Dios da el maná
1 El día quince del mes segundo, después de su salida de Egipto, toda la congregación de los hijos de Israel partió de Elim y se dirigió al desierto de Sin, que está entre Elim y Sinaí.
2 Allí en el desierto, todos ellos murmuraron contra Moisés y Aarón,
3 y les reclamaron:
«Mejor nos hubiéramos muerto en la tierra de Egipto a manos del Señor. Allá nos sentábamos junto a las ollas de carne, y comíamos pan hasta saciarnos. Ustedes nos han sacado a este desierto para matarnos de hambre a todos nosotros.»
4 El Señor le dijo a Moisés:
«Como verás, yo voy a hacer que les llueva pan del cielo. Para ver si ustedes obedecen o no mis leyes, cada uno de ustedes debe salir todos los días y recoger la porción para ese día,
5 pero el sexto día se prepararán para guardar una doble porción de lo que acostumbran recoger todos los días.»
6 Entonces Moisés y Aarón les dijeron a todos los hijos de Israel:
«Esta tarde van a darse cuenta de que el Señor los ha sacado de la tierra de Egipto,
7 y en la mañana van a ver la gloria del Señor. El Señor los ha oído murmurar contra él, porque nosotros no somos nada para que ustedes murmuren contra nosotros.»
8 Moisés dijo también:
«Por la tarde el Señor les va a dar de comer carne, y por la mañana les dará pan hasta que se harten. Porque el Señor los ha oído murmurar contra él. ¿Quiénes somos nosotros? Cuando ustedes murmuran, no murmuran contra nosotros, sino contra el Señor.»
9 Moisés le dijo a Aarón:
«Dile a toda la congregación de los hijos de Israel que se acerquen a la presencia del Señor, porque él ha oído sus murmuraciones.»
10 Y mientras Aarón hablaba con toda la congregación de los hijos de Israel, miraron hacia el desierto, y vieron que la gloria del Señor apareció en la nube.
11 Entonces el Señor habló con Moisés, y le dijo:
12 «He oído las murmuraciones de los hijos de Israel. Así que habla con ellos y diles que al caer la tarde comerán carne, y que por la mañana se saciarán de pan. Así sabrán que yo soy el Señor su Dios.»
13 Al caer la tarde, una nube de codornices vino y cubrió el campamento; y por la mañana el campamento estaba rodeado de rocío.
14 Pero cuando el rocío dejó de caer, sobre la superficie del desierto podía verse una cosa menuda y redonda, tan menuda que parecía escarcha sobre el suelo.
15 Cuando los hijos de Israel lo vieron, se preguntaron unos a otros:
«¿Qué es esto?»
Y es que no sabían qué era. Entonces Moisés les dijo:
«Es el pan que el Señor les da para comer.
16 Y esto es lo que el Señor ha ordenado: Que cada uno de ustedes recoja lo que pueda comer. Que recoja dos litros por persona, según el número de personas que haya en cada tienda.»
17 Los hijos de Israel lo hicieron así, y unos recogieron más, otros recogieron menos,
18 pero usando una medida de dos litros, y al que recogió mucho no le sobró, ni tampoco le faltó al que había recogido poco. Cada uno recogió la cantidad suficiente para comer.
19 Y Moisés les dijo:
«Nadie debe dejar nada para mañana.»
20 Pero ellos no lo obedecieron, sino que algunos dejaron algo para el día siguiente, y eso crio gusanos y se apestó. Por eso Moisés se enojó contra ellos.
21 Los israelitas lo recogían cada mañana, cada uno según lo que habría de comer, porque con el calor del sol se derretía.
22 Pero el sexto día recogieron cuatro litros por persona, es decir, una doble ración de comida, así que todos los príncipes de la congregación fueron a decirle esto a Moisés.
23 Y él les dijo:
«Esto es lo que ha dicho el Señor. Mañana es el santo día de reposo, el reposo consagrado al Señor. Cuezan hoy lo que tengan que cocer, y cocinen hoy lo que tengan que cocinar. Todo lo que les sobre, guárdenlo para mañana.»
