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic —alhta aptomjac.
22 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—¿Pa ya ingyajacpoc apanco? Ayinyemaclha aplhena nac: Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic —alhta apquiltomjac.
23 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Am elinyemayac netin quellhip. Coo eyca siyinyemay maa netin. Quellhip apquilinyemaclha apanco as nalhpop. Am ongvinyemac coo as nalhpop —alhta aptomjac. 24 Eycaso ayinyema sictomja lhac silanya quellhip: Elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma apancaoc. Apquilyascacmec sat ancoc quellhip sictomja Cristo, elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma.
25 Apquiltomjac alhta judíos apquilanya Jesús:
—¿Soc enlhit lhip qui? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Coo nac Cristo, acno siltimnascama alhta siclho quellhip. 26 Acyasamcoc coo aclhamoclhojo apquiltemaclha apancaoc quellhip. Aclingasquic coo amyaa lhalhma anco acvamlha siclingay ayinyema coo Tata aptomja nasoc anco —alhta aptomjac.
27 Am alhta elyasamcoc judíos actemaclha aplhenamap Ingyapam netin.
28 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Coo sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. Jelmiyasiclhac sat netin coo. Natamin jelyicpilcangvomoc sat quellhip sictomja Cristo. Melquinatsejec sat quellhip cotnaja siclingascama ajanco. Aclingasquic mataa amyaa aptomja selhicmoscama coo Tata. 29 Epasmec mataa coo Tata aptomja seyapajascama. Mejeyinyovejec sat coo Tata —alhta aptomjac.
30 Lhama alhta apquillinga Jesús appayvam. Yiplovcoc alhta apquiltimem melyasquiyam aplhamoclhojo enlhit.
Apquillhenamap Dios apquitquic najan enlhit almam melyascalhma
31 Aptomjac alhta Jesús apquilanya judíos quilhva apquiltimem melyasquiyam:
—Apquilyiplovcasquic sat ancoc quellhip sicpayvam, eltimjic sat siltamsoycaoc. 32 Elyasingvomoc sat quellhip actomja nasoc anco. Actomja nasoc anco ayinyema ningmiyovmalhquilha —alhta aptomjac.
33 Apquilatingmavoc alhta:
—Abraham aptovana niptamin nincoo. Am ongilmomalhcac mataa nincoo. ¿Soctomja aptomja nac singilanya, yoyam ongilmiyovalhca? —alhta apquiltomjac.
34 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, moclhama enlhit apquillanay melyascalhma aptomja apmomap, mongilyascalhma acmam. 35 Enlhit apmomap metnejec mataa apvisqui apmolhama. Apvisqui apquitca aptomja eyca mataa apmolhama. 36 Nasoc sat cotnejic apquilmiyovmap quellhip ayinyema apquilmasma Visqui Apquitca. 37 Acyasamcoc coo, quellhip jelajic, ayinyemaclha am colmac apquilvalhoc coo sicpayvam. 38 Aclingasquic coo mataa amyaa, aptomja selhicmoscama coo Tata. Apquillanac mataa asoc quellhip ayinyema apquilyap apquiltimnascaoc —alhta aptomjac.
39 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Abraham nincoo ningilyeyjamcaa —alhta apquiltomjac.
Apquiltomjac alhta apquiltamsoycaoc apquilanya Jesús:
—Nasoc sat ancoc quellhip apquiltomja Abraham aptovana niptamin, elvajanamcoc sat actemaclha aptamjaycam. 40 Naso, apquililtamjoc quellhip jelajic, ayinyemaclha altimnasquic quellhip amyaa actomja nasoc anco, ayinyema coo Tata Dios. Am nic nat etnemac mataa Abraham apquiltomjaclha nac quellhip. 41 Apquilyiplovcasquic quellhip apquiltemaclha apquilyap —alhta aptomjac.
Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Jave ningilvisay quipyap. Apnec nincoo Ingyapam Dios apvamlha pac lhama —alhta apquiltomjac.
