1 Cuando te sientes a la mesa de un gran señor,
piensa bien en presencia de quién estás.
2 Ponte un cuchillo en la garganta
y refrena en lo posible tu apetito.
3 No quieras llenarte con sus deliciosos platillos,
porque son un pan engañoso.

4 No te entusiasmes por hacerte rico;
usa tu buen juicio, y desiste de esa idea.
5 ¡Apenas logras poner los ojos en las riquezas,
cuando estas ya han desaparecido!
¡Es como si les salieran alas, alas de águila,
y desaparecen volando por el cielo!

6 No compartas la mesa con el avaro;
no quieras llenarte con sus deliciosos platillos,
7 porque en su interior sigue siendo avaro.
Te invitará a comer y beber,
pero no te invitará de corazón.
8 Después vomitarás lo que hayas comido,
y habrás desperdiciado tus halagos.

9 No trates de hacerte oír por un necio,
porque este no apreciará tus sabias razones.

10 No traspases los linderos de antaño
ni invadas la propiedad de los huérfanos;
11 ellos cuentan con un poderoso defensor,
que saldrá en su defensa y contra ti.

12 Abre tu corazón a la enseñanza,
y tus oídos a las palabras del saber.

13 No dejes de corregir al joven,
que no va a morirse si lo castigas con vara.
14 Al contrario, castígalo con vara
y lo librarás de caer en el sepulcro.

15 Hijo mío, si en tu corazón eres sabio,
eso alegrará también mi corazón.
16 En mi interior sentiré gran alegría
cuando con tus labios digas lo que es justo.

17 No abrigues en ti envidia por los pecadores,
sino manténte siempre en el temor del Señor.
18 Lo cierto es que hay un futuro,
y tu esperanza no se verá frustrada.

19 Hijo mío, escúchame y adquiere sabiduría.
Deja que tu corazón enderece el rumbo.
20 No te juntes con los que se hartan de vino
ni con los que se atiborran de carne,
21 porque unos y otros se quedarán pobres,
y por indolentes acabarán cubiertos de harapos.

22 Escucha al padre que te dio la vida,
y no menosprecies a tu anciana madre.
23 La verdad y la sabiduría,
la enseñanza y la inteligencia,
son algo que debes comprar y nunca vender.
24 El padre del justo siente gran alegría;
el que engendra un hijo sabio se regocija.
25 ¡Haz que tu padre y tu madre se alegren!
¡Haz que se regocije la madre que te dio a luz!

26 Hijo mío, entrégame tu corazón,
y no apartes la mirada de mis caminos.
27 Porque la ramera es un abismo profundo;
la mujer ajena es un pozo estrecho.
28 Siempre está al acecho, como los ladrones,
y hace que el pecado aumente entre los hombres.

29 ¿Quién se queja? ¿Quién se duele?
¿Quién se ve envuelto en pleitos?
¿Quién sufre? ¿Quién es herido sin razón?
¿Quién anda con los ojos morados?
30 ¡El que se pasa el tiempo tomando vino!
¡El que anda en busca de bebidas mezcladas!

