Los Diez Mandamientos
(Ex 20.1-17)1 Moisés llamó a todo Israel, y les dijo:
«Oye, Israel, los estatutos y decretos que yo pronuncio hoy en tus oídos. Apréndelos y asegúrate de ponerlos por obra.
2 El Señor nuestro Dios hizo un pacto con nosotros en Horeb.
3 Este pacto no lo hizo el Señor con nuestros padres, sino con todos nosotros, los que hoy estamos aquí con vida.
4 En el monte el Señor habló con ustedes cara a cara, desde en medio del fuego.
5 Yo estaba entonces entre el Señor y ustedes, para comunicarles la palabra del Señor, pues ustedes tuvieron temor del fuego y no subieron al monte. Y el Señor dijo:
6 »“Yo soy el Señor tu Dios. Yo te saqué de la tierra de Egipto, donde vivías como esclavo.
7 »”No tendrás dioses ajenos delante de mí.
8 »”No te harás imagen, ni semejanza alguna de lo que está arriba en el cielo, ni abajo en la tierra, ni en las aguas debajo de la tierra.
9 No te inclinarás ante ellas, ni las honrarás, porque yo soy el Señor tu Dios, fuerte y celoso. Yo visito en los hijos la maldad de los padres que me aborrecen, hasta la tercera y cuarta generación,
10 pero trato con misericordia infinita a los que me aman y cumplen mis mandamientos.
11 »”No tomarás en vano el nombre del Señor tu Dios, porque yo, el Señor, no consideraré inocente al que tome en vano mi nombre.
12 »”Observarás el día de reposo y lo santificarás, como yo, el Señor tu Dios, te lo he ordenado.
13 Durante seis días trabajarás y harás toda tu obra,
14 pero el día séptimo es de reposo en honor del Señor tu Dios. No harás en él ningún trabajo. Ni tú, ni tu hijo, ni tu hija, ni tu siervo, ni tu criada, ni tu buey, ni tu asno, ni ningún animal tuyo, ni el extranjero que viva dentro de tus ciudades, para que descansen tu siervo y tu criada lo mismo que tú.
15 Acuérdate de que fuiste siervo en tierra de Egipto, y que yo, el Señor tu Dios, te saqué de allá con mano fuerte y brazo extendido. Por eso yo, el Señor tu Dios, te ordeno que observes el día de reposo.
16 »”Honrarás a tu padre y a tu madre, como yo, el Señor tu Dios, te lo he ordenado, para que tu vida se alargue y te vaya bien en la tierra que yo, el Señor tu Dios, te doy.
17 »”No matarás.
18 »”No cometerás adulterio.
19 »”No robarás.
20 »”No presentarás falso testimonio contra tu prójimo.
21 »”No codiciarás la mujer de tu prójimo, ni su casa, ni su tierra, ni su siervo, ni su esclava, ni su buey, ni su asno, ni nada que le pertenezca a tu prójimo.”
El terror del pueblo
(Ex 20.18-26)22 »El Señor dirigió estas palabras a toda su congregación en el monte, desde el fuego, la nube y la oscuridad. Las pronunció con voz potente, y no añadió más. Las escribió en dos tablas de piedra, que me entregó a mí.
23 Y cuando todos ustedes, los príncipes y ancianos de sus tribus, oyeron la voz, que salía de en medio de las tinieblas, y vieron que el monte estaba envuelto en llamas, vinieron a verme
24 y dijeron: “Ya hemos visto que el Señor nuestro Dios nos ha mostrado su gloria y su grandeza. También hemos oído su voz salir desde el fuego. Hoy hemos visto que el Señor habla a los mortales, y que estos aún siguen con vida.
25 Ahora bien, este gran fuego podría consumirnos; y si oímos otra vez la voz de nuestro Señor y Dios, seguramente moriremos. ¿Por qué tenemos que morir?
26 Y además, ¿qué somos los mortales, para oír la voz del Dios viviente hablar de en medio del fuego, como nosotros la oímos, y aún seguir con vida?
27 Acércate tú al Señor nuestro Dios, y atiende todo lo que él te diga, y luego tú nos repetirás todo lo que el Señor nuestro Dios te diga, y nosotros oiremos y actuaremos.”
