Consejos
(Mt 10.26-27)
1 Mientras muchísimas personas rodeaban a Jesús y se atropellaban unas a otras, él les dijo a sus discípulos:

«Tengan cuidado de las mentiras que enseñan los fariseos. Ellos engañan a la gente diciendo cosas que parecen verdad. 2 Porque todo lo que esté escondido se descubrirá, y todo lo que se mantenga en secreto llegará a conocerse. 3 Lo que ustedes digan en la oscuridad, se sabrá a plena luz del día; lo que digan en secreto, lo llegará a saber todo el mundo.
A quién debemos tenerle miedo
(Mt 10.28-31)
4 »Amigos míos, no tengan miedo de la gente que puede quitarles la vida. Más que eso no pueden hacerles. 5 Tengan más bien temor de Dios, pues él no solo puede quitarles la vida, sino que también puede enviarlos al infierno. A él sí deben tenerle miedo.
6 »Cinco pajaritos apenas valen unas cuantas monedas. Sin embargo, Dios se preocupa por cada uno de ellos. 7 Lo mismo pasa con ustedes: Dios sabe hasta cuántos cabellos tienen. Por eso, ¡no tengan miedo! Ustedes valen más que muchos pajaritos.
Hablar de Jesús
(Mt 10.32-33Mt 12.31-32Mt 10.19-20)
8 »Si ustedes les dicen a otros que son mis seguidores, yo, el Hijo del hombre, les diré a los ángeles de Dios que ustedes en verdad lo son. 9 Pero si le dicen a la gente que no son mis seguidores, yo les diré a los ángeles de Dios que ustedes no lo son.
10 »Si ustedes dicen algo contra mí, que soy el Hijo del hombre, Dios los perdonará. Pero si dicen algo malo en contra del Espíritu Santo, Dios no los perdonará.
11 »Cuando los lleven a las sinagogas, o ante los jueces y las autoridades, para ser juzgados, no se preocupen por lo que van a decir o cómo van a defenderse. 12 Porque en el momento preciso, el Espíritu Santo les dirá lo que deben decir.»
El rico tonto
13 Uno de los que estaban allí le dijo a Jesús:

—Maestro, ordénale a mi hermano que me dé la parte de la herencia que me dejó nuestro padre.

14 Jesús le respondió:

—A mí no me corresponde resolver el pleito entre tu hermano y tú.

15 Luego miró Jesús a los que estaban allí, y les dijo: «¡No vivan siempre con el deseo de tener más y más! No por ser dueños de muchas cosas se vive una vida larga y feliz.»
16 Y enseguida Jesús les puso este ejemplo:

«Las tierras de un hombre muy rico habían dado una gran cosecha. 17 Era tanto lo que se había recogido, que el rico no sabía dónde guardar los granos. 18 Pero después de pensarlo dijo: “Ya sé lo que haré. Destruiré mis viejos graneros, y mandaré a construir unos mucho más grandes. Allí guardaré lo que he cosechado y todo lo que tengo. 19 Después me diré: ¡Ya tienes suficiente para vivir muchos años! ¡Come, bebe, diviértete y disfruta de la vida lo más que puedas!”
20 »Pero Dios le dijo: “¡Qué tonto eres! Esta misma noche vas a morir, y otros disfrutarán de todo esto que has guardado.”
21 »Así les pasa a todos los que amontonan riquezas para sí mismos. Se creen muy ricos pero, en realidad, ante Dios son pobres.»
Las preocupaciones
(Mt 6.25-34)
22 Después Jesús les dijo a sus discípulos:

«No se pasen la vida preocupados por lo que van a comer o beber, o por la ropa que van a ponerse. 23 La vida no consiste solo en comer, ni el cuerpo existe solo para que lo vistan.
24 »Miren a los cuervos: no siembran ni cosechan, ni tienen graneros para guardar las semillas. Sin embargo, Dios les da de comer. ¡Recuerden que ustedes son más importantes que las aves!
25 »¿Creen ustedes que por preocuparse mucho vivirán un día más? 26 Si ni siquiera esto pueden conseguir, ¿por qué se preocupan por lo demás?
27 »Aprendan de las flores del campo: no trabajan para hacerse sus vestidos y, sin embargo, les aseguro que ni el rey Salomón, con todas sus riquezas, se vistió tan bien como ellas.
28 »Si Dios hace tan hermosas a las flores, que viven tan poco tiempo, ¿no hará mucho más por ustedes? ¡Veo que todavía no han aprendido a confiar en Dios!
29 »No se desesperen preguntándose qué van a comer, o qué van a beber. 30 Solo quienes no conocen a Dios se preocupan por eso. Dios, el Padre de ustedes, sabe que todo eso lo necesitan.
31 »Lo más importante es que reconozcan a Dios como único rey. Todo lo demás, él se lo dará a su debido tiempo.
La riqueza verdadera
(Mt 6.19-21)
32 »¡No tengan miedo, mi pequeño grupo de discípulos! Dios, el Padre de ustedes, quiere darles su reino. 33 Vendan lo que tienen, y repartan ese dinero entre los pobres. Fabríquense bolsas que nunca se rompan, y guarden en el cielo lo más valioso de su vida. Allí, los ladrones no podrán robar, ni la polilla podrá destruir. 34 Recuerden que la verdadera riqueza consiste en obedecerme de todo corazón.
Los sirvientes
(Mt 24.45-51)
35-36 »Ustedes tienen que estar siempre listos. Deben ser como los sirvientes de aquel que va a una fiesta de bodas. Ellos se quedan despiertos, con las lámparas encendidas, pendientes de que su dueño llame a la puerta para abrirle de inmediato. 37-38 ¡Qué felices serán cuando llegue el dueño a la casa, en la noche, o en la madrugada! Les aseguro que el dueño hará que sus sirvientes se sienten a la mesa, y él mismo les servirá la comida.
39 »Si el dueño de una casa supiera a qué hora se va a meter un ladrón, lo esperaría para no dejarlo entrar. 40 Ustedes deben estar listos, porque yo, el Hijo del hombre, vendré a la hora que menos lo esperen.»

41 Pedro entonces le preguntó:

—Señor, ¿esa enseñanza es solo para nosotros, o para todos los que están aquí?

42 El Señor Jesús le respondió:

—El sirviente responsable y atento es aquel a quien el dueño de la casa deja encargado de toda su familia, para que les sirva la comida a tiempo. 43 ¡Qué feliz es el sirviente si su dueño lo encuentra cumpliendo sus órdenes! 44 Les aseguro que el dueño hará que ese sirviente administre todas sus posesiones. 45 Pero supongamos que el sirviente piensa: “Mi amo salió de viaje y tardará mucho en volver”, y entonces comienza a golpear a los otros sirvientes y sirvientas, y a comer y a beber hasta emborracharse. 46 Cuando vuelva su amo, en el día y la hora en que menos lo espere, lo castigará como se castiga a los sirvientes que no obedecen.
47 »El sirviente que conoce las órdenes de su dueño y no las cumple, recibirá un castigo severo. 48 Pero el sirviente que, sin saberlo, hace algo que merece castigo, recibirá un castigo menor. Dios es bueno con ustedes, y espera que ustedes lo sean con él. Y así como él se muestra muy generoso con ustedes, también espera que ustedes le sirvan con la misma generosidad.
Jesús advierte a sus discípulos
(Mt 10.34-36)
49 »Yo he venido para encender fuego en el mundo. ¡Y cómo me gustaría que ya estuviera ardiendo! 50 Pero primero tengo que pasar por una prueba muy difícil, y sufro mucho hasta que llegue ese momento. 51 ¿Creen ustedes que vine para establecer la paz en este mundo? ¡No! Yo no vine a eso. Vine a causar división. 52 En una familia de cinco, tres estarán en contra de los otros dos. 53 El padre y el hijo se pelearán, la madre y la hija harán lo mismo, y la suegra y la nuera serán enemigas.»
Las señales de Dios
(Mt 16.1-4Mc 8.11-13)
54 Jesús le dijo a la gente:

«Cuando ustedes miran hacia el oeste, y ven una nube en el cielo, dicen: “¡Va a llover!”; y en verdad llueve. 55 Y si ven que sopla viento desde el sur, dicen: “¡Va a hacer calor!”; y así pasa. 56 ¿A quién tratan de engañar? A ustedes les basta mirar el aspecto del cielo y de la tierra para saber si el tiempo será bueno o malo. ¡Pero miran lo que yo hago, y no son capaces de entender que son señales de Dios!
Paz con el enemigo
(Mt 5.25-26)
57 »Elige hacer lo correcto. 58 Si alguien te acusa de hacer algo malo en su contra, arregla el problema con esa persona antes de que te entregue al juez. De lo contrario, el juez le ordenará a un policía que te lleve a la cárcel. 59 Te aseguro que solo saldrás cuando hayas pagado hasta el último centavo.»
Actemaclha anit ingvalhoc
1 Apquicjingvoctac alhta enlhit appintalhnama. Apquilyenacpec alhta enlhitaoc. Inquiltamalhquic alhta mataa poc apmancoc. Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa Jesús. Apquiltamsoycaoc alhta apquilpamejitcasac siclho:
—Elavojo anco apquimpascaoc fariseos, moc ningiltimem actemaclha anit apquilvalhoc. 2 Cotalhcac sat asoc ayapomalhca. Colngalhcac sat acvisay asoc acyilhomalhca. 3 Colngalhcac sat amyaa naysicsa ayitsayolhma actomja apquiltimnascama quellhip naysicsa yatescamalhma. Amay sat elyimnaticsojoc apquilpayvam quellhip eliltimnasam amyaa apquiltomja apquilmalyevasomap congne tingma mayapayclha atong —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilavojo
(Mt 10.26-31)
4 “Actomjac coo siyanya quellhip enaymacoc: Mongacyejec nincoo enlhit, yoyam jingilnapoc ningyovoclhojo. Colapvancaac jintimesquisic mocjam moc. 5 Pac olhicmocsic, yoyam ongavojoc nincoo. Ongavojoc nincoo actomja apmopvan jingilnapoc najan jingilapajacsic cosponeyaclha talha. Actomjac coo siyanya mocjam: Naso, ongavojoc maa.
6 “¿Naso ya anit solyayem ayitcoc acyanmongam cinco nata ayitcoc? Paj lhama nata ayitcoc alvoncayam Dios. 7 Inquilyipsatomalhquic najan ingva inpatcoc. Mongacyejec nincoo. Ningiltasi (ningmamnave) nac nincoo, am ongnoc aclhamoclhojo nata ayitcoc —alhta aptomjac Jesús.
Ninlhanma apvisay Jesucristo napatavo enlhitaoc
(Mt 10.32-33Mt 12.32Mt 10.19-20)
8 “Actomjac coo siyanya quellhip: Coo nac Sictiyam Sictomja Enlhit. Apquillhenquic sat ancoc quellhip sicvisay nipyesicsa apnaymacoc, olhenic sat coo apquilvisay quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama. 9 Apquilyinimcasquic sat ancoc quellhip apquilanem mejeyicpilcac, elyinimsacpoc sat quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama.
10 “Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit (Jesús), comascosalhcac sat. Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Espíritu Santo, comascosalhquejec sat.
11 “Innec sat ancoc acnalaclho quellhip tingma apcaneyclhilha najan ningyicpilcomalhcoclha najan napatavo apquilviscaa, nocolquitam nasa apquilvalhoc apquilpayvam, yoyam elatingmojo. 12 Cotlapsic sat elhicmocsic quellhip Espíritu Santo, yoyam elatingmojo quellhip —alhta aptomjac.
Singascama cascama ningilnatam
13 Lhama enlhit nipyesicsa apnaymacoc aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ingyane sat javoc ingyilhpansic nicja asoc apquillhoy. Nicja sat coo jelmesic —alhta aptomjac.
14 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Lhip emoc. ¿Soc lha actomja siyanyalhco otnejic sicyicpilquemo najan sicyayescama nicja apquilnatam? —alhta aptomjac.
15 Aptomjac alhta mocjam:
—Elavojo quellhip actemaclha ningmayjayo ongyeycajasalhcojo ningilnatam. Jave aclhamoclhojo ningilnatam actomja acyimnatescama ingnenyic —alhta aptomjac.
