Los hermanos de José regresan con Benjamín
1 El hambre dominaba en la tierra,
2 así que al consumirse todo el trigo que habían llevado de Egipto, su padre les dijo:
«Regresen a Egipto, y compren algo de alimento para nosotros.»
3 Pero Judá respondió y dijo:
«Ese hombre claramente nos hizo esta advertencia: “Si no traen a su hermano con ustedes, no volverán a verme.”
4 Nosotros iremos a comprar alimentos, solo si tú envías a nuestro hermano con nosotros.
5 Si no lo envías, nosotros no iremos. Ese hombre claramente nos dijo: “Si no traen a su hermano con ustedes, no volverán a verme.”»
6 Entonces dijo Israel:
«¿Por qué me hicieron ese daño, de hacerle saber a ese hombre que tenían otro hermano?»
7 Ellos respondieron:
«Ese hombre nos hacía muchas preguntas acerca de nosotros y de nuestra familia. Nos preguntaba: “¿Vive todavía su padre? ¿Tienen algún otro hermano?” Y nosotros respondimos a sus preguntas. ¿Cómo íbamos a saber que él nos diría: “Traigan aquí a su hermano”?»
8 Entonces Judá le dijo a Israel, su padre:
«Envía al niño conmigo, y nos prepararemos para partir. Así no moriremos, sino que seguiremos con vida tú y nosotros y nuestros hijos.
9 Yo te respondo por él. Será a mí a quien le pidas cuentas. Si no te lo devuelvo, ni lo pongo delante de ti, para siempre seré ante ti el responsable.
10 Si no nos hubiéramos tardado tanto, ¡ya hubiéramos ido y venido dos veces!»
11 Entonces Israel su padre les respondió:
«Si así tiene que ser, ¡adelante! Pongan en sus sacos de lo mejor que tenemos, y llévenle a ese hombre un regalo: un poco de bálsamo, un poco de miel, aromas, mirra, nueces y almendras.
12 Lleven también una doble cantidad de dinero, junto con el dinero que encontraron en la boca de sus sacos. Tal vez fue una equivocación.
13 Tomen también a su hermano, y prepárense para volver con ese hombre.
14 Que el Dios omnipotente haga que ese hombre se compadezca de ustedes y les devuelva a su otro hermano, y también a Benjamín. Y si he de quedarme sin hijos, ¡pues sin hijos me quedaré!»
15 Los hermanos tomaron consigo el regalo, una doble cantidad de dinero, y a Benjamín, y se dispusieron a partir hacia Egipto. Al llegar, se presentaron ante José.
16 Cuando José vio que Benjamín estaba con ellos, le ordenó al mayordomo de su casa:
«Lleva a estos hombres a mi casa, y mata una res y prepárala, porque hoy al mediodía estos hombres comerán conmigo.»
17 El mayordomo cumplió las órdenes de José, y llevó a los hermanos a su casa.
18 Al ver los hermanos que eran llevados a la casa de José, les dio miedo y dijeron:
«Nos han traído aquí por el dinero que antes fue devuelto en nuestros sacos. Nos han tendido una trampa. Nos atacarán y nos harán sus esclavos, junto con nuestros asnos.»
19 Se acercaron entonces al mayordomo de la casa de José, y a la entrada de la casa hablaron con él.
20 Le dijeron:
«¡Ay, señor nuestro! En realidad, al principio nosotros vinimos a comprar alimentos.
21 Pero sucedió que, cuando llegamos al mesón y abrimos nuestros costales, ¡ahí estaba el dinero de cada uno de nosotros, en la boca de su costal! ¡Todo nuestro dinero, completo! Pero lo hemos vuelto a traer con nosotros.
22 También hemos traído más dinero para comprar alimentos. ¡No sabemos quién pudo haber puesto nuestro dinero en nuestros costales!»
23 El mayordomo les respondió:
«Tranquilos. No tengan miedo. Yo recibí el dinero de ustedes. El Dios de ustedes y del padre de ustedes habrá puesto ese tesoro en sus costales.»
Y les entregó a Simeón.
24 Y el mayordomo llevó a los hermanos a la casa de José. Allí les dio agua, y ellos se lavaron los pies, y él dio de comer a los asnos de ellos.
25 Mientras esperaban que José llegara al mediodía, pues habían oído que allí habrían de comer, ellos prepararon el regalo.
26 Cuando José llegó a la casa, ellos le presentaron el regalo que habían llevado a la casa, y se inclinaron hasta el suelo delante de él.
27 José les preguntó cómo estaban, y dijo:
«¿Cómo está el padre de ustedes, el anciano de quien me hablaron? ¿Vive todavía?»
28 Ellos respondieron:
«Nuestro padre está bien, y todavía vive.»
Y se inclinaron ante él con reverencia.
29 José levantó los ojos y vio a Benjamín, su hermano por parte de madre, y dijo:
«¿Este es su hermano menor, de quien ustedes me hablaron?»
