La llegada del Espíritu Santo
1 Cuando llegó el día de Pentecostés, todos ellos estaban juntos y en el mismo lugar.
2 De repente, un estruendo como de un fuerte viento vino del cielo, y sopló y llenó toda la casa donde se encontraban.
3 Entonces aparecieron unas lenguas como de fuego, que se repartieron y fueron a posarse sobre cada uno de ellos.
4 Todos ellos fueron llenos del Espíritu Santo, y comenzaron a hablar en otras lenguas, según el Espíritu los llevaba a expresarse.
5 En aquel tiempo vivían en Jerusalén judíos piadosos, que venían de todas las naciones conocidas.
6 Al escucharse aquel estruendo, la multitud se juntó, y se veían confundidos porque los oían hablar en su propia lengua.
7 Estaban atónitos y maravillados, y decían: «Fíjense: ¿acaso no son galileos todos estos que están hablando?
8 ¿Cómo es que los oímos hablar en nuestra lengua materna?
9 Aquí hay partos, medos, elamitas, y los que habitamos en Mesopotamia, Judea, Capadocia, el Ponto y Asia.
10 Están los de Frigia y Panfilia, los de Egipto y los de las regiones de África que están más allá de Cirene. También están los romanos que viven aquí, tanto judíos como prosélitos,
11 y cretenses y árabes, ¡y todos los escuchamos hablar en nuestra lengua acerca de las maravillas de Dios!»
12 Todos ellos estaban atónitos y perplejos, y se decían unos a otros: «¿Y esto qué significa?»
13 Pero otros se burlaban, y decían: «¡Están borrachos!»
Primer discurso de Pedro
14 Entonces Pedro se puso de pie, junto con los otros once, y con potente voz dijo: «Varones judíos, y ustedes, habitantes todos de Jerusalén, sepan esto, y entiendan bien mis palabras.
15 Contra lo que ustedes suponen, estos hombres no están borrachos, pues apenas son las nueve de la mañana.
16 Más bien, esto es lo que dijo el profeta Joel:

17 »Dios ha dicho:
En los últimos días derramaré de mi Espíritu
sobre toda la humanidad.
Los hijos y las hijas de ustedes profetizarán;
sus jóvenes tendrán visiones
y sus ancianos tendrán sueños.
18 En esos días derramaré de mi Espíritu
sobre mis siervos y mis siervas,
y también profetizarán.
19 Haré prodigios en el cielo,
y en la tierra se verán señales de sangre,
de fuego y de vapor de humo.
20 El sol se oscurecerá,
la luna se pondrá roja como sangre,
antes de que llegue el día del Señor
y se muestre en toda su grandeza.
21 Y todo el que invoque el nombre del Señor será salvo.

22 »Varones israelitas, escuchen mis palabras: Jesús nazareno, que fue el varón que Dios aprobó entre ustedes por las maravillas, prodigios y señales que hizo por medio de él, como ustedes mismos lo saben,
23 fue entregado conforme al plan determinado y el conocimiento anticipado de Dios, y ustedes lo aprehendieron y lo mataron por medio de hombres inicuos, crucificándolo.
24 Pero Dios lo levantó, liberándolo de los lazos de la muerte, porque era imposible que la muerte lo venciera.
25 De él dice David:

»Siempre veía al Señor ante mí.
Él está a mi derecha, y nada me perturbará.
26 Por eso mi corazón se alegró,
y mi lengua cantó llena de gozo.
Mi cuerpo descansará en la esperanza,
27 porque no dejarás mi alma en el Hades,
ni permitirás que tu Santo se corrompa.
28 Me hiciste conocer los caminos de la vida,
y me llenarás de gozo con tu presencia.

29 »Varones hermanos, podemos afirmar, sin temor a equivocarnos, que nuestro patriarca David murió y fue sepultado, y que hoy sabemos dónde está su sepulcro entre nosotros.
30 David era profeta, y sabía que Dios le había jurado que de su linaje humano saldría el Cristo, que se sentaría en su trono.
31 Esto lo vio antes de que sucediera, y habló de la resurrección de Cristo y de que su alma no se quedaría en el Hades, ni su cuerpo se corrompería.
32 Pues a este Jesús Dios lo resucitó, y de eso todos nosotros somos testigos.
33 Y como él fue exaltado por la diestra de Dios, recibió del Padre la promesa del Espíritu Santo, y ha derramado esto que ahora están viendo y oyendo.
34 David mismo no subió a los cielos, pero sí dice:

»Dijo el Señor a mi señor:
Siéntate a mi derecha,
35 hasta que yo ponga a tus enemigos
por estrado de tus pies.

