1 La mujer sabia edifica su casa,
pero la necia la derriba con sus propias manos.
2 El que teme al Señor sigue su camino recto,
pero el que anda en malos pasos lo desdeña.
3 Los labios del necio derraman soberbia;
los labios de los sabios son su protección.
4 Sin bueyes el granero no se llena;
gracias a su fuerza, hay abundancia de pan.
5 El testigo verdadero no miente;
el testigo falso esparce calumnias.
6 El burlón busca la sabiduría y no da con ella;
el hombre entendido la encuentra fácilmente.
7 No te juntes con gente necia,
porque nada aprenderás de lo que te digan.
8 El que es sabio y astuto sabe por dónde va;
a los necios los engaña su propia necedad.
9 Los necios se burlan del pecado;
los hombres rectos se ganan la buena voluntad.
10 Cada corazón conoce su propia amargura,
y ningún extraño participa de su alegría.
11 La mansión de los impíos será derribada,
pero la choza de los hombres rectos permanece.
12 Hay caminos que el hombre considera rectos,
pero que al final conducen a la muerte.
13 Hasta de reírse duele el corazón;
a veces la alegría acaba en congoja.
14 El corazón necio se harta de sus caminos,
pero el hombre de bien va feliz por los suyos.
15 El inexperto cree todo lo que oye;
el que es astuto mira por dónde anda.
16 El sabio teme a Dios y se aparta del mal,
pero el necio se muestra temerario y engreído.
17 El que fácilmente se enoja comete locuras;
el hombre perverso es aborrecido.
18 La necedad es la herencia de los simplones;
los astutos se cubren de conocimientos.
19 Los malvados se inclinarán ante los buenos,
y los impíos comparecerán ante los justos.
20 Al pobre lo odian hasta sus amigos;
al rico, todo el mundo lo quiere.
21 El que humilla a su prójimo comete un pecado;
¡feliz de aquel que se compadece de los pobres!
22 Los que urden el mal pierden el rumbo;
los que piensan el bien encuentran amor y verdad.
23 Toda labor rinde sus frutos,
pero hablar por hablar empobrece.
24 Las riquezas son la corona de los sabios;
la corona de los necios es su necedad.
25 El testigo verdadero te salva la vida;
el testigo falso te difama.
26 El temor del Señor infunde plena confianza,
y da esperanza a nuestros hijos.
27 El temor del Señor es un manantial de vida,
que nos aparta de los lazos de la muerte.
28 Un pueblo numeroso es la gloria del rey;
un pueblo escaso es la debilidad del príncipe.
29 Enojo lento, gran inteligencia;
espíritu impaciente, demasiada necedad.
30 Un corazón apacible infunde vida al cuerpo,
pero la envidia corroe hasta los huesos.
31 Oprimir al pobre es afrentar al Creador;
tener misericordia del pobre es honrar a Dios.
32 Al malvado lo pierde su propia maldad;
el justo, aun en la muerte mantiene la esperanza.
33 La sabiduría reposa en el corazón prudente,
pero entre los necios es desconocida.
34 Un pueblo justo es un gran pueblo,
pero el pecado deshonra a las naciones.
35 El rey es amable con el siervo inteligente,
pero se enoja con el que lo avergüenza.
1 Inquillanac tingma ac quilvana, acyitna inlhojo acyascamco avalhoc. Intovasquic tingma ac quilvana, acyitna inlhojo acyeyjamelhma avalhoc.

2 Ningayoclha Visqui ingac ayinyema nintemaclha ningilpeyvomo. Ningvennéycam Visqui ingac ayinyema nintemaclha inganco acmasom.

3 Enlhit acyeyjamelhma appayvam ayinyema ayajamalhco apvalhoc apanco. Enlhit apyascamco appayvam ayinyema aptemaclha aptamilcasomacpo apanco.

4 Mongvityejec mataa acyilhna, mepqui inlhojo ninatoscama vayqui alyinyovascama. Colhamiclhac sat acyilhna, ningvita inlhojo altamjaycam vayqui.

5 Mepqui ningmovan amyaa asoc ningvitaycamco, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Apmopvan amyaa asoc apvitaycamco, acyitna inlhojo acmasom apvalhoc enlhit.

6 Mongvityejec mataa acyascamco ingvalhoc, ningiltomja inlhojo ningvennéycam poc. Quilhvoc ningvitay acyascamco ingvalhoc, ayinyema ningilyasingvoyam.

7 Pac ongilyamyiclha enlhit acyeyjamelhma, am conyemac maa singyascasingvoyam.

8 Actamila nintemaclha ayinyema ningyasingvoyam asoc ningvitaycamco. Aptemaclha apanco enlhit acyeyjamelhma, aptomja apyinimsomap apanco najan apyinimquiscama apnaymacoc.

9 Apquillhenacpec mataa apquilsilhnanomap apanco enlhit apquilmapsomcaa. Actamilaycam ingilvalhoc mataa, acyitna inlhojo nintemaclha acpeyvomo.

