Jefté
1 Jefté, un valiente soldado de la zona de Galaad, era hijo de una prostituta. Su padre, que se llamaba Galaad, 2 tuvo otros hijos con su esposa, y cuando estos crecieron, echaron de la casa a Jefté. Le dijeron: «No vas a recibir ninguna herencia de tu padre, porque eres hijo de otra mujer».
3 Entonces Jefté se alejó de sus hermanos y se fue a vivir a la tierra de Tob. Allí reunió a unos bandoleros que salían con él a robar.
4 Después de algún tiempo los amonitas atacaron a los de Israel. 5 Los líderes de Galaad fueron entonces a la tierra de Tob a buscar a Jefté, 6 y le dijeron:
—Queremos que seas nuestro líder en la guerra contra los amonitas. Ven con nosotros.
7 Jefté les respondió:
—Si tanto me odiaban ustedes, que hasta me echaron de la casa de mi padre, ¿por qué ahora que están en problemas me vienen a buscar?
8 Ellos le contestaron:
—Justamente porque estamos en problemas, necesitamos que vengas con nosotros a atacar a los amonitas. Queremos que seas el jefe de todos los que vivimos en Galaad.
9 Jefté entonces les dijo:
—Está bien. Pero si vuelvo con ustedes, y Dios me ayuda a vencer a los amonitas, ¿de veras seré su jefe?
10 Y los líderes le aseguraron:
—Dios es nuestro testigo de que haremos todo lo que tú nos digas.
11 Así que Jefté se fue con ellos, y el pueblo lo nombró jefe y gobernador. En Mispá, Jefté puso a Dios por testigo del trato que hicieron.
12 Después de eso, Jefté envió unos mensajeros al rey de los amonitas para que le dijeran:
«¿Qué tienes contra nosotros? ¿Por qué vienes a atacar mi territorio?»
13 El rey de los amonitas le respondió:
«Vengo a recuperar nuestras tierras, desde el río Arnón hasta los ríos Jaboc y Jordán. Ustedes se apoderaron de ellas cuando salieron de Egipto, pero ahora me las tienen que devolver pacíficamente».
14 Jefté volvió a enviar mensajeros al rey de los amonitas 15 con esta respuesta:
«Nosotros no les hemos quitado tierras a los moabitas ni a los amonitas. 16 Lo que ocurrió fue que, cuando salimos de Egipto, cruzamos el desierto hasta el Mar de los Juncos y llegamos a Cadés. 17 Luego enviamos mensajeros al rey de Edom pidiéndole permiso para pasar por su territorio, pero él no nos dejó pasar. También se enviaron mensajeros al rey de los moabitas, y él tampoco nos dio permiso, así que nos quedamos en Cadés.
18 »Después seguimos por el desierto, rodeando el territorio de Edom y de los moabitas. Cuando llegamos al este del territorio moabita, acampamos allí, al otro lado del río Arnón, y como este río es la frontera no entramos a territorio moabita. 19 Entonces mandamos mensajeros a Sihón, el rey amorreo de Hesbón, pidiéndole que nos dejara pasar por su territorio para llegar al nuestro. 20 Pero el rey Sihón desconfió de nosotros, y no nos permitió pasar por su territorio. Al contrario, acampó en Jahas con todo su ejército y nos atacó. 21 Sin embargo nuestro Dios nos hizo vencer a todo el ejército de Sihón. Entonces nos apoderamos de todo el territorio de los amorreos que vivían allí, 22 desde el río Arnón hasta el río Jaboc, y desde el desierto hasta el Jordán. 23 ¿Y ahora quieres tú recuperar el territorio que el Dios de Israel les quitó a ustedes y nos dio a nosotros? 24 Lo que su dios Quemós les ha dado es de ustedes, y lo que nuestro Dios nos ha dado es de nosotros.
25 »¿Te crees más importante que Balac, el rey de los moabitas? Él nunca combatió contra los israelitas ni les hizo la guerra. 26 Trescientos años hemos vivido en Hesbón y en Aroer, en las aldeas que las rodean, y en las ciudades a orillas del río Arnón; ¿por qué en todo este tiempo no se apoderaron de estos territorios? 27 Yo no les he hecho ningún mal. Son ustedes los que están actuando mal al atacarnos. ¡Pero el Dios de Israel será el que juzgue entre ustedes y nosotros!»
