1 «En aquel tiempo, yo seré el Dios de todas las familias de Israel, y ellas serán mi pueblo.»
—Palabra del Señor.2 Así ha dicho el Señor:
«Israel, un pueblo que escapó de morir a filo de espada, halló gracia en el desierto y ahora avanza en busca de reposo.»
3 Hace ya mucho tiempo, el Señor se hizo presente y me dijo:
«Yo te amo con amor eterno. Por eso te he prolongado mi misericordia.
4 Yo volveré a reconstruirte, virginal Jerusalén. Y serás reconstruida, y te adornarán con panderos para que dances con alegría.
5 Los que plantan viñas las plantarán en los montes de Samaria, y disfrutarán de sus uvas.
6 Viene el día en que los guardianes del monte de Efraín gritarán: “¡Vamos, arriba todos! ¡Subamos a Sión, al monte del Señor nuestro Dios!”»
7 Así ha dicho el Señor:
«¡Griten de alegría por Jacob! ¡Llénense de júbilo por la nación más importante! ¡Hagan resonar sus alabanzas! ¡Pídanme que salve a mi pueblo, al remanente de Israel!
8 Yo los hago volver del país del norte; los estoy reuniendo de los confines de la tierra. Entre ellos vienen ciegos, cojos, mujeres encintas y recién paridas; ¡vuelven acompañados de una gran muchedumbre!
9 Con llanto en los ojos se fueron, pero yo los haré volver con gran misericordia; al volver, los llevaré por arroyos de aguas, por caminos rectos, para que no tropiecen. Yo soy el padre de Israel, y Efraín es mi primogénito.»
10 Ustedes, las naciones, oigan la palabra del Señor. Háganlo saber en las costas más lejanas. Digan que el que esparció a Israel ahora lo reúne, y que lo cuidará como cuida el pastor a su rebaño.
11 Porque el Señor ha redimido a Jacob; lo ha redimido del poder del que era más fuerte que él.
12 «Ellos vendrán a las alturas de Sión entre gritos de alegría, y se deleitarán con mis bondades: con el pan, el vino y el aceite, y el ganado de las ovejas y de las vacas; y ellos mismos serán como un huerto bien regado, y nunca más volverán a experimentar el dolor.
13 Entonces las doncellas danzarán con alegría, lo mismo que los jóvenes y los ancianos. Yo los consolaré, y cambiaré sus lágrimas en gozo y su dolor en alegría.
14 Satisfaré abundantemente y con lo mejor el hambre y la sed de los sacerdotes y de mi pueblo.»
—Palabra del Señor.15 Así ha dicho el Señor:
«Se oye una voz en Ramá; amargo llanto y lamento. Es Raquel, que llora por sus hijos, y no quiere que la consuelen, porque ya han muerto.»
16 Así ha dicho el Señor:
«Reprime tu llanto y tus sollozos; seca las lágrimas de tus ojos, porque no has trabajado en vano: tus hijos volverán de ese país enemigo.
—Palabra del Señor.17 »Tus descendientes tienen esperanza; tus hijos volverán a su propia tierra.
—Palabra del Señor.18 »He escuchado a Efraín llorar y lamentarse: “Me azotaste. He sido castigado como un novillo indómito. Pero haz que me vuelva a ti, y a ti me volveré, porque tú eres el Señor, mi Dios.
19 Después de apartarme de ti, me arrepentí; después de reconocer mi falta, me herí en el muslo. Me quedé avergonzado y confundido, porque cargué con la afrenta de mi juventud.”
20 »¡Pero Efraín, tú eres mi hijo más querido! ¡Eres el niño en quien me complazco! Siempre que hablo de ti, lo hago con mucho cariño. Por ti, el corazón se me estremece. Ciertamente tendré de ti misericordia.»
—Palabra del Señor.21 ¡Regresa, virginal Israel! ¡Regresa a tus ciudades por el mismo camino por el que te fuiste! ¡Pon señales y marcas, y fíjate bien cuál es el camino!
22 ¿Hasta cuándo vas a andar errante, mujer contumaz? El Señor ha establecido algo nuevo en la tierra: ¡la mujer corteja al varón!
23 Así ha dicho el Señor de los ejércitos y Dios de Israel:
«Cuando yo haga volver a los cautivos, en la tierra de Judá y en sus ciudades volverán a decirse estas palabras: “¡Que el Señor te bendiga, monte santo, mansión de justicia!”
