La sabiduría y la insensatez
1 Es mejor gozar de buena fama
que gozar de un buen perfume.
Es mejor el día en que se muere
que el día en que se nace.
2 Es mejor asistir a un funeral
que presentarse en un banquete,
pues nuestra vida termina con la muerte
y los que vivimos debemos recordarlo.
3 Es mejor estar triste que estar alegre;
un rostro triste le viene bien al corazón.
4 Los sabios tienen presente la muerte;
los necios solo piensan en divertirse.
5 Es mejor oír la reprensión de los sabios
que oír las alabanzas de los necios.
6 Espinos que crepitan bajo una olla en el fuego:
¡así resuenan las carcajadas de los necios!
¡Y también esto es vanidad!
7 Ciertamente la opresión aturde al sabio,
y el soborno corrompe el corazón.
8 Es mejor terminar un negocio que comenzarlo.
Es mejor ser humilde que ser arrogante.
9 No dejes que el enojo te haga perder la cabeza.
Solo en el pecho de los necios halla lugar el enojo.
10 Nunca preguntes por qué todo tiempo pasado fue mejor.
Esa pregunta no refleja nada de sabiduría.
11 Buena es la ciencia con herencia,
y provechosa para los que ven el sol.
12 Buen escudo son la ciencia y las riquezas,
pero la sabiduría es más provechosa
porque da vida a quienes la tienen.
13 Mira y admira las obras de Dios:
¿quién podría enderezar lo que él ha torcido?
14 Cuando te llegue un buen día, disfruta de él; y cuando te llegue un mal día, piensa que Dios es el autor de uno y de otro, y que los mortales nunca sabremos lo que vendrá después.
15 Todo esto lo he visto durante mi vana vida: Hay gente honrada que muere por ser honrada, y hay gente malvada que por su maldad alarga su vida.
16 No hay que ser demasiado honrado,
ni ser tampoco demasiado sabio;
¿por qué habríamos de hacernos daño?
17 No hagas mucho mal, ni seas insensato;
¿para qué morir antes de tiempo?
18 Bien está que tomes esto, sin soltar aquello;
si temes a Dios, te irá bien en todo.
19 La sabiduría da al sabio más fuerza
que diez hombres fuertes a una ciudad.
20 No hay en la tierra nadie tan justo
que siempre haga el bien y nunca peque.
21 No permitas que tu corazón se fije en todo lo que se dice. Así no oirás a tu siervo cuando hable mal de ti.
22 Aunque en lo íntimo sabes que, muchas veces, también tú has hablado mal de otros.
23 Por medio de la sabiduría, todo esto lo puse a prueba, y me dije: «Voy a ser sabio.» ¡Pero la sabiduría se apartó de mí!
24 Lo que antes fue, está muy distante; y lo que está muy profundo, ¿quién puede encontrarlo?
25 Dirigí entonces mi atención hacia el conocimiento, el estudio y la investigación de la sabiduría y el razonamiento, para conocer la maldad de la insensatez y el desvarío del error,
26 y me encontré con que la mujer cuyo corazón es un lazo y una red, y cuyas manos son ligaduras, es más amarga que la muerte. El que agrada a Dios se libra de ella, pero el pecador se vuelve su prisionero.
27 Tales han sido mis hallazgos, al ponderar las cosas una por una para hallarles su razón de ser.
—Palabras del Predicador.28 Sin embargo, todavía no he encontrado lo que ando buscando. Entre mil hombres ya he encontrado uno, pero entre todas las mujeres todavía no he hallado una sola.
29 Lo único que he encontrado es que Dios hizo perfecto al género humano, pero este se ha buscado demasiados problemas.
Ongiltamsalhcac sat actamila anco
1 Actamila anco singayo, am colhno asoc acmasis ningatsisquiscama.
Actamila anco acnim ningitsepma, am colhno acnim nintiyaycamlha.
2 Actamila anco ongilpasmoc ningatoynma enlhit, am colhno ningitsovasomalhca. Ningatoynma actomja singyascasingvoyam actemaclha nelha nintiyascam nincoo.
3 Actamila anco ningvinama, am colhno nintemaclha ningitsovascama. Natamin ningvinama, cotniclhac sat actamila anco ingilvalhoc.
4 Yitnec aclhanma ingvalhoc acnim ningitsepma, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc. Yitnec aclhanma ingvalhoc ningitsovascama, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.
5 Actamila anco singascama enlhit apyascamco, am colhnoc singayo enlhit acyeyjamelhma.
6 Apquitsovascama enlhit acyeyjamelhma, colhojoc talha coning vaynca, apnilhtingayclha apyová (apquilhpajay). Alhto inyicje actema nac jay.
