1 Escúchenme, cielos, que voy a hablar;
¡que oiga la tierra lo que dirán mis labios!
2 Mi enseñanza se derramará como la lluvia;
mis razonamientos caerán como el rocío.
Serán como la llovizna sobre la grama,
como gotas de agua sobre la hierba.
3 Voy a proclamar el nombre del Señor;
voy a enaltecer a nuestro Dios.
4 Él es nuestra Roca, y su obra es perfecta;
todos sus caminos son de justicia.
Es el Dios de la verdad, justo y recto;
en él no hay ninguna maldad.
5 La corrupción no es suya, sino de sus hijos,
que son gente torcida y perversa.
6 Tú, pueblo loco e ignorante,
¿así le pagas al Señor?
¡Él es tu padre! ¡Es tu Creador!
¡Él te hizo y te afirmó!
7 Acuérdate de los tiempos pasados;
trae a la memoria los años ya idos.
Pregúntale a tu padre, y te lo dirá;
y a tus ancianos, y te contarán
8 cuando el Altísimo dio su herencia a las naciones,
cuando hizo el reparto entre el género humano:
él estableció los linderos de los pueblos
según el número de los hijos de Israel.
9 La porción del Señor es su pueblo;
Jacob es la herencia que le tocó.
10 Lo encontró en un lugar deshabitado;
en un yermo horrible y solitario.
Lo atrajo hacia él mismo, y lo instruyó;
¡lo cuidó como a la niña de sus ojos!
11 Así como el águila revolotea sobre el nido
y anima a sus polluelos a volar,
y extiende sus alas y los levanta en vilo,
y los sostiene sobre sus alas,
12 así también el Señor los guio,
sin la ayuda de ningún dios extraño.
13 Los hizo ascender a las alturas de la tierra,
y les dio a comer los frutos del campo;
de la roca los hizo libar dulce miel,
¡del duro pedernal los hizo extraer aceite!
14 Los alimentó con leche y mantequilla,
con grasa de corderos y carneros de Basán,
y con la carne de machos cabríos;
les dio a comer del mejor trigo
y les dio a beber del mejor vino.
15 Pero Jesurún engordó y dio de coces
(engordó, se llenó de grasa),
y abandonó al Dios que lo hizo;
¡menospreció a la Roca de su salvación!
16 Con dioses ajenos despertó sus celos;
con sus repugnantes hechos provocó su ira.
17 En vez de ofrecerle sacrificios a Dios,
se los ofreció a los demonios,
a dioses que nunca antes había conocido;
a dioses nuevos, venidos de cerca,
a los que sus padres nunca antes adoraron.
18 Te olvidaste de la Roca que te creó;
te olvidaste del Dios que te dio el ser.
19 El Señor vio esto, y se encendió su ira,
porque sus hijos y sus hijas lo menospreciaron.
20 Entonces dijo: «Les daré la espalda.
Voy a ver en qué terminan,
porque son una generación perversa;
son unos hijos inconstantes.
21 Despiertan mis celos con sus ídolos;
¡provocan mi enojo con dioses que no son dioses!
Pero yo también los provocaré a celos
con un pueblo que no es pueblo;
provocaré su enojo con una nación insensata.
22 Porque mi ira es un fuego ardiente,
y arderá hasta las profundidades del sepulcro;
devorará la tierra y sus frutos,
y consumirá los fundamentos de los montes.
23 Amontonaré sobre ellos calamidades;
¡lanzaré contra ellos mis saetas!
24 El hambre, la fiebre y la peste
los consumirán, y acabarán con ellos;
también enviaré contra ellos colmillos de fieras
y el veneno de serpientes de la tierra.
25 Afuera, los aniquilará la espada;
adentro de sus casas, los dominará el terror;
lo mismo a jóvenes que a doncellas,
lo mismo a niños de pecho que a gente anciana.
26 »Yo había jurado que los esparciría muy lejos,
que pondría fin a su memoria entre los hombres,
27 pero evité las provocaciones del enemigo,
para que no se envanecieran sus adversarios.
No quise que creyeran que todo esto
lo había hecho su propia mano, y no el Señor.
28 Porque son una nación carente de buen juicio:
no tienen capacidad de entendimiento.
29 ¡Si al menos fueran sabios y entendieran esto,
y se dieran cuenta del fin que les espera!
30 ¿Cómo podría un solo hombre perseguir a mil,
si yo, el Señor, no se los hubiera vendido?
¿Cómo podrían solo dos poner en fuga a diez mil,
si yo, su Roca, no se los hubiera entregado?»
31 La roca de aquellos no es como nuestra Roca,
y hasta nuestros enemigos pueden constatarlo.
32 La vid de ellos es de la vid de Sodoma,
¡es de los campos de Gomorra!
Sus uvas son uvas ponzoñosas,
y producen racimos de amargura.