36 »Sépalo bien todo el pueblo de Israel, que a este Jesús, a quien ustedes crucificaron, Dios lo ha hecho Señor y Cristo.»
37 Al oír esto, todos sintieron un profundo remordimiento en su corazón, y les dijeron a Pedro y a los otros apóstoles: «Hermanos, ¿qué debemos hacer?»
38 Y Pedro les dijo: «Arrepiéntanse, y bautícense todos ustedes en el nombre de Jesucristo, para que sus pecados les sean perdonados. Entonces recibirán el don del Espíritu Santo.
39 Porque la promesa es para ustedes y para sus hijos, para todos los que están lejos, y para todos aquellos a quienes el Señor nuestro Dios llame.»
40 Y con muchas otras palabras les hablaba y los animaba. Les decía: «Pónganse a salvo de esta generación perversa.»
41 Fue así como los que recibieron su palabra fueron bautizados, y ese día se añadieron como tres mil personas,
42 las cuales se mantenían fieles a las enseñanzas de los apóstoles y en el mutuo compañerismo, en el partimiento del pan y en las oraciones.
La vida de los primeros cristianos
43 Al ver las muchas maravillas y señales que los apóstoles hacían, todos se llenaban de temor,
44 y todos los que habían creído se mantenían unidos y lo compartían todo;
45 vendían sus propiedades y posesiones, y todo lo compartían entre todos, según las necesidades de cada uno.
46 Todos los días se reunían en el templo, y partían el pan en las casas, y comían juntos con alegría y sencillez de corazón,
47 mientras alababan a Dios y brindaban ayuda a todo el pueblo. Y cada día el Señor añadía a la iglesia a los que habían de ser salvos.
Apvayveyquintamlha Espíritu Santo
1 Lhama alhta acvocmo acnim acvisay Pentecostés. Apnam alhta apquilanomacpo apóstoles. Am alhta coyeycajalhcac apquilvalhoc. 2 Pilapcasquic alhta anco aclingalhco ayilhtingyovam netin. Malha piyam apquilhcajayam alhta intomjac. Inlanoc alhta tingma apnaycamcaclha. 3 Invitalhquic alhta alhcaoc, malha talha alayvom alhta intomjac aclhingacmo. Inquilticlhicvocmec alhta apyitsicsaoc enlhitaoc. 4 Inquillanamcoc alhta apquilvalhoc enlhit Espíritu Santo. Apquilpametam alhta cotnaja apquilpayvam, ayinyema Espíritu Santo aptimesquiscama.
5 Apnaycam alhta tingma Jerusalén judíos. Enlhit apquilpeyvomo apquilinyema lhalhma anco. 6 Lhama alhta aclingalhco ayilhtingyovam. Apquicjingvoctac alhta enlhitaoc. Pilapcasquic alhta apquillinga apquilpameteycam appayvamo lhama moclhama enlhit. 7 Pilapcasquic alhta enlhitaoc. Apquilpamejitsacpec alhta:
—¿Am ya elanacpo co Galilea actomja nac apquilpamesma? —alhta intomjac amyaa. 8 Am lha ongilanalhco nincoo. ¿Soctomja ninlinga nac ninpayvamo lhama, malha nintemaclha inquitcoc? 9 Apnam asi enlhitaoc co Partia najan co Media najan co Elam najan co Mesopotamia najan co Judea najan co Capadocia najan co Ponto najan co Asia. 10 Najan co Frigia najan co Panfilia najan co Egipto najan co Africa tap yoclhilhma Cirene. Najan maycaa apquilinyema tingma Roma apquiltomja judíos apanco najan poc quilhva apquiltimem judíos. 11 Najan co Creta najan co Arabia. Ninpayvamo lhama enlhitaoc nac maa. Ninlingac aclhenomalhca mataa apmopvan aptamjaycam Dios Ingyapam —alhta apquiltomjac.
12 Pilapcasquic alhta anco aclingalhco. Apquilpamejitsacpec alhta:
—¿Soc laa pa incotnejic qui? —alhta apquiltomjac apquilpamesma.
13 Apquilasmasquic alhta apnaymacoc:
—Intajapo uva yingmenic inquilnapac as enlhitaoc —alhta apquiltomjac.
Apquiltimnaycam Pedro
14 Yejemoc alhta apquinmaclho netin Pedro. Apquillhalhmaa alhta once apóstoles apquilapajasomap. Apyimnatasquic alhta appayvam:
—Quellhip co Judea najan co Jerusalén. Elyasamcojo quellhip, elaylhojo siltimnaycam. 15 Am lhac colnapac anmin as enlhitaoc. Alhtooc mocjam, las nueve intomjac. 16 Eycaso actomja aplhanma ilhnic nat Dios Ingyapam. Aplingasquic nic nat Joel profeta Dios aplingascama:

