De nada valen las riquezas
1 Vale más ser conocido y respetado
que andar presumiendo de rico.

2 Los ricos y los pobres
son criaturas de Dios.

3 El que es inteligente
ve el peligro y lo evita;
el que es tonto sigue adelante
y sufre las consecuencias.

4 Humíllate y obedece a Dios,
y recibirás riquezas, honra y vida.

5 La conducta de los malvados
es una trampa para los demás;
si te cuidas a ti mismo
te apartarás de ella.

6 Educa a tu hijo desde niño,
y aun cuando llegue a viejo
seguirá tus enseñanzas.

7 El pobre trabaja para el rico;
el que pide prestado
se hace esclavo del prestamista.

8 Siembra maldad
y cosecharás desgracia;
con el palo que pegues,
serás golpeado.

9 Dios bendice al que es generoso
y al que comparte su pan con los pobres.

10 Aleja de ti al buscapleitos
y se acabarán los problemas.

11 Al que convence con su sinceridad
el rey le brinda su amistad.

12 Dios protege al sabio,
pero pone en vergüenza al mentiroso.

13 El haragán siempre pone pretextos
para no ir al trabajo;
dice que un león en la calle
se lo quiere comer.

14 Los besos de la mujer infiel
son una trampa sin fondo;
Dios no deja sin castigo
a los que se enredan con ella.

15 La necedad del niño
a golpes se corrige.

16 El rico que roba al pobre
para hacerse más rico
acabará en la miseria.
Cucharadas de sabiduría
17 Presta atención a mis palabras,
que son consejos sabios,
y ponte a pensar en mis enseñanzas.
18 Si te las aprendes de memoria
y las repites al pie de la letra,
tendrás una grata experiencia.
19-20 Confía siempre en Dios.
Hoy te doy treinta sabios consejos;
los he escrito pensando en ti.
21 Son dignos de confianza,
para que sepas responder
a quienes te pregunten.
-1-
22 No abuses del pobre
solo porque es pobre,
ni seas injusto con él
en los tribunales.
23 Dios es abogado de los pobres,
y dejará sin nada
a quienes les quiten todo.
-2-
24 No te juntes con gente de mal genio
ni te hagas amigo de gente violenta,
25 porque puedes volverte como ellos
y pondrás tu vida en peligro.
-3-
26 No te comprometas a pagar
deudas que no sean tuyas,
27 porque si no las pagas
te quedarás en la calle.
-4-
28 Mantén el tamaño de tu terreno
tal como lo recibiste de tus padres.
-5-
29 Dime quién se esfuerza en el trabajo
y te diré quién comerá como rey.
1 Tasic anco colhic singaco, am colhno cotlaycaoc oro najan plata.

2 Apno poc apquinyemayaclha enlhit, najan mepqui apquilnatam, najan cascama apquilnatam. Dios Visqui ingac nic nat apquilantipquiscama.

3 Ningvitac nincoo covac acmasom, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc, ongilyilhanmoc sat. Ninlingamcoc nincoo acmasom, ayinyema ninganem cotnaja acmasom, yoyam covac sat, actemaclha anco acyeyjamelhma ingvalhoc.

4 Nintemaclha ningayo Dios mepqui ayajamalhco ingvalhoc, ongvitac sat acyanmongam cotlaycaoc asoc, najan mayayo, najan ningyimnatem naysicsa ningileyvam.

5 Ningvitac mataa nalhit amay cotlaycaoc trampas tava apac singilmam, ningiltomja ningilmasomcaa. Mongyiplaclhejec as amay, ningiltomja ningiltamilcasomalhco inganco.

6 Pac ongiltamsamcoc inquitquic apquitcavoc najan ayitcavoc, colmiyovalhcac sat alyiplovquisa nintemaclha actamila.

7 Enlhit acma apquilnatam aptomja apvisqui apancaoc nipyesicsa mepqui apquilnatam. Ongiltimjic sat malha ningilmomalhca, ayinyema ningmaycaoc nasa apnaclha enlhit acyitnaclha solyayem.