42 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Nasoc sat ancoc quellhip apquiltomja apquilyap Dios, jelasicjojoc sat coo lha. Ayinyemaclha acvaac coo, siyinyema Dios Ingyapam. Jave sicvoy ajanco, Dios apvamlha pac lhama aptomja seyapajascama. 43 ¿Soctomja melyasamco nac quellhip coo sicpayvam? Am colyacmoc quellhip elaylhojo coo sicpayvam. 44 Innec quellhip apquilyap acvisay yavey diablo. Quellhip apquiltomja ayitquic. Apquililtamjoc mataa elvajanamcoc quellhip actemaclha ayitsepma inquenyic apquilyap. Siclhoc anco nic nat acvocmo quilhvo nac jay actomja ticyovam inyap. Am coyitnac mataa actimem nasoc anco. Jave nasoc anco actemaclha. Intimec mataa acmovan amyaa, ayinyemaclha yavey diablo acvisay acmovan amyaa inyap. Actemaclha anco acmovan amyaa. 45 Altimnasquic coo mataa quellhip amyaa actomja nasoc anco. Eyca elyascacmec mataa quellhip. 46 ¿Soc enlhit apvita lhama moyascalhma ajanco? Altimnasquic sat ancoc amyaa actomja nasoc anco, ¿soctomja selyascacmo nac quellhip? 47 Apjalhnoc mataa Dios appayvam enlhit aptomja Dios apquitca. Am eliltamjoc quellhip elaylhojo Dios appayvam. Ayinyemaclha meltomja quellhip Dios apquitquic —alhta aptomjac.
Cristo aptiyascam nic nat netin metyaycamlha nic nat Abraham
48 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Naso nac ningillhena alhta nincoo: Lhip nac co Samaria. Meyascamcolhma nac lhip —alhta apquiltomjac.
49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Jave coo moyascamcolhma. Ayacoc coo Tata. Quellhip eyca am jelaco. 50 Am otnajac coo siyajamalhco ajanco. Apnec coo Tata aptomja seyayo, aptomja seyicpilquemo. 51 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, apyiplovcasquic sat ancoc enlhit coo sicpayvam, mengyitsepejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha —alhta aptomjac.
52 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Quilhvoc ningyasamcoc nincoo, meyascamcolhma nac lhip. Apquitsepmec nic nat Abraham. Apquilitsepmec nic nat profetas Dios apquillingascama. Lhip eyca aptomja singilanya: Apyiplovcasquic sat ancoc enlhit sicpayvam, mengyitsepejec sat cotmongvoycamlha nelha. 53 ¿Apyimtalhnamo ya lhquip, am ya elhno ningilyeyjamcaa Abraham? Apquitsepmec nic nat Abraham. Apquilitsepmec nic nat profetas Dios apquillingascama. ¿Soc enlhit lhip qui aplhenacpo apanco? —alhta apquiltomjac.
54 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Ayajemo sat cotnejic siyajamalhco ajanco. Coo Tata eyca aptomja seyayo. Apquiltimem inyicje quellhip apquilyap coo Tata. 55 Am elyicpilcac quellhip Dios Ingyapam. Coo eyca acyicpilcoc. Actomjac sat ancoc ongvanic quellhip: Am oyicpilcac Dios Ingyapam, sicmovan amyaa sat otnejic. Olhojoc sat quellhip apquilmopvan amyaa. Nasoc anco, acyicpilcoc coo Dios Ingyapam. Acyiplovcasquic mataa appayvam. 56 Apquitsovasoc nic nat apquilyeyjamcaa Abraham. Apquiltamjoc nic nat etamcojo acnim, yoyam ovac as nalhpop. Apvitac nic nat as acnim. Payjeclhec nic nat apvalhoc Abraham —alhta aptomjac.
57 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Am evocmoc mocjam lhip cincuenta años. ¿Apvitayo ya lhquip Abraham ningilyeyjamcaa nic nat? —alhta apquiltomjac.
58 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, sictiyascam nat coo, metyaycamlha nic nat Abraham —alhta aptomjac.
59 Yejemoc alhta apquilma mataymong judíos. Apquililtamjoc alhta elajic Jesús. Apyilhacpoc alhta aptepa tingma apponquinomap Jesús.