17 Otnejic sat yicpintama actamongvomlha nelha acnim —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
Oyanquincajac sat Espíritu ajanco tacjaplhit enlhitaoc.
Ellingacsic sat sicvisay quellhip apquitquic apquilinava najan quilvanaa.
Malha ningvitayo ningaat sat cotnejic enlhitaoc apquitcaoc.
Colhic sat apquilvanmoncama enlhit apquilvanyam.
18 Oyanquincajac sat Espíritu ajanco tacjaplhit selancam apquilinava najan quilvanaa.
Ellingacsic sat sicvisay.
19 Otnesquisic sat asoc sinpilapquiscama netin. Najan asoc monquinatquiscama as nalhpop: ema najan talha najan acpanma etin.
20 Coyinaticsic sat olhma acnim. Eyilhvesic sat piltin, malha ema sat etnejic. Natamin covac sat Visqui ingac acnim apác acvanyam najan actamila.
21 Moclhama aptomja aplhanma apvisay Visqui ingac, evomsacpoc sat tap

—nic nat aptomjac profeta.
22 “Quellhip enlhitaoc Israel, elaylhojo sicpayvam. Pac olhenic Jesús co Nazaret. Apcasinaquic alhta Dios Ingyapam. Apquiltamjoc alhta etnejic apmopvan aptamjaycam najan aptamjaycam sinpilapquiscama najan asoc monquinatquiscama nipyesicsa quellhip. Eycaso apquilyasamcoc quellhip aptomjaclha Dios Ingyapam. 23 Apmacpec alhta Jesús. Actemaclha ilhnic nat aclhanma apvalhoc Dios Ingyapam najan actemaclha apmayjayoclha. Apyasamcoc nic nat yoyam cotnejic. Apquilmec alhta quellhip. Apquilanayquic alhta quellhip metnaja judíos apquilmapsomcaa, yoyam elyipitsic asoc timyescama, yoyam najan elajic. 24 Eyca Dios Ingyapam alhta aplhaticjascacmoc. Apvomcasac tap apquitsepma. Covanquejec comyoc actemaclha ningitsepma. 25 Aplhenacpec nic nat Jesús. Apvisqui David nic nat aplhanma:

Alanoc coo mataa najato Visqui ingac.
Apnec mataa selyascamaclha,
yoyam cotyemejec evalhoc.
26 Payjeclhec evalhoc.
Intipquic sicpayvam actemaclha siyitsovascama.
Inyiplovcoc siljalhanma sicyitna sicyovoclhojo congne tacjalhop.
27 Meyinyovejec sat lhip ejangaoc nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
Sictomja lhip apquilancam.
Lhip alhta seponcanma.
Mejeyinyovejec sat coo.
Mengyojoyc sat otjapoc sicyovoclhojo.
28 Elhicmosquic lhip amay acyimnatem ingnenyic.
Lhip sat jimquesic acpayjayclha evalhoc napato lhip