24 Y Judá volverá a vivir allí, y en todas sus ciudades, y habrá allí labradores y pastores con sus rebaños.
25 Yo satisfaré el hambre y la sed de la gente triste y fatigada.»
26 De pronto desperté, abrí los ojos, ¡y me encantó lo que había soñado!
El nuevo pacto
27 «Vienen días en que llenaré la casa de Israel y la casa de Judá con multitudes de hombres y de animales.
—Palabra del Señor.28 »Y así como me ocupé de ellos para arrancar y destruir, y arruinar, derribar y afligir, también me ocuparé de ellos para construir y plantar.
—Palabra del Señor.29 »En esos días no volverá a decirse: “Los padres comieron las uvas agrias, y los dientes de los hijos tienen la dentera”,
30 sino que cada cual morirá por su propia maldad. La dentera la tendrán los dientes de todo el que coma las uvas agrias.
31 »Vienen días en que haré un nuevo pacto con la casa de Israel y con la casa de Judá.
—Palabra del Señor.32 »No será un pacto como el que hice con sus padres cuando los tomé de la mano y los saqué de la tierra de Egipto. Porque yo fui para ellos como un marido, pero ellos quebrantaron mi pacto.
—Palabra del Señor.33 »Cuando hayan pasado esos días, el pacto que haré con la casa de Israel será el siguiente: Pondré mi ley en su mente, y la escribiré en su corazón. Y yo seré su Dios, y ellos serán mi pueblo.
—Palabra del Señor.34 »Nadie volverá a enseñar a su prójimo ni a su hermano, ni le dirá: “Conoce al Señor”, porque todos ellos, desde el más pequeño hasta el más grande, me conocerán. Y yo perdonaré su maldad, y no volveré a acordarme de su pecado.»
—Palabra del Señor.35 Así ha dicho el Señor, cuyo nombre es el Señor de los ejércitos; el que ha puesto al sol la ley de alumbrar durante el día, y a la luna y las estrellas la ley de alumbrar de noche; el que agita el mar y hace que rujan sus olas:
36 «Mientras estas leyes sigan vigentes, Israel y sus descendientes serán también ante mí una nación para siempre.»
—Palabra del Señor.37 Así ha dicho el Señor:
«Yo desecharé a todos los descendientes de Israel por todo lo que hicieron, solo cuando los altos cielos puedan medirse, y cuando los fundamentos inferiores de la tierra puedan explorarse.
—Palabra del Señor.38 »Vienen días en que la ciudad será reconstruida en mi honor, desde la torre de Jananel hasta la puerta angular.
—Palabra del Señor.39 »Los linderos de la ciudad se extenderán en dirección a la colina de Gareb, y rodearán a Goa.
40 Y todo el valle donde se entierra a los muertos y se tira la ceniza, y todas las llanuras hacia el oriente, hasta el arroyo de Cedrón y hasta la esquina de la Puerta de los Caballos, estarán consagrados a mí, y nunca más Jerusalén volverá a ser arrancada ni destruida.»
Apquiltajayclha mocjam apquilaoclha
1 Eycaso amyaa ayinyema Dios Visqui ingac: Otnejic sat Dios Visqui apancaoc apquilmolhama Israel, otnejic sat enlhit ajancaoc — alhta aptomjac Dios.
2 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Ongvasicjiclhojoc sat mocjam enlhit ajancaoc. Ongvansiclhac sat payjoc yoclhilhma actamopeycaoc mepqui alhta apticyovam. Eltajiclhac sat mocjam israelitas, yoyam elhnam sat mataa — alhta aptomjac.
3 Ayinyictac coo mocjay — alhta aptomjac. Ayasicjavoc mataa quellhip cotningvoyam nelha, mepqui silvatescama aclhamoclhojo acnim.
4 Quellhip israelitas, elaniclhac sat mocjam quellhip. Quellhip elmoc sat mocjam panderetas, elitsovacsojoc sat mocjam naysicsa fiesta apancaoc.
5 Elquiniclhac sat mocjam ayimjaclha uva netin inquilhe Samaria. Eltovamcoc sat mataa acyilhna.
6 Covac sat acnim, yoyam colngalhcac apquilpayvam centinelas apquiltamilquiscama tingma netin inquilhe Efraín: ¡Noc, ongmiyaclhac sat Jerusalén, apnaclha Dios Visqui ingac! — sat eltimjic — alhta aptomjac Visqui ingac.
7 Aptomjac mocjam Visqui ingac: ¡Elitsovacsojo quellhip, elminaycmas sat mocjam! Jacob aptovana niptamin apquillhenacpoc, apquiltomja apquilimja apmamyi nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Ellingas sat apquilminaycmascama: ¡Apquilvomquiscama tap Visqui ingac! Apquilmiyovacpec alhta apquilaymomap co Israel — eltime sat apquillingascama.