33 Su vino es un veneno de serpientes,
¡no es sino mortal ponzoña de áspides!
34 «¿Acaso no he guardado esto conmigo,
y lo tengo sellado entre mis tesoros?
35 A mí me corresponde tomar venganza;
¡en su momento caerán, y les daré su merecido!
Ya se acerca el día de su aflicción;
¡pronto viene lo que les tengo preparado!»
36 Sí, el Señor juzgará a su pueblo,
y por amor de sus siervos cambiará de parecer
al ver que su fuerza se ha debilitado
y que ya no quedan siervos ni libres.
37 Entonces dirá: «¿Y dónde están sus dioses,
esas rocas en las que se refugiaban,
38 que se comían la grasa de sus sacrificios,
y bebían el vino de sus libaciones?
¡Que se levanten y vengan a ayudarlos!
¡Que vengan a defenderlos!
39 Reconozcan ahora que yo soy Dios,
y que no hay otros dioses conmigo.
Yo doy la vida, y yo la quito;
yo hiero de muerte, y yo devuelvo la vida,
y no hay nadie que pueda evitarlo.
40 Yo levanto la mano hacia los cielos
y juro que vivo para siempre.
41 Cuando afile mi espada reluciente
y eche mano de ella en el juicio,
tomaré venganza de mis enemigos
y a los que me odian les daré su merecido.
42 Empaparé de sangre mis saetas,
y mi espada se saciará de carne viva;
de la sangre de los heridos y de los cautivos,
de las cabezas de mis enemigos de larga melena.»
43 Ustedes las naciones, alaben al pueblo del Señor,
porque él vengará la sangre de sus siervos
y tomará venganza de sus enemigos;
¡él hará expiación por la tierra de su pueblo!
44 Moisés se presentó ante el pueblo y, junto con Josué hijo de Nun, les repitió todas las palabras de este cántico.
45 Y cuando Moisés terminó de recitar todas estas palabras ante todo Israel,
46 les dijo:
«Entréguense de corazón a cumplir todas las palabras de esta ley que hoy les he expuesto, y vean que sus hijos las cumplan, y ocúpense de cumplirlas.
47 No se trata de palabras sin sentido, sino que se trata de su propia vida. Por medio de esta ley ustedes prolongarán su vida sobre la tierra al otro lado del Jordán, adonde ahora se dirigen para tomar posesión de ella.»
Moisés contempla la tierra de Canaán
48 Ese mismo día el Señor habló con Moisés. Le dijo:
49 «Sube al monte Abarín, a la cumbre del monte Nebo, que está en la tierra de Moab, frente a Jericó, y contempla la tierra de Canaán, que yo doy a los hijos de Israel como su propiedad.
50 Allí, en ese monte al cual vas a subir, morirás y te reunirás con tu pueblo, del mismo modo que antes tu hermano Aarón murió en el monte Hor y fue a reunirse con su pueblo.
51 Allá, en las aguas de Meriba de Cadés, en el desierto de Zin, ustedes pecaron contra mí delante de los hijos de Israel, y delante de ellos no me santificaron.
52 Por eso, solo verás ante tus ojos la tierra que voy a dar a los hijos de Israel, pero no entrarás en ella.»
1 ¡Quip elaylhojo sicpayvam! Olhenic sat netin, olhenic sat nalhpop, malha actomja acvitaycamco.
2 Coo sillhicmoscama colhojoc sat yingmin acmamay, najan malha yalya. Colhojoc sat acmamay ayimjaclha paat, najan yingmin acpaliyam naysicsa paat.
3 Olngacsic sat apvisay apanco Dios: elyasingvom sat aptemaclha apyimtalhnamo Dios.
4 Singmasma aptomja Dios, aptemaclha mataa appeyvomo. Aptemaclha mataa nasoc anco, mepqui singyinimquiscama. Aptemaclha mataa nasoc anco, aplhanma mataa mepqui apyeycajascaoc.
5 Enlhit apquiltemaclha mataa apquilmapsomcaa najan apquilyinimquiscama. Apquiltomja apquilvennéycam Dios, colapvanquejec eltimjic apquitquic.
6 ¿Naso ya mepqui apquilayo as enlhit Visqui ingac? Acyeyjamelhma nac, najan mepqui apquilyascamco. Naso inyicje apquilyap, aptomja apquilantipquiscama enlhit. Apmescama acyimnatem apnenyaoc.
7 Elanojo sat quellhip niptamin, coyitnam apatic apquiltemaclha nano. Elilmalhna sat apquilyap, najan apquilvanyam, colhic sat altimnasa quellhip.
8 Visqui ingac apyimtalhnamo, aptomja apquilhpanquiscama moclhama enlhitaoc. Apquillhocac nat yoclhilhma apquileyvomaclha, mepqui apquilpalhcomap. Apquilyacyesquic nat enlhitaoc israelitas.
