Destrucción de Sodoma y Gomorra
1 Al caer la tarde llegaron los dos ángeles a Sodoma. Lot estaba sentado a la entrada de Sodoma, así que al verlos se levantó a recibirlos. Se inclinó hasta el suelo,
2 y dijo:
«Señores míos, les ruego que vengan a la casa de este siervo suyo y pasen allí la noche. Se lavarán los pies, y por la mañana podrán levantarse y seguir su camino.»
Pero ellos respondieron:
«No, sino que pasaremos la noche en la calle.»
3 Como Lot les insistió demasiado, ellos se fueron con él. Al entrar en su casa, les ofreció un banquete de panes sin levadura, y ellos comieron.
4 Pero antes de que se acostaran, los hombres de la ciudad rodearon la casa. Allí estaba todo el pueblo junto, todos los hombres de Sodoma, desde el más joven hasta el más viejo.
5 Llamaron a Lot, y le dijeron:
«¿Dónde están los varones que vinieron a tu casa esta noche? Sácalos, pues queremos tener relaciones con ellos.»
6 Lot salió hasta la puerta para hablar con ellos, pero cerró la puerta tras de sí.
7 Y les dijo:
«Hermanos míos, yo les ruego no cometer tal maldad.
8 Yo tengo aquí dos hijas mías, que no han conocido varón. Voy a sacarlas, y ustedes podrán hacer con ellas lo que mejor les parezca; pero a estos varones no les hagan nada, pues han venido a refugiarse bajo mi tejado.»
9 Pero ellos respondieron:
«¡Hazte a un lado!»
Y añadieron:
«Este extranjero vino a vivir entre nosotros, ¡y ahora quiere erigirse en juez! ¡Pues te va a ir peor que a ellos!»
Y trataron a Lot con gran violencia, y se acercaron para derribar la puerta.
10 Entonces los varones extendieron la mano y metieron a Lot en la casa con ellos; luego cerraron la puerta,
11 y a los hombres que estaban a la entrada de la casa, desde el menor hasta el mayor, los hirieron con ceguera, y estos se cansaron de buscar la puerta.
12 Y los varones le dijeron a Lot:
«¿Todavía hay alguien más contigo? ¿Yernos, hijos, hijas? Todo lo que tengas en la ciudad, ¡sácalo de aquí!
13 Porque nosotros vamos a destruir este lugar. ¡Son ya demasiadas las quejas contra ellos, que han llegado a oídos del Señor! Por eso el Señor nos ha enviado a destruirlo.»
14 Entonces Lot salió y habló con sus yernos, es decir, los que habían tomado a sus hijas, y les dijo:
«¡Levántense, salgan de esta ciudad, que el Señor va a destruirla!»
Pero a sus yernos les pareció que Lot estaba bromeando.
15 Al rayar el alba, los ángeles apuraban a Lot y le decían:
«Levántate, y llévate a tu mujer y a tus dos hijas que tienes aquí, para que no mueras cuando la ciudad sea castigada.»
16 Pero como él se tardaba, los varones lo tomaron de la mano y, junto con su mujer y sus dos hijas, lo sacaron de la ciudad y lo pusieron fuera de ella, conforme a la misericordia que el Señor tuvo de él.
17 Una vez que los sacaron, le dijeron:
«¡Corre, ponte a salvo! No mires hacia atrás, ni te detengas en toda esta llanura. ¡Huye a los montes, no sea que perezcas!»
18 Pero Lot les dijo:
«No, señores míos, por favor.
19 Puedo ver que este siervo suyo ha hallado gracia ante sus ojos. Ustedes han engrandecido su misericordia para conmigo al concederme la vida; pero yo no puedo huir a los montes, no sea que el mal me alcance y yo muera.
20 ¡Miren esa ciudad! ¡Está muy cerca y es pequeña! ¡Déjenme escapar a ella, y así podré salvar mi vida! ¿Verdad que sí es pequeña?»
21 Y él le respondió:
«Acepto esta súplica tuya. No destruiré esa ciudad, de la que me has hablado.
