1 No te ufanes del día de mañana,
porque nunca sabes lo que el mañana traerá.
2 Es mejor que te alabe gente extraña,
y no que te alabes tú mismo.
3 Pesa la piedra, pesa la arena,
pero pesa más la ira del necio.
4 La ira es cruel, y el furor es impetuoso,
pero ante la envidia, ¿quién puede sostenerse?
5 Es mejor la reprensión franca
que el amor disimulado.
6 Son más confiables las heridas del que ama,
que los falsos besos del que aborrece.
7 Quien no tiene hambre, rechaza la miel;
quien tiene hambre, halla dulce lo amargo.
8 Ave que vuela lejos del nido:
¡eso es quien se va lejos de su hogar!
9 El bálsamo y el perfume alegran el corazón;
los consejos del amigo alegran el alma.
10 No dejes a tu amigo, ni al amigo de tu padre,
ni visites a tu hermano cuando estés afligido.
Es mejor vecino cercano que hermano lejano.
11 Hijo mío, sé sabio y alegra mi corazón;
así podré responder al que me ofenda.
12 El astuto ve el peligro y se pone a salvo,
pero los ingenuos lo ven y no lo evitan.
13 Al fiador de un extraño, quítale la ropa;
al que dé a la mujer ajena, reténle prenda.
14 Bendecir al amigo a gritos y de madrugada
es lo mismo que lanzarle una maldición.
15 Como gotera continua en tiempo de lluvia
es la mujer que siempre discute.
16 Querer contenerla es querer refrenar el viento
o tratar de retener el aceite en la mano.
17 El hierro se pule con el hierro,
y el hombre se pule en el trato con su prójimo.
18 Quien cuida de la higuera, come de su fruto;
quien cuida los bienes de su amo, recibe honra.
19 Así como en el agua se refleja el rostro,
también en el corazón se refleja el hombre.
20 El sepulcro y la muerte nunca se sacian,
y los ojos del hombre jamás están satisfechos.
21 La plata se pone a prueba en el crisol,
el oro se pone a prueba en el horno,
y el hombre se pone a prueba con las alabanzas.
22 Aunque machaques al necio en un mortero,
como se machacan los granos de trigo,
su necedad no se apartará de él.
23 Manténte atento al estado de tus ovejas;
cuida bien a tus rebaños,
24 porque las riquezas no duran para siempre
ni la corona permanece perpetuamente.
25 Cuando salga la grama y aparezca la hierba,
y en los montes se corte la hierba,
26 los corderos te proveerán de ropa
y los cabritos te darán para comprar un campo;
27 la cabras te darán abundante leche
para que se alimenten tú y tu familia
y toda la servidumbre de tu casa.
1 Mongvanquejec ongillhenic asoc alyivey, yoyam ongillana secaseclha. Paj ongilyasamcoc yavamlha cotnejic secaseclha.
2 Tasic mataa colhic singaco ayinyema ingnaymacoc, somco inyicje ongajalhcojo inganco.
3 Yimtilhec mataa mataymong najan lhopactic. Yimtilhec anco aclom ingvalhoc ayinyema aptemaclha apanco acyeyjamelhma.
4 Yimtilhec mataa aclom ingvalhoc najan nintemaclha ninlom, somco eyca aclhenseycam ingvalhoc, am colhno moc.
5 Anit actemaclha ningasicjayo: actamila anco singiltamescama, am colhno mepqui singiltamescama, asilhtec actema nac lha.
6 Tasi inyicje cascoc ingvalhoc singiltimesquiscama ingmoc, am colhno aptemaclha singayo cotnaja ingmoc.
7 Ingilastinquic sat ancoc nintom, ongiltanovac sat yamyovjene. Mayic sat ancoc jingilnapac, ongyispac sat acyovoclhojo nintom, colhojoc sat yamyovjene.
8 Nata ayitcoc acyamasma alhancoc, colhnanmoc sat mocjay. Ningno nincoo ninlhinganyam mocjay ningileyvam cotnajaclha ningaoclha.
9 Acpayjayclha ingilvalhoc ayinyema asoc acmasis. Acyisponcama ingilvalhoc ayinyema ningilpamejitsomalhca ingmoc.
10 Mongvanquejec mataa ongyinyoc ingnaymacoc najan tata ingac apnaymacoc.
Mongvanquejec mataa jingilpasmoc ingilyalhing, acyitna inlhojo problema ingvalhoc.
Aptasic mataa vecino ingmoc, am elhno ingyalhing apna mocjay.
11 Payjeclhec ingilvalhoc ningvita (inquitca) nintamongvoyam apyascamco. Ingvanquic mataa ongilatingmojo apquiltomja singvenéycam.
12 Ningvitac nincoo covac acmasom, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc, ongilyilhanmoc sat. Ninlingamcoc nincoo acmasom, ayinyema ninganem cotnaja acmasom, actemaclha anco acyeyjamelhma ingvalhoc.
13 Ningilpasmec sat ancoc apmaycaoc nasa solyayem metnaja ningmolhama. Jingilmalhnac sat nincoo lha, elyamong siclho. Incaymalhquic siclho jingilmecsic apcalomap, colhejec acyascacmo etajicsojoc sat mocjam solyayem apmaycaoc.
14 Alhtooc ninlhaticjay saludar ingmoc ningyimnatesa nimpayvam, colhojoc sat macvenéycam apvalhoc ingmoc.
15 Intava aclhamasomalhca najan ayatingmomalhca, colhojoc sat yingmin ayitcoc acyeysoma asoc ingac naysicsa acmamay.
16 Mongvanquejec ongilvanmacsic as quilvana (ongnovsic) colhojoc sat ningnovquiscama alhcajayam, colhojoc sat ningilpatjetma aceite.
17 Ningilmaycam lima ontimjic ningilmalhnaycam sovo. Lhama enlhit aptomja apquiltamescama poc enlhit.
18 Nintamilcasquic sat ancoc higo yamit, ontovamcoc sat higo acyilhna. Ningiltimesam sat ancoc visqui ingac, colhic sat singaco.
19 Yingmin actomja malha laneyo intalhamavo, ongilanojo ningaat. Ingvalhoc actomja laneyo intalhamavo, ongilanojoc nintemaclha inganco.
20 Mepqui ayastingam mataa alyascama ingjangaoc, mepqui ayastingam ingvalhoc actemaclha ayitsepma ingnenyic.
21 Talha actomja ayalhnascama oro najan plata. Mayayoclha enlhit najan mepqui ayayo, cotnejic ningyicpilquemo aptemaclha enlhit.
22 Ningalhimcasquic sat ancoc ninticlhiclhamaclha enlhit acyeyjamelhma, malha nintipilquem actic, comasquejec sat aptemaclha apanco acyeyjamelhma.
23 Pac ongiltamilsic mataa ninatoscama nipquesic najan yataay, najan apquilyinatamaclha.
24 Comasquingvomoc sat ningilnatam, najan corona appocanma apvisqui.
25 Ontingyac sat mataa paat ongilyatemenic amyip najan netin inquilhe, eltovamcoc ninatoscama.
26 Nipquesic apva ongillanac sat ningalomalhca. Ongitlhaoc sat yataay ongvita acyanmonga, ongilmoc sat mocjam amyip.
27 Conyemac sat leche ninatoscama yataay, elyinamcoc najan eltovamcoc sat ningmolhama familia, najan singiltimesaycam enlhit najan quilvanaa.