9 Apquilyacyesquic nat enlhitaoc, etnejic apquitquic apancaoc. Apyovoclhojo Jacob apquitquic najan aptovana.
10 Apvitac nat Dios as enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc, mepqui yingmin maa najan acyivey alhcajayam. Apcaynec nat Dios elmeyvoc maa, malha aptamilquiscama apatic aptomjac.
11 Acno aptemaclha mama aptamilquiscama apquitcavoc, apnamcaa aplhancoc najan naysicsa apquilimpay nitno. Apnasoc nat Dios appayesa aplhimpancoc, apcaynaoclhec nat enlhit, yoyam elmiyovacpoc.
12 Dios Apyimtalhnamo apnalaclho enlhitaoc, jave poc yoyam epasmiclha.
13 Apnalaclhec nat enlhitaoc yoclhilhma elvita amyipayc, apquilvita acyilhna. Apquillhocac nat yamyovjene, ayinyema malamong mataymong. Apquillhocac nat aceite olivo ayingmenic, alimja yamtaa naysicsa mataymong.
14 Apquilvitac nat leche najan cujada, ayinyema apnatoscama. Aptovcamquic nat nipquesic, najan nipquesic apquitcoc, najan yataay de Basán. Aptovcamquic nat trigo apactic najan uva ayingmenic acyilhvasem apyinaycaoc.
15 Apnamilay apanco nat israelitas (Jesurún), apquilyamasma nat Dios, aptomja apquilantipquiscama. Apquilvennam nat apquilmasma najan apquilvomquiscama tap.
16 Apquiltingyac nat quilaycmasquiscama, eltimjic apquilayo, apquilinmelham nat Dios, yoyam etanovac sat najan elvoc sat.
17 Apquiltingyac nat asoc macmescama demonio yavey, eltimjic apquilayo. Malha dios apancaoc apjalhnancoc, quilhva apvoy, melyicpilquemo nat apquilyeyjamcaa, meltomja nat apquilayo.
18 Inquilvoncacmec quellhip apvisay apquilyap najan apquilmasma, inquilvoncacmec quellhip Dios aptomja apyimnatescama apnenyaoc.
19 Aplovquic nat Dios, apvita apquiltemaclha quellhip. Apquilhaquic nat apquitquic apquilinava najan quilvanaa.
20 Inlhenquic nat apvalhoc Dios: Opaycomoc sat coo, molaneyo maa. Oyasamcojoc sat apquiltomjaclha mocjam. Apquiltomja eyitquic apquilmapsomcaa, apquiltemaclha apquilyinimquiscama.
21 Sevennéycam apquiltomjac, ayinyema apquilayo quilaycmasquiscama alyitsomalhca dios, mepqui almovan colmeyvoc enlhit. Oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc, ayinyema metnaja apnaymacoc. Elinmelham sat enlhitaoc mepqui apquilyascamco. ,
22 Avanjec coo siclom, malha talha sat cotnejic ongvapajacsic as nalhpop. Comyetic sat amyip najan acyilhna, acvaycmo coning mataymong alvinatem.
23 Ongvapajacsic sat acmasom, yoyam ellingamcojoc enlhitaoc. Osavojoc sat silapajascama yanca ajancaoc, colnapoc sat maa.
24 Elitsapoc sat maa, ayinyema mayic alnapma najan nimpilhyinamam. Ningmasquem sat colnapoc maa, najan asoc navjac aclom, najan nimisma actaclhama.
25 Eticyoc sat apquitquic apvalhoc tingma apvanyam. Cotyamoc sat apquilvalhoc, elitsapoc sat enlhit najan quilvanaa, najan apquilvanyam najan sicaa.
26 Inlhenquic alhta evalhoc omascoscomoc sat apquileyvam as nalhpop.
27 Am oltamjoc elasmacsic cotnaja ingmoc sictemaclha sicnatovascama maa. Eltimjic sat cotnaja ingmoc: Jave ayinyema Dios, nincoo eyca ayinyema ningmovan najan ningilyimnatem — sat eltimjic maa.
28 Mepqui apquilyicpilquemo mataa enlhitaoc israelitas, mepqui apquilyascamco.
29 Apvanqui inyicje elyasingvomoc, acyitna inlhojo acyascamco apquilvalhoc. Elyasingvomoc sat actomjaclha nelha.
30 Lhama cotnaja ingmoc apquinyajascasquic alhta mil ingnaymacoc, ¿so actomja yi? Apcanit alhta apquilinyajasquisa diez mil ingnaymacoc, ¿so actomja yi? Ayinyema alhta singmasma Dios apcanem elmacpoc ingnaymacoc nipyesicsa maa.