8 Otajicsojoc sat mocjam apquilmomap mocjay nilhqueyja, ongvansiclhac sat apyovoclhojo lhalhma anco. Apquillhalhmaa sat mepqui apataoc najan apquilyateyaycam. ¡Allhalhmaa sat quilvanaa inlovsavo najan altimquiscama ayitca, elvotac sat enlhit appintalhnama!
9 Elvotac sat acyiplomo apquililmalhnancama, najan naysicsa apquilvinama. Onaliclhac sat amay acpeyvomo, elvitac sat acyitnamaclha yingmin actamila. Coo sicvisay apquilyap israelitas, apquilyitsomacpo sictamongvoyam Efraín, aptomja aptiyam apmamyi — alhta aptomjac.
10 Quellhip enlhitaoc lhalhma anco, elaylhojo Visqui ingac appayvam. Ellingas sat amyaa acvaycmo nicja yingmin acvanyam: Coo alhta siyilhpanquiscama israelitas. Ongvansiclhac sat mocjam, oltamilsic sat enlhit ajancaoc, apno enlhit aptamilquiscama apnatoscama nipquesic.
11 Coo sictomja sicvomquiscama tap Jacob aptovana niptamin, nipyesicsa enlhitaoc apquilyimnatem najan apquilmopvan.
12 Elvotac sat naysicsa apquilminaycmascama najan apquilitsovascama tingma Jerusalén. Ellhovamcoc sat cotlaycaoc asoc: trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan apnatoscama nipquesic najan vayqui. Apquilyitsomacpo ayimjaclha ninganma actamila. Eltimjic sat apquilyimnatem cotningvoyam nelha.
13 Colitsovacsojoc sat quilvanaa ayitcoc naysicsa aljalhyincayam, najan maa apquilyimnanic, najan apquilvanyam. Oltamilquiscomoc sat apquilvalhoc, comascoc sat acmayovsa apquilvalhoc. Avanjec sat cotnejic acpayjayclha apquilvalhoc am colhno siclho acmayovsa apquilvalhoc.
14 Olmecsic sat nintom actamila anco, eltovamcoc sat sacerdotes. Olmecsic sat enlhit ajancaoc asoc altamila, acvaycmo ayastingam. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc — alhta aptomjac.
15 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Inlingalhquic acyinamam olhma tingma Ramá. Avanjec acyapcalhomalhca najan alinlhayam. Invinec Raquél ayinyema apticyovam ayitquic. Am coyacmoc colhic actamilcaseclho (actamilquiscaseclho) avalhoc. Ayinyemaclha apsovjacpoc apticyovam ayitquic — alhta aptomjac.
16 Aptomjac Visqui ingac apcanya: Lhiya Raquél, noncoveyin nasa lhiya. Jave alhta acvanimquiscama ayitquic lhiya, elvotac sat mocjam ayitquic apquilmomap nipyesicsa cotnaja ingmoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
17 Yitnec acvitangvoyacmo tap ingvalhoc. Elvotac sat mocjam apquilaoclha lhiya ayitquic. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
18 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Aclingac coo apquilpayvam najan apquiliclhangveycam co Efraín: Ingilpilhquetamquic alhta lhip, ayinyema nintemaclha vayqui acmaymenta. Lhip alhta singiltamescama, jingiltajicsojo sat mocjam ongilyamoc apnaclha lhip Dios Visqui ingac.
19 Ningyinyovquic alhta lhip, quilhvo eyca ningyanmonquiscama ingilvalhoc, ningyasingvocmec nintemaclha inganco acmasom, avanjec nincoo ningilmancactama najan aclingaycamco ingilvalhoc, ayinyema mongilyascalhma nano nintemaclha inquitcavoc — alhta intomjac siclingay.
20 Malha sictamongvoyam siyasicjayo apquilvisay co Efraín, avanjec siyasicjayo. Inlhenquic mataa evalhoc sicvita sictamongvoyam, intamjam coo evalhoc: opasmoc sat quilhvo nac jay — intomjac evalhoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
21 Quellhip israelitas, noelquinatquis nasa amay apquilyasaclha alhta siclho. ¡Elyiplanta sat mocjam as amay mepqui apquilquinatquiscama! ¡Elvota sat mocjam quellhip israelitas, elhnam sat mocjam tingma apquilvanyam!
22 ¿Co laa ayinyema alyasquiyam apquilvalhoc, acno acyasquiyam quilvana ayitca? Coo sicvisay Visqui, sictimesquiscama actemaclha alhnancoc as nalhpop, malha quilvana aljalhanma enlhit (quilvana comoc sat tacja atava) — alhta aptomjac Visqui ingac.
