1 Beber vino o bebidas embriagantes
te lleva a blasfemar y a causar alborotos.
No es de sabios errar por su culpa.
2 El enojo del rey es como el rugido de un león;
enfurecerlo es atentar contra uno mismo.
3 Al hombre le adorna alejarse de pleitos,
pero los insensatos se enredan en ellos.
4 Llega el invierno y el perezoso no siembra;
cuando llega el verano, no halla comida.
5 Para la mente humana, los consejos
son tan profundos como el océano;
alcanzables solo para quien es entendido.
6 Son muchos los que dicen ser bondadosos,
pero ¿dónde están los hombres sinceros?
7 El hombre justo no se aparta de su integridad;
¡dichosos sus hijos, que siguen sus pasos!
8 Cuando el rey ocupa el tribunal de justicia,
le basta una mirada para despejar todo mal.
9 No hay nadie que pueda afirmar
que su corazón está limpio de pecado.
10 Las pesas y las medidas falsas
son cosas que al Señor le repugnan.
11 Por sus hechos, hasta un niño deja ver
si su conducta es limpia y recta.
12 El Señor nos dotó al mismo tiempo
de oídos para oír y de ojos para ver.
13 No seas dormilón, y jamás serás pobre;
no pegues los ojos, y el pan nunca te faltará.
14 El comprador dice que lo que compra es malo,
pero en cuanto paga, alaba su compra.
15 Abundan el oro y las piedras preciosas,
pero los labios prudentes son una joya.
16 Despoja de su ropa, y reténla en prenda,
al que salga fiador de algún extraño.
17 ¡Qué sabroso sabe el pan de mentira,
pero al final acabas con mal sabor de boca!
18 Con los consejos se ordenan los planes,
y con buena estrategia se gana la guerra.
19 El que es chismoso revela el secreto;
no te juntes con gente boquifloja.
20 La muerte más sombría le aguarda
al que maldice a su padre o a su madre.
21 Al principio, se adquieren bienes de prisa;
al final, eso no es ninguna bendición.
22 Nunca digas: «¡Me voy a vengar!»
Mejor deja que el Señor lo haga por ti.
23 Al Señor le repugnan las pesas falsas;
la balanza falsa no es nada bueno.
24 Si el Señor dirige los pasos del hombre,
¿cómo puede el hombre entender su camino?
25 Tú solo te tiendes la trampa
si a la ligera consagras algo a Dios
y después de eso te pones a pensar.
26 El rey sabio avienta como trigo a los impíos,
y luego pasa sobre ellos la rueda del molino.
27 El espíritu del hombre es la lámpara del Señor
que escudriña los sentimientos más profundos.
28 La misericordia y la verdad cuidan del rey,
y la clemencia sustenta su trono.
29 Los jóvenes se ufanan de su fuerza;
los ancianos se enorgullecen de sus canas.
30 Los azotes hieren pero curan la maldad;
el castigo purifica lo más recóndito del ser.
1 Acyeyjamelhma ingvalhoc nincoo, nintingya inlhojo anmin singajem, najan vino singajem. Comascoc sat acyascamco ingvalhoc.

2 Apvisqui rey appayvam naysicsa aplom, colhojoc sat acpáyvam yamacmeyva. Ongavojoc sat maa, jingajic sat.

3 Colhic sat mataa singaco nincoo, mongilpasma inlhojo ningilatingmomalhca. Ningilpasmec mataa ningilatingmomalhca, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.

4 Am sat ancoc ongilcaoc amyip acmamayaclha, mongvityejec sat acyilhna.

5 Yitnec ingvalhoc actemaclha ningyascamco, acno yingmin acyitnama yamilquit. Incaymalhquic ongyiplovcasojoc mataa, acyitna inlhojo ningyascamco.

6 Ningillhenalhqui inyicje inganco nintemaclha ningiltamila, am eyca etacpoc mataa lhama aptomja aptamila apanco.

7 Mongilsilhnanalhquejec inganco, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc. Apquilinyejemo mataa inquitquic, apquilvita inlhojo nintemaclha acpeyvomo.

