El pueblo de Dios
1 Yo creo en Jesucristo, y por eso digo la verdad. El Espíritu Santo me guía, y en lo más profundo de mi ser me asegura que no miento. 2 Es verdad que estoy muy triste, y que en mi corazón siento un dolor que no me deja. 3 Sufro por los judíos, que son mi pueblo, y quisiera ayudarlos. Yo estaría dispuesto a caer bajo la maldición de Dios, y a quedar separado de Cristo, si eso los ayudara a estar cerca de Dios. 4 Ellos son el pueblo que Dios ha elegido. A ellos Dios les dio el derecho de ser sus hijos. Dios ha estado con ellos, y les ha mostrado su gran poder. Hizo pactos con ellos, y les dio su ley. Les enseñó a adorarlo de verdad, y también les hizo promesas. 5 Ellos pertenecen al pueblo de Dios. Y el Mesías, como hombre, pertenece a ese mismo pueblo. Él gobierna sobre todas las cosas, y es Dios. ¡Alabado sea Dios por siempre! Amén.
6 No estoy diciendo que Dios no haya cumplido sus promesas con el pueblo de Israel. Pero no todos los judíos son realmente parte del pueblo de Israel, 7 ni todos los descendientes de Abraham son verdaderos hijos de Abraham. Pues Dios le había dicho: «Tu descendencia vendrá por medio de Isaac.» 8-9 Esto significa que nadie es hijo de Dios solo por pertenecer a cierta familia o raza. Al contrario, la verdadera familia de Abraham la forman todos los descendientes de Isaac. Porque Isaac fue quien nació para cumplir la promesa que Dios le hizo a Abraham: «Dentro de un año volveré, y para entonces Sara ya tendrá un hijo.»
10-12 Pero eso no es todo. Aun cuando los dos hijos de Rebeca eran de nuestro antepasado Isaac, Dios eligió solo a uno de ellos para formar su pueblo. Antes de nacer, ninguno de los niños había hecho nada, ni bueno ni malo. Sin embargo, Dios le dijo a Rebeca que el mayor serviría al menor. Con esto Dios demostró que él elige a quien él quiere, de acuerdo con su plan. Así que la elección de Dios no depende de lo que hagamos. 13 Como dice la Biblia: «Preferí a Jacob, y no a Esaú.»
14 ¿Y por eso vamos a decir que Dios es injusto? ¡Claro que no! 15 Porque Dios le dijo a Moisés: «Yo tendré compasión de quien yo quiera tenerla.» 16 Así que la elección de Dios no depende de que alguien quiera ser elegido, o se esfuerce por serlo. Más bien, depende de que Dios le tenga compasión.
17 En la Biblia leemos que Dios le dijo al rey de Egipto: «Te hice rey, precisamente para mostrar mi poder por medio de todo lo que haré contigo, y para que todo el mundo me conozca.» 18 Así que todo depende de lo que Dios decida hacer: él se compadece de quien quiere, y a quien quiere lo vuelve terco.
El enojo y la compasión de Dios
19 Si alguien me dijera: «¿De qué nos va a culpar Dios, si nadie puede oponerse a sus deseos?», 20 yo le contestaría: «Amigo mío, tú no eres nadie para cuestionar las decisiones de Dios.» La olla de barro no puede quejarse con el que la hizo, de haberle dado esa forma. 21 El alfarero puede hacer con el barro lo que quiera. Con el mismo barro puede hacer una vasija para usarla en ocasiones especiales, y también una vasija de uso diario.
22 Algo parecido ha hecho Dios. Ha querido dar un ejemplo de castigo, para que todo el mundo conozca su poder. Por eso tuvo mucha paciencia con los que merecían ser castigados y destruidos. 23 Al mismo tiempo, demostró su gran amor y poder para salvarnos. Desde un principio nos tuvo compasión, y nos eligió para vivir con él. 24 Y no le importó que fuéramos judíos o no lo fuéramos. 25 Como dice Dios en el libro del profeta Oseas:
«A un pueblo que no me pertenece,
lo llamaré mi pueblo.
A un pueblo que no amo,
le mostraré mi amor.
26 »Y allí donde les dije:
“Ustedes no son mi pueblo”,
les diré:
“Ustedes son mi pueblo,
porque yo soy el Dios de la vida.”»
27 Además, el profeta Isaías dijo acerca de los israelitas:
«Aunque los israelitas sean tantos
como los granos de arena en la playa,
solo unos cuantos serán salvados.
28 Muy pronto el Señor juzgará
a todos los habitantes de la tierra.»
29 Y, como el mismo Isaías dijo:
«Si el Dios todopoderoso
no hubiera salvado a unos pocos,
ahora mismo estaríamos
como las ciudades de Sodoma y Gomorra.»
Israel y Cristo
30 ¿Qué más les puedo decir? Que aunque la gente de otros pueblos no estaba haciendo nada para que Dios los aceptara, él los aceptó porque confiaron en él. 31 En cambio, los israelitas fueron rechazados, porque trataban de cumplir la ley para que Dios los aceptara. 32 ¿Y por qué no fueron aceptados? Porque querían que Dios los aceptara por lo que hacían, y no por confiar solo en él. Por eso Cristo fue para ellos como una piedra en la que tropezaron. 33 En la Biblia Dios dijo:
«Yo pongo en Jerusalén
una roca con la cual
muchos tropezarán y caerán.