Asoc yoyam covac sat
23 Eycaso appayvam Dios Apyimtalhnamo nipyesicsa Israel. Aptomjac alhta apquilanya: Olmeyvoc sat mocjam apquilmolhama Judá. Elhnam sat mocjam apquilaoclha nano najan tingma apquilvanyam nano. Eltimjic sat mocjam enlhitaoc apquilpayvam: ¡Colhic sat mataa ayaco as inquilhe apanco Dios, aptomja appeyvomo apanco! 24 Elhnam sat maa apquilmolhama Judá, najan tingma apquilvanyam, najan apnaycam amyip, najan apquiltamilquiscama apnatoscama. 25 Olmesic sat aptoycaoc mepqui apquilsovjomo, najan apyinaycaoc enlhit apquilyampay najan melyimnatem — alhta aptomjac Dios.
26 Aclhaticjac alhta mocjam, tasic alhta sictiyanma coo.
27 Aptomjac alhta mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, elhamiclhac sat mocjam enlhit najan apnatoscama nipyesicsa apquilmolhama Israel najan apquilmolhama Judá. 28 Singanama alhta siclho, yoyam colhic alyapta, colhic acnatovasa, colhic sat alhacjam, colhic actimesa acmasom. Ongvanic sat, yoyam colhic allanesiclha mocjam, colhic mocjam ayinayclha actic. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.
29 Colngalhquejec sat mocjam apquillhanmaclha: Aptovcamquic enlhitaoc uva acyilhna lapamcaa, apquilvita apquitquic asic apmaoc — alhta intomjac. 30 Nasoc anco, enlhit aptom uva acyilhna lapamcaa, cascoc sat apmaoc. Enlhit apsilhnanomap apanco elngamcojoc sat apquitsepma — alhta aptomjac.
31 Aptomjac mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, yoyam ollanac pacto ningmiyovmalhca alhnancoc nipyesicsa Israel najan Judá. 32 Moc actemaclha sat cotnejic pacto ningmiyovmalhca. Am nat colhno nipyesicsa apquilyeyjamcaa sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto, sicnalayquinta maa. Am nat elyiplovcasac pacto ningmiyovmalhca, sictimem nat Visqui apancaoc. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios. 33 Cotnejic sat pacto ningmiyovmalhca alhnancoc nipyesicsa enlhitaoc: Opquinic sat apquilvalhoc siyanamaclha coo, comoc sat apquilvalhoc, malha mactalhescama apquilvalhoc sat cotnejic. Otnejic sat Dios Visqui apancaoc, otnejic sat enlhit ajancaoc. Naso coo sicpayvam sicvisay Dios. 34 Coymalhquejec sat, yoyam eltamsacpoc ingmoc najan ningmolhama, elyicpilcojoc sat Dios. Elyiplovcasojoc sat Dios apyovoclhojo enlhitaoc, najan apquilvanyam, najan apquitcavoc. Omascocsic sat apquiltemaclha apquilsilhnanomap apanco, jelvoncamoc sat apquiltemaclha melyascalhma nano. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.
35 Apquillanac nic nat Dios acnim actomja ayitsasquiscama olhma. Najan piltin najan apyová apquilapongmatem alhtaa. Apquillanac nic nat yingmin acvanyam najan alyayajayam ayilhtingyovam. Apvisay Dios Apyimtalhnamo aptomja singilanya:
36 Comasquejec sat mataa asoc sillanay. Comasquejec sat mataa apquilvisay enlhit ajancaoc Israel. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios. 37 Copvanquejec lhama enlhit elyipsitic acvamlha acvinatem netin. Copvanquejec lhama enlhit esavojo asoc acnaycaoc as nalhpop. Motvacsejec sat mataa enlhitaoc Israel, sicvita inlhojo apquilsilhnanomap apanco. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.
38 Aptomjac mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, yoyam ellanacpoc sat mocjam tingma ajac apvanyam. Siclhoc maa tingma nitno apvisay Hananeel, acvaycmo Puerta de Ándulo. 39 Acpeyvomo sat cotnejic mataymong apjalhtam acvaycmo inquilhe Gareb, natamin moc nicja acvaycmo Goa. 40 Mayayo sat cotnejic sicponquinquiscama alvata tacjalhpopayc najan acyitnamaclha tajap. Acyovoclhojo amyipayc nicja alvata Cedrón acvaycmo Puerta de los Caballos, ningiltimem Apquilyancaclha Nolhing, payjoc actiyapmaclha acnim. Cotvasalhquejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.