22 Pero date prisa y corre a ella, porque yo no podré hacer nada hasta que llegues allá.»
Por eso esa ciudad recibió el nombre de Soar.
23 Y cuando el sol comenzaba a salir sobre la tierra, Lot llegó a Soar.
24 Entonces el Señor hizo llover desde los cielos azufre y fuego sobre Sodoma y Gomorra,
25 y destruyó las ciudades y toda aquella llanura, junto con todos los habitantes de aquellas ciudades y los productos de la tierra.
26 Pero la mujer de Lot miró hacia atrás, y quedó convertida en una estatua de sal.
27 A la mañana siguiente, Abrahán se levantó y fue al lugar donde había estado hablando con el Señor,
28 y cuando miró hacia Sodoma y Gomorra, y hacia toda la tierra de aquella llanura, vio que de la tierra subía humo, como el humo de un horno.
29 Cuando Dios destruyó las ciudades de la llanura y asoló las ciudades donde Lot vivía, se acordó de Abrahán y sacó a Lot de en medio de la destrucción.
30 Pero Lot tuvo miedo de quedarse en Soar, así que salió de allí y se fue al monte, y allí se quedó a vivir en una cueva, junto con sus dos hijas.
31 Y la hija mayor le dijo a la menor:
«Nuestro padre es un anciano, y ya no hay en la tierra ningún hombre que se allegue a nosotras, como es la costumbre de toda la tierra.
32 Vamos a darle vino a nuestro padre, para que lo beba, y luego nos acostaremos con él. Así mantendremos viva la descendencia de nuestro padre.»
33 Esa misma noche le dieron a beber vino a su padre, y la mayor fue y se acostó con él, pero él no supo cuándo se acostó ella, ni cuándo se levantó.
34 Al día siguiente, la mayor le dijo a la menor:
«Como sabes, anoche yo dormí con mi padre. Démosle a beber vino también esta noche, para que ahora vayas tú y te acuestes con él. Así mantendremos viva la descendencia de nuestro padre.»
35 Y esa noche también le dieron a beber vino a su padre, y la menor fue y se acostó con él; pero él tampoco supo cuándo se acostó ella, ni cuándo se levantó.
36 Y así, las dos hijas de Lot concibieron de parte de su padre.
37 La mayor tuvo un hijo, y le puso por nombre Moab, que hasta el día de hoy es el padre de los moabitas.
38 También la menor tuvo un hijo, y le puso por nombre Ben Amí, que hasta el día de hoy es el padre de los amonitas.
Aptovasomap tingma Sodoma najan tingma Gomorra
1 Intalhnacmec nic nat apquilvocmo tingma Sodoma apcanit maycaa. Ángeles Dios apquilasinancama ilhnic nat maycaa. Apnec nic nat Lot atong apjalhtam tingma. Apcaneyclhec nic nat maa enlhitaoc. Pilapcasquic nic nat Lot apvita maycaa. Apquinmaclhec nic nat netin yoyam emoc tacja. Apquilpolintac nic nat nalhpop Lot. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
2 Aptomjac nic nat Lot apcanya maycaa: —Quellhip emoc. Noelyeycaja nasa tingma ajac. Alhtaa intomjac. Elnateyin sat tingma ajac. Coo sictomja silancam quellhip. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Secaseclha alhtoo sat elquimpiclha mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Am ongiltamjoc onlhic. Ongnam sat malamong tingma— nic nat apquiltomjac.
3 Apquilinlhanacmec nic nat Lot. Apquilyajaclhoc nic nat maycaa. Apquilmec nic nat tacja Lot. Apquilanesquic nic nat aptoycaoc. Apquilanescasquic nic nat sepo yompac (motajap) mepqui apyipjescama. Aptovcamquic nic nat maycaa.
4 Am nic nat enatenac mocjam. Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhitaoc. Aplicacpoc nic nat enlhitaoc as tingma Sodoma, aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Apvocjingveclhoc nic nat enlhitaoc Lot tingma pac.