28 Pero el rey de los amonitas no hizo caso del mensaje que Jefté le envió.
Promesa de Jefté
29 Después de esto el espíritu de Dios actuó sobre Jefté, y lo hizo recorrer los territorios de Galaad y Manasés, y volver después a Mispá de Galaad. De allí Jefté fue al territorio de los amonitas, 30 en donde le prometió a Dios: «Si me das la victoria sobre los amonitas, 31 yo te ofreceré como sacrificio a la primera persona de mi familia que salga a recibirme».
32 Jefté cruzó el río para atacar a los amonitas, y Dios le dio la victoria sobre ellos. 33 Mató a muchos enemigos y conquistó veinte ciudades, desde Aroer hasta la zona de Minit, llegando hasta Abel-queramim. Así los israelitas dominaron a los amonitas.
34 Cuando Jefté regresó a su casa en Mispá, su única hija salió a recibirlo, bailando y tocando panderetas. Aparte de ella Jefté no tenía otros hijos, 35 así que se llenó de tristeza al verla, y rompió sus ropas como señal de su desesperación. Le dijo:
—¡Ay, hija mía! ¡Qué tristeza me da verte! Y eres tú quien me causa este gran dolor, porque le hice una promesa a Dios y tengo que cumplírsela.
36 Ella le respondió:
—Padre, si le prometiste algo a Dios, cumple conmigo tu promesa, ya que él te ha dado la victoria sobre tus enemigos, los amonitas. 37 Pero una cosa te pido, padre mío: Déjame ir dos meses a las montañas, con mis amigas. Tengo mucha tristeza por tener que morir sin haberme casado; necesito llorar.
38 Su padre le dio permiso de hacerlo, y ella se fue a las montañas con sus amigas. Allí lloró y lamentó el haberse quedado soltera.
39 Pasados los dos meses, regresó a donde estaba su padre, quien cumplió con ella la promesa que había hecho. Y ella murió sin haberse casado. De ahí comenzó la costumbre 40 de todos los años, de que las jóvenes israelitas dedican cuatro días a hacer lamentos por la hija de Jefté.
Enlhit mayayo Jefté
1 Enlhit apvascapma ilhnic nat Jefté nipyesicsa co Galaad. Quilvana alanatama ayitca ilhnic nat Jefté, Galaad apquitca. 2 Moc quilvana ilhnic nat aptava Galaad najan apquitquic. Apquilvanamyic nic nat apquitquic. Aptanovacpec nic nat Jefté nipyesicsa apquilyalhing, ayinyema mepqui inquin. Copvanquejec nic nat Jefté elhcac asoc apmilasictem apyap, ayinyema moc quilvana actomja inquin. 3 Apquinyec nic nat Jefté apyinyova apquilyalhing. Apnacmec nic nat yoclhilhma Tob. Appasmeclhec nic nat enlhitaoc apquilminyilhma. Apquileyvec nic nat lhalhma anco eltingya asoc.
4 Nalhit acnim nic nat intomjac. Apquilimpocjac nic nat amonitas nipyesicsa israelitas. 5 Apquilapajasquic nic nat enlhit apquilayo tingma Galaad, colhic altimnasa Jefté, apna yoclhilhma Tob.
6 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Noc, itne sat lhip visqui ingac naysicsa ningimpocjay amonitas — nic nat apquiltomjac.
7 Apcatingmavoc nic nat Jefté: —Apquiltemaclha apancaoc quellhip. Elantipcasquic alhta quellhip oyinyoc tata tingma pac, ayinyema alhta seltanoncama quellhip. ¿Quilhvo ya seltingyey, apquillingamco inlhojo acyimtalhnama? — nic nat aptomjac.
8 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Naso, ninlingamcoc nincoo acyimtalhnama. Nintiyaningvaac lhip ontimjic ninlhalhma, ongilimpocjac sat amonitas. Ongiltimesquisic sat lhip visqui ingac ningyovoclhojo tingma Galaad — nic nat apquiltomjac.
9 Aptomjac nic nat Jefté apquilanya: —Nasoc sat ancoc opasmiclhac ningimpocjay amonitas. Ingilpasmec sat ancoc Dios Visqui ingac ontimjic ningilyimnatem. Otnejic sat coo apvisqui apancaoc quellhip — nic nat aptomjac.