24 En obediencia a lo que Moisés había ordenado, ellos lo guardaron hasta el día siguiente, y no se agusanó ni se apestó.
25 Entonces dijo Moisés:
«Cómanlo hoy, porque hoy no lo hallarán en el campo. Hoy es día de reposo en honor al Señor.
26 Lo recogerán durante seis días, pero el séptimo día no lo hallarán porque es día de reposo.»
27 Como algunos del pueblo salieron a recogerlo en el día séptimo, y no lo hallaron,
28 el Señor le dijo a Moisés:
«¿Hasta cuándo se negarán a obedecer mis mandamientos y mis leyes?
29 Dense cuenta de que yo, el Señor, les he dado el día de reposo. Por eso el sexto día les doy pan para dos días. Así que el séptimo día todos deben quedarse en su lugar, y no salir de allí.»
30 Así el pueblo reposó el séptimo día.
31 A esto el pueblo de Israel lo llamó «maná». Era blanco, parecido a la semilla de culantro, y su sabor era como el de las hojuelas con miel.
32 Y Moisés dijo:
«El Señor ordena lo siguiente: “Llenen con esto una medida de dos litros, y guárdenlo para que los descendientes de ustedes vean el pan que yo les di a comer en el desierto, cuando los saqué de Egipto.”»
33 Además, Moisés le dijo a Aarón:
«Toma una vasija, y pon en ella dos litros de maná. Ponla luego delante del Señor, y ordena que se guarde para los descendientes de ustedes.»
34 Y Aarón puso el maná delante del Testimonio, para guardarlo como el Señor se lo había ordenado a Moisés.
35 Y los hijos de Israel comieron maná durante cuarenta años, hasta que llegaron a tierra habitada. Comieron maná hasta que llegaron a los límites de la tierra de Canaán.
36 La medida de dos litros es la décima parte de un efa.
Dios apmescama aptoycaoc maná
1 Apquilquimpaclhec nic nat mocjam aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Apnam nic nat siclho acyitnamaclha yingmin acvisay Elim. Apquilmiyaclhec nic nat yoclhilhma actamopeycaoc acvisay Sin, acyitna jalip inquilhe Sinaí. Apvocmec nic nat apcanit piltin quince acnim apquilyamasma yoclhilhma Egipto. 2 Apquilpametam nic nat aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Moisés nic nat apquilinmelhac najan Aarón.
3 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Incaymalhquic alhta inyicje jingilnapoc Dios Apyimtalhnamo yoclhilhma Egipto. Nintovquic alhta apitic aclaneyo vaynca. Nintovquic alhta nintom acvocmo ningilyipcanyam. Quellhip ayinyema singnalayquinta as yoclhilhma actamopeycaoc yoyam ongilmasquingvomoc mayic singilnapma — nic nat apquiltomjac.
4 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: —Quip ilanojo. Olapajacsic sat nintom ayinyema netin. Malha acmamay sat cotnejic. Incaymalhquic enlhitaoc elansiclhac mataa nintom acmenmalhem lhama acnim. Elhnasojoc sat mataa aclhamoclhojo acnim. Pac oyipconic apquiltemaclha enlhitaoc. Nasoc lhaja elyiplovcasojo siyanamaclha, paj lhaja. 5 Invocmec sat ancoc seis acnim, ilane sat elpenacsojo apquilansayclha aptoycaoc acmenmalhem anit acnim — nic nat aptomjac.
6 Aptomjac nic nat Moisés najan Aarón apquilanya enlhitaoc: —Elyasingvomoc sat actalhnam aplhamoclhojo quellhip aptomja alhta singilyinyovquiscama yoclhilhma Egipto Dios Apyimtalhnamo. 7 Elvitac sat quellhip actemaclha apyimtalhnamo Dios Apyimtalhnamo. Aplingac alhta apquilpameteycam quellhip apquilinmelhaycam Dios Apyimtalhnamo. ¿Soctomja apquilpametamcaa alhta singilinmelhaycam nincoo lha? — nic nat aptomjac.