8 Ninginaclhec sat ancoc actic acmasom, ongvitac sat acyilhna almasomcaa. Ongiltovasalhcac sat napato Visqui ingac, apmaycam apmic cetro apanco.

9 Colhic sat singaco ayinyema ningamliyam ingmoc, acyitna inlhojo ningmilasictem nintom nipyesicsa mepqui asoc.

10 Pac ongilapajacsic sat enlhit acyeyjamelhma, comascoc sat actemaclha ningilatingmomalhca, najan ningilnapomalhca, najan ningilvénamalhca.

11 Singasicjayo visqui ingac rey, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc, jingiltimjic sat aptimem poc apvisqui.

12 Apquilanoc mataa Visqui ingac, jingilmeyvoc ningiltomja ningyascamco. Jingiltanovac sat ningilyataycam, acyitna inlhojo ningmovan amyaa.

13 Am sat ancoc jingilyacmoc ongiltamjam, ongiltimjic nimpayvam: Inyancac yamacmeyva payjoc amay, yoyam jingajic — sat ontimjic.

14 Quilvana alanatama acpayvam alyitsomalhca malhic congno. Ongitlhalhcac sat congne malhic, ningiljalhno inlhojo quilvana acpayvam, singiltanova sat Visqui ingac.

15 Acyeyjamelhma mataa apquiltemaclha inquitquic. Elvatsamcoc sat, apquillingamco inlhojo ningilyicpilhquetaycaoc.

16 Nintingyac sat ancoc cascama ningilnatam, naysicsa apquillingaycamco mepqui apquilnatam. Mepqui ningilnatam sat ontimjic, ningilmesa inlhojo asoc enlhit acma apquilnatam.
Treinta actemaclha singiltamsoycaoc
17 Lhip sictamongvoyam: Ingyeylhojo mataa singiltamsoycaoc enlhit apquilyascamco. Coma sat apvalhoc actemaclha singyascasingviyam.
18 Pac ongilyasingvomoc de memoria, jingilvoncamejec sat singiltamsoycaoc.
19 Actomja singyascasingvoyam quilhvo nac jay, yoyam colhejec acyascacmo appayvam Visqui ingac.

20 Singiltalhesquiscama treinta amyaa, comoc ingvalhoc singiltamescama.
21 Ongilyasingvomoc sat actomja nasoc anco amyaa, ongilatingmojoc sat apquiltomja singilmalhnaycam actemaclha singiltamescama.
- 1 -
22 Lhip sictamongvoyam: Notvas nasa lhip enlhit mepqui apquilnatam, ayinyema mepqui apyimtalhnamo as enlhit. Notvas nasa lhip aplinga appayvam mepqui apyimtalhnamo naysicsa macpeyvescasquiclha napatavo singyicpilquemo.
23 Dios emyoc sat mepqui apyimtalhnamo, etvasacpoc sat apquinmelhaycam.
- 2 -
24 Notingya nasa lhip enlhit aplom, etnejic aptimem poc. Evjanamcoc sat lhip 25 aptemaclha apanco maa, elngamcojoc sat lhip acmasom.
- 3 -
26 Nomyov nasa lhip enlhit, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa, nopasmiclha nasa as enlhit.
27 Copvanquejec lhip ingyajic apmaycaoc nasa, elnatamacpoc sat lhip acyovoclhojo asoc apanco.
- 4 -
28 Noyangviscomjo nasa lhip apanco amyip. Yitnec asoc monquinatquiscama navayc amyip, apquillanay nic nat lhip apquilyeyjamcaa.
- 5 -
29 Enlhit apyascamco aptamjaycam, etnejic sat aptimesaycam apvisqui rey. Melhejec sat mocjam nipyesicsa mepqui apquilyimtalhnamo.