10 Apquilatingmavoc nic nat apquilayo apquilapajasomap: —Nasoc sat cotnejic aplhanma lhac. Singvitaycamco nac Dios Visqui ingac — nic nat apquiltomjac.
11 Aplhalhma aptomjac nic nat Jefté. Enlhit mayayo ilhnic nat nipyesicsa maa, aptomjayclho apvisqui. Apquilpamejitsacpec nic nat napato Dios Visqui ingac tingma Mizpa amyaa aclhenamalhca siclho. 12 Apcapajasquic nic nat apquilsoycam amyaa, colhic altimnasa apvisqui amonita: —¿So actomja yi? ¿Appecjam ya lhquip jingilimpocjac nincoo? — nic nat apquiltomjac. 13 Apcatingmavoc nic nat apvisqui amonita: —Apquilyinyovquic alhta quellhip yoclhilhma Egipto, eltimjic apancaoc yoclhilhma ningileyvomaclha nincoo, ayenmo vatsam Arnón acvaycmo vatsam Jaboc najan vatsam Jordán. Nomyov nasa lhip yoclhilhma ningileyvomaclha, itajicsojo — nic nat aptomjac.
14 Apcapajasquic nic nat mocjam apquilsoycam amyaa, colhic altimnasa apvisqui amonita. 15 Apquiltomjac nic nat: Eycaso amyaa ayinyema Jefté: Nincoo ningilvisay israelitas. Am alhta ongiltomjac inganco yoclhilhma apquileyvomaclha moabitas najan amonitas. 16 Ningyinyovquic alhta inyicje yoclhilhma Egipto. Ningilmilanquic alhta yoclhilhma actamopeycaoc ningilyipjongvocmo Mar Rojo acvaycmo Cades. 17 Ningilapajasquic alhta soycam amyaa, colhic altimnasa apvisqui co Edom: Nomyov nasa ongilmilanic yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip — alhta intomjac amyaa. Apmiyovquic alhta apvisqui co Edom. Ningilapajasquic alhta amyaa apnaclha apvisqui co Moab. Apmiyovquic nic nat maa. Ningnaclhec alhta mocjam payjoc Cades. 18 Ningilmilanquic alhta mocjam yoclhilhma actamopeycaoc payjoc nicja yoclhilhma Edom najan yoclhilhma Moab, acvaycmo actiyapmaclha acnim as yoclhilhma. Ningnaclhec alhta moc nicja vatsam Arnón. Am alhta ongmilanac vatsam Arnón, ayinyema yoclhilhma apancaoc co Moab. 19 Ningilapajasquic alhta apquilsoycam amyaa, colhic altimnasa apvisqui Sehón nipyesicsa amorreos, tingma pac Hesbón: Nomyov nasa ongilmilanic yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip, acvaycmo nincoo yoclhilhma alhnancoc — alhta intomjac amyaa. 20 Apmiyovquic nic nat apvisqui Sehón, apyascamco ninlhanma. Apcansaclhec alhta apyovoclhojo singilpilhtetemo payjoc Jahaza. Ingilimpocjac alhta maa. 21 Ingilpasmec alhta Dios Visqui ingac co Israel singiltimesquisa ningilyimnatem. Ningilmec alhta Sehón najan apquillhalhmaa, apticyovquic alhta maa. Ningiltomjac alhta inganco acyovoclhojo yoclhilhma apquileyvomaclha amorreos. 22 Ningilmec alhta ayenmo vatsam Arnón acvaycmo vatsam Jaboc. Ayenmo alhta yoclhilhma actamopeycaoc acvaycmo vatsam Jordán. 23 Dios Visqui ingac aptomjac alhta apquilantipquiscama amorreos, singilmesa as yoclhilhma. ¿Lhip ya pa jingilantipsic as yoclhilhma? 24 Lhip dios apancao apvisay Quemós. ¿Naso ya lhip apanco yoclhilhma ayinyema apmescama Quemós? Naso. Nincoo najan ningiltomja inganco yoclhilhma ayinyema singmescama Dios Visqui ingac. 25 ¿Aptasi ya lhquip, am ya elhno Balac, Zipor apquitca, apvisqui alhta moabitas? Am alhta ingilinmelham nincoo, am alhta jingilimpocjac mataa. 26 Ningileyvec nincoo trescientos años tingma Hesbón, najan Aroer, najan tingma nipyava maa, najan tingma apquilvanyam nicja vatsam Arnón. ¿Am ya elmiyavac mataa as yoclhilhma aclhamoclhojo años? 27 Jave coo siyinmelhaycam lhip. ¿Naso ya lhquip pa jingilinmelham, jingilimpocjac nincoo? Dios Visqui ingac aptomja singyicpilquemo, eyicpilcojoc sat israelitas najan amonitas — nic nat apquiltomjac.