8 Aptomjac nic nat mocjam Moisés apquilanya: —Elvitac sat quellhip actalhnam sat apitic ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Elvitac sat nintom secaseclha yoyam elyipcanmojo. Ayinyemaclha aplingac alhta Dios Apyimtalhnamo apquilpameteycam actemaclha apquilinmelhaycam quellhip. Ningillhenalhquic alhta nincoo lha. Cotnaja singilinmelhaycam nincoo, Dios Apyimtalhnamo apquilinmelham quellhip — nic nat aptomjac.
9 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Aarón: —Itne sat elanic aplhamoclhojo enlhitaoc Israel: Elmiyanta jalip. Pac onganiclhac napato Dios Apyimtalhnamo. Ayinyemaclha aplingac alhta apquilpameteycam actemaclha apquilinmelhaycam quellhip — nic nat aptomjac.
10 Apquiltimnasquic nic nat Aarón aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquililyajavoc nic nat yoclhilhma actamopeycaoc. Pilapcasquic nic nat apquilvita naysicsa yipjopay ayitsayolhma ayinyema Dios Apyimtalhnamo.
11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: 12 —Aclingac alhta apquilpameteycam enlhitaoc Israel selinmelhaycam coo. Itne sat elanic lhip: Actalhnam sat eltovamcoc apitic quellhip. Secaseclha sat eltovamcoc nintom yoyam elyipcanmoc quellhip. Elyasingvomoc sat quellhip sictomja Dios Apvisqui apancaoc — nic nat aptomjac.
13 Pilapcasquic nic nat actalhnam apquilvaa senjic appintalhnama nipyesicsa tingma apquicjingvoycamlha. Pilapcasquic nic nat secaseclha apquilvita malha yingmin alyayem nipyava tingma apquicjingvoycamlha. 14 Inmasquec nic nat apquilvitay yingmin alyayem. Pilapcasquic nic nat apquilvita nalhpop lhalhma anco asoc alyayem, malha anic, malha piyam aptiyam as nalhpop. 15 Apquilvitac nic nat enlhitaoc. Apquilpamejitsacpec nic nat: ¿Soc asoc lha? — nic nat apquiltomjac. Am nic nat elyasamcoc asoc apquilvitay.
Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Eycaso acvisay nintom ayinyema Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac. 16 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo singilanya nincoo: Elhnasojo sat apquilansayclha acno acvamlha lhama. Acvamlha lhama pocó (alhancoc) moclhama apmolhama apnaycamo lhama carpa tingma — nic nat aptomjac.
17 Apquilyajaclhoc nic nat enlhitaoc Israel. Avanjec nic nat apcansayclha poc, quitsic apcansayclha poc. 18 Apquilyipsatquic nic nat apvamlha pocó. Am nic nat coyeycajangvocmo aptomja apcansayclha acyivey nintom. Am nic nat coymalhca aptomja apcansayclha quitsic. Apnasoc nic nat apquilansayclha acvamlha aptoycaoc moclhama apmolhama.
19 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: Noelayim nasa aptoycaoc yoyam eltovamcoc secaseclha — nic nat aptomjac.
20 Am nic nat elilyajaclhoc Moisés appayvam. Apquilaycmec nic nat aptoycaoc acvocmo secaseclha. Apyeticponquic nic nat yapa. Intajapquic nic aptoycaoc. Aplovquic nic nat Moisés apvita apquiltemaclha. 21 Apquilansaclhec nic nat mataa secaseclha. Apnasoc nic nat apquilansayclha moclhama apmolhama. Inmasquec nic nat acvitalhco nintom acpaliyam actepa acnim. Inquilpayjeclhec nic nat. 22 Invocmec nic nat seis acnim. Apquilansaclhec nic nat aptoycaoc acmenmalhem anit acnim. Acvamlha apcanit pocó (alhancoc) moclhama apmolhama. Apquilyoctac nic nat apquilimja apmamyi enlhitaoc Israel apnaclha Moisés. Apquililtimnascactac nic nat acvamlha apquilansayclha.