5 Apquililpalhamam nic nat. Apquiltomjac nic nat apquilanya: —¿Jalhco apnamcaclha enlhit apquilvoy tingma pac? Ilantipquis sat siclho. Ningiltamjoc ongyitojoc lhama yoyam ongilpatjetamcoc maycaa— nic nat apquiltomjac.
6 Aptipquic nic nat Lot. Apcapeclhec nic nat atong.
7 Aptomjac nic nat Lot apquilanya enlhitaoc: —Quip elaylhojo enaymacoc. Noelyeyesacpojo nasa ilhma. 8 Innam coo anit eyitquic quilvanaa ayitcoc. Am coltamecac mocjam acpatjetaycaoc enlhit. Olantipsic sat eyitquic. Eltime sat apquililtamjoclha eltimjic. Noelnatovas nasa as maycaa apquilvoy tingma ajac— nic nat aptomjac.
9 Apquilyimnatesquic nic nat apquilpayvam enlhitaoc: —Ingyinyi, iyas maa. Jave nac lhip ningmolhama. Copvanquejec jingilanic nincoo. Coyangvomoc sat nigilticpaycam apyimpejic lhip. Casilhtojoc sat ningilticpaycam maycaa— nic nat apquiltomjac.
Yejemoc nic nat apquilticponga apyimpejic Lot. Apquillanac nic nat atong yoyam elintacsic. 10 Apquilyoctac nic nat maycaa atong. Apquilyinyovasquiclhec nic nat Lot aptalhneseclho congne tingma. Apquilapeclhec nic nat mocjam atong. 11 Pilapcasquic nic nat aptomja mepqui apataoc enlhitaoc apcanaycam atong. Insovjoc nic nat actomjaycaoc mepqui apataoc aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Inmasquec nic nat apquilyimnaa apquilquitamsama atong.
12 Apquiltomjac alhta maycaa apquilanya Lot: —¿Apnam ya apmolhama as tingma? Inalovsingvoclha sat apmolhama apquiltomja apquitquic apquilinava najan quilvanaa najan apipjaymayc najan poc aptomja apmolhama. Inalaclha sat mocjay. 13 Pac otvacsic as tingma. Ayinyemaclha avanjec amyaa apquiltemaclha enlhitaoc as tingma napato Dios. Eycaso ayinyema singilapajasa Dios ontovacsic as tingma— nic nat apquiltomjac.
14 Yejemoc nic nat apmiyaclho Lot apnamcaclha quilyimnanic alponcanma apquitquic. Am nic nat covocmoc alyimjapmaclha.
Aptomjac nic nat Lot apquilanya: —Noc, onginyejic sat as tingma. Etvacsic sat Dios apyovoclhojo tingma— nic nat aptomjac.
Apquilyascacmec nic nat quilyimnanic. Am nic nat elilyajaclhoc. 15 Inmopacmec nic nat congne amamyi ayitsay.
Apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Lot: —¡Ipecjesam! Ingyinyajas sat aptava najan anit apquitquic, yoyam conatovasalhquejec sat lhama as tingma naysicsa ningyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc— nic nat aptomjac.
16 Am nic nat appecjesam Lot. Yejemoc nic nat apquilma apmic apquilinyajasa Lot. Ayinyemaclha apquiltamjoc nic nat evomsic tap Dios. Apquilmec nic nat amic yoyam elvomsic tap Lot aptava najan apquitquic. Apquilyinyajasquic nic nat aptava najan apquitquic tap tingma.
17 Apquilvoclhec nic nat tap tingma. Aptomjac nic nat ángel Dios apcasinancama apcanya Lot: —¡Ingyinyi, ivomsap tap! Nopaycacpojo nasa niptamin. Notningvom nasa naysicsa apquinyem amay. Ivomjo sat netin inquilhe alvinatem yoyam evomsacpoc tap— nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat Lot: —Visqui, movanqueje coo. 19 Aptasic alhta lhip. Emyovquic alhta mataa lhip. Evomcasquic alhta tap. Movanquejec coo oyacsic ongvinyejic netin inquilhe alvinatem. Jetjanyiclhac sat asoc yoyam jetvacsic. Ongvitsapoc sat nalhit amay. 20 Quip ilanojo tingma apyitna ningato. Am eyov'ac as tingma. Pac oyacsic ongvinyejic maa yoyam omoc tap. ¿Naso ya meyoy as tingma?— nic nat aptomjac.