28 Aplinga inyicje amyaa apvisqui amonitas, am nic nat ingyajalhnoc appayvam apcanama Jefté.
Aplhanma Jefté napato Dios
29 Apnaclhec nic nat Dios espíritu apanco apvalhoc Jefté. Apnalaclhec nic nat apnaymacoc payjoc Galaad, najan Manasés, apquilmilanem Mizpa yoclhilhma Galaad. Apquilpecjam nic nat elimpocjac apquileyvomaclha amonitas. 30 Aplhenquic nic nat Jefté mepqui apyeycajascaoc napato Dios Visqui ingac: —Altamjoc lhip jetnesquisic sicyimnatem naysicsa ningimpocjay. 31 Momyovejec sat lhama sicmolhama, aptomja semam tacja apmamyi, sicvactamo sat natamin ningimpocjay. Ematong sat sicmolhama, cotnejit sat macmescama Dios acyanmongam mongilyascalhma — nic nat aptomjac Jefté.
32 Apquilimpocjac nic nat Jefté najan apnaymacoc nipyesicsa amonitas apquilmam yoclhilhma. Dios Visqui ingac aptimesquisa ilhnic nat apyimnatem. 33 Apticyoquic nic nat aplhamoclhojo cotnaja ingmoc. Apquilmec nic nat veinte tingma apquilvanyam payjoc Aroer, najan Minit, najan Abel-Keramim. Apquilmacpec nic nat amonitas yoyam eltimesam nipyesicsa israelitas.
34 Apvoctac nic nat mocjam tingma pac Jefté tingma Mizpa. Intipquic nic nat apquitca quilvana, yoyam comoc tacja inyap. Inquitsovasoc nic nat altamcaa najan acticpamcaa vaynca panderetas. Paj nic nat poc apquitquic Jefté, acvamlha lhama quilvana ayitcoc. 35 Pilapcasquic nic nat Jefté apvita apquitca. Apyaptec nic nat aptalhnama netin, ayinyema actiyam apvalhoc.
Aptomjac nic nat apcanya: —Aya, asquejec evalhoc setnesquiscama lhiya. Colngamcojoc sat evalhoc acyimtalhnama, ayinyema siclhanma alhta mepqui sicyeycajascaoc napato Dios. Movanquejec oyeycajacsic maa — nic nat aptomjac.
36 Incatingmavoc nic nat quilvana ayitcoc: —Tata coo, jetnesquis sat lhip acno aplhanma alhta lhip napato Dios mepqui apyeycajascaoc. Lhip alhta apyimnatem apanco naysicsa apquilimpocjay cotnaja ingmoc amonitas, ayinyema Dios Visqui ingac. 37 Quip ingyeylhojo, jeyane sat otyisam mocjam apcanit piltin. Siclhalhma sat enaymacoc quilvanaa ayitcaoc. Cotnejic sat ningvinama, siyanyomalhca omatong coo sictemaclha mepqui etava coo — nic nat intomjac.
38 Am nic nat emyavac inyap Jefté. Intiyasam nic nat apcanit piltin quilvana najan aclhalhmaa anaymacoc quilvanaa ayitcaoc. Avanjec nic nat alvinama, ayinyema ayanyomalhca comatong actimem mepqui atava. 39 Natamin nic nat actajavo mocjam apnaclha inyap. Am nic nat eyeycajasac aplhanma Jefté napato Dios. Inmatnec nic nat Jefté apquitca, mepqui ilhnic nat atava, mepqui ilhnic nat acpatjeteycaoc enlhit. 40 Eycaso apquiltemaclha israelitas moclhama años, alvajaneycaoc quilvanaa mepqui anatamcaa, colyapcalhic cuatro acnim, colvoncamejec mataa Jefté apquitca.