8 Apnec sat ancoc aptajanem pac apvisqui rey, etac sat aptomja apmapsom.

9 Mongvanquejec onlhenic: Etasi nac coo, mepqui sicsilhnanomalhca coo — sat ontimjic.

10 Aptanovquic mataa Dios nintemaclha inganco, apvita inlhojo ningyinimquiscama balanza, acyitna inlhojo anit actemaclha kilo, najan ningyinimquiscama anit actemaclha metros.

11 Ningvitac mataa inquitquic, lhama mataa aptamila, poc mataa apmapsom.

12 Ingilmasquic nincoo Dios ingjaycaoc, yoyam ongilaylhojo, najan ingataoc yoyam ongilanojo.

13 Onlhic mataa mepqui ningilnatam, nintingya inlhojo nintiyanma acnim anco. Onlhaticjac mataa alhtoo, mepqui ninsovjomo sat cotnejic nintom.

14 Cayjec mataa ningmam asoc, ningiltomjac nincoo napato apquilhacjam. Ningilmec mataa asoc, ninsayclha tingma, acyiplomo acpayjayclha ingilvalhoc.

15 Ningvitac mataa cascama oro alyinmom najan mataymong acmamnave. Asilhtec mataa ningvitay enlhit apyascamco, aptomja apquilyataycam.

16 Ningilpasmec sat ancoc apmaycaoc nasa solyayem metnaja ningmolhama. Jingilmalhnac sat nincoo lha, elyamong siclho. Incaymalhquic siclho jingilmecsic apcalomap, colhejec sat acyascacmo etajicsojoc mocjam solyayem apmaycaoc nasa.

17 Nintingya inyicje nintom, ayinyema ningyinimquiscama najan ningmovan amyaa. Coytic sat lhopactic avalhoc ingatong nalhit acnim.

18 Ongilpamejitsalhcojoc mataa actemaclha plan, yavamlha ontimjic sat. Avanjec mataa apquilpamejitsomap actemaclha plan, elimpocjac sat cotnaja ingmoc.

19 Ninlingasquic asoc acyilhamalhca, ningiltomja inlhojo ningillhamasomalhca. Mongvanquejec ongilpalhavomoc enlhit apquillhamasomap.

20 Ninlovquic sat ancoc ningilyamnamcaa tata ingac najan meme ingac, ongitsapoc sat naysicsa yatescamalhma.

21 Ningilpecjasquic sat ancoc colhic singilmesa asoc ningilmayclha, comascoc sat acpayjayclha ingvalhoc, ningvita inlhojo ningilmayclha.

22 Mongvanquejec ongajic poc aptomja singinmelhaycam. Jingilpasmoc sat Dios acyitna inlhojo mongyasquiyam.

23 Aptanovquic Dios nintemaclha inganco ningyinimquiscama balanza, anit actemaclha kilo. Colhojoc sat anit actemaclha ingvalhaoc nincoo.

24 Visqui ingac aptomja singillhinquiscama, paj ongilyasamcoc yavamlha ongillhong (acpayjoclha ongillhong). ,

25 Yitnec sat ancoc ninlhanma napato Dios mepqui ningyeycajascaoc, mepqui aclhanma ingilvalhoc yavamlha ontimjic, cotnejic malha singilmam trampa.

26 Apvitac mataa apvisqui rey enlhit apquilmapsomcaa, eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc.

27 Espíritu inganco acvisay Dios aptotquiscamaclha (apcapongmatquiscama), actomja acpiquinayclha ayalhnaclhojo ingilvalhoc.

28 Apvisqui rey etyisam sat acvoncaclhojo, acyitna inlhojo apvalhoc apcasicjayo najan actomja nasoc anco.

29 Inlhenquic mataa apquilvalhoc apquilyimnanic, eltimjic apquilyimnatem. Acmopoy apva enlhit apquilvanyam, actomja malha apquilnatanma najan mayayo.

30 Singilyicpilhquetaycaoc actomja sintamilquisquiyam, ningiltomja ningmasom. Najan actomja sintamilquisquiyam, cotamalvomoc acyascamco ingvalhoc.