28 »El Señor oyó la voz de sus palabras, cuando ustedes me hablaban, y me dijo: “Ya he oído la voz de este pueblo, y las palabras que ellos te han dicho. Y todo lo que han dicho está bien.
29 ¡Cómo quisiera yo que tuvieran tal corazón, que me temieran y cumplieran siempre todos mis mandamientos, para que a ellos y a sus hijos les fuera siempre bien!
30 Ve y diles que regresen a sus tiendas;
31 y tú, quédate aquí conmigo, que voy a decirte todos los mandamientos y estatutos y decretos que les enseñarás, para que los pongan por obra en la tierra que yo les doy en posesión.”
32 »Asegúrense, pues, de hacer lo que el Señor su Dios les ha ordenado. No se aparten ni a la derecha ni a la izquierda.
33 Sigan por el camino que el Señor su Dios les ha ordenado seguir, para que les vaya bien y vivan muchos años en la tierra que van a poseer.
Singanamaclha diez mandamientos
(Ex 20.1-17)1 Apcansaclhec nic nat Moisés apyovoclhojo enlhitaoc Israel. Aptomjac nic nat apquilanya: —Quellhip enlhitaoc Israel, elaylhojo sicpayvam singanamaclha najan singascamaclha quilhvo nac jay. Colma sat apquilvalhoc, elyiplovcasojo sat mataa.
2 Aptimescasquic alhta Dios pacto actemaclha ningmiyovmalhca netin inquilhe Horeb. 3 Jave apquilvamlha ningilyeyjamcaa apquillhenamap alhta. Najan nincoo lha ningillhenamalhca ningyovoclhojo ninganayclha quip aso. 4 Appamejitcasquic alhta Dios napatavo quellhip, naysicsa talha ayinyema alhta appayvam. 5 Acnec alhta coo lha apnaclha Dios napatavo quellhip, yoyam oltimnacsic ayinyema Dios. Apquilacac alhta quellhip apquilvita talha. Am alhta elquinamtac quellhip netin mataymong acvinatem. Aptomjac alhta Dios singilanya:
6 Apvamlha pac lhama Visqui ingac aptomja Dios Apyimtalhnamo. Ingilyinyovcasquic alhta yoclhilhma Egipto ningiltimesaycamcaclha alhta nincoo. 7 Mongvanquejec ontingya quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 8 Mongvanquejec ongillana quilaycmasquiscama najan ningilyitquiscama asoc acnaycaoc netin najan asoc acnaycaoc nalhpop najan asoc acnaycaoc nayingmin. 9 Mongvanquejec ongilpayicsojo as asoc actemaclha ningayo. Apvamlha pac lhama Visqui ingac Dios aptomja apyimtalhnamo, aptomja apmasmaclha. Eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apquilsilhnanomap apanco ningilyeyjamcaa. Elasquisic sat apyimpeoc apquitquic, najan aptovana niptamin, ayinyema apquiltanoncama ningilyeyjamcaa ingilyapmayc. 10 Ingyimlimojoc sat Dios cotmongvoycamlha nelha apyovoclhojo apquiltomja apquilasicjayo najan apquilyiplovquiscama singanamaclha ayinyema Dios.
11 Mongvanquejec ongvennam apvisay Dios Visqui ingac. Eyanmongsiclhac sat actemaclha ningvenneycam apvisay apanco.
12 Incaymalhquic ontamilsic acnim ninnayclha, ontimjic ningayo Dios Apyimtalhnamo, acno ningilanyomalhca ontimjic. 13 Ingvanquic ongiltamjam acvamlha seis acnim. Ongilpenacsojoc sat ningiltamjaycam. 14 Siete acnim acvisay acnim ninnayclha, yoyam ontimjic ningilayo Dios Apyimtalhnamo. Mongvanquejec ongiltamjam as acnim. Colapvanquejec eltamjam inquitquic, najan enlhit apquilancam najan quilvana alancam, najan ninatoscama vayqui najan yamelyeyjaycoc, najan maycaa apnaycam tingma ingac. Apquilnayclha apquilancam najan quilvana alancam colhojoc sat ninnayclha nincoo as acnim. 15 Coyitnam sat ingatic ningiltimesaycamcaclha yoclhilhma Egipto, najan aptemaclha Dios Apyimtalhnamo singyinyovquiscama as yoclhilhma. Eycaso ayinyema singanamaclha Dios ontimjic ningilayo apvisay apanco as acnim ninnayclha.