—nic nat aptomjac David.
29 “Elyalhing, mejelnovqueje coo olhenic ningilyeyjamcaa David. Apquitsepmec nic nat. Apcatongnacpec nic nat. Yitnec mocjam aso tacjalhop apác. 30 David aptomjac nic nat profeta Dios aplingascama. Apyasamcoc nic nat aplhanmaclha Dios Ingyapam. Nasoc anco sat etnesquisic appayvam. Apquiltamjoc nic nat etnescasiclha apvisqui, yoyam elhic aptavin niptamin David. Yoyam eyanmongsic sat aptavin niptamin apvisay Cristo. 31 Lhama ilhnic nat aplhena David as appayvam. Am alhta coyinyovalhcac apjangaoc nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Am alhta ingyavo etjapoc apyovoclhojo. Apyasamcoc nic nat David asoc yoyam cotnejic nanoc sat. Cristo yoyam elhaticjangvomoc nic nat aplhenac. 32 Dios Ingyapam aptomja aplhaticjasquiyam as Jesús. Ninlhamoclhojo nincoo ningiltomja ningvitayo. 33 Apyasacpec alhta netin. Apnesacpec alhta apyimnatamaclha Dios Ingyapam. Apmesquic Apyap Espíritu Santo aplhanma alhta yoyam emquesic. Eyca as asoc apquilvitay najan apquillingay quellhip alvaa ayinyema Espíritu Santo. 34 Am nic nat eyasac netin David. Eycaso actomja aplhanma ilhnic nat David:

Aptomjac Ingyapam apcanya Visqui ajac:
Ilha sat nejicja selyascamaclha.
35 Motvasaclha mocjam cotnaja apnaymacoc.
Apquiltoyam sat etnejic lhip

—nic nat aptomjac.
36 Eyca as Jesús apquilyipitquiscama alhta quellhip asoc timyescama. Elyasamcojo quellhip enlhitaoc Israel. Noelyasquim nasa amyaa. Apvisqui Apponquinomap aptimescasac Dios Ingyapam —alhta aptomjac Pedro.
37 Alpilapacmo alhta apquilvalhoc apquillinga apquiltimnaycam. Apquilmalhnacpec alhta Pedro najan apnaymacoc apóstoles apquilapajasomap:
—Elyipmaa, ¿co sat ontimjic nincoo? —alhta apquiltomjac.
38 Apcatingmavoc alhta Pedro:
—Elyanmonquis apquilvalhoc napato Dios Ingyapam. Eltingya macyapascaseycaoc yingmin actema apquillhanma apvisay Jesucristo. Colmascosalhcac sat melyascalhma quellhip. Ellhovac sat Espíritu Santo Dios apmescama. 39 Eycaso aptomja aplhanmaclha Dios Ingyapam. Quellhip alhta apquillhenacpoc yoyam ellhovac najan apquitquic najan apnaycam mocjay. Najan aplhamoclhojo aptomja apquilanyomap, aptomja apquilanem Dios Visqui ingac —alhta aptomjac.
40 Aplhamasoc alhta apquiltimnaycam Pedro. Aptomjac alhta apquilanya:
—Elvomsap tap quellhip nipyesicsa as enlhitaoc melpeyvomo —alhta aptomjac.
41 Inquilmec alhta apquilvalhoc Dios appayvam. Yejemoc alhta aptingyamco yapasquiscama yingmin. Malha tres mil alhta apquilpalhacsomap enlhitaoc apquilyanmonquiscama apquilvalhoc. 42 Apquilinlhanacmec alhta apquilvajaneycaoc apquillhicmoscama apóstoles najan apquilpasmom najan apquilyaptama quilpasmongam najan apquilmalhnancama.
Apquiltemaclha cristianos apquilmamyi
43 Apquilangvocmec alhta aplhamoclhojo enlhit. Apquillhamasoc alhta apquiltamjaycam sinpilapquiscama najan asoc monquinatquiscama apóstoles apquilapajasomap. 44 Apnaycamoc alhta lhama apquiltimem melyasquiyam. Apquilpasmec alhta mataa aclhamoclhojo asoc. 45 Apquilhaquic alhta aclhamoclhojo apquilnatam najan asoc apancaoc. Apquilmilasquic alhta mataa acyanmongam solyayem actomja ayaymalhquilha inlhojo asoc. 46 Am alhta coyeycajalhca moc apquiltemaclha. Apquilinlhanacmec alhta aclhamoclhojo acnim apquilyoyquiclha tingma apponquinomap. Apquilyaptama quilpasmongam alhta aptomjac moclhama tingma. Inquilpayjeclhec alhta mataa apquilvalhoc naysicsa aptoycaoc apquilpasmeyquiclha. 47 Apquilacoc alhta mataa Dios Ingyapam. Apquilasicjacpec alhta apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Apquilpalhacasquic alhta apmolhama Jesucristo aclhamoclhojo acnim apquiltomja apquilvomsomap tap.