10 Inlingamcoc mataa ingilvalhoc actemaclha singinmelhaycam. Mepqui mataa ningillhanma acpayjayclha ingilvalhoc napato poc enlhit.

11 Etvasacpoc mataa tingma pac enlhit apmapsom (apquilmapsomcaa). Emyovacpoc mataa tingma pac enlhit apquilpeyvomo.

12 Ningyiplaclhec mataa amay ninganem acpeyvomo. Pilapcasquic nintajanyaa ningitsepma.

13 Yitne inyicje ningilasmescama, naysicsa aclingaycamco ingvalhoc. Natamin ningilitsovascama coyiplovjoc acmayovsa ingvalhoc.

14 Apyispaquic aptemaclha apanco enlhit apmapsom. Apyispaquic aptamjaycam enlhit actamilaycam apvalhoc.

15 Am ongilyascacmoc mataa amyaa, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc. Ongilyipconic mataa ninlingay amyaa, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc.

16 Ningilacac mataa nintemaclha acmasom, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc. (Am ingyacac mataa nintemaclha acmasom enlhit acyeyjamelhma.) Am ongilacac nintemaclha acmasom, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.

17 Nintemaclha ninlom ayinyema actemaclha acmasom ingvalhoc. Mepqui nintamongvaycmolhma nincoo, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc.

18 Mepqui ningyasingvoyam mataa ayinyema acyeyjamelhma ingvalhoc. Ningilyasingvocmec mataa acyovoclhojo, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc.

19 Colhic sat ayaco apquilpeyvomo, eljalhic sat enlhit apquilmapsomcaa. Elanyacpoc sat apquilpeyvomo melmiyovejec nintom, apquililmalhna inlhojo apquilmapsomcaa.

20 Ningiltanovalhquic nipyesicsa ingnaymacoc, mepqui inlhojo ningilnatam. Aplhameclhec mataa ingnaymacoc, acyitna inlhojo ningilnatam (cascama ningilnatam).

21 Ongilsilhnanalhcac inganco, ningiltanova inlhojo ingmoc. Copayjiclhac mataa ingvalhoc, acyitna inlhojo ningamliyam enlhit mepqui asoc.

22 Ongillhnanmoc sat mepqui amay, acyitna inlhojo alquitamsama ingvalhoc almasomcaa. Ongilasicjalhcac sat mataa, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc.

23 Colhamiclhac sat mataa asoc inganco, acyitna inlhojo ningvascapma ningiltamjaycam. Mepqui mataa asoc inganco, acyitna inlhojo ningillhamasomalhca ningilyataycam.

24 Acyascamco ingvalhoc acyitsomalhca corona nimpocanma actamila. Acyeyjamelhma ingvalhoc acyitsomalhca corona nimpocanma acmasom, actanovmalhca.

25 Ongilvomsic sat tap ingnaymacoc, ningiltomja inlhojo ningvitaycamco nasoc anco. Eticyoc sat ingnaymacoc, ningiltomja inlhojo ningvitaycamco movan amyaa.

26 Colhic nincoo aljalhneycam ingvalhoc, acyitna inlhojo ningayo Dios, elmiyovacpoc sat najan inquitquic.

27 Acyimnatem ingnenyic ayinyema ningayo Dios. Ongilvomsalhcac sat tap, naysicsa singilmam acvisay ningitsepma.

28 Mayayo aptomja apvisqui, apvita inlhojo aplhamayclha enlhitaoc apnaymacoc. Comascoc sat aptimem apvisqui, apvita inlhojo apmasilhte apnaymacoc.

29 Colhic sat ningyascamco nincoo, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc. Mepqui mataa ningyascamco, acyitna inlhojo actamjaycam ingvalhoc.

30 Acyimnatem mataa ingyimpejic, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc. Malha pascapma actovascama ingyimpejic, ayinyema aclhenseycam ingvalhoc.

31 Ningyimtalhnescama apquilvalhoc mepqui apquilnatam, acvisay ningvennéycam. Dios apquilantipquiscama aclhamoclhojo asoc. Ningamliyam ingnaymacoc acvisay ningayo Dios Visqui ingac.

32 Ongiltovasalhcac sat, acyitna inlhojo nintemaclha inganco acmasom. Ongmiyovalhcac sat, acyitna inlhojo nintemaclha acpeyvomo.

33 Coyangvomoc sat actemaclha ningyascamco, acyitna inlhojo ningayo Dios. Mepqui mataa apquilyascamco enlhit acyeyjamelhma apquilvalhoc.

34 Colhic sat ayaco apyovoclhojo enlhit, acyitna inlhojo apquiltemaclha acpeyvomo. Colhic sat acmanquesa enlhitaoc, acyitna inlhojo melyascalhma apancaoc.

35 Colhic sat singaco ayinyema Visqui ingac, acyitna inlhojo ningvascapma ningiltimesaycam. Ongiltanovalhcac mataa, mepqui inlhojo ningvascapma ningiltimesaycam.