16 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—Apnec nic nat lhama enlhit ningilnatam inyap. Avanjec nic nat acnaclhomalhquilha acyilhna. 17 Yejemoc nic nat aclhena apvalhoc ningilnatam inyap: “¿Jalhco sat otnejic? Paj sicnincanmaclha acyilhna.” 18 Natamin aclhena nic nat apvalhoc: “Va, sat eyca olanac maa. Pac olcoc siclho tingma acyitnaclha nintom. Oyancasiclhojoc sat silanayclha. Oninquinic sat maa acyilhna najan silnatam. 19 Colhenam sat mataa evalhoc sicnincanmaclha silnatam. Mosovjec sat aplhamoclhojo piyam. Oytic sat mataa, otoc sat, oynic sat, ongvitsovacsojoc sat” —ilhnic nat intomjac apvalhoc. 20 Aptomjac nic nat apcanya Dios Ingyapam: “Enlhit meyascamcolhma nac lhip. Ingyitsapoc sat lhip alhtaa nac jay. ¿Soc sat enlhit etnejic apancaoc apquilnatam apnincanma lhip?” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
21 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Eycaso ningyitsomalhco nincoo ningiltomja ningincajaycaoc ingancaoc asoc. Am coyitnac asoc ayinyema Dios —alhta aptomjac.
Dios Ingyapam aptomja aptamilquiscama apquitquic
(Mt 6.25-34)
22 Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquiltamsoycaoc:
—Actomjac coo siyanya quellhip: Mepqui ancoc aptoycaoc, nocollhen nasa apquilvalhoc acyimnatem apnenyaoc. Mepqui ancoc apava, nocollhen nasa apquilvalhoc apquilyovoclhojo. 23 Intasic anco (acmamnave anco) ningyimnatem, colhnoc nintom. Intasic anco ningyovoclhojo, melhnoc apava —alhta aptomjac. 24 Quip elanojo apquiltemaclha mama. Am ecnaycamcoc actic najan enaclheycamcoc acyilhna. Am coyitnac apnincanmaclha aptoycaoc najan aclhamoclhojo asoc. Apcamquic mataa aptoycaoc Dios Ingyapam. Ingiltasic nincoo, mongnoc nata. 25 ¿Ingvanqui ya ongilvonquiclha medio metro tap ayinyema allheneycam ingvalhoc? 26 Am sat ancoc ongvanac ongilana asoc ayitcoc, ¿soctomja allhenamcaa nac ingilvalhoc? —alhta aptomjac.
27 “Quip elanojo actemaclha ilhnamoc. Am cotnajaycam najan am conilhpongamac. Actomjac coo siyanya quellhip: Actamila anco ilhnamoc, am elhnoc nic nat apvisqui Salomón apna apquilantalhnama aptamila. 28 Apquilanescasqui inyicje Dios Ingyapam ayimpeoc paat ayictingam yoclhilhma. Inquictinquic as acnim nac jay, secaseclha sat covatnalhca. ¿Soctomja ningyascacmo nac nincoo? Coyanvomoc sat singilmescama ningilantalhnama Dios Ingyapam —alhta aptomjac. 29 Colhenamejec ingvalhoc nincoo, yoyam ontingyamcoc nintoycaoc najan ningyinaycaoc. 30 Aptingyamquic mataa as asoc enlhitaoc lhalhma anco. Apyasamco eyca Ingyapam netin asoc ayaymalhco nincoo. 31 Ningilanyalhquic ontingyac siclho Dios apquilnancascama. Ongillhovamcoc sat asoc alaymomalhca —alhta aptomjac Jesús.
Ningilnatam acyitnama netin
(Mt 6.19-21)
32 “Noela nasa quellhip sicnatoscama apcanito. Apquiltamjoc Ingyapam netin elmesic apquilnancascama. 33 Elquilhaoc asoc apancaoc. Elmesaoc sat apnaymacoc. Elana quellhip najapa, cotnejec sat ápaoc (solyayem). Colhic sat apquilnatam netin mevoycamlha apminyilhma. Cotovejec ascoc maa. 34 Colhenam sat mataa apquilvalhoc acnamquilha apquilnatam —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilpenacsojo
35 “Elpenacsojo quellhip. Elapongmajatsiclha sat calevascama apancaoc. 36 Ellhojo quellhip enlhit apquiljalhanma apvisqui apancaoc. Etajingvoclhac sat alyimjapmaclha. Elpecjesam sat apliquiscama atong apvactamo sat. 37 Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclha apvisqui pac. Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyenojoc sat epenacsojo apvisqui. Elhnesam sat nicja mesa. Elmesic sat aptoycaoc. 38 Evotac sat lhaja alhtaa aysicso. Alhtooc anco lhaja. Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclho. 39 Elyasamcojo quellhip. Apyasamcoc alhta ancoc enlhit apmolhama apyap, yoyam evac apminyilhma alhtaa. Pac alhta elaylhic, yoyam elyacsilhma apminyilhma etvacsic tingma pac. 40 Elpenacsojo quellhip lha. Apquilanayquic sat ancoc mevotac Jesús apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit, cotlapsic sat evota —alhta aptomjac.