16 Incaymalhquic ongilyejiclhojo mataa appayvam tata ingac najan meme ingac, acno ningilanyomalhca ontimjic. Ajolhec sat nintiyascam as nalhpop ayinyema singmescama Dios. ,
17 Mongvanquejec ongajic poc.
18 Mongvanquejec ontovacsic actemaclha singilyimjapma.
19 Mongvanquejec ongminyilhic.
20 Mongvanquejec ontipsic apvisay poc najan acvisay moc.
21 Monvanquejec ongilanojo quilvana cotnaja intava yoyam ongyipitcojo.
Mongvanquejec ontimjic inganco poc enlhit tingma pac, poc apanco amyip, poc apanco enlhit aptimesaycam najan quilvana actimesaycam. Najan poc aptoscama vayqui najan aptoscama yamelyeyjaycoc, najan moc asoc actomja apanco poc enlhit — alhta aptomjac Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac Moisés.
Actemaclha apquilay enlhitaoc
(Ex 20.18-26)22 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya enlhitaoc: —Eycaso appayvam apanco Dios Apyimtalhnamo apquiljalhenmo alhta quellhip apcanamcaa nicja inquilhe acvinatem. Naysicsa talha alhta ayinyema appayvam najan naysicsa yipjopay. Vamlha alhta intomjac appayvam. Aptalhesquic alhta Dios appayvam apanco anit mataymong nicjaa. Emcasquic alhta coo. 23 Apquiljalhnoc alhta quellhip as appayvam, actiyapma alhta naysicsa yatescamalhma najan naysicsa talha netin inquilhe. Elyavectac alhta quellhip apquilvisay ningayo najan apquilviscaa moclhama apquilmolhama yoyam ongilpamejitsalhcojo. 24 Apquiltomjac alhta selanya: Naso, ningvitac lhac mayayo najan apmopvan apanco Dios. Ninlingac lhac appayvam apanco ayinyema naysicsa talha. Ningyasamcoc quilhvo nac jay aptemaclha Dios epamejitsic enlhitaoc, mepqui yoyam elitsapoc. 25 Naso, ningilacac nincoo jingilmascocsic as talha acvanyam. Ningiljalhnoc sat ancoc mocjam, ongilitsapoc sat. 26 Paj lhama enlhit comopvan ingyeylhojo appayvam apanco Dios apyimnatem, ayinyema naysicsa talha acvanyam, acno ninlingay alhta nincoo. Aplingac sat ancoc enlhit, quilhvoc sat ingyitsapoc. 27 Lhip Moisés, iyoclhojo sat lhip, ingyeylhojo appayvam apanco Dios. Jingiltimnasquita sat lhip singanamaclha Dios, yoyam ongyiplovcasojo — alhta apquiltomjac selanya quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
28 Aptomjac nic nat mocjam Moisés: —Jalhnoc alhta Dios quellhip apquilpayvam seltimnascama sicnaclha coo. Aptomjac alhta seyanya: Lhip Moisés, aclingac lhac apquilpayvam as enlhitaoc. Intasic alhta apquilpayvam apnaymacoc. 29 Altamjo inyicje, yoyam elvascapoc mataa apquiltemaclha selayo najan elyiplovcasojoc mataa sicpayvam siyanamaclha. Colhic sat actamilaycam apquilvalhoc najan actamila apquileyvam. 30 Ingva, ilapajas sat apnaymacoc yoyam eltajiclha. 31 Ilha sat lhip sicnaclha coo. Osavojoc sat siltimnascama lhip sicpayvam siyanamaclha najan siyascamaclha. Iyascasingvom sat lhip apnaymacoc, yoyam elyiplovcasojo mataa yoclhilhma apquilvoycamlha — alhta aptomjac seyanya. 32 Naso, elyiplovcasojo quellhip appayvam apcanamaclha Dios mepqui apquilyeycajascaoc. 33 Elyiplovcasojo quellhip, malha ningyiplayclha amay singillhicmoscama Dios. Colhic sat actamilaycam apquilvalhoc najan actamilaycam apquileyvam aclhamoclhojo años as yoclhilhma Dios apmescama yoyam ellhovamcoc quellhip.