Pero Dios no defraudará
a los que confíen en él.»
Apquilyacyescama Dios enlhitaoc Israel
1 Pac oltimnacsic quellhip lhama amyaa, ayinyemaclha sictomja sicpasmeyquiclha Cristo. Nasoc anco as amyaa, cotnaja acmovan amyaa. Inyasamcoc najan evalhoc ayinyema Espíritu Santo actomja nasoc anco as amyaa. 2 Ayovsec evalhoc coo sicvita enaymacoc judíos. Yimtilhec mataa evalhoc coo. 3 Inlhenquic mataa evalhoc enaymacoc judíos apquiltomja sicmolhama. Evanquic sat ancoc omyoc enaymacoc acyanmongam seyamasma Cristo yoyam jetvacsic, altamjo inyicje otvasalhca acyanmongam enaymacoc. 4 Eycaso enaymacoc apquiltomja Israel aptovana niptamin. Apquitquic nic nat aptomjac Dios. Yitnec nic nat nipyesicsa enaymacoc acvisay apmaclha Dios congne tingma apponquinomap. Apquillanac nic nat Dios asoc monquinatquiscama apmayjayoclha apanco actemaclha ningmiyovmalhquilha. Apquilmasquic nic nat singanamaclha Moisés. Yitnec nic nat mataa enaymacoc ninpayvam congne tingma apponquinomap. Apquilyasamcoc nic nat enaymacoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 5 Enaymacoc apquiltomja aptovana niptamin ningilyeyjamcaa apquilictingam apmamyi. Apvaac alhta Cristo aptomjayclho enlhit apanco nipyesicsa enaymacoc judíos. Cristo aptomja Visqui, malha Dios tacjalhit aclhamoclhojo asoc. Pac ontimjic mataa ningayo cotmongvoycamlha nelha. Amén.
6 Altimnasquic lhac quellhip apquiltemaclha enlhitaoc Israel apquiltomja apquilhamap. Am comascac mocjam Dios appayvam aplhanma ilhnic nat actomja nasoc anco. Am elanacpo enlhitaoc Israel apquiltomja Dios apquilyacyescama. 7 Aplhamoclhojo apquiltomja apquilvisay Abraham aptovana niptamin. Am eyca elanacpo apquiltomja Dios apquitquic. Aptomjac nic nat Dios apcanya Abraham: “Isaac apquitquic eltimjic sat lhip aptovana niptamin” —nic nat aptomjac. 8 Jave ayinyema apquilvisay Abraham aptovana niptamin yoyam eltimjic Dios apquitquic. Apquilvamlha enlhitaoc eltimjic sat Dios apmolhama ayinyema aplhanma ilhnic nat actomja nasoc anco. 9 Eycaso aptomja aplhanma ilhnic nat Dios actomja nasoc anco, aptomja apcanya Abraham: “Cotimsic sat ayitca Sara. Etac sat lhip apquitca sicvactamo sat moc año” —ilhnic nat aptomjac.
10 Innoc ilhnic nat moc amyaa Isaac aptava acvisay Rebeca. Apcanit nic nat ayitquic Rebeca. Apquilyap nic nat ningilyeyjamcaa apvisay Isaac. 11-13 Am nic nat epalacmoc mocjam ayitquic. Am nic nat cotalhcac mocjam apquiltemaclha apancaoc ayitquic. Aptomjac nic nat Dios apcanya Rebeca: “Apyimtalhnamo sat etnejic apsilhyo. Malha apquilancam sat etnejic apipma” —nic nat aptomjac. Intomjac nic nat mocjam Dios appayvam actalhesomalhca: “Ayasicjavoc coo Jacob aptomja apsilhyo, actanovquic coo Esaú aptomja apipma” —nic nat intomjac. Eycaso ilhnic nat appenescamo aclhanma apvalhoc Dios. Apyacyesquic nic nat Dios lhama ayitca. Am nic nat eltamjoc Dios eyitsic apquiltemaclha ayitquic. Apquiltamjoc nic nat Dios eyacyecsic actemaclha apmayjayoclha.
14 ¿Jalhco sat ongiltimjic nincoo? ¿Naso ya Dios aptomja mepeyvomo? Paj, am coyitnac aptemaclha copeyvomo. 15 Ayinyemaclha aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: “Ongvimlimojoc sat mataa enlhit siltamjoclha ongvimlimojo. Opasmoc sat mataa enlhit siltamjoclha opasmoc” —nic nat aptomjac. 16 Jave ayinyema nincoo ningmayjayoclha yoyam jingimlimojo Dios. Jave najan ayinyema ningyimnayquiclho naysicsa ningiltamjaycam yoyam jingimlimojo. Eyca apvamlha Dios ayinyema singimlaycmo. 17 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca. Aptomjac nic nat Dios apcanya apvisqui co Egipto: “Actimescasquic lhip yoyam etnejic apvisqui apyimtalhnamo. Yoyam evjanamcoc lhip sicmayjayoclha coo. Cotalhcac sat actemaclha sicmovan. Colngalhcac sat sicvisay coo lhalhma anco as nalhpop” —nic nat aptomjac. 18 Eycaso aptemaclha Dios apquimlaycmo. Inyimlimojoc sat apquiltamjoclha ingyimlimojo. Aptimescasquic Dios acyimnatem apvalhoc enlhit apquiltamjoclha etnesquisic.