Lhama apquilancam apquilyajayquiclho, poc eyca melyajayquiclho
(Mt 24.45-51)
41 Aptomjac alhta apcanya Pedro:
—Visqui, ¿ningilvamlha ya nincoo singiltimnasa actemaclha apyitquiscama, inlhoyqui laa aplhamoclhojo enlhit? —alhta aptomjac.
42 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Apne ya nipyesicsa quellhip lhama enlhit apyitsomacpo mayordomo? Aptema nac mayordomo apquilyajayquiclho najan apyascamco. Aptomja apcanem apvisqui etamilsic tingma pac. Aptema laa apmilasictem aptoycaoc apquilancam. 43 Apquilinyejemoc anco apquilancam nac maa. Apvactamo sat apvisqui, etangvotac sat aptamjaycamcaclha apcanyomap elana. 44 Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyanyacpoc sat etamilsic aclhamoclhojo apvisqui apquilnatam. 45 Intomjac sat ancoc apvalhoc apquilancam: Mevotayc sat lhaja quilhvoc apvisqui ajac —sat cotnejic apvalhoc. Eyca pa elyicpilhquetamcoc enlhit apquiltamjaycam najan quilvana altamjaycam. Melnaycaoc (avanje) aptom najan apyamo anmin as apquilancam. 46 Cotlapsic sat evotac apvisqui pac naysicsa meljalhanma apquilancam. Ingyascacsojoc sat apyimpejic acyanmongayclha. Ingyanyacpoc sat epalhavomoc enlhitaoc melilyajayquiclho.
47 Lhama apquilancam apyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, coyavojoc sat acmasca acyanmongayclha. 48 Eyca poc apquilancam meyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, casilhtojoc sat acmasca acyanmongayclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apmesomap enlhit, colhamojoc sat najan actingyamalhca asoc apnaclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apcanyomap etamilsic enlhit, coyangvomoc sat actingyamalhca asoc apnaclha.
Jesús aptomja apquilhpanquiscama
(Mt 10.34-36)
49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Acvaac coo, yoyam olvitic talha as nalhpop. Altamjo inyicje quilhvo colhic ayalevasa talha. 50 Olngamcojoc sat acmasca seyapajasquiscama. Eyovse inyicje coo olinlhanmojo. 51 Acvaac coo as nalhpop. ¿Apquilanayqui ya quellhip oltamilcasiclha apquilvalhoc enlhitaoc? Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, pac olsilhnana. 52 Elatingmacpoc sat cinco apmolhama. Apnatqui sat elinmelham apcanit. Apcanit sat elinmelham apnatqui. 53 Apyap sat ingyinmelham apquitca. Apquitca sat ingyinmelham apyap. Inquin sat conmelham ayitca. Ayitca sat conmelham inquin. Inyipyamong sat conmelham atapa. Atapa sat conmelham inyipyamong —alhta aptomjac Jesús.
Asoc monquinatquiscama
(Mt 16.1-4Mr 8.11-13)
54 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc:
—Apquilvitac sat ancoc yipjopay actepa actalhningvamlha acnim. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Comamac sat. Nasoc sat cotnejic coma (comama). 55 Apquilvitac sat ancoc quellhip apquilhcajacmo piyam. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Eyquey, samangi anco. Nasoc sat cotnejic eyquey. 56 Enlhit apquilaycmascam nac quellhip. Apquilyicpilco inyicje quellhip asoc apquilvitay acyitnama netin najan nalhpop. ¿Soctomja apquilquinatquisa nac asoc monquinatquiscama apquilvitay as ningvamlha nac jay? —alhta aptomjac.
Nintamilcasayclha ingvalhoc napato singinmelhaycam
(Mt 5.25-26)
57 “¿Soctomja melyicpilco nac quellhip actemaclha acpeyvomo? 58 Aptimec sat ancoc lhip aplhalhma aptomja apquinmelhaycam, elyacsic singyicpilquemo tingma pac. Naysicsa apquillhingam ilinlhanmojo etamilcasiclha apvalhoc. Yoyam meyantamoc lhip apnaclha singyicpilquemo. Ingyanic sat singyicpilquemo apquilancam emoc lhip. Elhnescomoc sat lhip singilpilhtetomaclha. 59 Actomjac coo siyanya lhip: Metyepejec sat mataa lhip singilpilhtetomaclha, mesovjomo apquilhayclha solyayem (apmaycaoc nasa) —alhta aptomjac Jesús.