Y añadió:
«Que Dios tenga misericordia de ti, hijo mío.»
30 Pero por causa de su hermano, José se sintió muy conmovido; así que apresuradamente buscó dónde llorar. Entró entonces en su aposento, y ahí lloró.
31 Pero se contuvo y, luego de lavarse la cara, salió y dijo:
«Sirvan la comida.»
32 A José le sirvieron aparte, lo mismo que a sus hermanos. También les sirvieron aparte a los egipcios que comían con él, porque los egipcios no pueden comer con los hebreos, pues para ellos es algo repugnante.
33 Los hermanos de José se sentaron delante de él, según su primogenitura, de mayor a menor y en el orden de sus edades. Y unos a otros se miraban, totalmente atónitos.
34 José tomó de las viandas que tenía delante de él, y se las dio, pero la porción de Benjamín era cinco veces mayor que la de cualquiera de ellos. Y ellos bebieron y se alegraron con él.
Macyantamayclha Benjamín yoclhilhma Egipto
1 Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. 2 Apsovjamquic nic nat motajap apactic aptoycaoc Jacob najan apquitquic. Ayinyema alhta aptoycaoc yoclhilhma Egipto.
Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquitquic: —Eltajojo sat mocjam. Eltingya sat mocjam nintom ayitcoc— nic nat aptomjac.
3 Apcatingmavoc nic nat Judá: —Aptomjac alhta singilanya apvisqui Egipto: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac. 4 Am sat ancoc emyavac lhip ingilyalhing, ongilyacsic sat ontingya nintom. 5 Apmiyovquic sat ancoc lhip, mongilyacsejec sat maa. Ayinyemaclha aptomjac alhta singilanya apvisqui: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac— nic nat aptomjac Judá.
6 Aptomjac nic nat Jacob, moc apvisay Israel: —Apquilyimtalhnasquic mataa evalhoc quellhip. ¿So actomja apquillhanma nac alhta apna mocjam sictamongvoyam coo apsilhyo?— nic nat aptomjac.
7 Apquilatingmavoc nic nat: —Ingilmalhnalhco alhta mataa nincoo apvamlha ningmolhama. Aptomjac alhta singilanya: ¿Apjalhnanco ya mocjam apquilyap? ¿Apne ya poc apyalhing? — alhta aptomjac. Ningillhenquic alhta actemaclha singilmalhnaycam. Am alhta ongilyasamcoc yoyam jingilanic ongilyantemiclha ingilyalhing— nic nat apquiltomjac.
8 Aptomjac nic nat Judá apcanya apyap Israel: —Nomyov nasa ongilyantemiclha ingilyalhing. Coo sat otnejic sictamilquiscama. Quilhvoc sat ongilyacsic nincoo. Natamin ongilmiyovalhcac sat nincoo najan lhip najan inquitquic. 9 Coo sat otnejic sicyamonquiscama eyalhing. Am sat ancoc oyantementac mocjam, osilhnanalhcac sat napato lhip cotningvoyam nelha. 10 Am alhta ancoc emyavac lhip, anit ningiltajemo intomjac inyicje ningitsayquinta nintom— nic nat aptomjac.
11 Aptomjac nic nat apquilyap apquilanya: —Eltime sat quellhip actema nac jay: Elsaclhes sat asoc apquilmescama mepqui acyanmongam apvisqui Egipto. Elsaclhes altamila anco asoc avalhoc yamquintimajac: anit bálsamo yamit ayeyvaoc najan anit yamyovjene apyingmenic najan yamit acyilhna najan almendro yamit acyilhna. 12 Elsaclhes anit acpilhtetomalhca solyayem. Eltajicsojo sat mocjam solyayem apquilvitay avalhoc yamquintimajac. Apquilquinatcasquic alhta lhaja. Najan moc solyayem apquilyanmonquiscama nintom. 13 Noc maa. Eltiyaningviscamjo sat najan apquilyalhing apvisqui maa. 14 Dios Apyimtalhnamo sat epasmoc quellhip yoyam colhic ayasicjavo quellhip napato apvisqui. Yoyam melmiyovacpejec sat elquilhyemoc apquilpipma Simeón najan apquilyalhing Benjamín. Am sat ancoc elvoctac eyitquic, cotamalvomejec sat mataa evalhoc. Ayinyemaclha mepqui eyitquic sat jetnejic— nic nat aptomjac.
15 Apquilansaclhec nic nat asoc yoyam elsovc Jacob apquitquic. Apquilsovquic nic nat anit acpilhtetomalhca solyayem. Apquilyantamaclhec nic nat najan apquilyalhing Benjamín. Yoclhilhma Egipto ilhnic nat apquilyasac. Apquilvoclhec nic nat apnaclha apvisqui. 16 Apvitac nic nat José aptomja apquillhalhma apyalhing Benjamín.
Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi tingma pac: —Inaliclha sat tingma ajac as enlhitaoc. Ingyaa sat vayqui. Ilanes sat aptoycaoc. Otaveclhoc sat lhama ingyitsicso acnim— nic nat aptomjac José.
17 Apquilyajaclhoc nic nat apquimja apmamyi actomjaclha appayvam José. Apnalaclhec nic nat José tingma pac. 18 Intamjam nic nat apquilvalhoc apquilvita apquilyantamaclho José tingma pac.
Apquilpamejitsacpec nic nat: —Ongilmalhcac sat. Solyayem inquinyemac ningvitay alhta avalhoc yamquintimajac. Jingilpatjetic sat, ningiltimesaycam sat jingiltimjic. Jingilyiplovcasojoc sat ninatoscama yamelyeyjaycoc— nic nat apquiltomjac.
19 Apquilvoclhec nic nat tingma apatong. Apquilyacmec nic nat apquimja apmamyi tingma.
20 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Lhip visqui ingac. Siclhoc alhta ningilvaa nincoo nintingya ningilmam nintom. 21 Ningiltajavoc alhta mocjam. Nintiyanvoclhec alhta nalhit amay. Pilapcasquic alhta ningvita solyayem congne moclhama yamquintimajac. Inquilanalhcoc alhta solyayem. Paj nincoo ongilyasamcoc aptomja appicanma solyayem. Ningilsantac mocjam nincoo solyayem yoyam ongiltajicsojo. 22 Ningilsantac mocjam moc solyayem yoyam ongilyanmongsic nintom— nic nat apquiltomjac.
23 Apcatingmavoc nic nat mayordomo: —Tasi, noncoltamjam nasa apquilvalhoc. Dios Visqui apancaoc najan apquilyap Visqui pac aptomja appicanma solyayem congne yamquintimajac. Acmec alhta siclho coo solyayem apancaoc apquilyanmonquiscama alhta nintom— nic nat aptomjac.
Innec alhta acyantingveclho Simeón. Apquilyantementac nic nat apnamcaclha apquilpipma. 24 Innec nic nat acnalaclho José tingma pac. Apquilyacvesquic nic nat yingmin yoyam elcamcoc apmancoc. Apquilmasquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc. 25 Apquiljalhyovasquic nic nat asoc yoyam elmecsic José apvactamo sat. Apquilyasamcoc nic nat yoyam etaveclhoc sat lhama José.
26 Apvoclhec nic nat tingma pac José. Yejemoc nic nat aplhoca asoc apquitsayquinta apquilpipma. Apquiljalhec nic nat napato José. Inquilticlhiquic nic nat payjaclha napaat nalhpop.
27 Apquiltamjoc nic nat José eyasamcojo actemaclha apquileyvam. Aptomjac nic nat apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam apquilyap apvanyam apquillhanma alhta quellhip? ¿Apne ya mocjam maa?— nic nat aptomjac.
28 Apquilatingmavoc nic nat: — Apnec mocjam ingilyap. Apmeyjec mocjam lhip apquilancam— nic nat apquiltomjac. Apquiljalhec nic nat mocjam. Inquilticlhicvocmec nic nat payjaclha napaat nalhpop. 29 Apquilanoc nic nat José. Yejemoc nic nat apvita apyalhing apanco apvisay Benjamín. José inquin ayitca ilhnic nat Benjamín.
Aptomjac nic nat José apquilanya: —¿Qui ya apquilyalhing apsilhyo? Apquillhanma alhta quellhip. Lhip emoc, Dios sat epasmoc lhip— nic nat aptomjac.
30 Incamjapasquic nic nat apvalhoc José apvita apyalhing. Appecjasquic nic nat aptalhningveclho tingma aplhancoc José. Apvinec nic nat maa. 31 Inyimnavocmec nic nat mocjam apvalhoc. Apliquic nic nat napaat yingmin. Aptipquic nic nat mocjam.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Elninquinaoc sat nintom netin mesa— nic nat aptomjac.
32 Moc mesa ilhnic nat apnac José. Najan moc mesa ilhnic nat Jacob apquitquic. Najan moc mesa ilhnic nat co Egipto. Am nic nat copvanac etvojoc lhama hebreos najan egipcios. 33 Apquilyajaclhoc nic nat apquilpipma actomjaclha apquilanya José yoyam elhnam. Apnec siclho metnaja apquitcoc natamin poc mataa apyalhing. Alhayi apna ilhnic nat apsilhyo. Pilapcasquic nic nat apquilvita, apquilanoc nic nat poc. 34 Apquilmasquic nic nat José aptom macnincanvoycta netin mesa pac. Avanjec nic nat aplhoy aptom Benjamín, am colhno apquillhoy apquilpipma. Apquiltovcamquic nic nat lhama José najan apquilpipma. Invocmec nic nat acpayjayclha apquilvalhoc.