23 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Eycaso actomjaclha alhta appayvam Dios: Acnim ninnayclha sat cotnejic secaseclha, acvisay acnim acponquinomalhca yoyam ongilpayicsojo Dios Apyimtalhnamo. Elpayes sat aptoycaoc quilhvo nac jay. Elpenacsojo eljanic aptoycaoc. Am sat ancoc elsovjac aptoycaoc, eltamilquis sat yoyam eltovamcoc secaseclha — nic nat aptomjac.
24 Apquilyajaclhoc nic nat actomjaclha appayvam Moisés. Apquiltamilcasquic nic nat aptoycaoc ayaymomalhca. Am nic nat elvitacpoc yapa. Am nic nat cotjapac.
25 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Acnim ninnayclha quilhvo nac jay yoyam ongilpayicsojo Dios Apyimtalhnamo. Eltovaoc sat ayaymomalhca aptoycaoc acnim alhta. Am coyitnac nintom amyip quilhvo nac jay. 26 Invocmec alhta seis acnim apquilansayclha aptoycaoc. Siete acnim quilhvo nac jay acvisay acnim ninnayclha. Melvityejec sat aptoycaoc acnim nac jay — nic nat aptomjac.
27 Invocmec nic nat siete acnim. Apquilantipquic nic nat napocja enlhit eltingya nintom. Am nic nat elvitac.
28 Aptomjac nic nat Dios apcanya: —Eyastinquic coo melilyajayquiclho mataa sicpayvam siyanamaclha najan siyascamaclha actemaclha sicyascasingviyam. 29 Quip elaylhojo quellhip: —Coo sicvisay Dios, sicmescama quellhip acnim ninnayclha. Vocmec sat ancoc 6 acnim, elansiclha sat nintom acmenmalhem anit acnim. Vocmec sat ancoc 7 acnim, elhnam sat congne tingma. Colapvanquejec elanteypoc — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo. 30 Vocmec nic nat mataa acnim acvisay siete, apnaclho ilhnic nat apyovoclhojo enlhitaoc.
31 Apquiltimec nic nat nintom acvisay maná, acyitsomalhca sepo apnic. Mocjam acyitsomalhca cilantro actic acmopoy. Atsic alhta, malha ningilpayescama ningincajay yovjan intomjac.
32 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Eycaso Dios Apyimtalhnamo appayvam singanama: Ellic sat nintom maná, malha 2 litros, elponquinquis sat. Elvitac sat aptovana niptamin actemaclha aptoycaoc enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc. Coo ayinyema siyaycaoc nalhit amay, sicnalovsingvoyam yoclhilhma Egipto — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac Moisés.
33 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Aarón: —Ilic sat lhama alhancoc (valhva apquitcoc), ilhatim nintom maná malha 2 litros. (Iponquinquis maa) Etac sat mataa Dios Apyimtalhnamo. Colhic sat actamilsa, elvitac sat aptovana niptamin quellhip — nic nat aptomjac Moisés. 34 Apquilyiplovcasquic nic nat apcanama Dios Apyimtalhnamo. Appiquinquic nic nat Aarón as alhancoc (valhva apquitcoc) congne yamit aysicsic acyitnamaclha Dios appayvam, colhic sat actamilsa.
35 Aptovcamquic nic nat nintom maná enlhitaoc Israel acvaycmo 40 años. Apquilvocmec nic nat yoclhilhma apquileyvomaclha enlhit, ningiltimem nicja yoclhilhma Canaán.
36 (Litro acvisay hebreo appayvam: 1 gomer = 2 litros; 1 efa = 20 litros).