31 Apquilyasingvocmec cotnaja ingmoc aptemaclha Dios aptomja apyimnatem apanco, am colhno quilaycmasquiscam acyitsomalhca dios.
32 Apquilyitsomacpo uva acyilhna apaoc. Apquilyitsomacpo enlhit aptovana apnaycam nat tingma Sodoma najan Gomorra. Asquejec maa uva acyilhna, malha veneno.
33 Uva ayingmenic apancaoc acyitsomalhca veneno acyeyva amaoc, actomja singajem.
34 Jelvoncamejec sat mataa apquiltemaclha maa, cotnejic acyitnaycam epatic coo.
35 Incovac sat acnim, yoyam oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc. Quilhvoc sat comascoc apquileyvam, ningatoc maa apnatovasomacpilha.
36 Epasmoc sat Dios Visqui ingac elmeyvoc sat, apvita inlhojo mepqui apquilyimnatem enlhitaoc apquilyacyescama siclho. Epasmiclhac sat maa, apvita inlhojo apticyovam apquilyimnatem najan mepqui apquilyimnatem.
37 Etnejic sat Dios elanic: ¿Co laa acyasa quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios yoyam colmeyvoc quellhip? — sat etnejic.
38 Avanjec mataa allhoy quilaycmasquiscama asoc acticyovam, avanjec mataa allhoy uva ayingmenic macmescama quilaycmasquiscama. Incaymalhquic maa colpasingvoclha, incaymalhquic colmeyvoc enlhitaoc.
39 Coo sicvamlha Dios Visqui apancaoc enlhitaoc, paj poc, paj moc. Coo ayinyema acyimnatem apnenyaoc enlhit, coo ayinyema sicmascoscama apquileyvam enlhit. Coo ayinyema sicmascoscama apquileyvam enlhit. Coo ayinyema apquilyimsem enlhit, coo ayinyema sictamilquisquiyam as enlhit. Coo sicvamlha sicvomquiscama tap enlhitaoc.
40 Omyasiclhac netin emic naysicsa siclhanma mepqui sicyeycajascaoc:
41 Ellingamcojoc sat acyimtalhnama enlhit cotnaja ingmoc, oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc. Openacsojoc sat sicmaycam sovo acvinatem, olnapoc sat naysicsa sictemaclha sicpeyvomo.
42 Olovsic sat yanca ajancaoc congne ema apancaoc cotnaja ingmoc apquilyimsem najan apquilmomap. Sovo acvinatem colnapoc sat apquilviscaa cotnaja ingmoc.
43 Colpayjiclha apquilvalhoc enlhitaoc naciones najan enlhit apquilyacyescama siclho Dios. Eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc cotnaja ingmoc, apquilnapma siclho Dios apquilancam. Ingyasicjiclhojoc sat mocjam enlhit apancaoc najan yoclhilhma apancaoc — nic nat intomjac apminaycmascama Moisés. ,
Actomjaclha nelha appayvam Moisés
44-45 Apnec nic nat Moisés napatavo israelitas. Aplhalhma ilhnic nat Josué, Nun apquitca. Apsovjoc nic nat Moisés as apminaycmascama.
46 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya israelitas: —Collhen sat mataa apquilvalhoc sicpayvam siltimnascama quellhip. Elane sat quellhip apquitquic elyiplovcasojoc sat mataa siyanamaclha actalhesomalhca. 47 Jave acmovan amyaa singanamaclha Dios. Actomja acyimnatescama mataa ingnenyaoc. Covoncac sat apquileyvam quellhip as yoclhilhma alhnancoc, payjoc moc nicja vatsam Jordán, apquilvoycamlha sat quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
Yoclhilhma alhnancoc
48 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés:
49 Iyas sat lhip inquilhe Abarim. Ingyinamit sat inquilhe acvinatem acvisay Nebo, payjoc yoclhilhma Moab, ningatoc tingma Jericó. Etac sat lhip yoclhilhma Canaán, ellhovamcoc sat enlhitaoc Israel yoyam elhnam. 50 Payjoc maa netin inquilhe ingyitsapoc sat lhip. Colhic sat acpalhaquisa lhip apquilyeyjamcaa najan apquilmolhama ningá. Colhojoc sat apquitsepma lhip apipma Aarón netin inquilhe Hor. Innec alhta acpalhaquisa apquilyeyjamcaa. 51 Am alhta colcac evalhoc aptemaclha lhip najan apipma Aarón napatavo apnaymacoc, payjoc actiyapmaclha yingmin Meriba-cades, yoclhilhma actamopeycaoc acvisay Zin. Am alhta eltomjac selayo quellhip napatavo apnaymacoc. 52 Ingyinmelhojo mocjay, etac sat lhip yoclhilhma alhnancoc, yoyam ellhovamcoc sat lhip apnaymacoc. Copvanquejec lhip epalhavomoc maa— nic nat aptomjac Dios.