31 No dejes que te atraiga lo rojo del vino;
¡que no te deslumbre su brillo en la copa!
Suavemente se desliza por la garganta,
32 pero al final muerde como serpiente;
¡causa más dolor que una víbora!
33 Hará que tus ojos vean cosas extrañas,
y que tu corazón diga cosas perversas.
34 Creerás estar dormido en medio del mar,
o acostado en la punta del palo mayor,
35 y dirás: «Estoy herido, pero no me duele;
estoy molido, pero no lo siento.
¿Cuándo voy a despertar, para ir por más?»
- 6 -
1 Lhip sictamongvoyam: Colhen sat mataa apvalhoc aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui, apcanyacpo lhip etasomoc.
2 Itamilsojo sat lhip apvalhoc naysicsa mayic ayajem, apvita inlhojo nintom.
3 Nosilhnanacpojo nasa apanco, apvita inlhojo apitic, eyinimsacpoc sat lhaja.
- 7 -
4 Notingya nasa lhip cascama apquilnatam, apyasamcoc lhip yavamlha cotnejic.
5 Naysicsa aptingyey lhip cascama apquilnatam, covonquepoc sat maa, malha mama apvonquepma sat cotnejic.
- 8 -
6 Noncotsip nasa apnenyic etasomoc lhip enlhit apmasma asoc, apvita inlhojo acyivey apitic.
7 Aplinga inyicje lhip apcanyomap: ¡Itov, iyin! — intomjac aplingay lhip. Aptemaclha apanco apyinimquiscama.
8 Eyiclhic sat lhip natamin aptom. Alhto sat cotnejic apcayo lhip as enlhit.
- 9 -
9 Noyascasingvom nasa lhip enlhit acyeyjamelhma, evennacpoc sat lhip.
- 10 -
10 Yitnec lhip apanco amyip. Notne nasa apanco amyip actomja apancaoc apquilyeyjeycam. Yitnec nano allanomalhca monquinatquiscama navayc amyip.
11 Apnec maa apyimtalhnamo apmasma apquilyeyjeycam. Emancangvomoc sat lhip napatavo apquilpeyvescasquiclha.
- 11 -
12 Colhen mataa apvalhoc lhip eltamsacpoc, ayinyema enlhit singiltamescama.
- 12 -
13 Nomyov nasa elyicpilhquetacpoc apquitcoc melyajayquiclho, mengyitsepejec sat maa.
14 Eltamesacpoc sat apquitcoc, colhic sat actamilaycam apvalhoc aclhamoclhojo acnim aptiyascam.
- 13 -
15 Lhip sictamongvoyam: Copayjiclhac sat evalhoc, sicvita inlhojo lhip acyitna acyascamco apvalhoc.
16 Copayjiclhac sat evalhoc, sicvita inlhojo lhip appayvam nintemaclha acpeyvomo.
- 14 -
17 Noyasipquis nasa lhip apquiltemaclha enlhit melyascalhma. Ivascap sat mataa etnejic apcayo Dios.
18 Emyovacpoc sat lhip, aptomja inlhojo apcayo Dios. Comasquejec mataa lhip aptemaclha meyasquiyam Dios.
- 15 -
19 Lhip sictamongvoyam: Ingyeylhojo mataa lhip, etnejic apyascamco. Ivascap sat lhip apyiplovquiscama nintemaclha actamila.
20 Nopasmiclha nasa lhip apnaymacoc anmin alnapma, najan mengyascama aptoycaoc.
21 Mepqui apquilnatam enlhit mengyascama elyinamcoc anmin, najan mengyascama eltovamcoc. Apjapac mataa apava as enlhit, colyacmo eltamjam.
- 16 -
22 Ingyeylhojo mataa lhip apyap appayvam najan inquin acpayvam. Novennam nasa altomjayclho alvanyam.
23 Itingya sat lhip actomja nasoc anco, actomja singyascasingviyam najan singiltamescama, najan actemaclha ningyascamco. ¡Noyinyov mataa lhip!
24 Payjeclhec mataa apvalhoc apyap, apvita apquitca aptemaclha apyascamco najan aptamila.
25 Ivascap sat mataa lhip, yoyam copayjiclha mataa apvalhoc apyap najan inquin.
- 17 -
26 Lhip sictamongvoyam: Ingyeylhojo mataa sicpayvam, jelanojo coo, ivjanaoc sictemaclha coo.
27 Ingyavojo mataa lhip quilvana alanatama cotnaja aptava. Acyitsomalhca acmasom, malha singilmam trampa congne malhic.
28 Inyilhalhcoc mataa as quilvana nicja amay, yoyam jingminyilhic. Aplhamoclhojo apquiltomja apquilsilhnanomap, ayinyema as quilvana.
- 18 -
29 ¿Jalhco ayinyema ninlingaycamco acmasom? ¿najan ningnatjemo? ¿najan ningilatingmomalhca? ¿najan ningilyimsem ningilnapomalhca? ¿najan moc actemaclha ingataoc?
30 Ayinyema mataa ningyam anmin, nintingyey mataa moc actemaclha anmin.
31 Lhip sictamongvoyam: ¡Notingya nasa anmin, nosilhnanacpojo apanco lhip! ¡Nocolhen nasa apvalhoc lhip actomja actamila anmin, najan acmasis mataa ongyinamcoc!
32 Actemaclha anmin, colhojoc sat yamacyeyva. Asquejec sintaclhama yoyam jingajic.
33 Anmin ayinyema singyeyescama olhma, acmasom ningilyataycam, acmasom ningvitay asoc.
34 Colhojoc ninlhingam, malha naysicsa alyayajayam yingmin acvanyam. Colhojoc sat ninlhingam, malha netin barco actiyascam nayingmin nipyesicsa yatepiyam.
35 Monlingamquejec mataa acmasca, singilticponga inlhojo ninlhalhmaa. Monlingamquejec mataa acmasca, singyicpilhquetamcaa ninlhalhmaa. Natamin ninlhaticjay mocjam, ontingyac sat mocjam anmin, yoyam ongyinamcoc.