7 Cotniclhac sat acyeyjamelhma ingvalhoc, ningvita inlhojo singminascama (singascama) enlhit. Incaymalhquic ongavojo singmescama nasa asoc.
8 Actamila anco ningilvatescama ningilyataycam, am colhno ningenmo ningilyataycam.
Actamila anco ningiltamilcasomalhco inganco, am colhno ningyimtalhnesomalhco inganco.
9 Incaymalhquic coytic actamilaycam ingvalhoc. Aclom apvalhoc aptemaclha apanco enlhit acyeyjamelhma.
10 Jave nintemaclha nano actomja actamila anco, am colhno nintemaclha as ningvamlha nac jay. Cotnaja ninlhanma actema nac jay, ningilvisay ningyascamco.
11 Intasic anco actemaclha acyascamco ingvalhoc najan actemaclha ningiltamsomalhca as nalhpop (naysicsa ningileyvam). 12 Actamila anco acyascamco ingvalhoc najan solyayem ingac, malha singmasma intomjac naysicsa ningileyvam.
13 Incaymalhquic jingilvoncamejec mataa aptomjaclha Dios. Asoc actajem apquilantipquiscama Dios, mongvanquejec ongilpeyvacsic. 14 Incaymalhquic copayjiclhac ingilvalhoc, nintajanyaa inlhojo actemaclha actamila. Ningiltajanyac sat ancoc actemaclha acmasom, incaymalhquic colhenic ingvalhoc aptomjaclha Dios Visqui ingac. Paj ongilyasamcoc nincoo, yavamlha etnejic mocjam Dios Visqui ingac.
15 Acvitac alhta coo naysicsa sictiyascam acyavatem as nalhpop: Apquilitsepquic alhta enlhit apquiltamilcasomacpo apanco. Am alhta elitsapac enlhit apquilmapsomcaa, apquileyvec alhta aclhamoclhojo años.
16 Mongvanquejec ongilyeycajacsic nintemaclha ningilpeyvomo, mongilyeycajacsejec sat najan nintemaclha ningyascamco. ¿Ningiltamjo ya ongiltovasalhcac inganco?
17 Mongvanquejec ongilyeycajacsic nintemaclha ningmasom, mongilyeycajacsejec sat najan nintemaclha acyeyjamelhma. ¿Ningiltamjo ya ongitsapoc quilhvo?
18 Incaymalhquic ongmeyvoc lhama actemaclha, mongyinyovejec sat moc actemaclha. Ongmiyovalhcac sat, ningyiplovquisa inlhojo actemaclha ayinyema Dios.
19 Actamila anco acyascamco ingvalhoc actomja singyimnatescama, am elhno diez apquilviscaa tingma apvanyam.
20 Naso, paj lhama enlhit as nalhpop aptomja appeyvomo apanco, mepqui inlhojo meyascalhma napato Dios.
21 Incaymalhquic mongilaylhojoc mataa amyaa nipyesicsa ingnaymacoc, comejec sat ingilvalhoc, apquilantipquisa inlhojo ningilvisay enlhit singiltimesaycam. 22 Ningyasamcoc nintemaclha inganco nintipquiscama apquilvisay ingmoc.
Nintingyey actemaclha acyascamco ingvalhoc.
23 Actingyac alhta actemaclha acyascamco ingvalhoc, am otaac coo. 24 Yitnec mocjay anco najan congnoc anco actemaclha acyascamco ingvalhoc, mongvityejec sat mataa.
25 Natamin actingyac alhta moc actemaclha sicyasingvoyam. Altamjoc oyasamcojo ayinyemayaclha acmasom ingvalhoc, ¿naso ya ayinyema nintemaclha inganco?
26 Acyasingvocmec alhta acyimtalhnescama ingvalhoc, actomja actanovmalhca anco, am colhno nintanoncama ningitsepma. Acvisay quilvana actomja singilmam, malha trampa, najan singilpatjetma actengaoc. Ingyinyejic sat enlhit aptomja apvisqui pac Dios, emacpoc sat enlhit meyascalhma, metnaja apvisqui pac Dios.
27 Coo sicvisay Predicador, elyasingvom sat quellhip sicpayvam silanya quellhip: 28 Am otaac mocjam asoc najan actemaclha sitamsama mataa. Nipyesicsa mil enaymacoc sicvita lhama enlhit sicyisponcama coo, am otaac lhama quilvana sicyisponcama. 29 Acyasingvocmec alhta actema nac jay: Dios nic nat apquillanay enlhit appeyvomo, eyca avanjec mataa alquitamsama ingilvalhoc naysicsa ningileyvam.