21 Aptomjac nic nat maycaa apquinyajascama: —Aclingac lhac lhip appayvam. Motvacsejec sat as tingma aplhena lhcac. 22 ¡Noc maa! Ivomjo sat maa, evomoc sat tap. Movanquejec otvacsic mocjam tingma, mevocmo inlhojo lhip apyasaclha— nic nat aptomjac apcanya.
Eycaso ayinyema actimem apvisay as tingma Zoar, ningiltimem nincoo Meyoy.
23 Intipquic nic nat acnim apvocmo Lot tingma Zoar. 24 Yejemoc nic nat acpalentamo talha najan azufre acpayesayclha talha nipyesicsa tingma Sodoma najan Gomorra. Malha acmamay nic nat intomjac acpalentamo talha, ayinyema Dios apna netin. 25 Insovjoc nic nat talha aclhamoclhojo asoc najan enlhitaoc apnaycam as tingma. Insovjoc nic nat talha asoc ayimja amyip. 26 Inpaycalhcoc nic nat Lot aptava natamin. Am nic nat colhnanacmoc actomjaclha. Malha mataymong ayimja ilhnic nat intomjac.
27 Secaseclha ilhnic nat intomjac aplhinga Abraham appamejitquiscamaclha alhta Dios. 28 Apquilyajavoc nic nat tingma Sodoma najan Gomorra najan yoclhilhma maa. Apvitac nic nat actepa etin acyivey. Malha paat apaoc acmeyasma nic nat intomjac etin. 29 Eycaso ilhnic nat aptomjaclha Dios aptovascama tingma apvanyam najan yoclhilhma aptiyascamcaclha Lot. Inlhanvocmec nic nat apvalhoc Dios actemaclha aplhanma napatoc Abraham. Apquinyajasquic nic nat Lot yoyam emmoc tap yicpintama aptovascama Dios as tingma.
Enlhitaoc moabitas najan amonitas
30 Apcacac nic nat elhic mocjam Lot tingma Zoar. Apyasquic nic nat inquilhe alvinatem yoyam elhic maa. Apnalaclhec nic nat anit apquitquic. Apnaclhec nic nat Lot najan apquitquic avalhoc mataymong.
31 Inquilpamejitsalhquic nic nat Lot apquitquic. Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Apvanacmec tata ingac. Paj quilyimnanic as yoclhilhma yoyam jingilyimjapamcoc actemaclha mataa singilyimjapma. 32 Pac ongmecsic sat anmin tata ingac yoyam eynic. Incajac sat ancoc anmin, ongilpatjetamcoc sat tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata aptovana— nic nat intomjac.
33 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap cotnaja ayitcoc. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 34 Moc acnim nic nat intomjac.
Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Caylhojo lhiya. Acpatjetamquic alhtaa lhcac tata ingac. Pac ongmecsic mocjam anmin alhtaa nac jay. Copatjetamcoc sat lhiya tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata ingac aptovana— nic nat intomjac.
35 Altaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat mocjam anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap apquitca insilhyo. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 36 Inlovsoc nic nat intomjamcoc anit quilvanaa ayinyema inyap. 37 Intimcasquic nic nat ayitca quilvana cotnaja ayitcoc. Inquiltimec nic nat apvisay Moab. Apvitac nic nat Moab aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay moabitas acvocmo quilhvo nac jay. 38 Invitac nic nat ayitca Lot apquitca insilhyo. Inquiltimec nic nat apvisay Ben-ammi. Apvitac nic nat Ben-ammi aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay amonitas acvocmo quilhvo nac jay.