19 Sat etnejic lhip jeyanic coo: “¿Soctomja aptanova Dios nintemaclha inganco? Ayinyemaclha mongvanquejec ongilyacsilhma apmayjayoclha Dios” —sat etnejic lhip. 20 ¿So actema lhquip qui? ¿Apvanqui ya lhquip ingyatingmojoc Dios? Paj, copvanquejec lhip. Pac otnejic sicyitquiscama: ¿Apvanqui ya yatingvalhva etnejic ingyanic aptomja apquillanay: “Soctomja apquillana nac lhip eyimpejic actema nac jay?” —sat etnejic yatingvalhva. 21 Apvanquic apquillanay yatingvalhva emoc yelpa yoyam ellanac asoc apquiltamjoclha ellana. Apvanquic emoc lhama yelpa yoyam ellanac siclho aptamila apanco yatingvalhva, yoyam ellanac najan yamaptamila.
22 Apquiltamjoc Dios yoyam cotalhca actemaclha apyanmongsayclha, yoyam najan cotalhca actemaclha apmopvan. Iyasamcojo sat lhip: Am epecjasac mataa Dios yoyam eyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc enlhit apquilmapsomcaa. Appenasoc nic nat Dios aclhanma apvalhoc yoyam eyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc, yoyam najan enatovasacpoc enlhitaoc. 23 Apquiltamjoc Dios yoyam cotalhca gloria aptemaclha apyimtalhnamo ningyesicsa nincoo naysicsa singimlaycmo. Aptomja singilanesquiscama Dios yoyam ongilpasmoc sat gloria aptemaclha apyimtalhnamo yoyam covac sat. 24 Aptomjac alhta Dios singilanem, malha singevoycam. Apquilanyacpec alhta judíos najan enlhitaoc lhalhma anco. 25 Intomjac nic nat Dios appayvam aplhanma ilhnic nat Oseas profeta Dios aplingascama:
Metnaja sicmolhama alhta as enlhitaoc,
oltimjic sat apquilvisay sicmolhama.
Mepqui siyasicjayo alhta as enlhitaoc,
oltimjic sat apquilvisay silasicjayo.
26 Apquiltomjacpec alhta siclho apquilvisay: Metnaja sicmolhama.
Sat eyca maa eltamjacpoc apquilvisay: Dios apquitquic
—nic nat aptomjac Dios.
27 Apquillhenacpec nic nat enlhitaoc Israel, aplhanma ilhnic nat Isaías profeta Dios aplingascama: “Aplhameclhec sat ancoc Israel aptovana niptamin malha lhopactic mongmovan ongilyipsitic. Apquilvamlha napocja sat elvomsacpoc tap. 28 Pa incomoc nelha aplhanmaclha Dios yoyam cotnejic sat as nalhpop. Cotlapsic sat esavojo Dios aplhanmaclha” —nic nat aptomjac profeta. 29 Aptomjac nic nat mocjam:
Dios Visqui ingac aptomja apyimnatem. Am alhta esovjacpoc Israel aptovana niptamin.
Apsovjacpoc alhta ancoc, colhojoc sat nincoo lha actemaclha apquilmasquingvoyam enlhitaoc tingma Sodoma najan tingma Gomorra
—nic nat aptomjac Isaías.
Enlhitaoc judíos najan tasic amyaa
30 ¿Jalhco sat ontimjic nincoo? Am eltingyamcoc mataa enlhitaoc lhalhma anco actemaclha yoyam eltimjic apquilpeyvomo napato Dios. Quilhvo eyca acvocmo acnim apquiltimesomap apquilpeyvomo napato Dios ayinyema melyasquiyam. 31 Apquililtamjoc mataa enlhitaoc Israel elsavojo apquilyiplovquiscama singanamaclha yoyam eltimjic apquilpeyvomo napato Dios. Am alhta colapvancaac elsavojo apquilyiplovquiscama. 32 ¿Soctomja colapvanco? Ayinyemaclha apquililtamjoc alhta eltimjic apquilpeyvomo ayinyema apquilyiplovquiscama apquiltemaclha. Am alhta eliltamjoc eltimjic apquilpeyvomo ayinyema mongyasquiyam. Inquilpilaponcasquic alhta mataymong acvisay “sinpilaponquiscama”. 33 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca:
Opquinic sat tingma Sión lhama mataymong
acvisay mataymong sinpilaponquiscama.
Opquinic sat najan mataymong acvinatem
acvisay mataymong singillovquiscama.
Am sat ancoc ongilyascacmoc nincoo, ongmiyovalhcac sat
—nic nat aptomjac Dios.